EKSPLOATACJA OBIEKTÓW
TECHNICZNYCH
DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH
Eksploatacja jest pojęciem interdyscyplinarnym
i w zależności od dziedziny wiedzy różnie definiowana.
Wspólny rdzeń znaczeniowy wskazuje, że:
jest to długotrwałą działalność
działalność ta ma umożliwić uzyskanie długotrwałych
korzyści
eksploatacja nie jest celem działania, ale ma umożliwić
osiągniecie celu.
DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH
Skąd też możemy wyróżnić następujące definicje:
eksploatacja
– to użytkowanie i obsługiwanie
pojedynczego urządzenia lub grupy urządzeń (obiektu).
Obejmuje zagadnienia: organizacyjne, techniczne,
ekonomiczne związane ze współdziałaniem maszyn
i ludzi
eksploatacja
– jest to zjawisko techniczno-ekonomiczne
podejmowane wraz z wyprodukowaniem, sprzedażą
obiektu lub systemu i kończy się wraz z jego wycofaniem
DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH
Zgodnie z normą PN-82/N-04001 – Eksploatacja
obiektów technicznych.
eksploatacja -
to zespół celowych działań
organizacyjno-technicznych i ekonomicznych ludzi
z obiektem mechanicznym oraz wzajemne relacje
występujące pomiędzy nimi od chwili przejęcia
do użytkowania zgodnie z przeznaczeniem, aż
do likwidacji; ogół czynności związanych z racjonalnym
wykorzystywaniem maszyn lub obiektów technicznych,
przy czym:
DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH
maszyna
– to sztuczne urządzenie przeznaczone do
częściowego lub całkowitego zastąpienia funkcji
energetycznych, filologicznych lub intelektualnych
człowieka
obiekt techniczny/obiekt eksploatacji
– dowolny obiekt
np. maszyna, urządzenie, wyposażenie, aparatura,
instalacja, budowla znajdująca się w eksploatacji
charakteryzujące się:
-
określonym przeznaczeniem ( zbiór zastosowań)
-
ulega uszkodzeniom i wymaga obsługi
-
może być ulepszane
-
może szkodzić człowiekowi i środowisku (ale nie musi)
-
w trakcie istnienia przechodzi przez rożne fazy
DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH
użytkowanie eksploatacyjne – działania związane
z wykorzystaniem obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem
Pojęcie eksploatacji obejmuje wiele aspektów tej dziedziny jak:
działalność organizacyjno - techniczna i ekonomiczna oraz
wzajemne powiązania
syntezę i analizę użyteczności
niezawodność i trwałość ze względu na optymalny efekt
optymalne użytkowanie urządzeń i utrzymywanie ich w ruchu
rozpoznawanie, wartościowanie i przewidywanie stanów
fizykalnych i funkcjonalnych obiektów w cyklu ich rozwoju
i istnienia
DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH
funkcjonalność – zdolność do wykonywania określonych
zadań
efektywność – wydajność
elastyczność – zdolność do wykonywania wielu zadań
(uniwersalność)
trwałość – określa jak długo wyrób nie wykazuje znaczącej
utraty początkowego poziomu jakości, czyli jak długo będzie
spełniał stawiane mu wymagania w określonych warunkach
użytkowania lub magazynowania
niezawodność – gotowość wyrobu do wykonywania
określonych funkcji w czasie, kiedy potrzebuje tego
użytkownik
PROCESY W EKSPLOATACJI
W procesie eksploatacji wyróżnia się 4 podstawowe
rodzaje działań:
użytkowanie
obsługiwanie (operatorskie, operacyjne, techniczne,
pozaoperacyjne)
zasilanie
zarządzanie (można je uznać za eksploatację systemów
zarządzania).
PROCESY EKSPLOATACJI
UŻYTKOWANIE
Użytkowanie jest podstawowym i najdłuższym czasowo
procesem w eksploatacji; polegający na użytkowaniu
obiektu w celu wykonywania określonych zadań.
Czas trwania tego procesu zależy od wielu czynników:
umiejętnego wykorzystania użytkowanej maszyny,
umiejętnego wykorzystania właściwości technicznych
maszyny
oszczędnego i dbałego użytkowania
organizacji procesu użytkowania
wydajności pracy.
OBSŁUGIWANIE
Obsługiwanie jest procesem (czynnością), którego
zadaniem jest utrzymywanie właściwości użytkowych
maszyny w stanie zdolnym do wykonywania zadań
eksploatacyjnych.
Obsługa łączy w sobie:
przeglądy codzienne i okresowe
zaopatrywanie w części i środki eksploatacyjne
wykonywanie napraw.
ZASILANIE
Zasilanie jest to dostarczanie do obiektu technicznego
materiałów (masy), energii czy informacji (sterowanie
numeryczne obrabiarek).
ZARZĄDZANIE
Zarządzanie to działanie obejmujące planowanie
i podejmowanie decyzji, organizowanie, kierowanie
i kontrolowanie, skierowane na zasoby systemu
eksploatacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe
i informacyjne), wykonywane z zamiarem osiągnięcia:
racjonalnego wykorzystania obiektów mechanicznych
i utrzymania ich w stanie zdatności funkcjonalnej;
procesy planistyczno-decyzyjne oraz planistyczno-
sprawozdawcze.
ZASADY EKSPLOATACJI
Określone są w:
instrukcjach obsługi
dokumentach techniczno- ruchowych (DTR)
instrukcjach użytkowania
dokumentach serwisowych.
Zasady eksploatacji określane są podczas projektowania
i produkcji maszyny oraz na podstawie testów prototypów
(również niszczących - crash-test).
ZASADY EKSPLOATACJI
Zasady eksploatacji obejmują:
opis obiektów oraz systemów eksploatacji
odtwarzanie właściwości eksploatacyjnych
przewidywanie okresów obsługowych
opisy prawidłowego użytkowania nie skracającego
okresu eksploatacji.
obsługiwanie eksploatacyjne – czynności
organizacyjno - techniczne operowania obiektem
oraz czynności mające na celu podtrzymywanie
i przywracanie obiektowi stanu zdatności użytkowej
DOKUMENTACJA
EKSPLOATACYJNA
charakterystyka eksploatacyjna
– zespół informacji
określających właściwości obiektu, wyrażonych
za pomocą parametrów technicznych i ekonomicznych,
istotnych z punktu widzenia eksploatatora tego obiektu
dokumentacja eksploatacyjna -
zbiór dokumentów
zawierających niezbędne informacje dotyczące
wymagań i zaleceń kształtujących racjonalna
eksploatację danego obiektu technicznego
DOKUMENTACJA
TECHNICZNA
dokumentacja techniczna
– ogół dokumentów w formie
planów, rysunków i opisów technicznych, kalek, obliczeń
matematycznych, kosztorysów i harmonogramów,
niezbędnych do realizacji projektowanego obiektu
budowlanego, urządzenia technicznego, jakiegoś
wyrobu lub procesu technologicznego.
Przechowywana jest w archiwach użytkowników,
inwestorów, wykonawców inwestycji, w archiwach
instytucji oraz archiwach jednostek projektowania.
DOKUMENTACJA
TECHNICZNA
Służy do realizacji inwestycji, utrzymania obiektów
w dobrym stanie technicznym, do produkcji określonych
wyrobów, utrzymania w ruchu linii technologicznych,
a także dla zachowania sprawności pojedynczych
urządzeń.
Ze względu na zakres rzeczowy dzieli się na:
dokumentację inwestycyjną
dokumentację konstrukcyjną
dokumentację technologiczną
dokumentację fabryczną
dokumentację naukowo-techniczną
dokumentację badawczo-rozwojową
DOKUMENTACJA
TECHNICZNA
Ze względu na zakres formalny dzieli się na:
prace studialne
prace normatywne
normy, zmiany i poprawki norm
normatywy i wytyczne techniczne
katalogi i albumy detali
techniczne biuletyny informacyjne
informatory i foldery
paszporty obiektów
DOKUMENTACJA
TECHNICZNA
Ze względu na sposób zapisu dzieli się na:
werbalny
modele rzeczywiste
fotografie
rysunek techniczny
komputerowy zapis konstrukcji
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
dokumentacja konstrukcyjna
– zbiór informacji
o skonstruowanym przedmiocie, zawarte na rysunkach
technicznych i dokumentacji opisowej, mogą być
również zaszyfrowane na nośnikach magnetycznych
lub CD z przeznaczeniem do bezpośredniego
sterowania ploterów bądź obrabiarek numerycznych.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Wymagania:
umożliwić wytwarzanie, sprawdzanie, instalowanie i
eksploatację
powinien być kompletny – zawierać dane o kształcie,
wymiarach, zastosowanych materiałach i elementach, o
wykończeniu powierzchni, obróbce cieplnej, wskazówkach
montażowych, parametrach technicznych, technice
pomiarowej, częściach zapasowych, narzędziach
potrzebnych do obsługi, czynnościach obsługowych
powinien być jednoznaczny – będzie odczytywana i
interpretowana przez wykonawcę tak jak przez twórcę
wszelkiego rodzaju znaki użyte do zapisania informacji będą
jednoznaczne i zgodne z odpowiednimi normami.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Podstawowe elementy:
rysunek techniczny mechaniczny,
rysunek techniczny elektryczny,
dokumentacja opisowa.
Rysunki dzielimy na:
złożeniowy
wykonawczy
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
rysunek złożeniowy – przedstawia wszystkie zespoły
i części wyrobu w złożeniu, może dotyczyć całego wyrobu,
jednego z zespołów należącego do wyrobu lub jednego
z podzespołów, stanowi podstawę do rozrysowania wyrobu
na części składowe, wykonywany na jednym lub wielu
arkuszach
Na rysunku złożeniowym większego wyrobu uwidacznia się
główne jednostki lub zespoły wyrobu w ich wzajemnym
usytuowaniu oraz pokazuje się w widokach ogólny wygląd
wyrobu.
Szczegóły budowy przedstawia się na rysunkach
złożeniowych poszczególnych jednostek lub zespołów
i podzespołów
.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Powinien zawierać dla prostych urządzeń:
w rzucie głównym przedstawiać wyrób w położeniu
użytkowym, odzwierciedlać budowę całego wyrobu, inne
rzuty mogą te informacje jedynie uzupełniać,
przedstawiać wszystkie części tworzące wyrób, ich
wzajemne położenie oraz zastosowane połączenia
(wyjątki wymienione są w PN-80/N-01609),
zawierać wykaz części, które powinny być oznaczone
zgodnie wykazem,
umożliwić odczytanie budowy i zasady działania wyrobu
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Nie musi/nie powinien:
zawierać wymiarów szczegółowych poszczególnych
części lub całego wyrobu (może on zawierać wymiary
gabarytowe lub inne charakterystyczne wymiary),
odzwierciedlać szczegółów konstrukcyjnych
poszczególnych części tworzących wyrób, a szczególnie
tych, które nie mają wpływu na zasadę działania
zawierać dodatkowych rzutów odzwierciedlających
jedynie ciekawe szczegóły konstrukcyjne
lub charakterystyczne kształty
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Części składowe na rysunku złożeniowym musza być
oznaczone zgodnie z PN-80/N-01609:
wszystkie części składowe wyrobu należy oznaczać
numerami pozycji, numerami rysunków lub innymi
oznaczeniami (zalecanym sposobem jest oznaczanie
części numerami pozycji zgodnie z wykazem części)
oznaczenia należy umieszczać:
- poza zarysem przedstawianego na rysunku
przedmiotu,
-
nad półkami linii odniesienia rysowanymi linią cienką,
równolegle do tabliczki rysunkowej
.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
- jako zgrupowane w wierszach lub kolumnach,
-
z kolejnością numeracji dowolną lub według określonej
reguły
każde oznaczenie umieszcza się raz, ewentualnie
z powtórzeniem, ale dla jednakowych części składowych
linie odniesienia doprowadzone do półek z oznaczeniem
należy rysować:
-
jako cienkie ciągłe, doprowadzone do widoku
lub przekroju części składowej i zakończone kropką
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
-
tak, aby nie przecinały się wzajemnie z dopuszczalnym
jednym załamaniem,
-
tak, aby przecinały możliwie najmniej innych części,
do których się nie odnoszą,
-
z kolejnością numeracji dowolną lub według określonej
reguły.
-
jako wspólną linię (ale niekoniecznie) dla kilku części
złącznych występujących w połączeniu, np. śruba,
nakrętka, podkładka,
wysokość oznaczeń (cyfr) powinna być o jeden wymiar
pisma większa od wysokości liczb wymiarowych
przyjętych na rysunku
Rysunek złożony wyrobu
maszynowego
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Rysunek złożeniowy węzła kratownicy
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Zgodnie z PN-85/M-
01121 wykaz części :
powinien mieć formę tablicy, w której linie obramowania
oraz pionowe linie oddzielające poszczególne kolumny
są liniami ciągłymi grubymi, należy go umieszczać
bezpośrednio nad tabliczką rysunkową podstawową lub
sporządzać na oddzielnych arkuszach formatu A4
powinien zaczynać się nagłówkiem, a poszczególne
kolumny powinny zawierać:
-
nr pozycji, czyli kolejny numer części lub zespołu, jakim
są one oznaczone na rysunku,
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
-
nazwę części lub zespołu, a dla przedmiotów
znormalizowanych ich oznaczenie według normy
przedmiotowej
-
liczbę sztuk części lub zespołów potrzebnych
do zmontowania jednego przedmiotu
przedstawionego na rysunku
-
oznaczenie nr rysunku luz zespołu
-
materiały – wyszczególnienie gatunku i rodzaju
materiału według odpowiednich norm
-
uwagi
– miejsce na dodatkowe informacje
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
jeśli jest umieszczony bezpośrednio na rysunku
złożeniowym, należy go wypełniać od tabliczki
rysunkowej ku górze arkusza
jeśli jest umieszczony na oddzielnym arkuszu, na leży go
wypełniać od nagłówka umieszczonego u góry w
kierunku tabliczki rysunkowej
jeśli jest wykonany na oddzielnym arkuszu, arkusz ten
powinien zawierać tabliczkę rysunkową podstawową, w
której rubryce nazwa przedmiotu należy umieścić napis
„wykaz części”
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
rysunek wykonawczy
– rysunek części przedstawiający
jej kształt, wymiary, informacje o materiale, wykończeniu
powierzchni; na ogół dla każdej części wykonuje się
oddzielny rysunek.
Do prawidłowego wykonania rysunku wykonawczego
należy:
bardzo dokładnie poznać kształt zewnętrzny i
wewnętrzny rysowanego detalu
zauważyć ewentualne symetrie główne i lokalne
określić położenie dogodne do wykonania głównych
operacji obróbkowych
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Rysunek wykonawczy nieznormalizowanej części maszynowej
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
ustalić liczbę i rodzaj rzutów (widoków i przekrojów),
przemyśleć położenie przedmiotu w rzucie głównym
wszystkie zarysy wewnętrzne odzwierciedlić za pomocą
przekrojów
unikać powtórnego odwzorowywania tych samych
zarysów zewnętrznych i wewnętrznych
do odwzorowywania drobnych szczegółów wykorzystać
widoki oraz przekroje cząstkowe i kłady
wymiary określające główne kształty wyprowadzić od
obranych baz wymiarowych (obróbkowych)
przewidzieć dostatecznie dużo miejsca na liczne
wymiary, informacje o tolerancjach i chropowatości
powierzchni
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
schemat
– mało szczegółowy rysunek, często
uproszczony, wyrażający myśl techniczną zapisaną
zapisana w postaci prostych figur geometrycznych
lub umownych symboli graficznych; ma zastosowanie
we wszystkich etapach projektowania, wytwarzania,
eksploatacji, maja szerokie zastosowanie w instrukcjach
obsługi dla użytkowników, do analizowania ogólnej
budowy wyrobów
Używany jest do:
określania liczby elementów tworzących wyrób
poszukiwania możliwości modernizacji
lokalizacji awarii
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Ma zastosowanie w:
energetyce
elektronice
automatyce
telekomunikacji
informatyce
rysunki techniczne , elektryczne
– wykonywane przy
pomocy umownych symboli graficznych przedstawiających
elementy składowe wyrobu oraz symbolizujących połączenia
elektryczne między nimi. Dla ułatwienia identyfikacji punktów
połączeń i lokalizacji elementów na schemacie i w wyrobie,
mogą zawierać rysunki elementów mechanicznych, jak
złącza, podstawki itp.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Podział ogólny:
schematy blokowe (funkcjonalne),
schematy ideowe (szczegółowe schematy obwodów),
schematy logiczne
schematy montażowe
rysunki wiązek
schemat blokowy (funkcjonalny) -
podaje w sposób
uproszczony zasadę działania urządzenia, bez
uwidaczniania wszystkich elementów i połączeń
istniejących w rzeczywistości.
.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Poszczególne zespoły funkcjonalne są przedstawione
najczęściej w postaci figur geometrycznych (kwadraty,
prostokąty) z umieszczonymi wewnątrz symbolami
umownymi lub nazwami.
Linie łączące figury schematu reprezentują rodzaj i
kierunek przepływu sygnałów, wskazują ważniejsze
powiązania funkcjonalne, w wyrobie: na liniach tych są
również podawane: oznaczenia ważnych przebiegów,
symbole kształtów impulsów, częstotliwości itp.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat blokowy modelu dla zawartości miedzi w koncentracie
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat blokowy przekaźnika „Aquarius”
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat blokowy elektryczny
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Dla wyjaśnienia działania urządzenia w schematach
blokowych są niekiedy podawane dodatkowe informacje
w postaci opisowej lub graficznej.
schemat ideowy - przedstawia przy pomocy symboli
graficznych wszystkie elementy funkcjonalne wyrobu i
połączenia między nimi.
Rozmieszczenie elementów na ogól nie jest zgodne z
rozmieszczeniem w wyrobie, a połączenie rysuje się
liniami prostymi bez załamań łuków i zbędnych
skrzyżowań. Jeżeli taki schemat służy do obsługi
urządzenia i do dokonywania napraw, są w nim
zazwyczaj podawane wszelkiego rodzaju złącza, zaciski
itp. ułatwiające prace obsługowe.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat ideowy
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat ideowy działania instalacji
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat ideowy elektryczny
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
schemat logiczny
– graficzne przedstawienie działania
układów zestawionych z elementów o działaniu
nieciągłym. Ilustruje w sposób uproszczony przy pomocy
znormalizowanych symboli graficznych, odpowiadających
podstawowym funktorom logicznym (iloczynu, sumy,
negacji itp.), realizację funkcji zadanej układowi.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat logiczny systemu alarmowego
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat logiczny elektryczny
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
schematy montażowe – przedstawiają wzajemne
położenie elementów składowych urządzenia i
połączenia między nimi rodzaj stosowanych przewodów,
koszulki izolacyjne, lutowie itp., jak również szczegóły
konstrukcyjne połączeń nietypowych, np. złączy
współosiowych i specjalnych końcówek.
Dla uproszczenia strony graficznej bardziej złożone
schematy montażowe są uzupełniane tablicą połączeń.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat montażowy potencjometru
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat montażowy odbiornika radiowego
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
rysunek wiązek – sporządza się zwykle dokładnie
w skali 1:1 bez wymianów. Rysunki te po przyklejeniu
do arkusza sklejki i zaopatrzeniu w szpilki prowadzące
mogą służyć jako szablon do wykonania wiązki.
W przypadku wykonywania rysunku wiązki w innej skali
niż l : l rysunek powinien być zwymiarowany wg ogólnie
przyjętych zasad. Przewody w wiązce biegnące obok
siebie są zszywane lub spinane razem i ukształtowane
wg przebiegu wynikającego ze schematu montażowego
i tablicy połączeń
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
schemat kinematyczny
– przedstawia zespoły i
elementy, które uczestniczą w przenoszeniu ruchu,
decydują o jego parametrach, kierunku i drodze
przenoszenia od źródła /silnik/ do mechanizmów lub
narzędzi roboczych.
W zależności od przeznaczenia stosuje się trzy typy
schematów kinematycznych:
strukturalne
funkcjonalne
zasadnicze.
Różnią się sposobem uszczegółowienia
przedstawionych elementów oraz zasadami rysowania.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat kinematyczny
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Schemat kinematyczny
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
dokumentacja opisowa
– w jej skład wchodzą głównie
warunki techniczne i instrukcje obsługowe.
Warunki techniczne
zawierają wymagania techniczne
dotyczące:
wykonania
montażu
parametrów technicznych wyrobów
dopuszczalnych narażeń mechaniczno-klimatycznych,
magazynowanie itp.,
metody pomiarowe
typy przyrządów pomiarowych itp.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
Instrukcje obsługowe zawierają na ogół opis
techniczny wyrobu i czynności obsługowych oraz
wykazy części zapasowych.
Dokumentacja konstrukcyjna powinna być wykonywana
wg szczegółowych norm państwowych. Jeśli takich
norm nie ma, powstają normy branżowe, a nawet
poszczególne zakłady tworzą własne normy (które
zrozumiałe w danym zakładzie, wymagają po
przeniesieniu do innego adaptacji).
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
W celu zapewnienia sprawnej gospodarki rysunkowej i
łatwego posługiwania się dokumentacją konstrukcyjną
musi ona być zaopatrzona w odpowiednie numery.
Numery są ustalane wg określonego systemu przyjętego
w danym przedsiębiorstwie.
Rozpowszechnione są dwa systemy numeracji:
numeracja przedmiotowa:
-
rysunki na poszczególne części składowe wyrobu
numeruje się dając w numerze wyróżnik zawierający
symbol wyrobu, do którego należą.
DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA
numeracja dziesiętna:
-
dowolny przedmiot numeruje się niezależnie od jego
struktury i wchodzących w jego skład części, wg
specjalnego klasyfikatora dziesiętnego. Przy tym
uwzględnia się tylko charakterystyki techniczne
klasyfikowanego wyrobu lub jego części, a nie sposób
jego wykorzystania w tych lub innych wyrobach.
-
rysunki w archiwum są przechowywane w szufladach i
grupowane wg wymiaru arkusza niezależnie od wyrobu,
do którego wchodzą; w związku z tym dla ułatwienia
wyszukania pożądanego rysunku do numeru dodają się
wyróżnik określający wielkość arkusza.
DOKUMENTACJA
TECHNICZNO RUCHOWA
dokumentacja techniczno ruchowa DTR
–
dokumentacja stworzona na potrzeby użytkowników na
podstawie dokumentacji konstrukcyjnej, wyników
kontroli i badań podczas testów dopuszczających wyrób
wytwarzania, zawiera:
-
instrukcję korzystania z wyrobu
-
informacje o czynnościach konserwacyjno –
eksploatacyjnych
-
zalecenia dla tzw. służb utrzymania ruchu zakładu w
przypadku maszyn i urządzeń przemysłowych
DOKUMENTACJA
TECHNICZNO RUCHOWA
Odmianą DTR jest instrukcja obsługi urządzenia, która
wymagana jest przepisami w przypadku wyrobów
przemysłowych masowego użytku.
Przepisy formułują ogólne zasady tworzenia instrukcji,
jedynym wymogiem jest to, ze musza być w języku
polskim dla produktów sprzedawanych na rynku
polskim.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
dokumentacja technologiczna
– zbiór dokumentów
zawierających informacje i zalecenia niezbędne do
realizacji procesu technologicznego, przeznaczona dla
bezpośrednich wykonawców procesu.
W jej skład wchodzą:
dokumenty podstawowe:
-
karta technologiczna
-
instrukcja technologiczna
-
norma zużycia materiału
-
karta normowania czasu
-
wykaz pomocy warsztatowych
-
karta kalkulacyjna
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
rysunki
-
rysunki surówek (odlewy, odkuwki)
-
rysunki narzędzi specjalnych do obróbki skrawaniem
-
rysunki narzędzi specjalnych do obróbki plastycznej
-
rysunki matryc, wykrojników
-
rysunki przyrządów specjalnych
dokumenty związane z organizacją pracy:
-
obciążenie i rozplanowanie stanowisk roboczych
-
dokumenty związane z montażem
-
dokumenty związane z organizacją produkcji
dokumenty pomocnicze
-
zbiór normatywów
- ewidencja zakresu stosowania pomocy
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
karta technologiczna -
opis operacji niezbędnych do
wykonania przedmiotu, uzupełniony o informacje o
stanowiskami roboczymi dla każdej z nich oraz
pomocy warsztatowych.
Podaje się w niej czas przygotowawczo -
zakończeniowy, czas jednostkowy oraz łączny czas
wykonania operacji dla serii.
Dla produkcji jednostkowej i małoseryjnej karta
technologiczna stanowi całość dokumentacji i dlatego
poszczególne informacje są opisane szerzej (oprócz
karty technologicznej dostarczona się także rysunek
warsztatowy).
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Karta technologiczna powinna zawierać:
nazwę i oznaczenie części, zespołu lub wyrobu,
określenie materiału, surówki lub półfabrykatu
względnie montowanych zespołów,
wykaz wszystkich operacji należących do procesu
w kolejności ich wykonywania z oznaczeniem stanowisk
pracy,
normy czasowe operacji i grupy zaszeregowania
operacji,
informacje o in. dokumentach związanych z opisywanym
procesem technologicznym, np. numery kart
instrukcyjnych.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Górne wiersze są "informacyjnymi" i wypełnienie ich nie
nastręcza trudności.
W kolumnach pionowych podaje się: numer operacji i
oznaczenie (systemy numeracji, pojedynczy, piątkowy
lub dziesiętny) wydział i stanowisko (oznaczenie
liczbowe, zgodne z PN lub umowne), wymienia się
operację i krótko ich treść.
W rubryce "oprzyrządowanie" podaje się numer instrukcji
obróbki, w której znajdują się informacje szczegółowe.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Karta technologiczna wykonana zgodnie z
PN-90/M-01166
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
karta instrukcyjna
– opisuje w sposób bardzo
szczegółowy wszystkie zabiegi w danej operacji,
zawiera szkic przedmiotu.
Zawiera takie informacje jak:
stanowisko robocze
liczba i kolejność zabiegów
warunki obróbki dla poszczególnych zabiegów
wszystkie niezbędne pomoce – uchwyty i narzędzia.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Szkic operacji
musi być wykonany w pewnych
proporcjach. Przedmioty należy rysować w takim
położeniu w jakim znajdują się w czasie danej obróbki,
zamieszczając niezbędną ilość rzutów lub przekrojów.
Na każdym szkicu oznacza się grubymi liniami
powierzchnie obrabiane i zamieszcza się wymiary
otrzymane w wyniku danej operacji.
Podaje się tu także mocowanie (sposób) przedmiotu
obrabianego.
W karcie tej podaje się także parametry obróbki.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
norma zużycia materiałów - jest to górna dopuszczalna
ilość materiału potrzebna dla danego procesu
technologicznego w celu wykonania jednej części bądź
określonej liczby części danego wyrobu.
Normę określa się na podstawie normatywów zużycia
materiałów
Normy i normatywy zużycia materiałów ustala się
metodą
1) analityczno-
obliczeniową.
2) doświadczalno-laboratoryjną.
3) doświadczalno-produkcyjną.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Jednostkowa norma zużycia materiału powinna
zawierać następujące dane:
ogólną ilość materiału, jaka jest potrzebna do wykonania
jednej części wyrobu,
sumę wszystkich strat i odpadów, jakie powstają w
wyniku obróbki technologicznej tej części,
jeśli proces technologiczny dotyczy odlewania, to norma
musi uwzględniać dodatkowe uchwyty odlewu,
odcinanie wadliwych części, rozpływy materiału wskutek
nieszczelności formy itp.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Normy zużycia materiałów są podstawą do:
planowanie kosztów
dyspozycji magazynowych
analizy zużycia materiałów
Normy zużycia materiałów obejmują straty
technologiczne.
Przy zużywaniu materiałów pojawiają się często
uzasadnione bądź nieuzasadnione straty
pozatechniczne.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Typowe sposoby ustalania norm:
normy statystyczne
normy szacunkowe
– szacowanie przez analogię do
innego wyrobu
normy technologicznie uzasadnione
– wyznaczane
przez określenie wymiarów wyrobu, do którego materiał
jest przeznaczony
– jest to najlepszy sposób ustalania
normy
Podział norm:
indywidualne
zbiorcze
– suma zużytego danego materiału, gdy
występuje on w różnych podzespołach jednego
urządzenia (wyrobu finalnego )
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
norma czasu pracy
– jest to technicznie uzasadniona ilość
czasu dla wykonania określonego zakresu pracy, w danych
warunkach techniczno -
organizacyjnych zakładu, przez
określoną liczbę wykonawców, o określonych kwalifikacjach;
dotyczy najczęściej operacji.
Normę czasu pracy można wyrazić wzorem:
gdzie:
t
pz
- czas przygotowawczo -
zakończeniowy
n -
liczba przedmiotów w serii, wykonywanych przy jednym nastawieniu obrabiarki,
t
j
- czas jednostkowy wykonania.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Czas przygotowawczo zakończeniowy jest związany z
przygotowaniem do wykonania operacji technologicznej i
z jej zakończeniem. Występuje jeden raz na serię
wykonywanych przedmiotów.
W jego zakres wchodzą następujące czynności:
zapoznanie się z rysunkami i dokumentacją
technologiczną niezbędną do wykonania danej operacji,
pobranie oprzyrządowania normalnego i specjalnego
(zgodnie z wykazem w dokumentacji technologicznej),
przygotowanie urządzenia do wykonania czynności
po wykonaniu serii wyrobów: rozbrojenie urządzenia,
zdanie oprzyrządowania, zdanie obrobionych
przedmiotów.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Czas przygotowawczo -
zakończeniowy t
pz
dzieli się przez
liczbę n przedmiotów wykonywanych w danej serii.
Im jest ona większa, tym mniejszą rolę odgrywa ten czas w
normie czasu (dla produkcji masowej jest pomijany).
Czas jednostkowy t
j
, niezbędny do wykonania 1-ej sztuki
wyrobu, stanowi sumę czasu wykonania t
w
i czasu
uzupełniającego tu:
Czas wykonania t
w
jest to czas niezbędny do jednorazowego
wykonania czynności bezpośrednio związanych z daną
operacją; jest sumą czasu głównego t
g
i pomocniczego t
p
:
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Czas główny stanowi czas, w którym zależnie od rodzaju
operacji następuje zmiana kształtu i wymiaru, właściwości
wykonywanego przedmiotu a dla montażu czas
wzajemnego położenia i zamocowania części wyrobu.
Czas pomocniczy jest niezbędny do wykonywania
czynności umożliwiających wykonanie pracy podstawowej
(głównej) stanowiącej cel operacji. Jest związany z każdym
przedmiotem danej serii.
Czynności wchodzące w jego zakres to:
zamocowanie i odmocowanie przedmiotu obrabianego,
włączenie i wyłączenie urządzenia
dosunięcie elementów , które działają bezpośrednio na
przedmiot, itd
.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Czas uzupełniający t
u
jest sumą czasu t
o
potrzebnego na obsługę stanowiska roboczego i
czasu t
f
na potrzeby fizjologiczne pracownika, czyli:
Czas obsługi t
o
jest przeznaczony na czynności
pracownika związane z organizacją i utrzymaniem
zdolności stanowiska roboczego do ciągłej pracy.
Obejmuje on czas obsługi technicznej t
ot
i czas obsługi
organizacyjnej t
oo
, czyli:
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Czas obsługi technicznej t
ot
jest przeznaczony na
czynności techniczne związane z utrzymaniem
sprawności wyposażenia technologicznego. Należą do
nich czynności wymiana narzędzia, itp.
Czas obsługi organizacyjnej t
oo
przeznaczony jest na
czynności związane z organizacją pracy na stanowisku,
utrzymaniem czystości i trwałej zdolności roboczej
stanowiska. Wykorzystuje się go na początku i na końcu
zmiany roboczej.
Czas na potrzeby fizjologiczne składa się z czasu
odpoczynku t
fo
i czasu na potrzeby naturalne t
fu
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Czas odpoczynku jest przeznaczony na odpoczynek od
pracy fizycznej lub od natężenia uwagi.
Norma czasu jest normą analityczną, obejmującą czas
główny obliczony analitycznie (na podstawie drogi i posuwu
narzędzia oraz inne czasy określone na podstawie
doświadczenia i warunków organizacyjnych zakładu).
Analityczną normę czasu stosuje się w produkcji seryjnej, a
w produkcji wielkoseryjnej i masowej znajduje
zastosowanie metoda analityczno -
doświadczalna
bazująca na chronometrażu i obserwacji dnia roboczego.
W produkcji jednostkowej i bardzo małych seriach
określenie czasu trwania operacji odbywa się szacunkowo
.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
spis pomocy warsztatowych -
środki technologiczne
stosowane przy obróbce, montażu, kontroli lub
transporcie stanowiskowym przedmiotu pracy, stanowią
uzupełnieniem maszyn i urządzeń technologicznych lub
służą bezpośrednio pracownikowi przy pracy
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
kalkulacja kosztów - jest to czynność obliczeniowa,
zmierzająca do ustalenia kwoty kosztów przypadających
na przedmiot kalkulacji.
Zadaniem kalkulacji jest dostarczenie informacji do:
określenia poziomu i kontroli kosztów oraz ustalenia
cen.
Przy przeprowadzaniu kalkulacji należy ustalić
przedmiot kalkulacji, (czyli obiektu lub grupy obiektów,
którego będziemy ustalać koszt wytworzenia) wyrażony
w odpowiedniej miarze naturalnej (w sztukach, metrach,
kilogramach lub umownej: tonokilometry lub, gdy nie da
się określić).
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Przedmiot kalkulacji powinien być ściśle określony, czyli
konstrukcje, wymiary, wyposażenie, właściwości
użytkowe. Oprócz przedmiotów kalkulacji dla wyrobów
gotowych tworzy się też półfabrykaty, czyli przedmioty
kalkulacji przejściowe.
Rozróżniamy dwa typy kalkulacji ze względu na
potrzeby:
kalkulacja ewidencyjna - kalkulacja dokonywana na
potrzeby ewidencyjne, opiera się na przepisach o
rachunkowości, a jej podstawą jest koszt wytworzenia,
którego zakres reguluje ustawa
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
kalkulacja decyzyjna - kalkulacja dokonywana na
potrzeby decyzyjne, jest sporządzana do obliczenia
pełnego kosztu jednostkowego w celu weryfikacji polityki
cenowej, porównania rentowności w branży i innych
potrzeb. Można wtedy do jednostkowego kosztu
wytworzenia doliczyć koszty ogólnozakładowe oraz
koszty sprzedaży według przyjętego klucza.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
rysunki
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Rysunek wykonawczy części maszynowej.
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Rysunek wykonawczy części maszynowej
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Rysunek wykonawczy części klasy korpusu
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Rysunek zestawu elementów na przykładzie rozpórki
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Rysunek specjalny klucz do przykręcania i odkręcania nakrętki amortyzatora sprzęgła w silniku
DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA
Na podstawie:
K. Szatkowski Przygotowanie produkcji Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2008
Dane ze strony Instytutu Technologicznego Systemów
Informatycznych Politechniki Lubelskiej
J. Tymowski: Technologia budowy maszyn. WNT
Warszawa 1989
Obróbka skrawaniem. Poradnik inżyniera. Praca
zbiorowa. t. II i III WNT Warszawa 1991-94
M. Zagórna Kalkulacja kosztów w przykładach
M. Graba Elementy zapisu konstrukcji