Zarządzanie eksploatacją obiektów technicznych

Eksploatacja – zespół celowych działań organizacyjnych, technicznych i ekonomicznych ludzi z obiektami technicznymi oraz wzajemne relacje występujące miedzy nimi od momentu wytworzenia obiektu technicznego aż do jego likwidacji. Okres od momentu projektowania aż do momentu złomowania (recyklingu) nazywamy czasem życia obiektu.

Obiekt techniczny abstrakcyjny obiekt rzeczywisty

Wartościowanie czas życia obiektu

projektowanie

konstruowanie wytwarzanie eksploatacja złomowanie

System eksploatacji

System – zbiór elementów połączony relacjami

sterowanie

zasilanie

zakłócenia

(choroba, uszkodzenie

Pojazdu)

Podsystem użytkowania – to podsystem, którego zadaniem jest zarządzanie obiektami będącymi zdatnymi.

Podsystem obsługiwania – podsystem, którego zadaniem jest obsługa obiektów niezdatnych (np. naprawy, remonty, przeglądy)

Obiekt techniczny – to obiekt wytworzony do posługiwania się nim przez człowieka

System antropotechniczny

sterowanie, zasilanie, zakłócenia wykonanie zadania, zanieczyszczenia

Własność – posiadanie

Właściwość – cechy

Własność – jest to cecha, o której orzeka się wyłącznie na podstawie wiedzy o tym obiekcie (moce, standardy wydajności maszyny itp.). Utrata własności obiektu w procesie eksploatacji sprawia, że obiekt przestaje być tym, kim był na samym początku eksploatacji. Główne własności obiektu zostały nadane w etapie projektowania.

Właściwości – jest to cecha względna, o której orzeka się na podstawie relacji do okoliczności lub obiektów otoczenia. Główną właściwością obiektu jest funkcjonalność.

Stany techniczne obiektów

• Stan zdatności

• Stan niezdatności

Stan zdatności – jest to stan, w którym obiekt spełnia kryteria do wykonywania zadań zgodnie z jego przeznaczeniem. Jeżeli wszystkie parametry określające stan nie przekroczyły wartości dopuszczalnych.

Stan niezdatności – jest wtedy gdy parametry przekraczają dopuszczalny stan.

Cel użytkowania i obsługiwania

Obiekt techniczny jest użytkowany w celu przetworzenia innego obiektu i przemieszczania. Obsługiwaniem jest działanie polegające na osiągnięciu lub utrzymaniu właściwego stanu obiektów technicznych.

Wyróżniamy:

• obsługiwanie techniczne, które ma za zadanie przywrócenie, podtrzymanie stanu zdatności

• obsługiwanie organizacyjne - jest to działanie mające za zadanie przygotowanie obiektu do użytkowania lub obsługiwania technicznego.

Diagnostyka jest działem eksploatacji, zajmuje się oceną stanu technicznego obiektu bez demontażu.

Potencjał eksploatacyjny – możliwość wykorzystania obiektu technicznego

Mamy 2 rodzaje potencjału eksploatacyjnego:

• Użytkowy – rozumiany jest jako zasób możliwych efektów jego użytkowania. Synonimem potencjału użytkowego jest moc użytkowa

• Obsługowy – rozumiany jest jako zasób potrzeb obsługiwania tego obiektu. Zasób obsługowy wyrażany jest w jednostkach: godzina, roboczogodzina, złotych

Wydajność nominalna obiektu technicznego jest to maksymalna wartość oferowana i uzyskiwana w warunkach idealnych.

Sprawność eksploatacji

Sprawność eksploatacyjna jest uniwersalnym kryterium oceny działania systemu eksploatacji. Miernikiem sprawności eksploatacyjnej jest sprawność działania.

Innymi kryteriami sprawności działania mogą być efektywność, kosztowość, korzystność, ekonomiczność, produktywność niezawodność, bezpieczeństwo, jakość.

O skuteczności eksploatacji orzeka się na podstawie porównania celów i zamierzonych efektów tego działania.

Efektywność eksploatacji

Cechą efektywności eksploatacji, jest kryterium oceny działania, które uwzględnia również efekty niezamierzonych działań bez………… poniesionych kosztów.

Efektywność eksploatacji ocenia się na podstawie kosztów poniesionych na to działanie (ujęcie bezwzględne) i kosztów zrelatywizowanych odniesionych do efektów użytkowania obiektu na podstawie kosztów jednostkowych eksploatacji

Koszt indywidualny eksploatacji to koszty odnoszone do pojedynczego obiektu technicznego lub grupy jednorodnych obiektów.

Korzystność eksploatacji

Przez korzystność eksploatacji rozumie się efekty osiągnięte i nakłady poniesione na działanie. Korzystność eksploatacji obiektu technicznego jest korzystna wtedy, kiedy użytkowanie i oddziaływanie były korzystne (korzystność bezwzględna).

Ekonomiczność

Ekonomiczność jest to stosunek efektów do nakładów.

Ekonomiczność eksploatacji obiektu technicznego jest własnością tego działania i orzeka się na zasadach racjonalnego działania.

1. Zasada oszczędności – polega na minimalizowaniu nakładów dla osiągnięcia określonego efektu

2. Zasada wydajności – maksymalizowania efektów przy założonym poziomie nakładów

Niezawodność eksploatacji

W przypadku eksploatacji rozróżnia się 2 rodzaje niezawodności:

• Obiektu technicznego

• Niezawodność działania

Niezawodność obiektu to zdolność do zachowania stanu zdatności do użytkowania w określonych warunkach i w określonym przedziale czasu.

Mierniki niezawodności obiektu:

• Funkcja niezawodności

• Dystrybucja czasu zdatności

• Funkcja intensywności uszkodzeń

• Gęstość prawdopodobieństwa czasu

Niezawodność działania – w opisie działania występują 3 składowe: sprawca, narzędzie, przedmiot działania. Własnością każdej z tych składowych jest niezawodność. Te 3 składowe występują w ujęciu tzw. szeregowym (o niezawodności działania decyduje element o najmniejszej niezawodności).

W odniesieniu di działań eksploatacyjnych ich właściwościami niezawodności są:

• Niezawodność użytkowania

• Niezawodność obsługiwania

• Niezawodność eksploatacji obiektów technicznych

Niezawodność użytkowania obiektu technicznego oznacza prawdopodobieństwo tego, że użytkowanie tego obiektu nie zostanie przerwane przed upływem czasu.

Niezawodność obsługiwania oznacza prawdopodobieństwo, że obsługiwanie zostanie zakończone przed upływem czasu.

Niezawodność eksploatacji jest systemem niezawodności użytkowania i niezgodności obsługiwania.

Niebezpieczeństwo i szkodliwość eksploatacji

Uszkodzenie obiektu technicznego może stworzyć zagrożenie zdrowia lub życia sprawcy i osób postronnych, a także zagraża zasobom (kapitałowym, materialnym, ludziom). Tego rodzaju uszkodzenia nazywane są uszkodzeniami niebezpiecznymi. Uszkodzenia niebezpieczne mogą powstać podczas użytkowania i obsługiwania obiektu (zanieczyszczenie, korozja).

Jakość

Jakość eksploatacji obiektu technicznego jest jego właściwością i odnosi się na podstawie relacji do potrzeb odbiorców efektu tego działania.

W odniesieniu do zarządzania eksploatacją obiektów technicznych występują 2 klasy jakości:

• jakość odpowiednia q=1

• jakość nieodpowiednia q=0

System a eksploatacja

System eksploatacji powinien spełniać warunki w odniesieniu do zarządzania technicznymi systemami działaniowymi.

1. Warunek przydatności – zdolność do korzystnego dla organizacji zaspokojenia jej potrzeb zwłaszcza w warunkach zmian otoczenia tej organizacji.

2. Warunek dopasowania do systemu operacji czyli do systemu, któremu ma służyć.

3. Warunek sprawności (osiągania wyższej sprawności eksploatacji obiektów składających się na system niż eksploatowanych osobno).

Ze względu na skład systemów wyróżnia się:

• Systemy działania (Są to systemy, których wyróżnionymi częściami są sprawcy działania).

• Systemy techniczne, których wyróżnionymi częściami są obiekty techniczne

• Systemy techniczne działania – są to systemy, których wyróżnionymi częściami są sprawcy działań i obiekty techniczne.

Modele systemu

Kierowanie organizacją

kierowanie operacjami

produkty, klienci materiały operacyjne, klienci, energia

wykonywanie użytkowania (operacji)

kierowanie użytkowaniem

kierowanie eksploatacją

kierowanie obsługiwaniem

wykonywanie obsługiwania

odpad operacyjny i eksploatacyjny materiały eksploatacyjne

System eksploatacji

Baza informacyjna systemu eksploatacji.

Zakres bazy informacyjnej dotyczący zarządzania eksploatacją obiektów technicznych powinien zawierać:

1. Strukturę organizacyjną i cele organizacji odnoszone do zasobów techniki

2. Charakterystykę techniczną obiektu wraz z wyposażeniem

3. Instrukcję użytkowania obiektów wraz z wymaganymi klasyfikacjami

4. Instrukcję obsługiwania obiektów

5. Wykaz części wymiennych

6. Rysunki, zestawienia, schematy

7. Ewidencja czasu eksploatacji obiektu

8. Ewidencja wyników i kosztów eksploatacji

9. Wykaz zakładów remontowych i dostawców części zamiennych

10. Zasady szkolenia

11. Plan eksploatacji obiektów technicznych

12. Informacje technologiczne dotyczące obiektów

13. Decyzję o dopuszczeniu obiektów do użytkowania

14. harmonogram użytkowania obiektów

15. harmonogram przeglądów i obsług

16. certyfikaty, atesty

17. ewidencja przeprowadzonych obsług technicznych i diagnostycznych

18. dokumentacja nabycia

19. rachunkowość środków trwałych.