1. Pojęcie instytucji. Instytucje formalne i nieformalne

Instytucje:

•

Normy   społeczne   i   prawne,   porządkujące   i   czyniące   przewidywalnymi   zachowania 
jednostek   oraz   zasady   społecznych   interakcji;   stanowią   one   podstawę   porządku   i   ładu 
społecznego, zwiększają spójność i integrację społeczną, zapewniają przewidywalność oraz 
ochronę działalności gospodarczej; wyznaczają pola i granice oraz zasady gry politycznej i 
ekonomicznej, a zarazem wymuszają ich przestrzeganie

•

Społeczne   ramy   kontroli,   wyzwalania   oraz   ukierunkowania   działań   indywidualnych   (J. 
Commons)

•

Organizacje   regulujące   działalność   podmiotów   gospodarujących.;   mają   one   sprzyjać 
współpracy,   zmniejszeniu   kosztów   działalności   gospodarczej   oraz   redukować   ryzyko 
związane   z   nieprzestrzeganiem   praw   własności   i   niewywiązywaniem   się   podmiotów   z 
umów i zobowiązań

•

Mechanizmy współdziałania ludzi w procesach gospodarczych, system regulacji rynków; 
określają   zakres   wolności,   stopień   regulacji,   monopolizacji,   intensywność   konkurencji, 
otwartość gospodarki. 

Instytucje   formalne  to   konstytucje,   statuty,   prawa   oraz   wszelkie   regulacje   wprowadzane   przez 
państwo;   określają   zasady   i   granice   postępowania   akceptowanego   i   nieakceptowanego   przez 
państwo. Przekroczenie tych granic wiąże się z sankcjami ze strony władzy. Tworzone są w oparciu 
o normy społeczne, zewnętrzne w stosunku do jednostki. 
Instytucje nieformalne  mają swoje źródło w indywidualnej percepcji świata, na którą wpływają 
tradycyjne   wierzenia,   wartości,   poprzednie   doświadczenia   jednostki   itp.   Są   częścią   kultury 
przekazywanej z pokolenia na pokolenie, wyznaczają granice tego co dobre i złe, wiążą się z 
wyborem i wolą jednostki; mają duży wpływ na działanie reguł formalnych. Powstają spontanicznie 
w wyniku ewolucyjnego procesu, należą do nich np. normy obyczajowe. W tym przypadku sankcje, 
o   ile   występują,   mają   charakter   społecznej   dezaprobaty   dla   postępowania   wyłamującego   się   z 
uznanych społecznie reguł.

Od stopnia zgodności norm zinternalizowanych (nieformalnych) i prawnych (formalnych) zależy 
stopień przestrzegania prawa. W tym zakresie, w którym normy moralne i prawne są zgodne, presja 
wewnętrzna i zewnętrzna na postępowanie jednostek jest większa i bardziej jednoznaczna.
2. System społeczny. Interakcje, intensywność, struktura i sprzężenia zwrotne 
między podmiotami systemu. Perspektywa ekonomiczna

System społeczny

 składa się z wzajemnie i współzależnie powiązanych elementów rzeczywistości 

społecznej tworzących społeczne struktury demograficzne, myślowe, organizacyjne i symboliczne 
(kulturowe); czasem jest ujmowany w kategoriach dwu lub większej liczby jednostek, które 
angażują się w mniej lub bardziej strukturalne interakcje w obrębie ograniczonego lub zamkniętego 
środowiska społecznego.
Interakcja to podjęcie działania przez jedną osobę (podjęcie akcji) wywołujące reakcję u drugiej 
osoby, która tym sposobem może stać się bodźcem dla reakcji pierwszej osoby itd. Można wyróżnić 
kilka klasyfikacji interakcji społecznych. Są to: interakcje intrapersonalne – między jednostką a np. 
jej sumieniem, interpersonalne (między ludźmi), wewnątrzgrupowe, międzyinstytucjonalne, między 
jednostką a instytucją czy grupą. Podstawowe formy interakcji społecznych to natomiast 
współdziałanie, rywalizacja i obojętność.
Struktura społeczna– układ wzajemnie powiązanych elementów składowych 

społeczeństwa

, np. 

ról 

społecznych

 czy 

pozycji

, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz 

występuje 

hierarchia społeczna

. Jest to też układ 

stosunków społecznych

 pomiędzy poszczególnymi 

osobami, 

kategoriami społecznymi

 lub 

organizacjami

. Stosunek społeczny to układ zawierający 

następujące elementy : 2 partnerów (osoby, grupy), jakiś łącznik, czyli przedmiot (postawa, interes, 
sytuacja, wartość, pogląd, itp.) stanowiący platformę tego stosunku oraz pewien układ powinności i 
obowiązków które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać. Stosunki społeczne dzielą się na:
stosunki rzeczowe (ekonomiczne) – własnościowe, produkcji (pracy), klasowo-warstwowe i 

podziału dóbr – są to stosunki które tworzą się w wyniku pracy
stosunki osobowe (człowiek-człowiek) – stos. rodzinne, koleżeńskie, sąsiedzkie, środowiskowe a 
także formalne i nieformalne.
Tabela systemu wartości i odpowiadających im systemom.
Nr 1 – system społeczno-polityczny
Nr 2 – system w krajach Azji Wsch. i Płd.-Wsch.
Nr 3 – system ideologiczny

system wartosci

system polityczny

system ekonomiczny

1 jednostka i jej wolność 

najwyższą wartością

demokracja

gospodarka rynkowa

1 tolerancja

państwo obywatelskie

wolność gospodarcza

1 egalitaryzm polityczny

egalitaryzm polityczny prywatna własność

1 cnoty obywatelskie

rządy prawa

konkurencja

1 własność prywatna, 

konkurencja

rywalizacja polityczna rynek

2 dobro publiczne 

najwyższą wartością

państwo oświecone

gospodarka rynkowa

2 harmonizacja

poszukiwanie 
harmonii i consensusu

państwo wspiera rozwój, własność 
prywatną i rynek

2 ład społeczny

uzgadnianie

harmonizacja

2 wiedza i etyka

dobro publiczne przed 
interesem własnym

2 merytokracja

3 ideologia

władza totalna, 
autokratyczna

gospodarka centralnie zarządzana

3 nacjonalizm

ograniczanie wolności 
obywatelskiej

ograniczenie wolności gospodarowania, 
konkurencji, rynku, własności 
prywatnej

3 cel uświęca środki
3 siła przed prawem
3 nietolerancja

System społeczny można podzielić na system demokratyczny i niedemokratyczny.
Cechy systemu demokratycznego:

- wolność ekonomiczna państwa
- jakość instytucji lepsza
- zróżnicowanie pod względem zakresu wolności politycznych, społecznych, 
ekonomicznych, jakości instytucji i praworządności
Do tych systemów zalicza się: systemy wolnorynkowe, rynkowe, społecznej gospodarki 
rynkowej (w tym kontynentalne, śródziemnomorskie), dobrobytu i etatystyczne

Cechy systemu niedemokratycznego:

- restrykcyjne
- niskie dochody per capita
- państawa ideologiczne, dyktatury wojskowe, rządy autokratyczne, teokracje
- panuje nietolerancja i feudalizmy religijne lub ideologiczne
- kraje stagnacji gospodarczej, nierówności społecznych, korupcji i bezprawia

3.Rynek   jako   sieć   wymiany   informacji,   rynek   jako   system   interakcji   i   wyceny   wartości 
rynkowej, rynek jako system interakcji określających warunki kontraktowe współpracy. 
Rynek jest możliwością, w której producenci dochodzą do kontaktu z konsumentami i w związku z 

tym dochodzi do określonych transakcji. Należy także wspomnieć, że każdy rynek to transakcje 
kupna – sprzedaży. Na każdym rynku musi istnieć jakiś towar oraz cena, która ustalana jest poprzez 
mechanizm rynkowy. 
Rynek   to   ogół   warunków   ekonomicznych,   w   których   dochodzi   do   zawierania   transakcji 
wymiennych między sprzedawcami oferującymi towary i usługi, a nabywcami reprezentującymi 
potrzeby   poparte   odpowiednimi   funduszami   nabywczymi.   Rynek   dostarcza   oferującym   swoje 
towary   producentom   i   oczekującym   na   zaspokojenie   swoich   potrzeb   klientom   informacji   o 
podstawowych parametrach : popycie, podaży i cenie. Na rynku dochodzi do interakcji między 
obecnymi na nim podmiotami. Sprzedawcy oferują do nabycia różne dobra (podaż), zaś nabywcy je 
kupują (popyt). Przy określonym poziomie popytu i podaży dochodzi do ustalenia ceny. 
“wartość rynkowa”  odnosi się do rynkowej metody wyceny i związana jest z ceną możliwą do 
uzyskania   na   “aktywnym   rynku”.   Rynek   aktywny   to   rynek   spełniający   jednoczesne   warunki: 
przedmiot obrotu na rynku jest jednorodny (homogeniczny - nierozróżnialny), rynek jest płynny (w 
dowolnym   momencie   są   chętni   do   kupna   i   sprzedaży),   ceny   podawane   są   do   publicznej 
wiadomości.
Na rynku podmioty oferujące dane dobro do sprzedaży i podmioty zainteresowane jego nabyciem 
wymieniając informacje ustalają na jakich warunkach dokonają transakcji. Warunki ich współpracy 
określają umowy tzw. kontrakty.
Układ sterowania systemu decyduje o otwartości i intensywności powiązań i interakcji rynkowych. 
Wpływa   na   warunki   i   podział   korzyści   zw.   z   jego   działalnością.  To   państwo   i   społeczeństwo 
dostosowują instytucje do zmian w otoczeniu i tym samym wpływają na zachowania podmiotów 
gospodarujących   i   konsumentów.   Gdy   instytucje   i   rynek   tworzą   warunki   pobudzające 
przedsiębiorczość i zachęcają podmioty do inwestycji czy innowacji, to tym samym zwiększają 
potencjał rozwojowy gospodarki.
4. Rynek jako podstawa społecznego podziału pracy i wymiany
Genezę   rynku   należy   ściśle   wiązać   z   rozwojem   społecznego   podziału   pracy.   W 
zamierzchłych   czasach   człowiek   sam   wytwarzał   wszystkie   niezbędne   do   życia 
przedmioty. Uzyskiwanie  coraz  lepszych wyników pod  względem ilości wytwarzanych 
dóbr oraz stopniowo narastająca specjalizacja doprowadziły do konieczności wymiany 
produktów.
      Dążenie do korzystania z cudzych wytworów pracy wymaga nawiązywania między 
podmiotami   stosunków   wymiennych,   tworzących   rynek.   Tak   powstał   rynek,   który 
powoduje,   że   podmioty   życia   gospodarczego   nie   muszą   zaspokajać   swych   potrzeb 
wytworami własnej produkcji, lecz mogą korzystać z efektów pracy innych podmiotów. 
       Społeczny podział pracy spowodował wyodrębnienie się sprzedawców i nabywców. 
Sprzedawcy i nabywcy, a więc podaż i popyt tworzą splot współzależności, będących 
podstawą istnienia rynku oraz funkcjonowania rynkowego mechanizmu alokacji zasobów 
koordynującego poczynania sprzedających i kupujących
5. Wolny rynek a konkurencja i wybór

Wolny rynek i konkurencja. Te dwie rzeczy są silnie powiązane – mają tę samą podstawę, a 

mianowicie szeroki zakres wolności gospodarczej, czyli możliwości swobodnego podejmowania 
działalności   przedsiębiorczej,   a   następnie   –   swobodnego   podejmowania   przez   już   powstałe 
przedsiębiorstwa   i   inne   jednostki   gospodarcze   –   decyzji   w   takich   sprawach,   jak   inwestycje, 
produkcja,   sprzedaż,   kupno,   warunki   umów   kupna–sprzedaży   itp.   Dzięki   temu   wolne   od 
wywołanej   ingerencji   państwa   są   trzy   podstawowe   siły,   które   istnieją   w   każdej   gospodarce: 
podaż, ceny, popyt; taki właśnie ich stan jest istotą wolnego rynku. Zablokowanie swobody ich  
kształtowania   się   oznacza   wyeliminowanie   rynku   z   gospodarki   na   rzecz   innego,   gorszego 
mechanizmu koordynowania i pobudzania działań gospodarczych. Głównym substytutem rynku, 
znanym z czasów socjalizmu, był mechanizm nakazowo-rozdzielczy, w którym owe trzy siły były 
kontrolowane  przez  państwo: podaż  – przez  zakaz  prywatnej  przedsiębiorczości  oraz nakazy 
produkcyjne wobec przedsiębiorstw, ceny – przez rozległą państwową regulację, popyt – przez 
rozbudowany system przydziałów. (Podobny mechanizm istniał w czasie II wojny światowej w 
krajach   Zachodu).   Usunięcie   wolności   gospodarczej   rodzi   więc   biurokratyczną   regulację 

gospodarki. Z kolei, jeśli wolność ta jest odpowiednio szeroka i silnie strzeżona przez państwo, to 
pojawia   się   zarówno   rynek,   jak   i   konkurencja,   czyli   wolnokonkurencyjny   rynek.   Dzięki   owej 
wolności   nowi   i   istniejący   dostawcy   mogą   bowiem   –   we   własnym   interesie   –   podejmować 
działania (np. wprowadzać innowacje, obniżać ceny i koszty), których wyniki tworzą zagrożenie 
konkurencyjne dla innych dostawców. 

Wolność   gospodarcza   jest   absolutnie   koniecznym,   ale   niewystarczającym   warunkiem   istnienia 
konkurencji na rynku: oprócz tego jest niezbędne, aby państwo nie unieważniało werdyktu rynku 
przez finansowanie strat przedsiębiorstw, które przegrywają w rynkowej rywalizacji. Konkurencja 
wymaga także twardych działań antymonopolistycznych.

•

Konkurencja jest rozumiana jako immanentna cecha  

wolnego rynku, swojego rodzaju 

mechanizm   gwarantujący   jego   efektywność,   stanowiący,   jak   powiada   Stiglitz 
(1986) podstawę, na której opiera się nasze przekonanie o przewadze kapitalizmu 
nad innymi formacjami ekonomicznymi.

•

Jak zauważył Friedman (1962), konkurencja jako charakterystyka wolnego rynku 
jest apersonalna; rynek konkurencyjny to taki, na który nie ma wpływu żaden jego 
pojedynczy uczestnik, ale którego warunki funkcjonowania stanowią wypadkową 
niezależnych   działań   tych   uczestników.   Natomiast   konkurencja   rozumiana   jako 
działanie   (przedsiębiorcy,   firmy)   jest   zorientowana   na   określone   cele,   wśród 
których znajduje się pokonanie rywali, często dobrze znanych i konkretnych

•

Warunkiem funkcjonowania wolnego rynku jest aby uczestnicy transakcji posiadali wolność 
samodzielnego dokonywania wyboru, aby sami mogli podejmować decyzje gospodarcze.

•

dzięki wolności wyboru konkurencja wymusza na przedsiębiorcach ciągłe podejmowanie 
działań zgodnych z interesem społecznym. Brak tych cech eliminuje bodźce motywacyjne i 
zainteresowanie społecznym rozwojem.

6. Instytucje a konkurencja, wybór, dyscyplina rynkowa, dynamika postępu ekonomicznego 
i dynamiczna równowaga

 Dla sprawnego funkcjonowania gospodarki zawsze ważne było istnienie odpowiedniego systemu 
instytucjonalnego. Instytucje w gospodarce zajmują się dbaniem o produkcję, podział dóbr, usług i 
obiegiem   pieniądza.  Systemy   demokratyczne   z   założenia   mają   charakter   otwarty.   Zapewnia   to 
szeroki zakres wolności i ochrony jednostek, własności prywatnej, a przede wszystkim konkurencji. 
Instytucje w takich systemach stwarzają warunki dla rozwoju różnych form i modeli społeczno-
gospodarczych. Jednak nawet w systemach niedemokratycznych, gdzie istnieje znacznie więcej 
ograniczeń   szczególnie   w   sferze   życia   politycznego   i   społecznego,   możliwy   jest   stosunkowo 
szeroki zakres wolności gospodarczych. Przykładem mogą być gospodarki Chin, Korei Płd. czy 
Tajwanu. 
7.   Rynek   i   system   rynkowy.   Znaczenie   konkurencji   i   instytucji(patrz   pyt.9).   Znaczenie 
ochrony własności i praw stron zawartych umów, kontraktów cywilnoprawnych
Ochrona własności:

•

Własność jest instytucją, przez przyporządkowanie rzeczy czy zasobów ludziom daje im 
panowanie nad tymi rzeczami i ułatwia efektywne wykorzystanie przedmiotów własności

•

W gospodarce opartej na wymianie dóbr i usług najważniejsze jest aby tytuły własności tych 
dóbr   i   usług   były   w   pełni   zdefiniowane   i   przypisane   konkretnym   osobom,   swobodnie 
transferowalne oraz dobrze chronione i egzekwowane

•

prawo własności wpływa na: 

 poziom przedsiębiorczości
 innowacyjność gospodarki
 efektywność alokacji zasobów
 poziom inwestycji i zatrudnienia

•

bezpieczeństwo praw własności jest jednym z najważniejszych elementów decydujących o 
zakresie wolności gospodarczej

Znaczenie kontraktów i umów:

•

zapewnienie bezpieczeństwa działaniom gospodarczym w warunkach, kiedy zawodzą więzi 
personalne i normy społeczne;

•

ułatwienie osiągnięcia prywatnych celów;

•

daje legalne podstawy dla naszych działań;

•

pomaga ludziom realizować cele poprzez wzrost zaufania do innych ludzi

•

ułatwia koordynację działań.

8. Konkurencja rynkowa jako podstawowa siła postępu ekonomicznego
Konkurencja jest uważana za jedną z konstytutywnych cech kapitalizmu decydujących o 
przewadze tej formacji gospodarczej nad innymi. Działaniu konkurencji przypisuje się 
efektywną   alokację   środków   produkcji   i   postęp   techniczny,   stanowiące   bezpośrednie 
determinanty dobrobytu gospodarczego.
9. Funkcje rynku. Znaczenie wolności, konkurencji i instytucji

•

Koordynuje   życie   ekonomiczne   poprzez   wzajemne   oddziaływania   informacyjne   ludzi   i 
instytucji w ramach danego porządku prawnego, prowadzące do zawierania, a następnie 
realizacji umów

•

Zapewnia koordynację działalności gospodarczej

•

Sprzyja równowadze popytu i podaży

•

Uruchamia procesy konkurencji i rywalizacji między podmiotami

Korzyści wynikające z funkcjonowania wolnego rynku:

•

Wymiana  

dóbr

  dokonuje   się   w   wyniku   dobrowolnie   zawieranych   transakcji   pomiędzy 

kupującymi a sprzedającymi przy dobrowolnie ustalonej przez nich 

cenie

•

Kupujący i sprzedający nie podlegają żadnym ograniczeniom ani przymusowi ze strony 
podmiotów zewnętrznych (np. 

Władzy publicznej

)

•

Warunki   transakcji   -   w   szczególności   cena   -   zależą   od   obopólnej   zgody   kupującego   i 
sprzedającego

•

Prowadzi do najefektywniejszej ekonomicznie alokacji zasobów, jeżeli w wyniku działania 
mechanizmu   wolnorynkowego   dochodzi   do   ustalenia   struktury   rynkowej   zbliżonej   do 
doskonałej konkurencji

•

Rozumiany   jako   mechanizm   alokacji   zasobów   może   być   regulatorem   procesów 
ekonomicznych w skali całej gospodarki

Konkurencja:

•

Czynnik prowadzący do równowagi rynku

•

Element pobudzający podmioty gospodarcze do działania, wdrażania innowacji mających na 
celu poprawę ich pozycji rynkowej

•

Wymusza   na   przedsiębiorcach   ciągłe   podejmowanie   działań   zgodnych   z   interesem 
społecznym

•

Sprawia, że każda transakcja ekonomiczna jest kontrolowana przez kalkulację dochodu, 
rachunek zysków i strat

•

Prowadzi do efektywnej alokacji czynników produkcji

•

Przedstawiciele   ekonomii   klasycznej   definiowali   rynek   jako   samoczynnie   działający 
mechanizm   regulowania   procesów   gospodarczych,   którego   głównym   instrumentem   była 
wolna konkurencja

Rola instytucji

•

Wprowadzają   ład   w   relacjach   kontraktowych   i   dostarczają   bodźców   (politycznych, 
społecznych i ekonomicznych) do wchodzenia w nie, 

•

Ograniczają   niepewności   i   ryzyka,   a   przez   to   wzrasta   bezpieczeństwo   obrotu 
gospodarczego.

•

Ułatwiają prowadzenia działalności gospodarczej,

•

Zmniejszają   koszty   transakcyjne   (oszczędność   na   kosztach   transakcyjnych)   poprzez 
ułatwienie kontraktowania i łatwiejszy dostęp do rynków wymiany dóbr i usług, w efekcie 
przyczyniają się do zwiększenia produktywności działalności gospodarczej,

•

Determinując koszty transakcji i produkcji, wpływają wraz z zastosowaną technologią na 
rozwój gospodarczy;

•

Integrują rozproszoną wiedzę.

10. Rynek jako serwomechanizm. Ujęcie mechaniczne
Serwomechanizm - zamknięty układ sterowania ze sprzężeniem zwrotnym, w którym sygnałem 
wyjściowym jest pewna mechaniczna wielkość taka jak położenie, prędkość czy przyspieszenie. 
Często jest to po prostu przesunięcie.
Mechanizmy gospodarcze:

•

TO SPOSOBY WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA PODMIOTÓW 
GOSPODARUJACYCH  W RAMACH  SPOŁECZNEGO PODZIAŁU PRACY

•

MECHANIZM GOSPODARCZE MAJĄ CHARAKTER RYNKOWY, 
ADMINISTRACYJNY I MIESZANY

•

ZAKRES WOLNOŚCI I KONKURENCJA  DECYDUJĄ O MOTYWACJACH , 
ROZPIETOŚCI DOCHODÓW I  EFEKTYWNOŚCI MECHANIZMU KOORDYNACJI 
DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

•

MECHANIZM GOSPODARCZY OBEJMUJE RYNEK CZYNNIKÓW PRODUKCJI   I 
RYNEK PRODUKTÓW I USLUG

•

SPRAWNE MECHANIZMY REDUKUJA KOSZTY TRANSAKCYJNE I RYZYKO 
SYSTEMU GOSPODARCZEGO

•

SPRAWNE MECHANIZMY I KONKURENCJA PREMIUJĄ FIRMY 
KONKURENCYJNE A ELIMINUJĄ FIRMYNIEKONKURENCYJNE

Bossak „Instytucje, rynki i konkurencja we współczesnym świecie”:
Rynek w klasycznej ekonomii postrzegany jest jako efektywny mechanizm koordynacji działalności 
gospodarczej. Ma on charakter mechanizmu homeostatycznego, tj. zdolnego do samoregulacji i 
zapewnienia utrzymania równowagi ekonomicznej. Aby mechanizm ten działał sprawnie niezbędny 
jest szeroko pojęty zakres wolności gospodarczej i konkurencja. Ograniczenie konkurencji w tym 
poprzez wszelkiego rodzaju monopole, bariery handlowe, wysokie podatki, nadmierną ingerencje 
państwa zmniejszają sprawność mechanizmu rynkowego.

Współcześnie poglądy te uzupełnia ekonomia instytucjonalna. Podkreśla ona, że rynek nie 

działają w próżni instytucjonalnej. Systemy prawne tworzące ład gospodarczy, jak i instytucje 
państwa i publiczne określają nie tylko pole rynkowej gry ekonomicznej, ale także jej zasady. 
Zapewniają także ich postrzeganie oraz regulują działanie mechanizmu rynkowego.

Układ sterowania systemu decyduje o otwartości i intensywności powiązań i interakcji 

rynkowych. Wpływa też na warunki i podział korzyści związanych z jego działalnością. To państwo 
i społeczeństwo dostosowują instytucje do zmian w otoczeniu i tym samym wpływają na 
zachowania podmiotów gospodarujących i konsumentów. Gdy instytucje i rynek tworzą warunki 
pobudzające przedsiębiorczość i zachęcają podmioty do inwestycji, innowacji, to tym samym 
zwiększają potencjał rozwojowy gospodarki.

System gospodarczy kraju to przede wszystkim złożony system instytucjonalny i 

mechanizm koordynujący współdziałanie wszystkich podmiotów biorących udział w społecznym 
podziale pracy. To swego rodzaju układ cybernetyczny. To jak system działa oraz czy wykorzystany 
jest jego potencjał, zależy od wiedzy, umiejętności, zamiarów i motywacji państwa i podmiotów 
gospodarujących, jak i regulujących. W znacznym stopniu zależy od charakteru i stopnia powiązań 
z rynkiem międzynarodowym.

Na system gospodarczy możemy więc spojrzeć jak na mechanizm o określonej strukturze 

elementów i powiązań oraz interakcji oraz jak na układ, którego potencjał rozwojowy chcemy w 
pełni wykorzystać, a także rozwinąć. W tym drugim ujęciu nadrzędnym celem sterowania i 
regulowania jest zwiększenie potencjału rozwojowego systemu. Cel ten osiąga się poprzez zmianę 
zasad, zakresu wolności ekonomicznej, konkurencji, stopnia monopolizacji i optymalizację systemu 
instytucjonalno-regulacyjnego, a także zmiany stopnia powiązań rzeczowych, finansowych, 
technologicznych i informacyjnych z rynkiem międzynarodowym.
11.Rynek i konkurencja oraz instytucje jako system społeczny i dynamiczny

Instytucje,   rynek,   konkurencja   są   częścią   systemu   instytucjonalnego   państwa.   Podobnie   jak 
całość instytucji państwa system gospodarczy nie jest tworem idealnym kształtowanym przez 
filozofów i ekonomistów. Na jego kształt, kierunki zmian oraz funkcjonowanie wpływają nie tylko 
przesłanki prakseologiczne, ale także czynniki polityczne i społeczne. Powstaje on w określonych 
uwarunkowaniach   historycznych   w   wyniku   złożonego   procesu   społeczno-politycznego.   W 
znacznym stopniu jest efektem kompromisów politycznych, a nie rozwiązaniem modelowym.

System   gospodarczy   to   porządek   obejmujący   ład   prawny,   rynek   i   konkurencję   oraz 

zinternalizowane   wartości,   tj.   normy   społeczne,   które   łącznie   wpływają   na   motywacje, 
zachowania  i   interakcje,   koszty   transakcyjne   i   ryzyko,   a   tym  samym   na   przedsiębiorczość   i 
innowacyjność podmiotów w procesie gospodarowania.

Dobry   system   gospodarczy   to   taki,   który   sprzyja   działalności   gospodarczej, 

przedsiębiorczości,   rozwojowi   współpracy,   pobudza   konkurencję,   łagodzi   konflikty,   zmniejsza 
ryzyko i koszty transakcyjne związane ze społecznym podziałem pracy. Czynniki, które decydują 
o   kształcie   systemu   instytucjonalno-regulacyjnego   można   podzielić   na   takie,   które 
demokratyczne   społeczeństwo   ma   wpływ   oraz   na   takie,   które   są   poza   jego   wpływem,   czyli 
zewnętrzne.

W   kształtowaniu   systemu   gospodarczego   państwa   wzrost   znaczenia   czynników 

zewnętrznych w stosunku do wewnętrznych oznacza zmniejszenie zakresu pola suwerennych 
wyborów.   Oznacza   jednocześnie   otwarcie   nowych   możliwości   rozwoju,   związanych   z 
międzynarodowym podziałem pracy. Równoznaczny jest też ze wzrostem znaczenia przesłanek 
prakseologicznych   w   kształtowaniu   się   instytucjonalnego   systemu   i   polityki   gospodarczej 
państwa, a zarazem względnego zmniejszenia znaczenia czynników politycznych i społecznych.

Każdy naród, suwerenne społeczeństwo tworzy swój system gospodarczy. System ten nie 

jest luźnym, przypadkowym zbiorem instytucji i podmiotów gospodarujących, lecz ma określoną 
logikę, spójność i trwałość. Z otoczenia wyróżnia się jako całość funkcjonalna, skłądająca się z  
wzajemnie   sprzężonych  elementów.  Struktura   tych   sprzężeń   nadaje  systemowi   pewne   nowe 
cechy   jakościowe,   które   nie   wynikają   bezpośrednio  z   cech   i  charakterystyk   jego   elementów 
składowych.

System   badamy   przede   wszystkim   z   punktu   widzenia   jego   spójności   i   sprawności   oraz 

zgodności   z   zachowaniami   i   dyspozycjami   podmiotów   (aktorów).   Istotna   jest   nie   tylko   jego 
struktura,   ale   także   sieć   powiązań   i   interakcji,   ich   częstotliwość,   intensywność.   System 
ekonomiczny stanowi więc wewnętrznie spójny zbiór instytucjonalnych czynników określających 
mechanizmy i działalność gospodarczą społeczeństwa. Wyznacza w znacznym stopniu cele, formy i 
sposoby ich osiągania.

71. ESW i wprowadzenie euro a konkurencyjność krajów Unii

•

Europejski System Walutowy powstał 5 grudnia 1978 r. Jego celem było stworzenie strefy 
stabilności   walutowej   w   Europie   oraz   wzmocnienie   współpracy   pomiędzy   państwami 
członkowskimi w sferze polityki walutowej. 

•

1 stycznia 1999 r. – wprowadzenie wspólnej waluty w 11 krajach UE, obecnie 17 z 27 
krajów znajduje się w strefie euro

Pozytywny wpływ wspólnej waluty na konkurencyjność krajów UE:

•

Eliminacja bilateralnego kursu walutowego ogranicza koszty transakcyjne ponoszone przez 
gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa

•

Spadek   kosztów   transakcyjnych   skutkuje   wzrostem   wydajności   pracy   i   trwałym 

zwiększeniem poziomu PKB; sprzyja również większej akumulacji kapitału, a zatem także 
przyspieszeniu tempa wzrostu gospodarczego

•

Wprowadzenie wspólnej waluty zmniejsza premię za ryzyko, a w efekcie następuje spadek 
realnych   stóp   procentowych   i   przyspieszenie   inwestycji,   pod   warunkiem   jednoczesnego 
wzrostu krajowych oszczędności lub napływu kapitału z zagranicy

•

Wprowadzenie euro znacząco pobudziło wymianę handlową pomiędzy krajami tworzącymi 
unię walutową. Zwiększenie międzynarodowej wymiany handlowej jest ważnym kanałem 
transferu   wiedzy   między   krajami,   co   ma   korzystny   wpływ   na   tempo   wzrostu   PKB   na 
mieszkańca

•

Zmniejszenie   ryzyka   kryzysu   walutowego   i   zwiększenie   wiarygodności   gospodarek 
krajowych.   Sprzyja   to   napływowi   bezpośrednich   inwestycji   zagranicznych,   szybszej 
akumulacji kapitału i wzrostowi łącznej wydajności czynników wytwórczych

•

Wzmocnienie związku między cenami i kosztami produkcji w sektorze dóbr handlowych i, 
w konsekwencji, wzrostu konkurencji pomiędzy krajami należącymi do unii monetarnej. 
Sprzyja   to   lepszemu   wykorzystaniu   dostępnych   zasobów,   zwiększeniu   wydajności 
czynników produkcji i przyspieszeniu wzrostu gospodarczego, choć skala tych efektów jest 
trudna do oszacowania

Niespójność gospodarek strefy euro sprawia, iż jednolita polityka makroekonomiczna w różnym 
stopniu stymuluje poprawę konkurencyjności. Mimo to strefa jako całość nie straciła swej pozycji 
do innych wysoko rozwiniętych obszarów gospodarczych.

72. System a miejsce i rola inwestorów instytucjonalnych w gospodarce

System: 

•

Zasady i normy prawne

•

Organizacje regulujące współpracę i obrót finansowy między podmiotami gospodarczymi

•

System banku emisyjnego oraz rynku kapitałowego

•

Np. banki, instytucje rynku kapitałowego, fundusze inwestycyjne, emerytalne, instytucje 
ubezpieczeniowe oraz nadzoru finansowego

Rola inwestorów instytucjonalnych: 

•

Koordynują obroty finansowe

•

Reprezentują istotną część podaży i popytu, silnie oddziałuje na zwyczaje i standardy 
uczestników obrotu

•

Zapewniają   powszechnie   akceptowany   pieniądz,   tj.   środek   dokonywania   transakcji 
między gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i skarbem państwa

Poprzez np.: 

•

Wycenę i funkcje informacyjne

•

Równoważenie podaży i popytu na pieniądz

•

Stabilność cen, inflację

•

Poziom oszczędności 

•

Alokację oszczędności

•

Koszty finansowe i ryzyko finansowe

•

Funkcje motywacyjne

•

Innowacyjność

•

Bezpieczeństwo systemu

•

Kontrolę i nadzór właścicielski

•

Horyzonty działania przedsiębiorstwa

Dla przykładu:
Bank Centralny… 



EMITUJE I REGULUJE PODAŻY PIENIĄDZA



WPŁYWA NA STABILNOŚĆ CEN I KURSU WALUTOWEGO 



FORMUŁUJE I REALIZUJE POLITYKĘ MONETARNEJ



PROWADZI RACHUNKI PAŃSTWOWE



JEST BANKIEM BANKÓW KOMERCYJNYCH



ZARZĄDZA KURSEM WALUTOWYM I REZERWAMI WALUTOWYMI



SPRAWUJE NADZÓR BANKOWY 



WPROWADZA STANDARDY 

73.  Reformy  polityczne,  społeczne   i  ekonomiczne   po  erze   rządów  gen  Franco  i  znaczenie 
członkostwa w UE dla rozwoju gospodarczego Hiszpanii

•

1975-   śmierć   gen   Francisco   Franco,   na   tron   wkracza   Jan   Karol   I   i   powołuje   nowego 
premiera

•

1976 r.- ogólnonarodowe referendum, przyjęcie ustawy o reformie politycznej, rozpoczęcie 
procesu rejestracji partii politycznych

•

15 czerwca 1977 r. – pierwsze demokratyczne wybory- sukces centroprawicowej koalicji 
UCD, klęska ugrupowań lewicowych

•

1978- uchwalenie nowej konstytucji

Członkostwo w UE:

•

1 stycznia 1986 r. – przystąpienie Hiszpanii do UE

•

Napływ   kapitału   zagranicznego   w   pierwszych   latach   po   przystąpieniu   do   struktur 
europejskich spowodował wzrost inwestycji na terenie Hiszpanii. Wiązał się on także ze 
zwiększeniem rezerw dewizowych i zmniejszeniem deficytu obrotów handlowych

•

Swój szybki rozwój gospodarczy Hiszpania zawdzięcza w dużej mierze pomocy otrzymanej 
w ramach funduszy strukturalnych Środki z Funduszy Strukturalnych przeznaczane są w 
Hiszpanii   na   następujące   cele:   Cel   1   –   pomoc   dla   regionów   zacofanych,   Cel   2   – 
restrukturyzacja zacofanych regionów przemysłowych oraz Cel 5b – wspieranie rozwoju 
obszarów   wiejskich.   Między   rokiem   1989   a   1993   Hiszpania   w   ramach   pomocy 
przeznaczonej na te cele otrzymała najwięcej spośród krajów Wspólnoty – 19 proc. kwoty 
ogólnej Funduszy Strukturalnych.

•

W latach 1994-1999 Hiszpania była największym beneficjentem pomocy unijnej

•

Pozyskane   środki   pieniężne   w   ramach   pomocy   unijnej   przeznaczane   były   głównie   na 
rozwój:

   Infrastruktury(   rozbudowa   i   modernizacja   dróg,   sieci   kolejowej   i 

telekomunikacyjnej)

 Czynnika ludzkiego( wsparcie edukacji na obszarach wiejskich, rozwój kształcenia 

zawodowego, nowe techniki edukacyjne)

 Otoczenia rolnictwa

•

Wsparcie   finansowe   przez   Europejski   Bank   Inwestycyjny;   środki   przeznaczane   na 
infrastrukturę, przemysł, małe i średnie przedsiębiorstwa, ochronę środowiska naturalnego

•

Mimo   początkowych   trudności   związanych   z   wysoką   inflacją   i   bezrobociem   Hiszpania 
znacznie skorzystała na wstąpieniu do UE. Wsparcie finansowe przyczyniło się do wzrostu 
inwestycji i poprawy konkurencyjności kraju, zaczął się bardzo szybki rozwój gospodarczy, 
systematycznie polepszała się również stopa życiowa mieszkańców.

74.   Model   skandynawski.   Społeczna   demokracja   i   solidaryzm.   System   podatkowy   i 
transferów. Stosunki pracy

•

Wysoki poziom dochodów, prawo do szerokiego zakresu świadczeń publicznych

•

Wysoki poziom egalitaryzmu dochodowego ( najniższy stopień zróżnicowania dochodów w 
grupie krajów OECD)

•

Szeroki   zakres   i   zaangażowanie   panstwa   w   pomoc   dla   wszystkich   obywateli   o   niskich 
dochodach

•

Liberalna polityka imigracyjna, która zapewnia napływ osób zatrudnianych w usługach, 
szkolnictwie i ochronie zdrowia i sprzyja konkurencji na rynku pracy

•

Zaangażowanie państwa w ochronę zdrowia, edukację i pomoc społeczną sprzyja dużemu 
zatrudnieniu w sektorze publicznym

•

System   partycypacyjnej   demokracji   wiąże   się   z   rozwojem   państwa   obywatelskiego, 
zaangażowania   w   działalność   samorządową,   pozarządową   oraz   rozwojem   systemów 
partnerskich w miejscu pracy. Takie rozwiązania sprzyjają decentralizacji, zaangażowaniu 
społecznemu w zakładzie pracy i życiu publicznym

•

Ograniczony   udział   państwa   w   działalności   gospodarczej   i   tworzeniu   dochodu,   ale 
dominujący w sferze 

•

Wysoki   poziom   fiskalizmu;   udział   dochodów   z   PIT,   podatków   pośrednich   i   składek 
ubezpieczeniowych   w   PKB   należy   w   Szwecji   do   najwyższych   na   świecie.     Niezwykle 
wysoki  poziom   stawek  VAT  (25%)  i   akcyzy   sprzyja   ograniczeniu   konsumpcji   benzyny, 
alkoholu   i   papierosów   i   zwiększeniu   oszczędności   i   akumulacji,   co   podnosi   cenową 
konkurencyjność eksportu krajów skandynawskich na rynkach, na których podatek VAT i 
akcyza są niższe

•

W latach 90. Ograniczenie podatków od działalności gospodarczej, które obecnie są niższe 
niż w wiodących gospodarkach świata, podobnie jak opodatkowanie zysków kapitałowych, 
co zwiększa atrakcyjność inwestycyjną i dynamikę rozwoju kraju

•

Państwo aktywnie oddziałuje na rynek i stosunki pracy, zachęca do zmiany miejsca pracy, 
dodatkowych szkoleń, przekwalifikowania i podejmowania pracy w sektorze prywatnym. 
Hojny   system   wsparcia   bezrobotnych   uzależniony   jest   od   aktywnego   szukania   pracy   i 
współpracy z urzędami pośrednictwa pracy

•

Wysoki stopień uzwiązkowienia pracowników

•

System trójstronnych negocjacji między związkami zawodowymi, kapitałem i administracją. 

Ich efektem jest duża elastyczność i mobilność na rynku pracy, wysoki poziom aktywności 
zawodowej   i   niski   bezrobocia.   Trójstronna   współpraca   zmniejszyła   też   napięcia   w 
stosunkach praca-kapitał i ich przenoszenie na teren walki politycznej.

•

Jeden z najniższych w grupie OECD wskaźnik strat efektywnego czasu pracy w wyniku 
strajków i sporów płacowych.

•

System   odpisów   części   zysków   firmy   na   fundusze   finansujące   nabywanie   akcji   przez 
pracowników

•

Zasada solidarności płacowej, małe różnice w średnich płacach kobiet i mężczyzn

•

Kompleksowy   program   ubezpieczeń   społecznych;   ubezpieczeni   pracownicy   otrzymują 
bardzo wysoki poziom płatności w stosunku do wcześniej otrzymywanego wynagrodzenia 
(69%), hojne wsparcie od państwa w przypadku choroby, wypadku, urlopu macierzyńskiego 
i stałej niezdolności do pracy

76.   Kryzys   zadłużeniowy   początku   lat   80.   Geneza,   skala,   konsekwencje.   Programy 
dostosowawcze MFW i Banku Światowego oraz Stanów Zjednoczonych

•

Za moment pojawienia się światowego kryzysu zadłużenia uznaje się sierpień 1982r., kiedy 
Meksyk (wówczas drugi - po Brazylii - najbardziej zadłużony kraj słabo rozwinięty) ogłosił, 
że nie jest w stanie dalej obsługiwać swoich długów wobec zagranicy.

•

Kraje rozwijające się- zwiększenie zadłużenia z 336 mld USD w 1978 r. do 662 mld w 1882

Zewnętrzne źródła narodzin kryzysu zadłużeniowego:

•

skokowy wzrost światowych cen ropy w okresie 1973-1974r. oraz 1978-1979r. (dwa „szoki 
naftowe”) i łatwiejszy dostęp do kredytów wskutek nadwyżek finansowych krajów OPEC 
(tj. „petrodolarów”)

•

gwałtowne pogorszenie się terms of trade krajów dłużniczych na początku lat 80-tych w 
stosunku do poprzedniej dekady;

•

duże podwyżki stóp oprocentowania kredytów w USA i na rynkach finansowych innych 
krajów Zachodu (zwłaszcza w okresie 1979-1982r.)

•

załamanie   się   w   krajach   Zachodu   koniunktury   ekonomicznej   na   początku   lat   80-tych   i 
występowanie strukturalnych barier wzrostu;

•

niewystarczające   zasoby   finansowe   MFW   na   cele   pomocy   dla   krajów   zadłużonych   i 
mankamenty programów dostosowawczych;

•

zbyt słabe zaangażowanie rządów i banków prywatnych  krajów Zachodu w poszukiwanie 
skutecznych metod wychodzenia z pułapki zadłużeniowej.

Wewnętrzne przyczyny kryzysu zadłużeniowego:

•

brak   odpowiednich   strategii   rozwoju   (zwłaszcza   proeksportowego)   i   poważne   błędy   w 
dziedzinie polityki ekonomicznej rządów KSR i KS;

•

nasilenie   się   wewnętrznych   barier   rozwojowych   i   ograniczeń   etatystycznych   systemów 
gospodarczych, dominujących w KS i KSR;

•

niewłaściwe   wykorzystywanie   zaciąganych   kredytów   zagranicznych,   marnotrawstwo 
środków finansowych i duża skala korupcji;

•

zbytnia   pasywność   władz   publicznych   i   sektora   prywatnego   KSR   i   KS   w   zakresie 
poszukiwania metod rozwiązania kryzysu zadłużeniowego.

Główne skutki:

•

Dramatyczne   pogorszenie   się   zewnętrznej   i   wewnętrznej   sytuacji   gospodarczej   krajów 
relatywnie najbardziej zadłużonych.

•

W   obliczu   wysokich   kosztów   obsługi   długów   konieczne   jest   drastyczne   ograniczanie 
importu, zmniejszanie inwestycji i wydatków budżetowych na cele socjalne, co ogranicza 
dynamikę wzrostu gospodarczego i powoduje pogorszenie się warunków życia ludności.

Próby rozwiązania kryzysu:

•

MFW zaangażował się głęboko w akcję rozwiązywania problemu zadłużenia, m.in. poprzez 
próby odbudowy kontaktów między wierzycielami a dłużnikami oraz udzielanie pomocy 

finansowej krajom dotkniętym przez kryzys. Zaangażowanie finansowe MFW w procesie 
rozwiązywania   problemu   zadłużenia,   ze   względu   na   odnawialny   charakter   zasobów 
Funduszu,   było   siłą   rzeczy   relatywnie   niewielkie   w   stosunku   do   olbrzymich   potrzeb 
finansowych dłużników

•

W zamian za odroczenie spłaty zadłużenia, czy przyznanie nowych kredytów narzucono 
krajom   Południa   nowy   model   polityki   makroekonomicznej:   plany   dostosowania 
strukturalnego (PAS - plan d’ajustement structurel). Głównym postulatem PAS było uznanie 
eksportu za motor wzrostu gospodarczego kosztem rynku wewnętrznego. Pomocne miały 
być w tym trzy kierunku działania: dewaluacja, deregulacja, prywatyzacja. 

•

Plan Baker’a-  zapewnienie z jednej strony dalszego dopływu kapitału pożyczkowego do 
krajów dłużniczych, a z drugiej uporządkowanie, przy współudziale MFW ich gospodarek

•

Plan  Brady’ego

77.   Chile   .   Dyktatura   wojskowa   a   radykalne   reformy   rynkowe.   Kierunki   zmian.   Źródła 
sukcesu.

•

1973 r.- objęcie władzy przez Augusto Pinocheta  po przeprowadzeniu zamachu stanu

•

Jednym   z   głównych   celów   rządów   wojskowych   była   likwidacja   odziedziczonych 
dotkliwych zakłóceń równowagi makroekonomicznej i przywrócenie gospodarki rynkowej

•

Reformy zainicjowano w 8 głównych dziedzinach:
 Program stabilizacyjny ukierunkowany na ograniczenie narastającej inflacji (sięgającej 

100 % rocznie)

 Reformy sektora publicznego w celu osiągnięcia stabilności i efektywności tego sektora 

i całej gospodarki

 Reformy   handlu,   bodźce   dla   działalności   zorientowanej   na   eksport   i   konkurującej   z 

importem

 Reforma   ubezpieczeń   społecznych,   przejście   od   zbankrutowanego   systemu 

repartycyjnego do opartego na indywidualnej kapitalizacji składek

 Reforma sektora finansowego w celu poprawy efektywności pośrednictwa finansowego
 Reforma rynku pracy, ułatwiająca restrukturyzację przemysłu o realokację siły roboczej 

do sektorów zorientowanych na eksport

 Szeroki program prywatyzacji służący wycofaniu państwa z działalności która mogłaby 

być przejęta przez sektor prywatny i rozszerzeniu działalności w zakresie zapewnienia 
najuboższym   grupom   społeczeństwa   podstawowej   opieki   zdrowotnej,   edukacji   i 
wyżywienia

 Reformy   sektora   usług   socjalnych,   poprawa   systemu   bodźców   w   produkcji   i 

świadczeniu usług socjalnych oraz ukierunkowanie na najuboższe grupy społeczne

•

Według słów noblisty  

Miltona Friedmana

, reformy te zakończyły się pełnym sukcesem, 

który został  obwołany nawet  

chilijskim cudem gospodarczym

  prowadząc do likwidacji 

wszechobecnych wcześniej niedoborów na rynku detalicznym, ustabilizowania inflacji na 
względnie niskim poziomie i początkowo dość szybkiego wzrostu gospodarczego – rzędu 
3-4%   rocznie.   Reformy   były   spójne   i   drastyczne.   Zlikwidowały   "okopaną" 
protekcjonizmem handlowym i 

subsydiami

 lewicową 

oligarchię

, której potęga polityczna 

jak i ekonomiczna wywodziła się właśnie z tych źródeł. Przeciwnicy tych reform wskazują 
jednak, że były one związane z drastycznym wzrostem bezrobocia, spadkiem realnych 
płac większości ludności Chile i pogorszeniem warunków bytowych najbiedniejszych na 
skutek  wstrzymania   jakichkolwiek dotacji  społecznych.  Dane   statystyczne  z   lat  1973-
1980 pokazują, że dochód narodowy brutto wzrósł w tym czasie łącznie o ok. 35%, przy 
wzroście bezrobocia z 4,3% do 33%.

78. Programy dostosowawcze w Ameryce łacińskiej w latach 80-tych
Do   połowy   lat   80.   gospodarkę   większości   krajów   Ameryki   Łacińskiej   cechowały   bardzo 
restrykcyjne   systemy   handlowe,   uciążliwy,   duży   sektor   rządowy   oraz   głębokie   zakłócenia 
równowagi makroekonomicznej w postaci wysokiej inflacji i poważnych deficytów w obrotach 

bieżących   bilansu   płatniczego.   Polityka   ekonomiczna   obejmowała   kontrolę   cen   oraz   silnie 
protekcjonistyczny system handlu zagranicznego i restrykcyjną regulację rynku pracy. Model ten 
doprowadził   do   nieefektywnej   gospodarki,   oraz   uniemożliwiał   osiągnięcie   trwałego   wzrostu 
produkcji, zmniejszenia skali nierówności w podziale dochodu i ograniczenia strefy ubóstwa.
Kryzys   zadłużenia   z   początku   lat   80.   przygotował   w  Ameryce   Płd.   grunt   do   wprowadzenia 
szerokich   reform,   które   spowodowały   zmiany   w   tradycyjnym   modelu   rozwoju   opartym   na 
substytucji importu i szerokim interwencjonizmie państwowym.
Programy dostosowawcze lat 80. przewidywały:

•

Elementy stabilizacyjne w celu redukcji deficytu obrotów bieżących, często z poparciem 
MFW

•

głęboką redukcję deficytu finansów publicznych, wprowadzenie VAT

•

koordynację polityki monetarnej i kursowej nakierowanej na uzyskanie realnej deprecjacji 
krajowej waluty, nie dopuszczającej jednocześnie do przyspieszenia inflacji; ograniczenie 
dopływu pieniądza do gospodarki i korekty kursu walutowego

•

prywatyzację deficytowych przedsiębiorstw państwowych

•

reformy polityki instytucjonalnej

•

działania sprzyjające zwiększeniu roli rynków: wprowadzenie bardziej otwartego systemu 
handlu, rozwój konkurencyjnych struktur rynkowych i restrukturyzacja sektora publicznego

•

reformę   systemu   ubezpieczeń   społecznych   w   kierunku   systemu   kapitalizacji 
indywidualnych składek emerytalnych

•

reformę   handlu,   obniżenie   średniej   stawki   celnej,   zastąpienie   barier   pozarynkowych 
ograniczeniami taryfowymi, ujednolicenie wielorakich kursów walutowych

Po   utrwaleniu   efektów   pierwszej   fali   reform,   niektóre   kraje   zapoczątkowały   przechodzenie   do 
drugiego   etapu   reform   politycznych   i   instytucjonalnych,   podejmując   długo   odkładane   dzieło 
poprawy   funkcjonowania   centralnej   administracji   rządowe   i   podaży   usług   z   zakresu   opieki 
zdrowotnej, edukacji, wyżywienia i wymiaru sprawiedliwości. 
Choć   w   całym   regionie   wprowadzano   wszystkie   typy   reform,   działania   podejmowane   w 
poszczególnych krajach różniły się zakresem, nasileniem i kompleksowością. W efekcie wyniki 
jakie uzyskano w poszczególnych krajach nie były jednakowe. W skali całego regionu, z wyjątkiem 
Chile i Boliwii, nie dokonano znaczącego postępu w ograniczeniu skali ubóstwa.
79. Argentyna. Kryzys po wojnie o Falklandy. Reformy lat 90. Od protekcjonizmu i etatyzmu 
do prywatyzacji gospodarki i rozwoju proeksportowego

•

marzec-czerwiec 1982 r. – wojna o Falklandy, zakończona zwycięstwem Wielkiej Brytanii

•

1983- obalenie rządów junty, przywrócenie demokracji

•

kryzys zadłużeniowy lat 80. – w celu zwalczenia stagflacji lat 70 wprowadzano kolejne 
nieudane   plany   stabilizacyjne,   finansowane   przez   zagraniczne   banki.   Powiększało   to 
zadłużenie państwa, co w połączeniu z destabilizacją polityczną nie dawało pozytywnych 
efektów.   Rezultatem   była   natomiast   katastrofa   gospodarcza   lat   80.,   przejawiająca   się 
niewypłacalnością państwa, hiperinflacją i spadkiem realnych dochodów i PKB.

Reformy:

•

liberalizacja handlu zagranicznego- zniesienie części barier importowych i obniżenie stawek 
celnych, zniesienie podatków eksportowych ( szczególnie w branży produktów rolnych)

•

prywatyzacja ponad 90% przedsiębiorstw państwowych, uzyskane w ten sposób dochody 
przeznaczono   na   obsługę   zadłużenia   zagranicznego;   prywatyzacja   przyczyniła   się   do 
znacznej   poprawy   efektywności   przedsiębiorstw   powodując   jednocześnie   wzrost   stopy 
bezrobocia

•

utworzenie strefy wolnego handlu (Mercosur) wraz z Brazylią, Paragwajem i Urugwajem w 
celu   podniesienia   znaczenia   handlu   między   państwami   i   przyciągnięcia   kapitału 
zagranicznego

•

reforma emerytalna – mieszany system redystrybucyjno-kapitałowy

•

reforma systemu podatkowego- wprowadzenie podatku VAT

•

wprowadzenie systemu izby walutowej- Bank Centralny zobowiązał się wymieniać peso na 
dolary po sztywnym kursie 1:1, celem było przywrócenie wiarygodności argentyńskiego 
systemu finansowego, BC stracił rolę pożyczkodawcy ostatniej instancji; system pomógł 
zwalczyć hiperinflację

•

wzmocniono   nadzór   bankowy   i   zwiększono   nałożone   na   banki   wymagania   kapitałowe, 
zaostrzono   również   normy   dotyczące   obowiązku   dywersyfikacji   portfeli   kredytowych 
banków; wpłynęło to na wzrost kosztu kredytu bankowego

12.

Rynek i lad rynkowy jako system ekonomiczny

Rynek jest podstawowym mechanizmem autoregulacji i koordynacji w gospodarce kapitalistycznej. 
Pełni 2 główne funkcje:
1) zapewnia koordynację działalności gospodarczej
2) uruchamia procesy konkurencji i rywalizacji między podmiotami gospodarczymi.
Stopień realizacji powyższych funkcji zależy od zakresu wolności i konkurencji, uwarunkowań 
prawnych, infrastruktury rynkowej, jakości przepływów informacyjnych, przejrzystości rynku.

Instytucje, podmioty gospodarujące, sieć ich interakcji oraz powiązań informacyjnych, które 
istnieją w ramach mechanizmu rynkowego, tworzą system ekonomiczny. 

Wykres 4: System gospodarczy 

System gospodarczy. Podsystemy, mechanizmy, uwarunkowania, cele. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

MECHANIZM KOORDYNACJI 

RYNEK 

WOLNOŚĆ GOSPODARCZA 

KONKURENCJA, 

 SPRAWNOŚĆ 

KOSZTY TRANSKACYJNE, 

RYZYKO

 

SYSTEM WARTOŚCI  I 

 SYSTEM  SPOŁECZNO-POLITYCZNY

 

SYSTEM GOSPODARCZY 

PODSYSTEMY: 

WŁASNOSCI,FINANSOWY,FISKALNY,PRACY,

WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ

 

POLITYKA 

MAKROEKONOMICZNA 

PRZEDSIEBIORSTWA 

INWESTORZY 

KONSUMENCI 

PRACOWNICY 

CELE 

WZROST DOCHODU 

REALNEGO PER 

CAPITA 

WARTOŚCI 

PRZEDSIEBIORSTW 

POPRAWA 

JAKOŚCI ŻYCIA 

 

STRUKTURA GOSPODARCZA 

INTRASTRUKTURA

 

13.

System ekonomiczny. Rownowaga i dynamika systemu. Rownowaga a rozwoj 

ekonomiczny. Ujecie cybernetyczne

System ekonomiczny (gospodarczy) to wewnętrznie spójny zbiór instytucjonalnych czynników 
określających mechanizmy i działalność gospodarczą społeczeństwa oraz osiągane wyniki. 
Obejmuje:
1) normy społeczne i ogólny porządek prawny tworzący reguły gry ekonomicznej
2) podmioty i struktury organizacyjne systemu instytucjonalno-regulacyjnego oraz wszystkie 
podmioty prowadzące działalność gospodarczą
3) sposoby i mechanizmy współdziałania oraz konkurowania podmiotów prowadzących działalność 
gospodarczą, powiązania i interakcje między nimi.

Ujęcie cybernetyczne:
- analiza wzajemnych powiązań i sprzężeń zwrotnych systemu gospodarczego i otoczenia
- zwraca uwagę na rolę informacji, otwartość, zdolność do zachowania równowagi i rozwoju
- wyróżnia mechanizmy samoregulacji oraz sterowania i relacje między nimi

- dwa rodzaje przepływów między systemem gospodarczym a jego otoczeniem: energetyczny i 
zasobowy oraz informacyjny
- dynamika: przepływy między systemem a otoczeniem mogą być symetryczne, asymetryczne, 
zrównoważone, nadwyżkowe, deficytowe, stabilne, bądź zmienne w czasie – wszystko zależy od 
układu czynników zewnętrznych i wewnętrznych
- rynkowe układy homeostatyczne (samo wyrównujące się) – zmiany popytu i podaży
- w gospodarce kapitalistycznej  mechanizmem autoregulującym jest rynek, natomiast instytucje 
pełnią funkcje sterujące i wspomagające rynek w przywracaniu równowagi ekonomicznej
- większa swoboda gospodarcza i konkurencja zmniejsza znaczenie sterowania, i na odwrót – gdy 
swoboda jest ograniczona, sterowanie odgrywa większą rolę, zmniejsza się za to zakres i 
efektywność mechanizmów autoregulacji rynkowej
- pytania w analizie cybernetycznej: czy regulator (mechanizm samoregulujący + system 
sterowania) ma zapewniać przede wszystkim równowagę, czy także rozwój? 

14.

Liberalizm versus protekcjonizm. Uwarunkowania instytucjonalne

Rolą państwa jest poszerzanie zakresu wolności gospodarczych, rynku, konkurencji, oraz 
pobudzanie przedsiębiorczości i dynamiki gospodarczej, co tworzy optymalne warunki rozwoju. 
Wymaga to aktywności instytucji państwa, która powinna się przejawiać w ustalaniu podstawowych 
reguł gry ekonomicznej, a także powoływaniu instytucji odpowiedzialnych za system finansowy, 
podatki, budżet, współpracę międzynarodową, rozwój infrastruktury. Instytucje państwa powinny 
podejmować działania, które sprzyjają bezpiecznemu obrotowi gospodarczemu i stabilizacji. 

Protekcjonizm to polityka ochrony krajowych podmiotów gospodarujących i zatrudnienia przed 
zagraniczną konkurencją. Głównymi narzędziami takiej polityki są cła, subsydia, premie 
eksportowe, restrykcyjne przepisy dotyczące działalności gospodarczej.
Celem takiej polityki jest przede wszystkim zapewnienie wysokiego zatrudnienia w sektorach 
tracących konkurencyjność. Protekcjonizm zmniejsza presję konkurencji, ale także ogranicza 
przepływ zasobów od podmiotów i sektorów niekonkurencyjnych do tych, które mają duży 
potencjał wzrostu – zmniejsza sprawność alokacyjną rynku. Powoduje zniekształcenia w wycenie 
wartości rynkowej, motywacjach i podziale dochodu narodowego. Zwiększony udział instytucji 
państwa w tworzeniu regulacji i sterowaniu rynkiem uzasadnia się niwelowaniem ułomności 
mechanizmu rynkowego i dążeniem do osiągnięcia celów społecznych. 

Liberalizm w ekonomii oznacza ograniczenie roli państwa w gospodarce do minimum – powinno 
ono jak najmniej ingerować w gospodarkę, nie powinno być właścicielem ani bezpośrednim 
zarządcą organizacji gospodarczych, aby nie zakłócać swobodnej rynkowej gry popytu i podaży 
oraz konkurencji. Zadaniem państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego, 
zewnętrznego oraz tworzenie ogólnych ram instytucjonalnych dla swobodnej działalności 
gospodarczej. Instytucje państwa nie zastępują mechanizmu rynkowego, ich udział jest 
ograniczony.

15.

Podział korzyści  w wymianie międzynarodowej. Przewaga konkurencyjna. Znaczenie 

poziomu rozwoju ekonomicznego i jakości instytucji.

Korzyści z wymiany międzynarodowej:
- import niewytwarzanych lub brakujących towarów i surowców, towarów tańszych, lepszych 
jakościowo
- eksport – nowe rynki zbytu, umożliwia to pełne wykorzystanie zasobów zgodnie z teorią kosztów 
komparatywnych, nadwyżka eksportowa zapewnia korzyści skali, wysokie i efektywne zatrudnienie 
oraz wysoki poziom dochodów

- dostęp do zagranicznego kapitału, technologii i know-how
- wymiana z zagranicą sprzyja specjalizacji produkcji
- mniejsze ryzyko związane z wahaniami koniunkturalnymi, niestabilnością, kryzysami, klęskami 
żywiołowymi
- poprawia się jakość organizacji, zarządzania i corporate governance
- zwiększenie intensywności konkurencji wymusza poprawę efektywności, zmniejsza negatywne 
konsekwencje możliwych zachowań monopolistycznych lokalnych dostawców, osłabia presję 
inflacyjną i sprzyja wzmocnieniu siły nabywczej pieniądza

Podział korzyści:
- kraje mające uprzywilejowaną pozycję konkurencyjną na arenie międzynarodowej (siła 
gospodarcza, technologiczna, polityczna, duży udział w światowym PKB, istotna rola w 
kluczowych sferach międzynarodowej współpracy) mogą wpływać na warunki wymiany i osiągać 
stosunkowo większe korzyści niż inne
- kraje niekonkurencyjne nie są w stanie wykorzystać potencjalnych możliwości związanych z 
międzynarodowym podziałem pracy, nieeleatyczność, niedostosowania strukturalne i 
instytucjonalne mogą jeszcze dodatkowo pogarszać ich terms of trade
- istnieje więc asymetria w podziale korzyści, która wynika przede wszystkim z monopolizacji i 
słabości systemowej
- w międzynarodowej gospodarce rynkowej istnieją mechanizmy przywracające równowagę 
(przewagi konkurencyjne są najczęściej przejściowe), jednak ich działanie jest ograniczone

Kraje i ich źródła przewagi konkurencyjnej:
1) poprzemysłowe (USA, Japonia, Kanada, Francja, UK, Niemcy, Finlandia, Szwecja, Holandia) – 
wiedza, innowacje, jakość, prawa patentowe, marki, znaki towarowe
2) wysoko uprzemysłowione (Irlandia, Włochy, Hiszpania, Korea Płd., Singapur, Taiwan, Australia, 
Belgia) – produkty zaawansowane technologicznie, wysoka jakość i duża różnorodność 
oferowanych produktów i usług
3) uprzemysłowione (PL, Czechy, Węgry, Portugalia, nowe kraje przemysłowe Azji i Ameryki 
Łacińskiej) – eksport standardowych wyrobów przemysłowych, w tym także z tzw. wyższej półki
4) Chiny, Indie, Turcja, Indonezja, Wietnam, Pakistan – produkcja masowych, standardowych, 
tanich produktów powszechnego użytku – niskie koszty pracy – wyroby gł. pracochłonne
5) Arabia Saudyjska, Libia, Iran, Kuwejt, Wenezuela, Algieria, Azerbejdżan, Nigeria – eksport 
surowców i paliw
6) Sudan, Tanzania, Uganda, Kenia – eksport produktów rolnych i rzemieślniczych
7) Kanada, Australia, Rosja, Norwegia, Brazylia, Argentyna – bogate zasoby naturalne i nadwyżki 
rolne

W ujęciu instytucjonalnym źródłem przewagi konkurencyjnej kraju jest wysoka jakość instytucji, 
która sprzyja aktywności gospodarczej, przedsiębiorczości, innowacjom, wykorzystaniu wiedzy i 
wysokich kwalifikacji. Mniejsze znaczenie mają w tym wypadku przewagi komparatywne 
związane z nakładami pracy i kapitału – najważniejsze są wiedza, własność intelektualna, 
instytucje, kapitał ludzki.

16.

Braki klasycznej i neoklasycznej ekonomii w świetle teorii systemów społecznych i 

ekonomii instytucjonalnej

- ekonomia klasyczna i neoklasyczna nie doceniają znaczenia porządku prawnego i organizacji dla 
rozwoju życia gospodarczego
- niewiele uwagi poświęcają analizie praw własności, postępu technologicznego, kosztom 
transakcyjnym, ryzyku, problematyce agencji i nadzoru korporacyjnego

- pomijają znaczenie czynników społecznych i ich wpływu na gospodarkę
- formułują tezy o sprzeczności państwa i rynku: wolność, rynek, konkurencja są przez działalność 
państwa przede wszystkim ograniczane, dlatego też rolę państwa i jego instytucji należy 
minimalizować

17.

System społeczno-ekonomiczny i źródła jego dynamiki. Ewolucjonizm a  radykalne reformy 

systemowe

Systemy społeczno-ekonomiczne:
1) niedemokratyczne – niski poziom dochodów per capita, z reguły występuje tam stagnacja 
gospodarcza, nierówności społeczne, korupcja, bezprawie
2) demokratyczne – zakres wolności ekonomicznej jest szerszy, a jakość instytucji z reguły lepsza 
niż w krajach niedemokratycznych. Przy zbliżonym poziomie wolności ekonomiczne, różnią się 
one m.in. elastycznością rynków pracy, kosztami ubezpieczeń społecznych, obciążeniami 
fiskalnymi, stopniem równowagi i konkurencyjności – na tej podstawie wyróżniamy systemy:

- wolnorynkowe
- rynkowe
- społecznej gospodarki rynkowej (kontynentalne, śródziemnomorskie i E.Środkowej)
- dobrobytu
- etatystyczne

Kraje, podejmujące reformy instytucjonalne, zwiększają efektywność prawa, pobudzają 
konkurencję oraz poszerzają zakres działania mechanizmów rynkowych oraz własności prywatnej – 
mają one największą dynamikę wzrostu dochodu per capita. Kraje nie podejmujące reform, bądź 
wprowadzające restrykcje, notują niższą dynamikę wzrostu dochodu.

(w dwóch podręcznikach autorstwa profesora nie znalazłam niestety nic odnośnie ostatniej części 
pytania)

18.

Przyczyny i kierunki ewolucji systemów instytucjonalnych państw  we współczesnym 

świecie

Zakres działania i skuteczność instytucji państwa zmieniają się w procesie rozwoju oraz w wyniku 
zmian układu sił ekonomicznych.

W ostatnich 30 latach w krajach wysoko rozwiniętych ekonomicznie występuje tendencja do 
ograniczania zakresu funkcji państwa w sferze gospodarczej. Jeśli chodzi o sferę socjalną, to w 
krajach, w których była ona niewielka, pojawia się coraz więcej instytucji pełniących funkcje 
socjalne (USA, Japonia, Singapur, Korea Płd.), a w krajach, w których była ona rozbudowana, 
obserwuje się jej ograniczanie (np. Europa Środkowa i Wschodnia, w mniejszym stopniu kraje 
skandynawskie, Francja,  Niemcy, Włochy, Hiszpania, Chiny).

Ponieważ w krajach rozwijających możliwości finansowania instytucji są ograniczone, ich duża 
ilość przekłada się na niską jakość.

W krajach rozwijających się i byłych socjalistycznych, w których podjęto próbę ograniczania 
zakresu funkcji państwa, odnotowano poprawę dynamiki gospodarczej.  W niektórych krajach 
słabiej rozwiniętych (Irak, Afganistan, Somalia, Sudan, Jemen) ograniczenie roli państwa 
przełożyło się na spadek bezpieczeństwa wewnętrznego, kryzys gospodarczy i obniżenie jakości 
życia)

19.

Konkurencja jako podstawowa siła rynkowa dynamiki i postępu ekonomicznego

Konkurencja:
- pobudza przedsiębiorczość
- dyscyplinuje zachowania podmiotów gospodarczych, zmusza je do tworzenia wartości dodanej, 
poprawy efektywności gospodarowania
- sprzyja zwiększeniu nakładów inwestycyjnych, zatrudnienia i lepszemu wykorzystaniu pracy i 
zdolności produkcyjnych
- w warunkach konkurencji nieefektywne podmioty gospodarcze są eliminowane
- prowadzi do wzbogacenia oferty produktów i usług, poprawy ich jakości
- zaostrzenie konkurencji umożliwia obniżkę cen i lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów

20.

Konkurencja rynkowa a instytucje

Konkurencyjność może opierać się na zasobach naturalnych i demograficznych (k. zasobowa – 
Rosja, Brazylia) lub na organizacji i systemie ekonomicznym, jakości rozwiązań instytucjonalnych, 
kapitale ludzkim (np. Japonia, Singapur, Szwajcaria).
Jakość rozwiązań instytucjonalnych ma istotny wpływ na sprawność mechanizmów rynkowych, 
poziom kosztów transakcyjnych, alokację zasobów, szybkość reakcji podmiotów gospodarczych, a 
więc także na pozycję konkurencyjną. Istotnymi czynnikami wpływającymi na konkurencyjność są 
dane dotyczące rynku pracy, względnych rozpiętości dochodów i pokoju społecznego – a więc 
aspekty regulowane przez system instytucjonalny.
Przy ocenie konkurencyjności systemu gospodarczego istotne znaczenie mają porównania wolności 
gospodarczej, przedsiębiorczości, jakość instytucji, własności, ryzyka, atrakcyjności inwestycyjnej, 
nadzoru korporacyjnego.
Liberalizacja rozwiązań instytucjonalnych zwiększa intensywność konkurencji, zarówno w grupie 
wyrobów mało przetworzonych i standardowych, ale także wyrobów o wysokiej wartości dodanej, 
zdywersyfikowanych, posiadających unikalne cechy. 

40.

Prywatyzacja.Pojecie.Metody prywatyzacji

Prywatyzacja – proces przekształcania gospodarki państwowej w gospodarkę prywatną. 
Prywatyzacja gospodarki oznacza:
- liberalizację, deregulację, demonopolizację
- przekształcenie własności państwowej w kapitalistyczną, prywatną lub grupową
- likwidację przedsiębiorstw państwowych
- powstawanie nowych przedsiębiorstw prywatnych – pobudzenie przedsiębiorczości
- napływ zagranicznych inwestycji prywatnych
- ograniczenie wydatków i deficytu budżetowego państwa
- eliminację nierentownych przedsiębiorstw państwowych, restrukturyzację
- prywatyzacja pobudza konkurencję i dynamikę gospodarczą oraz przyspiesza proces dostosowań 
strukturalnych do wymogów rynku
- prywatyzacja dotyczy zarówno własności i strony podażowej, jak i podziału dochodu i popytu

Prywatyzacja w krajach transformujących się:
- programy powszechnej prywatyzacji – Polska, Węgry, Republika Czeska
- szokowe zmiany – była NRD, Rosja, Ukraina, kraje nadbałtyckie
- Chiny – specyficzna forma własności samorządowej, oparta na związkach wspólnot wiejskich i 
miejskich

Rodzaje prywatyzacji:

1) pośrednia (inaczej kapitałowa) polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w 
spółkę (komercjalizacja), a następnie zbycie jej akcji poprzez:

- ofertę publiczną
- przetarg publiczny
- aukcję publiczną
- negocjacje na podstawie publicznego zaproszenia
- przyjęcie oferty przez podmiot ogłaszający wezwanie
- sprzedaż akcji na rynku regulowanym

2) bezpośrednia, która następuje poprzez sprzedaż, wniesienie do spółki lub oddanie do odpłatnego 
korzystania przedsiębiorstwa. Ten typ prywatyzacji dotyczy przede wszystkim małych i średnich 
przedsiębiorstw.

41.

Kryzys gospodarczy lat 1929-33 a zmiany polityczne i gospodarcze w Niemczech, Japonii, 

Włoszech  . Kierunki zmian. Podobieństwa i różnice

Niemcy:
- w trakcie kryzysu – masowe bezrobocie, spadek dochodów, pogłębienie napięć społecznych i 
politycznych
- w 1932 r. do władzy doszła NSDAP, która przystąpiła do realizacji programu budowy autostrad, 
robót publicznych oraz rozbudowy armii. Zwiększono kontrolę nad bankami i wykorzystano ten 
fakt do zwiększenia podaży finansowej na potrzeby ekspansywnego rozwoju przemysłu. 
- interwencjonizm w Niemczech w tym okresie opierał się głównie na zwiększaniu popytu 
inwestycyjnego (produkcyjnego). Popierano przemysł ciężki, hutnictwo, przemysł stoczniowy, 
zbrojeniowy i lotniczy. Wprowadzono planowanie gospodarcze w cyklu 4letnim.
- państwo wpływało na gospodarkę także metodami nakazowymi i administracyjnymi.
- był to początek budowy państwa totalitarnego: pobudzono proces koncentracji gospodarki, 
kontroli produkcji, ograniczono prawa własności i konkurencje. Monopole państwowe, korporacje i 
grupy kapitałowe zapewniały władzy większą kontrolę nad kierunkami rozwoju gospodarki. 
- dążenie do autarkii (samowystarczalność)
- dzięki tym reformom gospodarka niemiecka zwiększyła swój dochód, prawie całkowicie 
eliminując bezrobocie – sukces gospodarczy wpłynął na wzrost poparcia dla Hitlera
- podsumowując: kryzys gospodarczy objawił się spadkiem aktywności gospodarczej, zatrudnienia i 
dochodów, co było jedna z najistotniejszych przyczyn radykalizacji społecznej i politycznej

Japonia:
- kryzys ekonomiczny lat 1929-33 dla Japonii okazał się bardziej dotkliwy niż panika giełdowa i 
kryzys bankowy z 1927
- wywołał głęboką zapaść ekonomiczną, społeczną i polityczną
- oskarżenia grup zaibatsu (duze grupy finansowe, handlowe, przemysłowe, kontrolowane przez 
pojedyncze rodziny) o zdradę interesu narodowego (uczestnictwo w transakcjach spekulacyjno-
hedgingowych związanych z dewaluacją jena)
- strajki farmerów-dzierżawców przeciwko właścicielom ziemskim – interwencja państwa i zmiana 
ustawodawstwa na korzyść farmerów
- pomysł popierania osadnictwa w Korei i Mandżurii (w 1931 japońska armia wkroczyła do 
Mandżurii, wojna też trochę nakręcała koniunkturę)
- odejście od konserwatywnej polityki monetarnej, zwiększanie wydatków na infrastrukturę, pomoc 
dzierżawcom rolnym, uwolnienie kursu jena, dewaluacja waluty (premier Hara i minister 
Takahashi)
- wzrost wydatków budżetowych – emisja obligacji państwowych
- przeludnienie kraju oraz zła sytuacja gospodarki wzmocniły militaryzm japoński
- 1934 – pucz wojskowy, początek rządów autorytarnych: nowy rząd zwiększył wydatki na rozwój 
przemysłu maszynowego, samochodowego, lotniczego, zbrojeniowego

- 1937: plan rozbudowy kluczowych przemysłów (Hayashi), rewolucja technologiczna

Włochy: 
- we Włoszech sytuacja była nieco inna, już w 1922 do władzy doszedł Mussolini, więc kryzys 
gospodarczy nie doprowadził do zawrotnych zmian w systemie politycznym i gospodarczym, bo 
tam takie zmiany miały miejsce już wcześniej
- dążenie do autarkii
- znacjonalizowano część przemysłu za pełnym odszkodowaniem
- stworzono korporacje zrzeszające pracowników i pracodawców dla poszczególnych działów 
gospodarczych w miejsce związków zawodowych i partii politycznych, przedstawiciele władzy 
państwowej rozstrzygali spory, pracodawcom zakazano lokautów (masowe zwolnienia), a 
pracownikom strajków i zrzeszania się, dość silny był sektor państwowy
- korporacjonizm – doktryna wywodząca się z chrześcijańskiej myśli społecznej, oparta na 
założeniach solidaryzmu społecznego – system korporacyjny ułatwiał wywieranie odgórnego 
wpływu na gospodarkę
- we Włoszech kryzys nie dotyczył jedynie produkcji przemysłowej, ale miał także charakter 
agrarny – trwał do 1935

42.

Powojenna sytuacja gospodarcza Niemiec. Demilitaryzacja ,demokratyzacja , i liberalizacja 

gospodarki  Niemiec, Japonii i Włoch. Znaczenie Planu Marshalla i rezygnacji z reparacji 
wojennych

Niemcy po II wojnie światowej:
- klęska wojenna spowodowała załamanie gospodarki, spadek produkcji, inflację, bezrobocie
- Niemcy utraciły część terenów wschodnich, rozpoczął się napływ fali uchodźców
- proces radykalnych zmian politycznych, społecznych i ekonomicznych
- ograniczenie sektora publicznego oraz udziału wydatków państwa w PKB
- 4d: demilitaryzacja, demokratyzacja, demonopolizacja, denazyfikacja
- podział kraju na 4 strefy – amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką; następnie utworzenie 
NRD ze strefy radzieckiej (państwo socjalistyczne o planowej gospodarce) i RFN z pozostałych 
(system federalny, państwo demokratyczne o gospodarce rynkowej)

Niemcy Zachodnie:
 - rolę państwa ograniczono poprzez reprywatyzację, pobudzanie konkurencji, deregulację i 
demonopolizację
 -z  czasem została zniesiona większość ograniczeń produkcji przemysłowej, narzuconych przez 
traktat w Norymberdze
-  1948 przeprowadzono reformę stabilizacyjną i walutową (Dodge, Cohen, Goldsmith), która 
zlikwidowała kontrolę cen i płac, wprowadziła zasadę zrównoważonego budżetu oraz 
konserwatywnej polityki banku centralnego. 
- Ludwik Erhard (minister do spraw gospodarki) – zniesienie systemu racjonowania, uwolnienie 
cen, płac, polityka ograniczania wydatków budżetowych, otwarcie rynków i wzrost eksportu – 
niemiecki „cud gospodarczy”
- państwo otrzymało także pomoc w ramach planu Marshalla

Japonia: 
- demilitaryzacja, ograniczenie roli państwa, deregulacja, stopniowa liberalizacja
- ograniczenie sektora publicznego oraz udziału wydatków państwa w PKB
- w rękach państwa pozostały kolej, poczta, telekomunikacja, grupa banków publicznych
- bez zmian pozostała centralna administracja gospodarcza, ale bezpośrednia kontrola 
przedsiębiorstw przez japońską administrację została zastąpiona kontrolą pośrednią

- amerykańskie władze okupacyjne zlikwidowały w Japonii wielką własność kapitalistyczną i 
ziemską – demonopolizacja, deregulacja systemu, poszerzenie zakresu działania rynku
- władze okupacyjne często wykorzystywały środki nakazowe (kontrola dostępu do środków 
finansowych, dewizowych, zaopatrzenia w podstawowe materiały i energię)
- 1949: reforma monetarna i budżetowa (Dodge), zapoczątkowano program reform podatkowych

Włochy:
- po wojnie Włochy utraciły część terenów (na mocy traktatu pokojowego z 1947) i musiały 
zapłacić odszkodowania Jugosławii, Etiopii, Albanii, Grecji i Związkowi Radzieckiemu
- w wyniku referendum w 1946 państwo stało się republiką
- jak większość państw Europy Zachodniej, korzystały z planu Marshalla
- rozwinął się silny ruch socjalistyczny oraz komunistyczny (popierany przez ZSRR), pojawiał się 
problem czy Włochy nie powinny pozostać neutralne w konflikcie Wschód-Zachód 
- w latach 50. nastąpiła stabilizacja polityczna i gospodarcza
- w latach 70. szybki rozwój ekonomiczny państwa, głównie dzięki stałej modernizacji oraz 
dostępowi do wspólnego rynku, wciąż widoczne były jednak dysproporcje między częścią północną 
a południową (bieda, korupcja, mafia)

Plan Marshalla miał służyć odbudowie gospodarek Europy po II wojnie światowej, obejmował 
pomoc w postaci surowców mineralnych, żywności, kredytów i dóbr inwestycyjnych. Był 
realizowany w latach 1948-52, a 16 państw uczestniczących w programie założyło Europejską 
Organizację Współpracy Gospodarczej.
Efekty:
- produkcja przemysłowa państw uczestniczących przekroczyła o 35% poziom przedwojenny, a 
PKB o 15%
- wymiana handlowa między uczestnikami wzrosła o 70%
- powstrzymano inflację oraz rozwój konfliktów społecznych
- doszło do zbliżenia między administracją amerykańską a rządami państw europejskich
- w Europie Zachodniej plan wzmógł tendencje do pogłębiania współpracy politycznej i 
gospodarczej

Bezpośredni wpływ planu na tempo wzrostu gospodarczego gospodarek Europy Zachodniej, m.in. 
poprzez odbudowę zasobów kapitałowych czy projekty inwestycyjne, oceniany jest jako niewielki, 
natomiast podkreśla się efekty pośrednie poprzez wzrost wydajności pracy czy odbudowanie 
zaufania inwestorów dzięki ustabilizowaniu finansów publicznych i zwrotowi ku gospodarce 
rynkowej. Przez kolejne dwie dekady wiele regionów 

Europy Zachodniej

 doświadczało 

niespotykanego wcześniej wzrostu i dobrej koniunktury. 

43.

 System społecznej gospodarki rynkowej w Niemczech. Podstawowe cechy

Zgodnie z konstytucją niemiecką, system społeczno-gospodarczy kraju to społeczna gospodarka 
rynkowa (SGR). Cechy:
- miejsce i rola państwa nie są jednoznacznie określone
- państwo gwarantuje pokój i harmonię społeczną
- państwo powinno skutecznie działać w interesie ogółu, ponad interesami związków zawodowych i 
pracodawców
- silne państwo zapewnia wolność gospodarczą, konkurencję oraz efektywny system rynkowy
- wyznacznikiem siły państwa jest zdolność do zapewnienia rozwoju gospodarczego oraz 
niezbędnego poziomu sprawiedliwości społecznej
- w sferze tworzenia dochodu gospodarka ma charakter rynkowy, w sferze podziału - 
solidarnościowy

- wysoki udział państwa w bankowości, usługach socjalnych, ubezpieczeniach, budownictwie
- ustawa monopolowa, rozbudowane ustawodawstwo socjalne, duży stopień regulacji rynku pracy

Fazy SGR w Niemczech:
1) 1948-66: okres „cudu gospodarczego” – rozwój i wzrost eksportu
2) 1967-79: wzrost interwencjonizmu i wydatków socjalnych
3) 1979-89: ograniczanie roli państwa
4) 1990-99: zjednoczenie Niemiec, zwolnienie dynamiki rozwoju gospodarczego
5) 1999-2005: „trzecia droga” – reformy systemu podatkowego i świadczeń socjalnych, 
wprowadzanie euro
6) 2006 – „wielka koalicja”, dążenie do deregulacji, ograniczenia fiskalizmu, zawieszenia 
elastyczności rynku pracy, reformy ubezpieczeń społecznych

Cechy gospodarki niemieckiej:
a) system finansowy:
- silna pozycja banków, ograniczona rola rynku kapitałowego
- banki uniwersalne, łączące działalność depozytową, kredytową, inwestycyjną i ubezpieczeniową
- dużą rolę odgrywają instytucje finansowe z udziałem władz landów oraz banków spółdzielczych
- mniejsze jest znaczenie kapitału zagranicznego, jednak stopniowo wzrasta stopień 
umiędzynarodowienia sektora
- mniejsza niż w krajach anglosaskich konkurencja, skłonność do podejmowania ryzyka i 
innowacyjność (tradycyjnie większą wagę przypisuje się organizacji i stabilizacji)
- stopa oszczędności gospodarstw domowych – jedna z największych w OECD
b) system podatkowy i budżet:
- udział podatków w PKB Niemiec jest znacznie wyższy niż w krajach wolnorynkowych, 
europejskich krajach rynkowych i Japonii
- szereg sektorów jak górnictwo, bankowość, budownictwo socjalne, rolnictwo, służba zdrowia, 
transport korzysta z pomocy państwa i jest subwencjonowana; istnieją programy wspierania 
innowacji
- wysoki poziom transferów socjalnych związany z wyrównywaniem dochodów byłych 
mieszkańców NDR
c) stosunki i rynek pracy, ubezpieczenia:
- system współdecydowania i negocjacji między pracownikami i pracodawcami
- szczegółowe regulacje rynku pracy ograniczają elastyczność
- system ochrony praw pracowniczych zwiększył zakres świadczeń i kosztów ubezpieczeniowych 
ponoszonych przez pracodawcę
- duża rola związków zawodowych i partii socjaldemokratycznych
- państwo zapewnia stosunkowo wysoki poziom bezpieczeństwa socjalnego (wysokość świadczeń 
zależy od płaconej składki, a w części jest oparta na zasadzie solidarności społ.)
- reforma Merkel: zwiększenie elastyczności zatrudniania, zwalniania i czasu pracy, stopniowe 
zmniejszanie zakresu przywilejów i świadczeń pracowniczych

44.

Społeczna gospodarka rynkowa a równowaga ekonomiczna i międzynarodowa 

konkurencyjność gospodarki Niemiec

- współcześnie Niemcy uważane są za kraj o wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej, pogorszeniu 
ulega jednak ocena ich międzynarodowej konkurencyjności
- polityka proeksportowa i polityka strukturalna sprzyjają ekspansji eksportowej przedsiębiorstw z 
nowoczesnych sektorów gospodarki

- międzynarodową pozycję niemieckiej gospodarki umacniają wieloletni dynamiczny rozwój oraz 
znaczne nadwyżki eksportowe uzyskiwane dzięki sprzedaży sprzętu inwestycyjnego, samochodów i 
wyrobów chemicznych
- silne strony gospodarki to wysoka stopa oszczędności, efektywny system finansowy, rozwinięta 
infrastruktura transportowa, telekomunikacyjna i naukowa
- wysoki poziom kwalifikacji zawodowych, dobra jakość kapitału ludzkiego, wysoka wydajność 
pracy i zaawansowanie technologiczne zwiększają międzynarodową konkurencyjność gospodarki 
Niemiec
- konkurencyjności sprzyjają pokój socjalny, społeczny i dobre stosunki w miejscu pracy
- wysoki poziom świadczeń socjalnych, składek ubezpieczeniowych, nadmierna regulacja rynku 
pracy,  prowadzą do wzrostów kosztów pracy, zmniejszenia elastyczności zatrudnienia i spadku 
konkurencyjności

45.

Model corporate governance w Niemczech

Corporate governance (ład, nadzór korporacyjny) – część systemu instytucjonalnego gospodarki 
rynkowej. Polega na zastosowaniu systemu nadzoru zarządzania, w którym uczestniczą podmioty 
zaangażowane i zainteresowane rozwojem i budową wartości spółki. To także ład prawny, 
określający wzajemne relacje organów spółki oraz prawa akcjonariuszy i interesariuszy.

Cechy niemieckiego modelu corporate governance:
- model łączy w sobie ochronę akcjonariuszy i pracowników – system partnerski
- dwupoziomowa struktura: organem kontroli i reprezentacji interesariuszy jest rada nadzorcza, 
natomiast firmą kieruje zarząd
- dominującą formą własności jest własność prywatna, która jest jednak stosunkowo rozproszona
- w dużych spółkach akcyjnych i spółkach giełdowych reprezentacja pracownicza w radach 
nadzorczych jest obowiązkowa
- kodeks spółek dopuszcza przedstawicieli banków do rad nadzorczych spółek z tytułu akcji 
zastawionych pod udzielone jej kredyty; nadzór wierzycielski odgrywa istotną rolę, ponieważ w 
Niemczech dominuje model finansowania działalności operacyjnej i inwestycyjnej przedsiębiorstw 
przez banki

46.

Japonia .Amerykańskie powojenne reformy oraz pomoc gospodarcza i ich znaczenie dla 

ekspansji gospodarczej 

(patrz też pytanie 42) 

Po II wojnie światowej do 1952 Japonia była okupowana przez USA (dowódca gen. MacArthur):
- demilitaryzacja, usunięcie nacjonalistów z administracji, kary dla zbrodniarzy wojennych
- zachowano instytucję cesarza jako gwaranta państwowości, symbolu ciągłości historycznej, 
jednak pozbawiono go większości władzy na rzecz parlamentu 
- przeprowadzono wybory, w których mogły wziąć udział kobiety, swoboda działalności partii 
politycznych (demokratyzacja)
- ograniczenie produkcji przemysłowej, kontrola dostępu do środków finansowych, dewiz, 
zaopatrzenia, wydatki wojskowe nie mogły przekroczyć 1%PKB
- reforma rolna: likwidowano wielką własność ziemską za odszkodowaniem dla właścicieli; 
powstała nowa warstwa średnia chłopów, a dawni właściciele inwestowali otrzymane 
odszkodowania w przemyśle
- zabiegi demonopolizacyjne: rozwiązanie zaibatsu lub zamiana ich na spółki akcyjne – radykalna 
zmiana struktury własności; uchwalono prawo antymonopolowe było jednak często obchodzone
- USA popierało powstawanie związków zawodowych, jako przewagi dla monopoli

- 1948: reforma monetarna (stabilizacja, stały kurs jena do dolara) i budżetowa (Dodge), 
zapoczątkowano program reform podatkowych (Shoup)
- w 1951 podpisano traktat pokojowy (bez ZSRR), który przywracał niepodległość, ale także 
potwierdzał utratę zamorskich terytoriów przez Japonię; równolegle Tokio i Waszyngton podpisały 
układ o wzajemnej współpracy i bezpieczeństwie, który, chociaż krytykowany w Japonii, wzmocnił 
jej światową pozycję po powstaniu na świecie dwóch bloków – Japonia mogła szybko 
przezwyciężyć kryzys i wejść w fazę przyspieszonego rozwoju

Programy pomocy USA dla Japonii:
GARIOA (Government and Relief in Occupied Areas) – aby zapobiec głodowi i niepokojom 
społecznym
EROA (Economic Rehabilitation in Occupied Areas) – środki na import materiałów służących 
gospodarczej odbudowie

47.

System i polityka gospodarcza a przebudowa struktury gospodarczej powojennej Japonii 

Powojenny demokratyczny system i gospodarka rynkowa z niskim udziałem państwa we własności 
i podziale, a także transferach dochodów, sprzyjał akumulacji kapitału oraz wydłużonemu czasowi 
pracy. Był to okres dynamicznego rozwoju oraz aktywnej polityki gospodarczej państwa (1950-90).

1) lata 1945-54: zmiany ustroju gospodarczego i politycznego (patrz pytania 42 i 46 
2) 1954-74: faza ekspansywnego rozwoju; jej źródła to zniesienie powojennych ograniczeń 
narzuconych przez aliantów, reforma podatkowa, budżetowa, boom koreański, strukturalne i 
modernizacja.
3) 1974-1985: dostosowania gospodarki do sytuacji na rynku energetycznym oraz zmian warunków 
przewagi konkurencyjnej, wzrost roli rynku kapitałowego; Japonia dołączyła do światowych potęg
4) 1985-90: dalsza liberalizacja gospodarki, zgoda na aprecjację jena wobec dolara (endaka), 
spekulacje na giełdzie i rynku nieruchomości (bubble economy) 

Na początku lat 90. Japonia utraciła swoją wysoką dynamikę wzrostu – w zderzeniu z globalizacją i 
nowymi wyzwaniami technologicznymi dotychczasowy system okazał się zbyt sztywny w stosunku 
do nowych wyzwań. Dotychczasowe próby reform okazały się połowiczne i nieskuteczne.
Od 1990 japoński system instytucjonalny jest przekształcany w system kyosei, tzn. system harmonii 
społecznej i gospodarczej:
- wzrost wydatków na cele społeczne
- spadek oszczędności i inwestycji
- rozwój edukacji
- skracanie czasu pracy
- większy nacisk na ochronę środowiska naturalnego
- w ostatnich 25 latach wzrost obrotów i płynności akcji na giełdzie, znaczenia firm 
ubezpieczeniowych, funduszy emerytalnych i inwestycyjnych
- system podatkowy z wysokim udziałem podatków bezpośrednich i niskim pośrednich
- reformy zwiększają zakres wolności i jakoś instytucji oraz stopień jej otwartości

48.

Struktura własności i model corporate governance w Japonii

- podobnie jak w systemie anglosaskim, japoński system corporate governance umożliwia 
przenikanie się rady nadzorczej oraz zarządu, a prezes spółki Est jednocześnie przewodniczącym 
rady nadzorczej, której skład sam najczęściej wyznacza

– w praktyce rozwinął się typ przedsiębiorstw, w których, mimo braku formalnych podstaw, silną 
pozycję w strukturze władzy mają menedżerowie i pracownicy
- japońskie przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji rynkowej działa zgodnie z długofalowym 
interesem nie tylko właścicieli, ale także pracowników, których los jest ściśle sprężony z jego 
rozwojem
- pracownicy działają dla dobra przedsiębiorstwa, które utożsamiają także z interesem własnym
- cele korporacji określane są w pierwszym rzędzie przez stakeholderów: kadrę zarządzającą i 
pracowników
- model funkcjonowania przedsiębiorstwa i duży zakres autonomii pracowników tworzą układ 
kontraktowy, charakteryzujący się równowagą praw i obowiązków między pracodawcą (kadrą 
zarządzającą) i pracownikami
- japońskie zarządzanie charakteryzuje się z jednej strony stabilizacją zatrudnienia i 
upowszechnieniem systemu starszeństwa, a z drugiej – efektywnym systemem do podejmowania 
decyzji, elastycznością kosztów pracy, silną motywacją do udziału w zbiorowym wysiłku, 
preferencją dla osiągnieć zespołowych a nie indywidualnych, dużą swobodą w inicjowaniu zmian
- rola rynku kapitałowego, w tym giełdy, jako mechanizmu kontroli korporacyjnej, jest niewielka – 
korporacje posiadające mniejszościowe pakiety akcji oraz inwestorzy instytucjonalni zazwyczaj 
pozostają bierni
- w Japonii najwięcej jest MŚP oraz niewielkich spółek kapitałowych, które często współpracują 
jako poddostawcy wielkich firm

49.

Keiretsu. Struktura, konsekwencje dla konkurencji, efektywności i strategii działania

Keiretsu to grupa spółek powiązanych zależnościami biznesowymi i kapitałowymi. Ich 
charakterystyczną cechą jest kluczowy udział banku i firmy handlującej oraz krzyżowa wymiana 
akcji z innymi korporacjami należącymi do grupy. Keiretsu różnią się od zaibatsu tym, że nie 
posiadają firmy holdingowej. Ich początki to rok 1953 (po odzyskaniu niepodległości). Przykłady: 
Mitsubishi, Mitsui, Sumitomo.

Keiretsu było skoncentrowane wokół jednego banku, który udzielał kredytów członkom keiretsu, a 
także posiadał w nich udziały. Centralny bank miał dużą kontrolę nad spółkami tworzącymi 
keiretsu, pełniąc rolę jednostki monitorującej oraz podmiotu ratującego spółkę w sytuacjach 
kryzysowych. Jednym ze skutków takiej struktury była minimalna ilość wrogich przejęć na rynku 
japońskim, ponieważ żaden podmiot nie był w stanie konkurować z siłą banków. Obecnie keiretsu 
nie są już tak zintegrowane i scentralizowane jak bezpośrednio po wojnie, co wynika z japońskiej 
recesji w latach 90., kiedy pogorszyła się sytuacja wielu banków.

Centralizacja i koncentracja kapitału była popierana w myśl zasady, ze taki proces sprzyja 
efektywności i umacnianiu międzynarodowej konkurencyjności gospodarki. Wytworzona struktura 
i zasady funkcjonowania keiretsu stworzyły skuteczną i „niewidzialną” barierę przed zagranicznymi 
konkurentami i inwestorami. W okresie globalizacji i internacjonalizacji japońska korporacja 
posiada wiele cech utrudniających jej penetrację przez outsiderów. Japoński model gospodarczy, w 
przeciwieństwie do angielskiego, charakteryzuje się niskim poziomem przejęć, bankructw ale także 
start-upów w sektorze MŚP. Potwierdzeniem odmienności japońskiego podejścia do koncentracji 
może być niewielka ilość wszczynanych postępowań antymonopolowych. Obecnie nadal zauważyć 
można tendencje do koncentracji (np. największy z banków, Mizuho, wyłoniony z fuzji wielkich 
domów handlowych).

50.

Stosunki pracy i jakość kapitału ludzkiego a  konkurencyjność międzynarodowa gospodarki 

Japonii

- istotną cechą japońskiego przedsiębiorstwa są partnerskie stosunki, współdziałanie i efektywne 
wykorzystanie informacji; pracownicy mają wysoki zakres suwerenności i niezależności
- stosunki pracy różnią się od klasycznych stosunków kapitalistycznych: harmonijnie godza interesy 
spółki, pracowników, menedżerów, banków i partnerów gospodarczych
- zasada równowagi praw i obowiązków
- rozwój zakładowych związków pracowniczych i współodpowiedzialność zatrudnionych za 
pomyślny rozwój firmy sprzyjają upowszechnieniu zasady niższej dynamiki płac niż wydajności 
pracy, pobudzając proces akumulacji i ekspansji inwestycyjnej przedsiębiorstw
- pracownik ma poczucie traktowania zgodnie ze wkładem, jaki wnosi w rozwój przedsiębiorstwa
- struktura zarządzania w japońskich przedsiębiorstwach jest hierarchiczna, ale jednocześnie 
charakteryzuje się wewnętrzną decentralizacja decyzji związanych z działalnością operacyjną – 
większe uprawnienia sprawiają, że pracownicy chętniej angażują się w sprawy firmy i wychodzą z 
inicjatywą, niż np. w USA
- japońskie społeczeństwo charakteryzuje się niską rozpiętością dochodów, wysokim poziomem 
aktywności zawodowej, względnie wysokim formalnym poziomem wykształcenia ale także 
powszechnym i systematycznym jego uzupełnianiem – o prestiżu społecznym decyduje nie dochód, 
ale właśnie wykształcenie; jest to więc społeczeństwo wykształcone, korporacyjne i egalitarne

Charakterystyczną   cechą   japońskich   stosunków   międzynarodowych   z   zagranicą   jest   asymetria: 
strukturalnej   nadwyżce   eksportu   towarowego   i   kapitałowego   towarzyszy   brak   równowagi 
bilateralnej w wymianie handlowej i kapitałowej. Stopa oszczędności jest wyższa od inwestycji, 
Japonia jest krajem obfitego i taniego kapitały, jednak jak dotychczas jen nie odgrywa większej roli 
w rozliczeniach międzynarodowych i rezerwach międzynarodowych. 

21. Instytucje i polityka ekonomiczna państw a konkurencja, 

przedsiębiorczość i innowacyjność tj. postęp ekonomiczny

1. Definicja instytucji: 

a) (socjologiczna) względnie trwały stosunek społeczny lub powtarzające się zachowanie 

mające charakter prawidłowości. (prakseologowie) organizacja mająca określony cel 
gospodarczy i sprawność. (prawnicy) zestaw norm prawnych regulujący stosunki 
społeczne

b) (ekonomia, prawo i socjologia):

i. podstawa porządku, ładu społecznego, odnosi się do utrwalonych sposobów 

zachowań, wzorców, reguł. [dalsza część zapewne w pytaniu 1.]

ii. organizacje podejmujące działalność na rzecz całej społeczności. Wyróżnia się 

instytucje publiczne oraz prywatne (przedsiębiorstwa, fundacje, stowarzyszenia etc.

iii. instytucjonalny system regulowania mechanizmów współdziałania ludzi w 

procesach gospodarczych...
BTW. właściwie wszystko jest rozpatrywane mniej więcej na tych trzech szczeblach u  
Bossaka: 1.Normy postępowania, zachowania. 2. Podmioty i przedmioty. 3.  
Oddziaływania

2. Polityka gospodarcza - jest to zestaw działań państwa wpływających na sytuację 

gospodarczą i rozwój kraju. Polityka gospodarcza może mieć dwa najważniejsze cele, w 
zależności od horyzontu czasowego 
a) • W długim horyzoncie czasowym, podstawowym celem polityki gospodarczej jest 

osiągnięcie jak najwyższego poziomu rozwoju gospodarczego, czyli osiągnięcie 

wysokiego tempa długookresowego wzrostu gospodarczego. 

b) • W krótkim i średnim horyzoncie czasowym, najważniejszym celem jest eliminacja 

nadmiernych wahań tempa rozwoju gospodarczego źródło NPPortal.pl

3. Przedsiębiorczość to realizacja wolności gospodarczej w działaniu Doing Business 2005
4. Państwo i tworzone przez nie instytucje powinny poszerzać zakres wolności gospodarczych, 

konkurencji i rynku oraz pobudzać przedsiębiorczość i dynamikę gospodarzą. Ma tworzyć 
optymalne warunki do rozwoju ekonomicznego i społecznego.

5. Wzrost znaczenia państwa w gospodarce powoduje zazwyczaj spadek przedsiębiorczości, 

innowacyjności i konkurencyjności

6. Nadmierne ograniczenie roli państwa może przyczyniać się do wzrostu anarchii, ryzyka, 

kosztów transakcyjnych i zmniejszenia aktywności gospodarczej.

7. Za aktywnością państwa przemawiają:

a) ułomności systemu rynkowego
b) dążenie do urzeczywistnienia celów społecznych partii rządzącej

8. Przeciw:

a) prakseologia (Prakseologia – nauka o sprawnym działaniu źródło Onet.Wiem) – Nie 

wiem co dokładnie za tym stoi, ale tak pisze w książce Bossaka „argumenty o  
charakterze prakseologicznym“

b) państwo ma sterować i regulować mechanizm rynkowy, ale nie może go zastępować

9. Protekcjonizm

a) zmniejsza presje konkurencyjną i powstrzymuje niezbędne procesy adaptacyjne
b) ogranicza przepływ zasobów z sektorów niekonkurencyjnych do tych o dużym 

potencjale wzrostu

c) zmniejsza sprawność alokacji rynku
d) zniekształcenie w wycenie wartości rynkowej, motywacjach oraz podziale dochodu 

narodowego

10. Ale... [o Japonii]: „po 1949 r. państwo japońskie prowadziło aktywną politykę gospodarczą, 

której celem było zwiększenie udziału akumulacji w PKB, zmiany strukturalne, wzrost 
zatrudnienia, modernizacja technologiczna oraz rozwój eksportu. Cele te zostały osiągnięte 
w imponujący sposób. Równocześnie stopniowa liberalizacja systemu i aktywna polityka 
państwa stworzyły nowe możliwości rozwoju dla japońskiego kapitału prywatnego. 
Państwo nie zastępowało rynku, lecz wykorzystywało sterowanie i regulację rynku do 
pobudzania przedsiębiorczości, innowacyjności i zmian strukturalnych“

11. Instytycje decydują o zakresie wolności jednostki i otwartości społeczeństwa
12. Wolność określona jest prawem. W społeczeństwach otwartych jest ona z reguły wyższa
13. Większa otwartość sprzyja przekształcenią instytucjonalnym, aktywności i ruchliwości 

jednostek, a wraz z tym przedsiębiorczości i innowacyjności. Anarchia prowadzi jednak do 
wynaturzeń.

14. „Wolność ściśle wiąże się z pojęciem przedsiębiorczości i konkurencji“
15. „Państwo ma być strażnikiem wolności, a nie siłą ograniczającą różnorodność, 

przedsiębiorczość i konkurencję“

16. „Wolność, pluralizm i tolerancja są niezbędnymi warunkami przedsiębiorczości, 

innowacji i konkurencji oraz wszelkiego postępu społecznego“

17. „Konkurencja wymusza na przedsiębiorcach ciągłe działanie zgdodnie z interesem 

społecznym“

18. Otwartość-restrykcyjność prawa określa zakres wolności gospodarczej i rynku. W znacznym 

stopniu wpływa na poziom przedsiębiorczości i inensywność konkurencji.

19. Ważna jakość prawa (szczegółowość, ograniczenie swobody zawierania umów, zwalniania, 

podejmowania działalności gospodarczej) ograniczają przedsiębiorczość i innowacyjność

20. Tam gdzie jakość instytucji jest niska (np. korupcja) skuteczność realizacji zadań państwa 

jest również niska. Przyczynia się to do nieefektywności.

21. Reformy neoliberalne w USA i UK z początku lat 80-tych pobudziły akumulacje i 

inwestycje oraz wyzwoliły przedsiębiorczość i przyczyniły się do wzrostu zatrdunienia

22. Dla reform neoliberalnych potrzebny jest odpowiedni poziom instytucji np. prawa, 

mechanizmów oraz tradycji i akceptacji społecznej dla skutecznego przeprowadzenia 
reform. Liczą się również różnice w strukturze społ.-gosp. czy odrębności kulturowe (np. 
Rosja i prywatyzacja sektora naftowego, Afryka Subsaharyjska i wykorzysanie reform do 
stworzenia struktur patrymonialnych)

23. Liberalizacja rynków kapitałowych bez odpowiednich instytucji w postaci regulacji 

zabezpieczających przed spekulacją może być przyczyną kryzysów (np. kryzysy 1997-98 w 
Azji Wschodniej, Rosji i Ukrainie).

22. Demokracja i integracja ekonomiczna państwa a  

różnorodność rozwiązań instytucjonalnych systemów  
ekonomicznych i społecznych w Europie

1. Def. Demokracja – ludowładztwo, termin określający rodzaj rządów, w którym władza 

należy do ogółu obywateli danego państwa (greckie demos – lud, kratos – władza). 
onet.wiem

2. Def. Integracja ekonomiczna – tworzenie ponadpaństwowych struktur gospodarczych. 

Występuje 5 podstawowych etapów integracji ekonomicznej:
1) strefa wolnego handlu – kraje wchodzące w skład strefy znoszą między sobą 

cła

 i 

ograniczenia ilościowe, pozostawiając jednocześnie narodowe taryfy celne oraz odrębną 
politykę handlową wobec krajów trzecich,
2) unia celna – członkowie unii znoszą bariery w przepływie towarów i ustanawiają wspólną 
taryfę celną oraz ujednolicają politykę handlową wobec partnerów zewnętrznych,
3) wspólny rynek – partnerzy uczestniczący w tym etapie integracji zapewniają swobodę 
przepływu nie tylko towarów, ale i 

czynników produkcji

 oraz usług,

4) unia gospodarcza – uczestnicy unii decydują się na harmonizację narodowej polityki 
gospodarczej,
5) pełna integracja ekonomiczna – kraje na tym etapie ujednolicają politykę gospodarczą i 
powołują organ ponadnarodowy, którego decyzje są wiążące dla państw wchodzących w 
skład ugrupowania integracyjnego. onet.wiem
Czyli można zapewne rozwodzić się, że unifikacja jest różna na różnych szczeblach  
integracji. Tak przynajmniej uważam J.G.

3. Potencjalne przyczyny zróżnicowań: chociaż w Europie pewnie głównie historycznie

4. Określonym systemem wartości odpowiadają rozwiązania instytucjonalne w sferze 

politycznej i ekonomicznej (nawiązanie do Monteskiusza, Marksa, Webera)

5. Otoczenie społeczne, tradycja, religia, życie rodzinne wpływają na zachowania, kształtują 

osobowość, światopogląd, świadomość społeczną, poczucie przynależności, tożsamości, 
odpowiedzialności, etykę, moralność, zachowania w grupie. Kształtują stosunek do władzy, 
hierarchii, wieku, płci, współdziałania, nauki, ryzyka, oszczędności, wartości duchowych i 
materialnych. Podobnie regligie są ważnym składnikiem świadomości społecznej, systemu 
wartości, które wpływają na wybory społeczne i polityczne. Czyli wpływają na instytucje

6. M. Weber i W. Sombart mówili o „duchu protestantyzmu“...
7. Między społeczeństwami różnych kultur (tu kwestia dyskusyjna co się uzna za różne kultury 

np. „kultura śródziemnomorska“ przeciwstawiona „kulturze skandynawskiej“ a w innym  
rozumieniu cała europejska) występują różnice i podobieństwa w motywacjach. 

8. Podobieństwa np. oparcie się na zasadach wolności, ochrony praw jednostki. Zakres jest 

jednak różny

9. Spór pomiędzy liberałami, a konserwatystami o rolę państwa i cele jakie ma 

urzeczywistniać. Różne opcja przeważają w poszczególnych krajach.

10. Różny stopień preferowanej ingerencji państwa w życie obywateli. Różny stopień reform

W książce raczej niewiele o tym. Trochę jeszcze z rozdziału o globalizacji

11. Globalizacja przyczynia się do zmniejszenia suwerenności państw. Konieczność 

uwzględniania uwarunkowań związanych z globalną konkurecnją. 

12. Przekazywanie uprawnień na szczeble ponadnarodowe sprzyja unifikacji, ale jednocześnie 

przekazywanie uprawnień wspólnotom samorządowym. Potencjalny problem deficytu 
demokracji

13. Ciężko jakoś więcej znaleźć w książce. Wydaję mi się to temat na lanie wody. Moje  

propozycje:
a) wyjście z założenia, że w demokratycznym systemie kształt instytucji jest warunkowany  

przez preferencje obywateli i podkreślać różnice

b) podkreślać rolę suwerenności

c) powolna unifikacja również np. przez kulturę
d) instytucje wspólnotowe (np. w UE)
e) różny stopień rozwoju społeczno gospodarczego
f) różne tradycje i historia (również to co po niej pozostało, a nie może zostać szybko 

zmienione, albo nikt tego nie chce)

23. Instytucjonalne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorstw i 

ich wpływ na konkurencyjność kraju

1. Większość rzeczy z pytania 21.
2. Def. Konkurencyjność jest to zdolność gospodarki do rywalizacji na światowych rynkach, a 

w szczególności do sprzedaży własnych towarów i usług na tych rynkach. Czasem definiuje 
się ją też jako zdolność do długookresowego wzrostu gospodarczego. Konkurencyjność jest 
zjawiskiem szczególnie ważnym w procesie globalizacji nbportal.pl

3. Def. Konkurencyjność systemu gospodarowania – zmiany w poziomie kosztów 

transakcyjnych i ryzyka, poziomu przedsiębiorczości i efektywności mechanizmów oraz 
stosowanych środków w rywalizacji o korzyści płynące ze współpracy międzynarodwoej 
podręcznik

4. Przy ocenie konkurencyjności systemu gospodarczego istotne znaczenie mają także 

porównania wolności gospodarczej, przedsiębiorczości, jakości instytucji, własności, 
ryzyka, atrakcyjności inwestycyjnej, nadzoru korporacyjnego, jakości instytucji, 
zachowań podmiotów oraz różne czynniki pozaekonomiczne określające pozycję 
międzynarodową kraju. Ponadto przy jej ocenie istotnymi informacjami są dane 
porównawcze dotycznące poziomu i kierunku zmiany rocznego czasu pracy, poziomu 
bezrobocia, względnych rozpiętości dochodów i pokoju społecznego. Moim zdaniem 
najlepiej trzymając się tej definicji pisać o wszystkim co z innych punktów jest już wiadomo.

5. Formy własności przedsiębiorstw a ich konkurencyjność. np. Charakter właścicieli 

(warunkowany przez instytucje) ma wpływ na konkurencyjeność przedsiębiorstw, a wraz z 
nią na konkurencyjność kraju.
a) osoba fizyczna lub prawna nastawiona na zysk
b) państwo zwykle nastawione na inne cele niż zysk np. utrzymanie zatrudnienia, podaż 

tanich produktów, dostarczanie dóbr publicznych

c) własność grupowa (np. samorządowa lub spółdzielcza) – realizacja określonych funkcji

(chyba nie trzeba nic dodawać – najlepiej samemu analizować na wszystkie sposoby)

6. Warto zwracać uwagę jeszcze na:

a) wolność ekonomiczną
b) stopień regulacji oraz ochrony prawa własności
c) procedury rozpoczyniania działalności gospodarczej
d) skuteczność prawnej egzekucji należności
e) instytucje rynku pracy (np. czas pracy, czy system kształcenia zawodowego)
f) egzekucja zobowiązań kontraktowych
g) innowacyjność gospodarki (np. otwartość systemu gospodarczego i napływ 

zagranicznych kapitałów i technologii, odpowiednie zdolności absorbcji wiedzy, 

umiejętność korzystania z wiedzy innych)

h) klimat i ryzyko inwestycyjne
i) potencjał gospodarczy

7. Np. w World Competitiveness Yearbook 2005 była kategoria „efektywność biznesu“ na 

którą składały się: wydajność, rynek pracy, finanse, zarządzanie, wpyw globalizacji. 

8. W World Economic Forum przy tworzeniu Global Competitiveness Report analizuje się 

zdolność konkurencyjną krajów i przedsiębiorstw np. przy indeksie zdoulności 
konkurencyjnej kraju patrzy się np. na postęp technologiczny (oraz na jakość instytucji 
publicznych i otoczenie makroekonomiczne)
Liczony jest również Indeks konkurencyjności przedsiebiorstw MICI opiera się ona na 
założeniu, że wydajność i tworzenie bogactwa zakorzenione są w jakości 
mikroekonomicznego i konkurencyjnego otoczenia biznesowego firmy. Dwa 
subindeksy: jakości otoczenia biznesowego oraz oceny zarządzania operacyjnego i strategii 
przedsiębiorstw.

24. System praw własności, wolność gospodarcza, cele i 

motywacje a efektywność gospodarki

1. Def. Prawo własności – uprawnienia do posiadania, korzystania oraz rozporządzania 

rzeczami w granicach ustanowionych przepisami prawa i współżycia społecznego. 
onet.wiem

2. „Wolność ekonomiczna, stopień regulacji oraz ochrony praw własności mają 

fundamentalne znacznie dla przedsiębiorczości, klimatu inwestycyjnego“. Doing 
Business in 2004: jakość instytucji, regulacji działalności gospodarczej i instytucji 
regulacyjnych zapewniających realizację polityki gospodarczej są głównymi 
determinantami dobrobytu.

3. Ochrona własności już w Kodeksie Hammurabiego (ok. 1792-1750 r. p.n.e.), oczywiście w 

prawie rzymskim, podobnie w kulturach opartych na konfucjoniźmie. Kodeks Napoleona, 
Common Law itd.

4. Ochrona wierzycieli i obrotu gospodarczego
5. Coraz większa rola własności intelektualnej
6. Współcześnie ograniczenia prawa własności (np. z powodu rozwoju prawa pracy, ochrony 

środowiska, progresywnego opodatkowania)

7. Niska jakość prawa pobudza ludzi do angażowania się w działania przynoszące więcej strat 

niż korzyści – Balcerowicz

8. Wolność. Systemy:

a) otwarty – wszystkie podmioty gospodarcze niezależnie od typu własności traktowane 

równo

b) zamknięty – ograniczenia o charakterze zarówno podmiotowym jak i przedmiotowym w 

podejmowaniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwa prywatne

c) regulowany – preferowanie (np. przez uprzywilejowany dostęp do subsydiów) własności 

społecznej, publicznej lub państwowej

9. Typy przedsiębiorstw i ich motywacje/cele:

a) klasyczne kapitalistyczne przedsiębiorstwo prywatne – zysk

b) przedsiębiorstwo prywatne z ograniczoną autonomią działania
c) przedsiębiorstwa państwowe – np. dawanie zatrudnienia (ma też wpływ upolitycznienie)
d) spółki pracownicze – zależy od proporcji (zysk lub utrzymanie zatrudnienia)
e) spółdzielnie – interesy członków
f) przedsiębiorstwa samorządowe – zwykle gospodarka komunalna np. dostarczanie wody
g) spółki kapitałowe – wzrost wartości dla akcjonariuszy (dodatek J.G.; Bossak nie podał)

10. Trochę z tego co się nauczyłem na prawie. Może okaże się przydatne
11. Ryzyko wywłaszczenia, nacjonalizacji, zniszczenia mienia, kradzieży, uszkodzenia mienia, 

pozbawienia pożytków z rzeczy w krajach o słabej ochronie własności (zwykle słabo 
rozwiniętych). W gospodarce socjalistycznej (np. PRL) uprzywilejowanie państwowej i 
uspołecznionej własności względem własności prywatnej. 

12. Ograniczenia prawa własności we współczesnych państwach demokratycznych np. 

ograniczone prawa do rzeczy innych osób, klauzule generalne „społeczno-gospodarcze 
przeznaczenie“, prawa osób trzecich (np. nie można zasłaniać dopływu światła słonecznego 
budynkom mieszkalnym), inne szczegółowe ograniczenia (np. na terenie parków 
narodowych czy krajobrazowych, konieczność ubiegania się o wiele pozwoleń, łatwość 
likwidacji przedsiębiorstwa w dowolnym momencie, ochrona lokatorów).

13. Ponownie: egzekucja należności, egzekucja długów, rozpoczynanie działalności 

gospodarczej, wolność (omówiona w pytaniu 21.)

25. Otwartość systemu praw własności, struktura własności, 

organizacja i stopień koncentracji a udział kraju w 
międzynarodowym obrocie gospodarczym i jego zdolność 
konkurencyjna

1. Otwartość systemu praw własności wiążę się z:

a) zakresem wolności związanych z posiadaniem, użytkowaniem, czerpaniem pożytków, 

obrotem prawami własności

b) równouprawnieniem i stopniem uprzywilejowania różnych typów własności
c) szczegółowością regulacji prawnych
d) rolą państwa w gospodorce
e) stopniem monopolizacji gospodarki i intensywnością konkurencji

2. System otwarty – podejmowanie działalności gospodarczej przez własność prywatną, 

grupową (społeczną) oraz publiczną na tych samych prawach. Swobodny wybór 
preferowanego typu własności zarówno dla inwestorów krajowych jak też zagrniacznych.
Od lat 30tych do 70tych wzrost znaczenia własności państwoej, następnie liberalizacja. 
Wpływ na poszerzenie otwartości miała rewolucja ICT

3. System zamkniętym – ograniczenia o charakterze zarówno podmiotowym jak i 

przedmiotowym w podejmowaniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwa 
prywatne. Dominował w krajach komunistycznych i socjalistycznych w których działalność 
gospodarcza podlegała centralnemu planowaniu. Zniechęcał do przedsiębiorczości, 
innowacji, poszukiwania lepszych, efektywniejszych form gospodarowania. 
Administracyjne kierowanie gospodarką. Eliminacja rynku i konkurencji

4. System regulowany – preferowanie (np. przez uprzywilejowany dostęp do subsydiów, 

finansowania, gwarancji) własności społecznej, publicznej lub państwowej. Zwykle rozległa 
biurokracja, wysoka etatyzacja. Własność państwowa ogranicza wolność gospodarczą i 
konkurencję

5. Typy przedsiębiorstw:

a) klasyczne kapitalistyczne przedsiębiorstwo prywatne
b) przedsiębiorstwo prywatne z ograniczoną autonomią działania
c) przedsiębiorstwa państwowe
d) spółki pracownicze
e) spółdzielnie
f) przedsiębiorstwa samorządowe
g) spółki kapitałowe

6. Struktura własności: 

Wraz z rozwojem społecznym i cywilizacyjnym osłabia się klasyczne prawo własności. Jest 
to wynik wzrostu uprawnień pracowniczych, socjalnych, rozwoju publicznej służby 
zdrowia, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, ruchu ochrony konsumenta, wymogów 
bezpieczeństwa, przepisów sanitarnych i ochrony środowiska naturalnego. Konkurencja 
wymusza zaś wprowadzenie standardków związanych z uprawnieniami klientów np. co do 
gwarancji, rękojmi, reklamacji, serwisu posprzedażowego itd.
Osłabienie klasycznego prawa własności ma wymiar podmiotowy oraz odnoszący się do 
pola działania.
Osłabienie wynika również z rosnącego udziału państwa w podziale PKB.

7. Zamknięty system i socjalistyczna struktura własności tworzą koncentrację władzy w rękach 

państwowej biurokracji. Ograniczają rynek, wolność gospodarczą, przedsiębiorczość i 
konkurencję. Sprzyjają monopolizacji gospodarki.

8. W demokratycznym społeczeństwie wolność gospodarcza, rynek i konkurencja zapewniają 

wybór typu i formy własności.

9. Monopolizacja gospodarki ogranicza konkurencję. Umożliwia uzyskiwanie przez 

monopolistów dodatkowego zysku kosztem konsumentów. Ogranicza konkurencję i 
przedsiębiorczość, inwestycję i dynamikę rozwoju, prowadzi do stagnacji, rozwarstwieania 
dochodów oraz napięć społecznych. 

10. Różne podejście w poszczególnych krajach:

a) USA – 1890r Ustawa Shermana – zakaz porozumień ograniczających konkurencję (w jej 

wyniku m.in. podział Standard Oil of New Jersey). 1914r Ustawa Claytona i powołanie 
Federalnej Komisji Handlu dla wzrostu skuteczności walki z monopolizacją

b) Niemcy – Przed I wojną światową ok. 400 karteli. W okresie hiperinflacji powołany tzw. 

Sąd Kartelowy mogący rozwiązywać każdą umowę uznaną za szkodliwą dla 
społeczeństwa. Mimo wszystko wzrost kartelizacji. Po 1933 przymusowa kartelizacja. 
Po II wojnie światowej bezwzględny zakaz tworzenia karteli i kontrla anymonopolowa

c) Japonia – przed II wojną światową państwo popierało kartelizację (tworzenie zaibatsu). 

Następnie narzucenie przez USA po II wojnie światowej przymusowego ustawodawstwa 
antymonopolowego. Okazało się ono nieskuteczne. Powstały keiratsu. Stworzyły one 
niewidzialną barierę przed zagrnicznymi konkurentami i inwestorami.

11. USA, Niemcy, UE uznają szkodliwość wszelkich odmian monopolizacji. W Japonii 

uznawano koncentrację i centralizację za proces sprzyjający efektywności i umocnieniu 
międzynarodowej konkurencyjności.

26. Systemy praw własności. Kierunki i przyczyny zmian.

1. Def. Prawo własności – uprawnienia do posiadania, korzystania oraz rozporządzania 

rzeczami w granicach ustanowionych przepisami prawa i współżycia społecznego. 
onet.wiem

2. Ochrona własności już w Kodeksie Hammurabiego (ok. 1792-1750 r. p.n.e.), oczywiście w 

prawie rzymskim, podobnie w kulturach opartych na konfucjoniźmie. Kodeks Napoleona, 
Common Law itd.

3. Ochrona wierzycieli i obrotu gospodarczego
4. Coraz większa rola własności intelektualnej
5. Współcześnie ograniczenia prawa własności (np. z powodu rozwoju prawa pracy, ochrony 

środowiska, progresywnego opodatkowania)

6. System otwarty – podejmowanie działalności gospodarczej przez własność prywatną, 

grupową (społeczną) oraz publiczną na tych samych prawach. Swobodny wybór 
preferowanego typu własności zarówno dla inwestorów krajowych jak też zagrniacznych.
Od lat 30tych do 70tych wzrost znaczenia własności państwoej, następnie liberalizacja. 
Wpływ na poszerzenie otwartości miała rewolucja ICT

7. System zamkniętym – ograniczenia o charakterze zarówno podmiotowym jak i 

przedmiotowym w podejmowaniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwa 
prywatne. Dominował w krajach komunistycznych i socjalistycznych w których działalność 
gospodarcza podlegała centralnemu planowaniu. Zniechęcał do przedsiębiorczości, 
innowacji, poszukiwania lepszych, efektywniejszych form gospodarowania. 
Administracyjne kierowanie gospodarką. Eliminacja rynku i konkurencji

8. System regulowany – preferowanie (np. przez uprzywilejowany dostęp do subsydiów, 

finansowania, gwarancji) własności społecznej, publicznej lub państwowej. Zwykle rozległa 
biurokracja, wysoka etatyzacja. Własność państwowa ogranicza wolność gospodarczą i 
konkurencję

9. Kierunki i przyczyny zmian: to ten sam podrozdział w podręczniku co „strurktura 

własności“
Wraz z rozwojem społecznym i cywilizacyjnym osłabia się klasyczne prawo własności. Jest 
to wynik wzrostu uprawnień pracowniczych, socjalnych, rozwoju publicznej służby 
zdrowia, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, ruchu ochrony konsumenta, wymogów 
bezpieczeństwa, przepisów sanitarnych i ochrony środowiska naturalnego. Konkurencja 
wymusza zaś wprowadzenie standardków związanych z uprawnieniami klientów np. co do 
gwarancji, rękojmi, reklamacji, serwisu posprzedażowego itd.
Osłabienie klasycznego prawa własności ma wymiar podmiotowy oraz odnoszący się do 
pola działania.
Osłabienie wynika również z rosnącego udziału państwa w podziale PKB.
Znaczenie i rola sektora państwowego i prywatnego zależą od:
a) Stopnia otwartości systemu praw własności
b) Udziału sektora państwowego i prywatnego (państwo sprzyja monoplizacji)
c) Wielkość kraju (małe bardziej zdominowane przez podmioty państwowe
d) Gałęziowy rozkład własności (różnica efektywności sektora państwowego i prywatnego 

zmienia się w gałęziach. Przedsiębiorstwa państwowe lepiej w kapitałochłonnych o 
dużych korzyściach skali)

10. Zamknięty system i socjalistyczna struktura własności tworzą koncentrację władzy w rękach 

państwowej biurokracji. Ograniczają rynek, wolność gospodarczą, przedsiębiorczość i 

konkurencję. Sprzyjają monopolizacji gospodarki.

11. W demokratycznym społeczeństwie wolność gospodarcza, rynek i konkurencja zapewniają 

wybór typu i formy własności.

12. Od 1914 poziom fiskalizmu w Europie i Ameryce Północnej wzrósł prawie 3krotnie 

(rosnące zaangażowanie w podział dochodu narodowego, rozwój systemu świadczeń 
socjalnych, zwiększenie znaczenia przedsiębiorstw państwowych, angażowanie państwa z 
powodów „strategicznych“ i „społecznie wrażliwych“). Szczególny wzrost znaczneia od 
czasu Wielkiego Kryzysu.

13. Reformy neoliberalne w USA i UK z początku lat 80-tych pobudziły akumulacje i 

inwestycje oraz wyzwoliły przedsiębiorczość i przyczyniły się do wzrostu zatrdunienia

14. Liberalizacja rynków kapitałowych bez odpowiednich instytucji w postaci regulacji 

zabezpieczających przed spekulacją może być przyczyną kryzysów (np. kryzysy 1997-98 w 
Azji Wschodniej, Rosji i Ukrainie).

15. Zawsze można rozpisywać się o globalizacji itp. J.G.

27. Korporacje transnarodowe. Źródła przewagi 

konkurencyjnej. Znaczenie uwarunkowań instytucjonalnych 
i lokalnych. Metoda M. Portera

1. W myśl definicji UNCTAD („WIR 2007”), pod pojęciem KTN rozumie się 

firmy„składające się z przedsiębiorstw macierzystych i ich zagranicznych filii (affiliates)”. 

Przy tym mianem firmy macierzystej UNCTAD określa „przedsiębiorstwo, które kontroluje aktywa 
innych jednostek w krajach innych niż kraj jego pochodzenia (home country) zazwyczaj poprzez 
posiadanie własności pakietu kapitału zakładowego. Udział równy 10% lub więcej  zwykłych akcji 
spółki albo  głosów w przedsiębiorstwie nie będącym spółką (unincorporated enterprise) ...jest 
normalnie uznawany za próg niezbędny dla kontroli aktywów” slajdy dr Szostaka

2. Eksperci OECD w 2000 r. zaproponowali  następującą definicję firm multinarodowych:„Pod 

terminem tym rozumie się zwykle przedsiębiorstwa, mające siedzibę na terytorium więcej 
niż jednego państwa i powiązane ze sobą tak, że umożliwia to koordynowanie ich działań w 
różnoraki sposób” slajdy dr Szostaka

3. W książce właściwie nie ma nic będę pisał więc z innych źródeł:
4. Jednym ze źródeł przewagi jest tzw. globalna efektywność. Sprowadza się ona do 

traktowania  w sposób skonsolidowany i nadrzędny konieczności osiągnięcia rentowności 
(lub zyskowności) na szczeblu całej korporacji.

Chociaż pozytywne wyniki poszczególnych filii i wewnętrznych centrów finansowych są 
pożądane,  ale przejściowo dopuszcza się możliwość wykazywania przez te ostatnie strat, 
jeśli przyczynia się to do optymalizacji zysków w skali całej danej KTN (np. dzięki 
wprowadzeniu na rynek nowych produktów, zdobyciu nowych rynków zbytu na wytwarzane 
towary lub obniżeniu wysokości płaconych podatków poprzez stosowanie cen 
transferowych). slajdy dr Szostaka

5. Główne źródła poprawy globalnej efektywności działalności KTN: obniżka kosztów 

produkcji i oszczędności nakładów, wzrost wartości dodanej i uzyskiwanych przychodów, 
wykorzystanie innowacyjności i elastyczności działania, nowe metody organizacji i 
zarządzania, lepsza koordynacja, szybszy przepływ informacji  wewnątrz korporacji, 
wykorzystanie Internetu i handlu  elektronicznego itp. slajdy dr Szostaka

6. Uwarunkowania instytucjonalne KTN wykorzystują poprzez zdolność do arbitrażu 

(arbitrage).  Chodzi tu o umiejętność wykorzystania przez nie istniejących na świecie różnic 
pod względem warunków ekonomicznych, geograficzno-naturalnych, społeczno-
kulturowych i instytucjonalno-politycznych. czyli instytucji i lokalnych specyfik;  slajdy dr 

Szostaka

7. Najważniejsze znaczenie ma w tym kontekście umiejętność wykorzystania  przez KTN - dla 

obniżki kosztów produkcji i optymalizacji globalnej efektywności -  zróżnicowania takich 
parametrów ekonomicznych jak: ceny, kursy walutowe, stopy oprocentowania, podatki, 
płace oraz pozapłacowe składniki wynagrodzenia, poziom i struktura dochodów ludności itp 
slajdy dr Szostaka

8. Znalazłem dwie metody Portera

a)

5 sił Portera

Analiza odnosi się do otoczenia konkurencyjnego przedsiębiorstwa i stosowana jest jako 
początkowy etap formułowania strategii konkurencji. Opiera się na modelu pięciu 
wzajemnie oddziałujących na siebie czynników, które występują w każdym sektorze 
ekonomicznym:



Rywalizacja w sektorze 



Groźba nowych wejść 



Siła przetargowa nabywców 



Siła przetargowa dostawców 



Zagrożenie ze strony substytutów 

Zgodnie z tą koncepcją istnieje bezpośrednia i odwrotna zależność pomiędzy natężeniem 
sił konkurencyjnych w sektorze a potencjałem rentowności tego sektora, stanowiącym o 
jego atrakcyjności dla działających w nim przedsiębiorstw.

wikipedia.org

b) Metoda łańcucha wartości. Nie rozumiem więc nie próbuję streszczać. Spójrzcie sami: 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Metoda_%C5%82a%C5%84cucha_warto
%C5%9Bci_M._E._Portera

9. Chyba przy tym pytaniu trzeba głównie kombinować

28. Nadzór korporacyjny i właścicielski a zarządzanie w spółkach 

kapitałowych

1. Nadzór korporacyjny (ang. corporate governance) - to instytucja w spółkach publicznych 

której zadaniem jest niezależna ocena, kontrola oraz wprowadzanie korekt w działanie 
zarządów. Podstawowym elementem nadzoru korporacyjnego jest rada nadzorcza. Spółki 

będące prywatną własnością wprowadzają taki organ w celu przejrzystości zarządzania w 
firmie, aby interesariusze byli przekonani iż to oni mają wpływ na zarządzanie. Nadzór 
korporacyjny pełni więc funkcję oddzielenia własności prywatnej od zarządzania w firmie 
wikipedia

2. Nadzór sprzyja rozwojowi i budowie wartości spółek. Rozwiązuje problem rozdzielenia 

własności i zarzadzania

3. W systemach anglosaskich pewne funkcje nadzoru sprawują tzw. dyrektorzy bierni (dbają o 

zapewnienie zgodności celów działań zarządu z celami właścicieli. Prawo do nadzoru mają 
wyłącznie akcjonariusze. W pewnym sensie nadzór zewnętrzny czyli wycena giełdowa 
(przy złym zarządzaniu spadek ceny akcji i groźba wrogiego przejęcia)

4. W systemie kontynentalnym nadzór poprzez radę nadzorczą która jest wymagana przez 

przepisy prawne. Przyjmuje ona i akceptuje plany strategiczne, biznesplan, sprawozdanie 
finansowe, zatwierdza decyzje majątkowe, inwestycyjne i personalne. Może zlecać badanie 
stanu spółki
Pracownicy również mają prawo do reprezentacji w radzie nadzorczej. Podobnie 
wierzyciele o ile mogą wykonywać prawa z akcji posiadanych jako zabezpieczenie

5. W Japonii system formalnie zbliżony do anglosaskiego, ale w praktyce silna pozycja 

menadżerów i pracowników

29. Wpływ systemu i polityki społ.-gosp. na poziom oszczędności, 

inwestycje, przedsiębiorczość, innowacyjność i rozwój

1. Nie korzystam ze starego skryptu. Temat rzeka. Rzucam tylko propozycje
2. Systemy gospodarcze z dominującą rolą banków uniwersalnych (Europa kontynetnalna i 

Japonia), a systemy z dominującą rolą rynków kapitałowych wpływają na sposób 
oszczędzania i inwestowania

3. Kraje z dobrze rozwiniętymi systemami zabezpieczeń społecznych (szczególnie opartych na 

repartycji) – zmniejszenie zachęt do oszczędzania a wraz z tym mniejsze zagregowane 
oszczędności

4. Kraje z dobrze rozwiniętymi systemami zabezpieczeń społecznych opartych na filarach 

(posiadające filar kapitałowy) – stosunkowo duże zagregowane oszczędności

5. Kraje bez systemu zabezpieczeń społecznych (np. Chiny) wymuszają wysoką stopę 

oszczędności jako zabezpieczenie na wypadek choroby czy starości

6. Problemy demograficzne (stażenie się społeczeństw) i polityka prorodzinna w krajach 

rozwiniętych dla ratowania systemów zabezpieczeń społecznych

7. Keynsowska równość inwestycji z oszczędnościami (gdy nie uwzględnia się otwarcia 

gospodarki). Empiryczne występowania wysokiej korelacji pomiędzy stopniem rozwoju 
gospodarczego kraju a stopą oszczędności w przeszłości

8. Nadmiernie rozbudowane systemy zabezpieczenia społecznego (np. chojne zasiłki dla osób 

bezrobotnych) zmniejszają zachęty do pracy

9. Współczynnik Giniego jako wskaźnik nierówności społecznej. Im wyższy tym wyższe 

zróżnicowanie dochodów. Może to wpływać na wzrost motywacji do działań 
przedsiębiorczych

10. Progresywne systemy podatkowe
11. Wspieranie z budżetu państwa rozwoju innowacji (np. ośrodki akademickie, nowoczesne 

gałęzie przemysłu, badania i rozwój) lub transfery socjalne albo wspieranie schyłkowych 
gałęzi przemysłu

12. Do porównań: państwa Skandynawskie (rozbudowany socjal) -Chiny (niemal brak 

zabezpieczenia społecznego, USA („Dolina Krzemowa“) -Europa Zachodnia 
(„euroskleroza“)

13. Jako ciekawostka: M. Weber i „duch protestantyzmu“ jako przyczyna rozwoju gospodarki 

kapitalistycznej w Europie Zachodniej (można rozwinąć mówiąc o potencjalnym wpływie 
dziś) – warto pamiętać, że Weber to w pewnym sensie historia

14. Systemy wspierania inwestycji (np. gwarancje rządowe, wsparcie venture capital)
15. Poziom rozwiązań instytucjonalnych w poszczególnych krajach na przedsiębiorczość
16. Otwartość/zamkniętość systemów gospodarczych
17. Struktura własności (prywatna/państwowa)
18. Polityka kształcenia w danym kraju
19. Stabilność systemu gospodarczego i wysokość ryzyka w nim występującego a oszczędności 

i inwestycje

20.

Możliwość „importu“ oszczędności z zagranicy

2. Otwartość i dynamika systemu  ekonomicznego. Podstawowe czynniki zmian.

a. Otwartość:

a.i. Liberalizacja instytucjonalna – dostosowanie instytucji do potrzeb 

związanych z ekspansją międzynarodowego biznesu i globalnej 
konkurencji

a.ii. Dostosowanie instytucji do szans i zagrożeń o charakterze 

globalnym

b. Dynamika:

b.i. Zależy przede wszystkim od społeczeństw

b.ii. Łączenie racjonalności(liberalizacji) ekonomicznej z suwerennością 

polityczną i preferencjami społecznymi

b.iii. Przykład: referendum konstytucyjne we Fr i Hol wskazało, że 

obawiają się nadmiernej liberalizacji, poddania gospodarek 
krajowych nadmiernej konkurencji, utraty praw socjalnych

c. Czynniki zmian:

c.i. Przełom technologiczny

c.ii. Liberalizacja międzynarodowych stosunków ekonomicznych

c.iii. Poziom rozwoju ekonomicznego – im bardziej rozwinięte 

cywilizacyjnie, tym większy potencjał sprostania wyzwaniom 
związanym z globalizacją

c.iv. Reformy sprzyjające umocnieniu potencjału i wyzwalaniu inicjatywy i 

przedsiębiorczości

c.v. Instytucje międzynarodowe (MFW, BŚ, WTO itp.) – zmiany kierunku 

polityki (np. na przełomie lat 80ch, kiedy ukierunkowały się na 
politykę neoliberalną/ porozumienie waszyngtońskie)

3. Problemy deficytu budżetowego i długu publicznego .Źródła i konsekwencje 

(skrypt pytanie 76)

a. Deficyt budżetowy:

a.i. Źródła:

a.i.1.

Rosnące wydatki, zmiana terms of trade, importowana 

inflacja, stagflacja (kryzysy naftowe!)

a.i.2.

Japonia: aprecjacja jena (efekt endaka), wzrost liczby 

uprawnionych do świadczeń społecznych [lata 90-te]

a.ii.

Konsekwencje

a.ii.1.

2 nurty:

a.ii.1.a. Keynesistowski – w krótkim okresie zwiększa 

zagregowany popyt

a.ii.1.b. Hipoteza neutralności ricardiańskiej
a.ii.1.c. Konsumenci w długim okresie oczekują, że 

podatki wzrosną – ograniczą zatem konsumpcję, co 
może doprowadzić do zmniejszenia całkowitego popytu 
oraz recesji 

b. Dług publiczny

b.i. Źródła:

b.i.1.

Zadłużenie państwa (potrzeby pożyczkowe)

b.i.2.

Nadmierny deficyt budżetowy (strumień) zwiększa 

wielkość długu publicznego (zasób)

b.ii.

Konsekwencje

4. Systemy świadczeń i ubezpieczeń społecznych a  rozwój rynku kapitałowego i 

wpływ na aktywność zawodową, oszczędności  ,poziom ryzyka i jakość życia

a. Def. – całokształt środków, instytucji i działań zabezpieczający 

pracowników, ich rodziny i wszystkich obywateli w zakresie:

a.i. Ochrony zdrowia

a.ii. Emerytur i rent

a.iii. Pomocy rodzinnej, mieszkaniowej, edukacyjnej

a.iv. Pomocy dla bezrobotnych i odpraw przy zwalnianiu

a.v. Płatności związanych z chorobą, wypadkami przy pracy etc

b. 4 podstawowe typy:

b.i. Powszechny, zaopatrzeniowy – kierowane do osób ubogich i 

finansowane z budżetu państwa/ rozwinięte jako pierwsze

b.ii. Pracowniczo-ubezpieczeniowy (zakładowy)

b.iii. Ubezpieczeń indywidualnych

b.iv. Charytatywno-opiekuńczy

c. 3 podsystemy (filary):

c.i. Powszechny - finansowane z budżetu państwa

c.ii. Zakładowy – pracodawcy i pracownicy

c.iii. Indywidualny – dodatkowe ubezpieczenia

d. 2 podstawowe modele systemów ubezpieczeń społecznych:

d.i. Charakter kapitałowy – oparty na funduszach i zasadach rynkowych

d.i.1.

System amerykański

d.ii. Charakter przepływowy/repartycyjny (PAYG) – oparty na zasadzie 

solidarności społecznej i instytucjach państwowo-publicznych

d.ii.1.

System skandynawski/kontynentalna Europa

d.ii.2.

5. System społeczno-gospodarczy ,stosunki i rynek pracy a zatrudnienie i 

bezrobocie.  [rozdział 7 w: systemy gosp]

a. Stosunki pracy

a.i. Najuboższe

a.i.1.

Źródła dochodów z rolnictwa, rzemiosła i tradycyjnych 

usług

a.i.2.

Działalność w rodzinnych 

przedsiębiorstwach/wspólnotach

a.i.3.

Niski udział podatków i składek ubezpieczeniowych

a.i.4.

Poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych niski

a.i.5.

Wysokie, ukryte bezrobocie

a.i.6.

Ograniczona rola państwa w narzuceniu standardów na 

rynku pracy

a.i.7.

Słabość państwa ogranicza swobodę wyboru miejsca 

pracy, kształtowania umów, płac i in.

a.ii. Rozwijające się (różne podgrupy)

a.ii.1.

Najludniejsze kraje Azji + kraje środkowoazjatyckie, 

bliskowschodnie, panafrykańskie, śr amerykańskie

a.ii.1.a. Standardy międzynarodowe wprowadzane 

stopniowo

a.ii.1.b. Ograniczone świadczenia społeczne/ brak 

obowiązkowych składek ubezpieczeniowych

a.ii.1.c. Szkolenia pracowników najczęściej po stronie 

pracodawców (często zagranicznych)

a.ii.1.d. Kapitał (miejscowy i zagraniczny) często 

uprzywilejowany – słabe państwo, powszechna bieda, 
niedorozwój instytucji, słabość ekonomiczna państwa 
(potrzeba akumulacji, inwestycji etc)

a.ii.1.e. Inwestycje zagr – absorpcja zagranicznych 

technologii i know-how (szczególnie Chiny!)

a.ii.2.

Wschodzące kraje przemysłowe

a.ii.2.a. Azja Wsch i Płd-Wsch
a.ii.2.b. Wzrost gosp, wzrost wydajności pracy, wzrost 

dochodów

a.ii.2.c. Stosowanie międzynarodowych standardów 

rynku pracy

a.ii.2.d. Długi czas pracy, stosunkowo ograniczony 

świadczeń socjalnych – długoterminowe oszczędności 
społeczeństwa

a.ii.2.e. Regiony o najniższym bezrobociu – wysoka 

dynamika wzrostu

a.ii.2.f. Ameryka Łacińska
a.ii.2.g. Niski poziom świadczeń społecznych, 

nieprzestrzegane regulacje dot. Ochrony młodocianych 
i kobiet w ciąży

a.ii.2.h. Elastyczne stosunki pracy + wysokie bezrobocie

a.ii.3.

Bogate kraje naftowe

a.ii.3.a. Niezwykle wysokie dochody z eksploatacji i 

eksportu ropy naftowej (nie z pracy i wydajności)

a.ii.3.b. Często duży odsetek zatrudnionych pochodzi z 

zagranicy

a.ii.3.c. Duże zróżnicowanie wynagrodzeń
a.ii.3.d. Wiele świadczeń społecznych

a.ii.4.

Kraje europy śr-wsch, była Jugosławia

a.ii.4.a. Transformacja systemowa, wyższy stopie 

regulacji stosunków zatrudnienia

a.ii.4.b. Nowe kraje Unii – Europejska Karta Społeczna
a.ii.4.c. Stosunkowo wysoki poziom bezrobocia (8-18%) 

ze względu na wysokie ukryte bezrobocie i 
restrukturyzacje

a.ii.4.d. Czas pracy krótszy niż w innych NKP
a.ii.4.e. Wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa 

(przy relatywnie niskich wynagrodzeniach, ze względu 
na wysokie narzuty związane z ubezpieczeniami 
społecznymi, z wyjątkiem krajów nadbałtyckich)

a.ii.4.f. Stosunkowo niski stopień aktywności zawodowej

a.iii. Kraje wysoko rozwinięte (4 podgrupy)

a.iii.1.

Efektywne rynki pracy i wydłużony czas pracy (USA, 

Kan, Australia, NZ, HK, Izrael)

a.iii.1.a. Pobudzenie aktywności i dynamiki na rynku
a.iii.1.b. Stosunki pracy mają charakter liberalny – szeroki 

zakres swobody kształtowania poprzez umowy o pracę

a.iii.1.c. Zakres świadczeń pracowniczych określony na 

poziomie przedsiębiorstwa i stosunkowo niskie

a.iii.1.d. Wysoka elastyczność zatrudniania/zwalniania 
a.iii.1.e. Wysoki poziom aktywności zawodowej
a.iii.1.f. Standardy MOP
a.iii.1.g. Duże rozpiętości w wynagrodzeniach, brak 

ustawowych regulacji związanych z płacą minimalną, 
pozapłacowe koszty nie przekraczają 25%

a.iii.1.h. Niski poziom bezrobocia
a.iii.1.i. Czas pracy dłuższy niż w kontynentalnej części 

Europy

a.iii.2.

Wysoce regulowane rynki pracy, skrócony czas pracy, 

zmniejszona efektywność rynków pracy (większość krajów 
kontynentalnej UE-15)

a.iii.2.a. Stabilizacja stosunków pracy – praca 

uprzywilejowana w stosunku do kapitału

a.iii.2.b. Model społecznej gospodarki rynkowej
a.iii.2.c. Rynek pracy przeregulowany, świadczenia na 

rzecz pracowników stosunkowo wysokie

a.iii.2.d. Niska elastyczność i mobilność
a.iii.2.e. Wyższy poziom bezrobocia niż w 

wolnorynkowych

a.iii.2.f. Sprzyja rozwojowi kapitału ludzkiego

a.iii.3.

Efektywne rynki pracy i wysoka jakość prawa pracy 

(kraje skandynawskie i UK)

a.iii.3.a. System dobrobytu
a.iii.3.b. W porównaniu do modelu społ gosp rynk: 

bardziej zrównoważone stosunki kapitał-praca, wyższa 
elastyczność i mobilność pracy, niższe koszty 
świadczeń pracowniczych

a.iii.3.c. Aktywna działalność komisji trójstronnych 

państwa, pracodawców i pracowników

a.iii.3.d. Wysoki poziom zatrudnienia (wysoka aktywność 

zawodowa)

a.iii.3.e. MOP i EKS
a.iii.3.f. Wysoka jakość kapitału ludzkiego i 

społeczeństwo oparte na wiedzy

a.iii.4.

Nieefektywne rynki pracy (Jap, Korea Płd, Singapur)

a.iii.4.a. Niski poziom regulacji, niska elastyczność i 

mobilność

a.iii.4.b. Zatrudnianie na całe życie, wynagrodzenie 

zależy od wysługi lat, silne więzi między pracodawcą a 
pracownikiem

a.iii.4.c. Stosowane rozwiązanie sprzyjają jednak 

upodmiotowieniu pracownika i inicjatywie (systemy 
TQM, kaizen)

a.iii.4.d. Wysoki poziom aktywność zawodowa, niskie 

bezrobocie, wydłużony czas pracy, stosunkowo niski 
poziom świadczeń

b. Aktywność zawodowa:

b.i. Im wyższy poziom rozwoju ekonom i udział usług, tym wyższy 

poziom aktywności zawodowej

c. Czas pracy

c.i. Skrócenie czasu pracy w krajach wysoko rozwiniętych i Japonii

c.ii. W krajach biednych wzrost zatrudnienia w przemyśle i wydłużenie 

czasu pracy pozwoliły na wyrwanie się zkręgu ubóstwa niektórym

6. Rynek a rozwój i jakość kapitału ludzkiego. Rola państwa [rozdział 8.4 w: systemy 

gosp]

a. Im wyższy stopień urynkowienia gospodarki, tym wyższy stopień 

finansowania edukacji, szkolnictwa i badań naukowych ze środków 
prywatnych

a.i. zwiększa efektywność nakładów i zapewnia wysoki poziom edukacji i 

badań

a.ii. im szersze pole rynkowych interakcji podmiotów gospodarujących i 

wyższa jakość instytucji, tym większa aktywność i lepsze 
wykorzystanie potencjału kapitału ludzkiego

b. edukacja i nauka

b.i. kraje Azji Płd-wsch

b.i.1.

duża waga przywiązywana do wykształcenia, warunki 

stworzone dla rozwoju edukacji i badań naukowych

b.i.2.

wysoki potencjał kapitału ludzkiego

b.i.3.

tradycja oceny społecznej jednostki na podstawie 

wykształcenia i działalności na rzecz wspólnego dobra

b.ii. Europa/Stany

b.ii.1.

Edukacja i wykształcenie są również ważne, ale nie tak 

jak u Azjatów

b.ii.2.

Indywidualne osiągnięcia i sukces materialny są 

najważniejsze

b.iii. Kraje OECD

b.iii.1.

Średnie wydatki na edukację i szkolnictwo 

(publiczne/prywatne) wynoszą 5,5% (niższe niż na służbę 
zdrowia)

b.iii.2.

Ze środków publicznych finansowane średnio 85% (NZ 

– 100%, Port, Nor, Szw – 95%), natomiast w Korei Płd i USA 
1/3 finansowane ze środków prywatnych

b.iii.3.

Najwięcej wydaje Korea Płd

b.iv. Stosunkowo wysoki poziom wykształcenia w byłych krajach 

socjalistycznych

b.iv.1.

W Rosji, Ukr, PL, Ch, Indiach i Brazylii nakłady na 

szkolnictwo w odniesieniu do PKB stosunkowo niskie

c. Wydatki na badania i innowacje

c.i. 2003 r. OECD – 2,24%; najwięcej Szwecja i Finlandia (odpowiednio 

4,27% i 3,46%). Najmniej Irlandia, Grecja, Portugalia

c.ii. W krajach o najwyższych wydatkach na B+R od 2/3 do ¾ nakładów 

pochodzi ze źródeł publicznych (Finlandia 70%, Japonia 74%, USA 
64,5%, Szwajcaria 72%)

c.iii. Zapewnia wysoką konkurencyjność przedsiębiorstw i gospodarek

c.iv. UE – strategia lizbońska i próba budowy wspólnego obszaru badań i 

innowacji oraz społeczeństwa informacyjnego

c.iv.1.

Fundusz Rozwoju UE – 12% środków budżetowych Unii

c.iv.2.

Współpraca w sferze akademickiej  (proces boloński)

c.iv.2.a. Sprzyja podnoszeniu kwalifikacji i wyrównaniu 

poziomów wiedzy, budowa przewagi komparatywnej na 
wiedzy

d. Polityka imigracyjna i ekonomiczne uwarunkowania zjawiska „brain drain” 

oraz migracji zarobkowych we współczesnym świecie 

e. Polityka imigracyjna i Zjawisko „brain drain” (drenaż mózgów):

e.i. Wysoce wykwalifikowani pracownicy decydują się podjąć pracę za 

granicą, bądź emigrować

e.ii. Różnice w zarobkach i warunkach pracy

e.iii. Kraje przyciągające: USA, Europa (w mniejszym stopniu)

e.iv. Kraje innowacyjne z rozwiniętym kapitałem ludzkim

e.v. Stypendia naukowe, staże w renomowanych instytucjach i 

ośrodkach badawczych

e.vi. Zliberalizowane rynki pracy sprzyjają takim migracjom

f. Migracje zarobkowe

f.i. Na taką decydują się osoby niemające szans na znalezienie pracy 

lub zapewnienie minimum egzystencji w kraju

7. Protekcjonizm  i liberalizm   a warunki konkurencji na rynku produktów i 

czynników produkcji 

a. Protekcjonizm a Liberalizm

a.i. Teoria kosztów komparatywnych – handel międzynarodowy przynosi 

największe korzyści wówczas, gdy nie jest hamowany różnego 
rodzaju ograniczeniami

a.ii. Argumenty na rzecz protekcjonizmu

a.ii.1.

Niesłuszne

a.ii.1.a. Zwiększyć zatrudnienie i produkcję poprze 

zmniejszenie importów (efekt mnożnikowy) – 
niebezpieczeństwo ceł odwetowych, które mogą 
zmniejszyć konkurencyjność

a.ii.1.b. Ochrona pracy krajowej przed tanią siłą roboczą 

z zagranicy 

a.ii.1.b.i. Nie cena lecz wydajność się liczy

a.ii.1.b.ii. Praca nie jest jedynym czynnikiem produkcji

a.ii.1.c. Poprawa bilansu handlowego

a.ii.2.

Słuszne w określonych warunków

a.ii.2.a. Poprawa relacji wymiennych

a.ii.2.a.i. Duże kraje

a.ii.2.b. Przemysł raczkujący

a.ii.2.b.i. Na krótką metę przynosi ogólnospołeczne straty

a.ii.2.b.ii. Ryzyko odcięcia od sygnałów rynkowych – 

obniżenie konkurencyjności, ryzyko zacofania 
technologicznego

a.ii.2.c. Zapewnienie wpływów państwa
a.ii.2.d. Korekta ułomności rynku

a.ii.2.d.i. Maksymalizacja korzyści zewnętrznych i 

minimalizacja kosztów zewnętrznych

a.ii.2.e. Cła antydumpingowe
a.ii.2.f. Wyrównanie subsydiów stosowanych za granicą 

– niesprawiedliwa konkurencja

a.ii.2.f.i. Problem wyboru gałęzi czy branży

8. Instytucjonalne uwarunkowania międzynarodowej konkurencyjności gospodarki 

[rozdział 2.7, 3.7 w: syst gosp]

a. Pozycja konkurencyjna

a.i. Miejsce gospodarki w gospodarce światowej

a.ii. Źródła przewagi i słabości komparatywnych danej gospodarki

a.ii.1.

Nie tylko charakter kosztowy

a.ii.2.

Zróżnicowanie asortymentowe, unikatowość, jakość, 

marka, know-how, innowacje, działania marketingowe

a.ii.3.

Grupy krajów:

a.ii.3.a. Poprzemysłowe

a.ii.3.a.i. Konkurują wiedzą, innowacjami, prawami 

patentowymi i znakami towarowymi

a.ii.3.a.ii. Aktywny udział przedsiębiorstw w 

międzynarodowych grupach kapitałowych, 
technologicznych etc

a.ii.3.a.iii. USA, Jap, Kan, Fr, UK, Szwajc, DE, Szwecja, Fin

a.ii.3.b. Wysoko uprzemysłowione

a.ii.3.b.i. Produkty zaawansowane technicznie, jakość i 

różnorodność podaży produktów/usług

a.ii.3.b.ii. Irlandia, Wł, Hiszp, Austria, Korea Płd, Tajwan, 

Australia, Belgia

a.ii.3.c. Uprzemysłowione:

a.ii.3.c.i. Eksport standardowych wyrobów 

przemysłowych, w tym tych z „wyższej półki”

a.ii.3.c.ii. Czechy, Węgry, PL oraz nowe kraje przemysłowe 

(NKP) Azji i Ameryki Łacińskiej (Meksyk, Brazylia, 
Argentyna, Chile)

a.ii.3.d. Wyroby pracochłonne

a.ii.3.d.i. Masowe, standardowe i tanie produkty 

powszechnego użytku

a.ii.3.d.ii. Chiny, Indie, Indonezja, Wietnam, Pakistan, 

Turcja

a.ii.3.d.iii. Niskie koszty pracy

a.ii.3.e. Eksport surowców i paliw

a.ii.3.e.i. Arabia Saudyjska, Iran, Libia, Kuwejt, Nigeria itp.

a.ii.3.f. Eksport produktów rolnych i rzemieślniczych

a.ii.3.f.i. Sudan, Tanzania, Kenia

a.ii.3.g. Kraje uprzemysłowione dysponujące bogatymi 

zasobami naturalnymi i nadwyżkami rolnymi: Kanada, 
Rosja, Norwegia, Australia, Argentyna

a.ii.4.

Ujecie instytucjonalne:

a.ii.4.a. Instytucje sprzyjające wysokiemu poziomowi 

aktywności, przedsiębiorczości i wykorzystaniu wiedzy i 
kwalifikacji kapitału ludzkiego

a.ii.4.b. Przesunięcie źródeł przewag komparatywnych 

związanych z nakładami pracy i kapitału w kierunku 

źródeł takich związanych z wiedzą, własnością 
intelektualną i kapitałem ludzkim

b. Zdolność konkurencyjna – czy podmiot jest w stanie sprostać wyzwaniom i 

zagrożeniom oraz elastycznie dostosować się do nowych warunków w 
sposób umożliwiający mu zwiększenie korzyści z międzynarodowej 
współpracy

9. System gospodarczy a sposób zarządzania, rentowność i wartość 

przedsiębiorstwa [slajdy jakieś?]

10.

Zasady ustrojowe a system gospodarczy państwa [1.5 w: syst gosp + 

3PSGS…]

a. Zasady ustrojowe – konstytucja

a.i. Gwarancja stabilności politycznej

a.ii. Zakres i stopień wolności gospodarczej wyższe w społeczeństwach 

demokratycznych aniżeli w społeczeństwach niedemokratycznych

a.ii.1.

Szeroki zakres wolności osobistej gospodarczej oraz 

ochronę własności prywatnej

a.ii.2.

Rozwój wolnego rynku, innowacje, przedsiębiorczość i 

postęp ekonomiczny

a.iii. Etatyzm i państwowa własność ograniczają wolność i konkurencję – 

spadek sprawności gospodarki

a.iv. Apolityczność władzy administracyjnej – tradycja chińska 

(mandarynizm), francuska, przedwojenna Polska

a.v. Różne systemy rządów(Europa Zachodnia i Ameryka Północna):

a.v.1.

Parlamentarno-gabinetowy

a.v.2.

Prezydencki

a.v.3.

Kanclerski

a.v.4.

Rozwiązania pośrednie

a.vi. Prezydencki (USA) i kanclerski (DE) – stosunkowo silne przywództwo 

w dziedzinie polityki przemysłowej

b. Zadania państwa (w dziedzinie gosp)

b.i. Określenie ram prowadzenia działalności i obrotu gospodarczego

b.ii. Zapewnienie równowagi ekonomicznej

b.iii. Tworzenie warunków do wzrostu akumulacji, inwestycji etc

b.iv. Pobudzanie przedsiębiorczości, konkurencji

b.v. Prowadzenie działalności gospodarczej w sektorach uznanych za 

strategiczne lub istotne, którymi sektor prywatny się nie interesuje

b.vi. Minimalizowanie przyczyn i zjawiska ubóstwa oraz marginalizacji 

społecznej

b.vii. Rozwój świadczeń społecznych (emerytalnych, rentowych)

b.viii.  

b.ix. Światopoglądowo:

b.ix.1.

Państwo liberalne

b.ix.1.a. Państwo powinno jak najmniej ingerować w 

gospodarkę

b.ix.1.b. Zapewnić bezpieczeństwo życia i majątku 

obywateli, obrona terytorium, utrzymanie porządku 
wewnętrznego

b.ix.1.c. Ogólne ramy instytucjonalne

b.ix.2.

Konserwatyści

b.ix.2.a. Niechętne ingerencji państwa gospodarkę

b.ix.3.

Socjaldemokraci

b.ix.3.a. Neutralność państwa w kwestiach 

światopoglądowych

b.ix.3.b. Państwo jako aktywny czynnik stabilizujący 

koniunkturę i wysoki poziom zatrudnienia oraz sprzyjać 
zmianom w strukturach gospodarki

b.x. W gospodarce podstawowym zadaniem państwa będzie tworzenie 

podstaw prawnych, instytucjonalnych etc sprzyjających rozwojowi 
ekonomicznemu

b.x.1.

W gospodarce rynkowej – ochrona własności 

indywidualnej i gospodarczej

b.x.2.

Ograniczenie praktyk monopolistycznych, instytucje 

zapewniające rozwój systemu finansowego i stabilności siły 
nabywczej pieniądza

c. Państwo a rynek

c.i. Polityka państwa może przybierać formę protekcjonizmu (ochrona 

krajowych podmiotów gospodarujących i zatrudnienia przed 
zagraniczną konkurencją)

c.i.1.

Zniekształcenia w wycenie wartości rynkowej, 

motywacjach oraz podziale dochodu narodowego

c.ii. W Europie silna pozycja socjaldemokracji i chrześcijańskiej 

demokracji – rozwój koncepcji społecznej gospodarki rynkowej i 
państwa dobrobytu

c.iii. Ustrój państwa a system gospodarczy:

c.iii.1.

Demokratyczny – rynkowy

c.iii.2.

Etatystyczny – biurokratyczny

c.iii.3.

Ideologiczne – socjalistyczne

c.iii.4.

Autokratyczne - państwowe

11.

Kryzys w Argentynie w 2001. Diagnoza źródeł  kryzysu : system, polityka 

społeczno-gospodarcza ,system i polityka kursowa  , inne przyczyny ?

a. Lata 70-te

a.i. Pogorszenie terms of trade (artykuły rolne i surowce)

a.ii. Podwyżki stóp procentowych

a.iii. Wzrost sumy długu zaciągniętego przez Argentynę

b. Przyczyny kryzysu

b.i. Reżim kursowy

b.i.1.

Izba walutowa – formalne zobowiązanie kraju do 

wymiany wybranej waluty obcej po sztywnym kursie. W 
systemie tym istnieje także ścisła zależność podaży pieniądza 
krajowego od wielkości posiadanych rezerw tej waluty

b.i.2.

Argentyna jako walutę rezerwową wybrała dolara 

amerykańskiego, na którego peso było wymieniane w stosunku 1:1

b.i.3.

W wyniku usztywnienia kursu nominalnego względem dolara 

nastąpiła znaczna realna aprecjacja peso

b.i.4.

Przewartościowanie waluty i spadek konkurencyjności 

międzynarodowej skutkowały zmniejszeniem wpływów 
przedsiębiorstw i zachęcały do unikania obowiązku podatkowego 
(zwłaszcza, że wraz z planem wymienialności, dla poszerzenia bazy 
podatkowej, wprowadzono podatek VAT

b.i.5.

Podmioty krajowe i rząd wolały zaciągać kredyty w walutach 

obcych. Pod koniec 2001 r. jedynie 3% całego zadłużenia było 
denominowane w peso

[10]

. Nagła dewaluacja stanowić mogła realne 

zagrożenie dla wypłacalności państwa

b.ii. Dług publiczny

b.ii.1.

Reżim kursowy pomógł ograniczyć inflację

b.ii.2.

Niska ściągalność podatków pogorszyła problem długu

b.iii. System bankowy

b.iii.1.

Reforma systemu bankowego - Wzmocniono nadzór 

bankowy i zwiększono wymagania kapitałowe

b.iii.2.

Były też problemy

b.iii.3.

rygorystyczne przepisy zwiększyły koszty ponoszone przez 

banki komercyjne. Wpłynęło to na utrzymywanie wysokich stóp 
procentowych. Przedsiębiorstwa wolały więc zaciągać tańsze kredyty 
za granicą. Autorzy reformy systemu nie dostrzegli 
niebezpieczeństwa z tym związanego. Niekorzystna struktura 
depozytów i kredytów miała okazać się znacząca przy dewaluacji, a 
nawet deprecjacji peso

b.iv. Szoki o podłożu politycznym

b.iv.1.

Zastosowano „współczynnik zbieżności” w celu 

pobudzenia eksportu

b.iv.2.

odmienny kurs wymiany dla handlu zagranicznego na 1,08 

peso za dolara. Pozostawiono jednak parytet 1:1 dla transakcji 
finansowych

b.iv.3.

nasilały się obawy przed dewaluacją peso – wycofano 

depozyty w peso(ucieczka obywateli od waluty krajowej)

b.v. przyczyny zewnętrzne

b.v.1.

załamanie w krajach azjatyckich. Skutkowało ono na rynku 

światowym spadkiem cen surowców i żywności – głównych 

produktów eksportowych Argentyny

b.v.2.

Kryzys w Rosji wpłynął na wzrost poziomu stóp 

procentowych na międzynarodowym rynku walutowym – zwiększyło 
to koszt obsługi zadłużenia zagranicznego także dla Argentyny

b.v.3.

Na rynku walutowym dolar cechował się systematyczną 

aprecjacją. Spowodowało to analogiczną aprecjację peso do walut 
państw europejskich, będących dla Argentyny drugim rynkiem zbytu. 
Zmniejszyła się więc konkurencyjność cenowa argentyńskich 
produktów w Europie, a co za tym idzie wolumen i wpływy z 
eksportu

b.v.4.

kryzys walutowy w Brazylii, będącej największym rynkiem 

zbytu dla produktów argentyńskich. Real brazylijski został 
zdewaluowany o 40%. Wskutek tego dynamika eksportu spadła o 
12%, a bezrobocie wzrosło do 14,3% w 1999 r

b.vi. Rola MFW

b.vi.1.

wspierał on niewłaściwą strategię gospodarczą. Nie 

wykorzystał środków nacisku dla zredukowania wydatków 
publicznych w Argentynie

12.

Reformy gospodarcze w Brazylii. Od protekcjonizmu importowego do 

ekspansji eksportowej

a. 1945-64 – protekcjonizm, uprzemysłowienie, import substitution

a.i. Po II wojnie światowej uznano, że jedynym wyjściem dla gospodarki 

Brazylii będzie zmiana struktury 

a.ii. Import substitution przy pomocy procesów zmiany kursów 

walutowych, w celu ochrony niektórych segmentów gospodarki

a.iii. Sztywny kurs walutowy oraz licencje importowe doprowadziły do 

spadku eksportu, ujemny wpływ na bilans handlowy

a.iv. 1953 – ruchomy, wielo-kursowy kurs walutowy

a.v. Chroniono segmenty gospodarki, które zostały uznane za ważne dla 

wzrostu gospodarczego: przemysł samochodowy, hutnictwo, 
przemysł ciężki, przemysł chemiczny

a.vi. Wzrost gospodarczy w tym okresie >7%

a.vii. Problemy: 

a.vii.1. Wzrost importu dóbr przemysłowych
a.vii.2. Niewystarczający wzrost eksportu wskutek polityki 

kursowej

a.vii.3. Wpływ zagranicznego kapitału zwiększył zadłużenie 

gospodarki

b. 1962-80 Stagnacja i wzrost

b.i. 1962-7 okres stagnacji

b.i.1.

Gospodarczy i polityczny zastój

b.i.2.

Przewrót wojskowy 1964 – reformy mające obniżyć 

inflację, wspomóc rynki kapitałowe itp.

b.i.3.

Wspieranie inwestycji krajowych i zagranicznych, 

reforma systemu kursu walutowego, promocja eksportu

b.ii. 1968-73 wzrost gospodarczy

b.ii.1.

Wzrost gospodarczy rzędu 11%

b.ii.2.

Sektory przemysłu: dobra konsumenckie, transport, 

hutnictwo

b.ii.3.

Pomimo wzrostu eksportu, import wzrastał szybciej, 

przez co bilans handlowy się pogarszał – nie było to jednak 
znaczącym problemem, ze względu na wpływy kapitału 

zagranicznego

b.ii.4.

Nierówności społeczne powiększyły się w tym okresie

b.iii. 1974-80 wzrost zadłużenia

b.iii.1.

W wyniku kryzysu naftowego 1973, terms of trade 

Brazylii się pogorszyło + przewartościowana waluta źle 
wpływała na eksport

b.iii.2.

Duży wzrost wartości importu 

b.iii.3.

Kolejne reformy gospodarcze, promujące produkcję 

podstawowych przemysłowych czynników produkcji (stal, 
petrochemia) doprowadziły do wzrostu gosp ale też do 
wzrostu zapotrzebowania na dobra importowane

b.iii.4.

Deficyt handlowy finansowany poprzez pożyczki 

zagranicy (petrodolary)

b.iii.4.a. Wzrost zadłużenia pod koniec lat 70ch przez 

wzrost kosztów obsługi zadłużenia (wzrosły stopy 
procentowe

c. 1981-93 stagnacja, inflacja i kryzys gospodarczy

c.i. Początek lat 80ch (1981-4) 

c.i.1.

olbrzymie zadłużenie, kryzys w Meksyku ograniczył 

dostęp do funduszy zagranicznych, program naprawczy MFW 
(1984):

c.i.2.

silny wzrost inflacji, rosnący dług publiczny, indeksacja 

emerytur i pensji

c.i.3.

zadłużenie zagranicą zamieniło się w olbrzymie 

zadłużenie krajowe – zagranicą zapożyczały się firmy 
państwowe

c.ii. 1985-9

c.ii.1.

Walka z rosnącą inflacją (nieskuteczna)

c.iii. 1990-93

c.iii.1.

Nowy prezydent (dyktatura wojskowa upadła) – nowy 

plan stabilizacyjny

c.iii.2.

Usunięcie barier dla przedsiębiorczości, wspieranie 

konkurencji, prywatyzacja

c.iii.3.

„Plano Real” – 3 etapy

c.iii.3.a. Zrównoważony budżet
c.iii.3.b. Ogólna waloryzacja cen, rent, emerytur itp.
c.iii.3.c. Nowa waluta: Real

d. 1994-teraz gospodarka po „Plano Real”

d.i. Powiązanie reala z dolarem amerykańskim kursem sztywnym

d.ii. Inflacja została okiełznana

d.iii. Kryzys 1997/8 – mniej inwestorów zagranicznych, pożyczka od MFW

d.iv. 1999 – upłynnienie kursu reala, deprecjacja waluty

d.v.   Obecnie stabilna, rosnąca gospodarka

13.

Scharakteryzuj systemy polityczne i społeczne i gospodarcze   w NKP 

a.  Nowe Kraje Przemysłowe

a.i. Korea Płd, Tajwan, dwa państwa miasta: HK i Singapur

a.ii. Wysoka dynamika wzrostu PKB i jeszcze wyższa eksportu (polityka 

proeksportowa)

a.iii. Systemy polityczne

a.iii.1.

Korea i Tawan do połowy lat 80ch rządzoen przez 

dyktatorów

a.iii.2.

Singapur – niepodległość (1965), de facto rządzony w 

sposób autorytarny

a.iii.3.

HK – kolonia brytyjska do 1997r, teraz specjalny obszar 

administracyjny ChRL

a.iii.3.a. Administracja kolonialna realizowała model 

gospodarki wolnorynkowej

a.iii.4.

Rola państwa zróżnicowana: największa była w Korei, 

następnie w Singapurze, mniejsza na Tajwanie

a.iv. Wzrost gosp, wzrost wydajności pracy, wzrost dochodów

a.v. Stosowanie międzynarodowych standardów rynku pracy

a.vi. Długi czas pracy, stosunkowo ograniczony świadczeń socjalnych – 

długoterminowe oszczędności społeczeństwa

a.vii. Regiony o najniższym bezrobociu – wysoka dynamika wzrostu

b. [z wikipedii – z braku laku]: NIC’s, kilka cech wspólnych

b.i. W większym stopniu ukierunkowane na rozwój przywilejów 

obywatelskich i praw człowieka

b.ii. Silna władza polityczna

b.iii. Uprzemysłowienie (dość szybkie)

b.iv. Wzrastająca liberalizacja gospodarek

b.v. Duży udział BIZ

b.vi. Obniżające się wskaźniki ubóstwa 

14.

Kryzys finansowy w NKP Azji Płd. Wschodniej w latach 1997/98 .Źródła i 

konsekwencje. Rola czynników instytucjonalnych

a. Koncepcja kryzysów trzeciej generacji

a.i. Powstała jako reakcja na azjatyckie kryzysy walutowe

a.ii. W okresie poprzedzającym kryzys kraje te cechowała: wysoka 

dynamika wzrostu gospodarczego, umiarkowana inflacja, 
stosunkowo niskie bezrobocie

a.iii. Istniały reżimy walutowe, które wiązały kurs ich waluty narodowej z 

koszykiem innych walut, a przedziały wahań były dość ściśle 
określone

a.iv. Początkowo starano się to objaśnić spadkiem konkurencyjności:

a.iv.1.

Nasycenie rynku światowego towarami przemysłowymi 

z tego regionu

a.iv.2.

Deprecjacja jena w stosunku do dolara w 1997 – 

zmniejszyło zainteresowanie inwestorów tym rynkiem

a.v. Z biegiem czasu inne koncepcje dot. Strukturalnych słabości 

systemu bankowego i struktury organizacyjnej wielu przedsiębiorstw

a.vi. Nadużycie moralne/pokusa nadużycia

a.vi.1.

Wiara banków, że państwo nie pozwoli upaść  wielkim 

konglomeratom (szczególnie w Korei Płd), przedsiębiorstwom 
z kapitałem publicznym

a.vi.2.

Zwiększało to ryzyko powstawania złych kredytów oraz 

nadmiernej koncentracji kredytów w stosunkowo niewielkiej 
liczbie podmiotów

a.vi.3.

Banki zaciągały zagraniczne, nisko oprocentowane 

kredyty, a uzyskane środki przeznaczały na znacznie wyżej 
oprocentowane kredyty na rynkach krajowych

a.vii. Koncepcja kryzysów bliźniaczych

a.vii.1. Jednoczesne występowanie kryzysu walutowego i 

kryzysu bankowego 

a.vii.2. Krótkookresowe zadłużenie całego systemu danego 

kraju w walutach zagranicznych przekracza krajowe zasoby 

walut

a.vii.2.a.Niedopasowanie walutowe – waluta krajowa nie 

może być używana do zaciągania zobowiązań za 
granicą

a.vii.2.b.

Pokusa nadużycia

a.viii. Niekontrolowany wzrost zadłużenia

a.ix. Koncepcja owczego pędu

a.x. Efekt domina

a.x.1.

Wzrost prawdopodobieństwa kryzysu w jednym kraju, 

jeśli wystąpi on w drugim

b. Konsekwencje

b.i. Pogorszenie stanu gospodarek

b.ii. Podważenie zaufania do krajów Azji Płd-Wsch

b.iii. Dyskusja nad celowością kursów sztywnych

b.iv. Postawienie pod znakiem zapytania słuszności zaleceń MFW

c. Korea Płd

c.i. Sekwencja wydarzeń poprzedzających kryzys

c.i.1.

Proeksportowa strategia rozwoju i równowaga 

makroekonomiczna

c.i.2.

Strukturalne słabości koncernów koreańskich [czeboli]

c.i.3.

Relatywnie niski deficyt bilansu obrotów bieżących 

(finansowany przepływem kapitału w postaci inwestycji 
portfelowych)

c.i.4.

Wzrost roli kredytów krótkoterminowych i 

spekulacyjnych oraz spadku rezerw w finansowaniu deficytu 
bilansu obrotów bieżących

c.i.5.

Fala bankructw

c.ii. Przebieg i skutki kryzysu

c.ii.1.

Spadek rezerw walutowych wskutek obrony kursu wona

c.ii.2.

Ucieczka kapitału i zaniechanie obrony wona

c.ii.3.

Przyjęcie programu stabilizacyjnego MFW

c.ii.4.

Kryzys bankowy

15.

Współzależność nadbudowy instytucjonalnej, liberalizacji gospodarczej  i 

zmian w stosunkach produkcji ,wymiany i podziału na przykładzie Korei Pld. Rola 
cheaboli w ekspansji gospodarczej w tym eksportowej

16.

 Singapur. Rola państwa i rynku.

a.i. Po uzyskaniu niepodległości priorytetem państwa stało się 

zbudowanie konkurencyjnej gospodarki i dołączenie do grona 
państw wysokorozwiniętych

a.ii. Lee Kuan Yew (był premierem ponad 30 lat) odrzucił brytyjski model 

państwa opiekuńczego

a.iii. Połączenie liberalnej polityki handlowej i finansowej z polityką 

zapewnienia stabilności pieniądza oraz pobudzenia akumulacji i 
inwestycji

a.iv. Sprzyjanie atrakcyjności inwestycyjnej kraju

a.v. Ograniczenie wydatków na cele wojskowe, na rzecz akumulacji i 

inwestycji

a.vi. Było ułatwione przez brak tradycji popierania programów o 

charakterze socjalnym – państwo nie włączyło się w realizację 
polityki socjalnej

b. Obecnie

b.i. Wysoki poziom oszczędności do PKB jednym z najwyższych na 

świecie (45%)

b.ii. Konkurencyjna gospodarka: konserwatywna polityka monetarna, 

nadwyżki budżetowe, oszczędności, liberalne stosunki handlowe, 
rynkowo kształtowany kurs walutowy

b.iii. Wysoki dochód per capita, wysokie wskaźniki zatrudnienia

b.iv. W gronie państw w których najprościej i najłatwiej podejmuje się i 

prowadzi działalność gospodarczą 

b.iv.1.

Państwo chroni właścicieli, wierzycieli i inwestorów

b.iv.2.

Uprzywilejowane warunki dla akumulacji i inwestycji

b.iv.3.

19,5% zysków efektywnie – podatek od działalności 

gospodarczej

b.iv.4.

Nie ma ograniczeń czasu pracy, w 

zatrudnianiu/zwalnianiu pracowników

b.v. Model państwa oświeconego

b.v.1.

Elitarna, profesjonalna administracja państwowa – 

zapobiega korupcji

b.v.2.

Mimo to formalny udział państwa we własności, 

podatkach, zatrudnieniu, wydatkach i transferach 
społecznych jest niewielki – poziom fiskalizmu niski (<25% 
PKB)

b.vi. W latach 90ch powiązanie waluty z dolarem amerykańskim

b.vii. Zdecydowano się na wprowadzenie obowiązku ubezpieczeń 

indywidualnych opartych na systemie funduszowym („skok 
cywilizacyjny”)

b.vii.1. Pracodawcy i pracownicy zobowiązani przeznaczać 

20% kosztów osobowych na Fundusz Ubezpieczeń 
Społecznych

b.vii.2. Indywidualne konta zablokowane do 55. Roku życia
b.vii.3. Obowiązkowe oszczędności ludności oraz wpłaty 

pracodawców przekazywane są pod zarząd Centralnego 
Funduszu Powierniczego (CFP)

b.vii.3.a.

„nacjonalizowane” i wykorzystywane 

przez państwo w realizacji polityki gospodarczej

b.vii.3.b.

Większość inwestowana na giełdzie

b.vii.4. Składki ubezpieczeniowe należą do najwyższych na 

świecie

b.viii. Odejście od modelu państwa rozwojowego na rzecz azjatyckiego 

państwa dobrobytu

b.ix. Zamiast państwa demokratycznego, raczej państwo oświecone, 

rządzone przez „mandarynów”

17.

Znaczenie czynników instytucjonalnych w sukcesie gospodarczym Taiwanu

a. Podstawy gospodarki zbudowane w czasie Japońskiej okupacji – rolnictwo, 

przemysł

b. Lata 50te protekcjonizm, licencje na import
c. USAID i aktywna rola państwa (specjalne agendy ds. rozwoju i plany 4-

letnie)

d. Rynek pracy – elastyczny, nie chroniony nadmiernie – atrakcyjny dla 

inwestorów

e. Z czasem nastąpiła liberalizacja rynku (1959)
f. Formy przedsiębiorstw – małe/średnie, rodzinne interesy, elastyczne
g. Inwestycje w B+R – Hsinchu Technology Park

18.

Rozwój gospodarki Chin w perspektywie historycznej .Przyczyny i 

konsekwencje zastoju i regresu społeczno-gospodarczego Chin w latach 1500-
1950.Uwarunkowania instytucjonalne

a. Perspektywa historyczna

a.i. Średniowiecze [dynastia Ming (1368-1644)] – poziom rozwoju 

materialnego Chin dorównywał najbogatszym krajom w Europie (np. 
Wenecja, Holandia, Anglia)

a.ii. Dynastia Tsin (1645-1911) – autoizolacja kraju, stagnacja (a nawet 

regres) gospodarcza

a.ii.1.

Kraje europejskie odnotowały ogromny postęp 

cywilizacyjny, olbrzymia przepaść gospodarcza

a.iii. Początek i połowa XXw. – Chiny jako kraj biedny, zacofany i 

peryferyjny

a.iii.1.

Od 1949r kraj komunistyczny – Komunistyczna Partia 

Chin (KPCh)

a.iii.2.

Próba rewolucyjnej, dramatycznej mobilizacji 

społeczeństwa

a.iii.2.a. „Wielki skok” (1958-1961) – próba 

uprzemysłowienia terenów wiejskich, skończyło się 
„Wielkim głodem”

a.iii.2.b. „Rewolucja Kulturalna” (1967-1971) – próba 

zerwania z dawnymi tradycjami, odrzucenie 
Konfucjanzmu

a.iii.2.c. Chiny osiągnęły ograniczony postęp, który 

sprowadził się do likwidacji nędzy, głodu i bezrobocia 
oraz budowy podstaw przemysłu

19.

Scharakteryzuj system polityczny i kierunki oraz etapy  reform rynkowych 

w Chinach 

a. System polityczny

a.i. Niedemokratyczny, rządzony przez partię komunistyczną

a.ii. Od końca lat 70ch KPCh traci swój ideologiczny charakter i 

przekształca się w partię władzy

a.iii. Cele: stabilizacja polityczna, społeczna i rozwój gospodarczy

a.iv. Konfucjanizm 

a.iv.1.

Porządek polityczny i społeczny jako ład naturalny

a.iv.2.

Kult państwa oświeconego

a.iv.3.

Uświęca nie wolność indywidualną, lecz tradycję, 

kulturę, kult przodków, kodeksy postępowania i harmonię

a.v. Efektywność gospodarcza (wg. Deng Xiaoping) związana z 

otwartością, rynkiem, przedsiębiorczością, a nie dominującą rolą 
sekotra publicznego 

b. Reformy

b.i. Rolnictwo

b.i.1.

Od tego się zaczęło, rolnictwo podstawą utrzymania dla 

większości społeczeństwa

b.i.2.

Upowszechnienie dzierżawy działek rolnych,, 

wyzwolona w społeczeństwie przedsiębiorczość

b.i.3.

Produkcja na rynek, kształtownaie się cen w wyniku gry 

podaży i popytu

b.ii. Specjalne strefy ekonomiczne (SSE)

b.ii.1.

1980 – otwarcie 4 stref ekonomicznych we wschodnich 

prowincjach (Szenzen, Czuhai, Szantou, Siamen)

b.ii.2.

1984 – 14 nowych portów (w tym w Szanghaju, 

Tiencinie, Kantonie)

b.ii.2.a. Demonopolizacja i rozwój wymiany handlowej  z 

zagranicą

b.ii.3.

1990 – Szanghaj jako wolna strefa ekonomiczna

b.iii. Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ)

b.iii.1.

Źródło nowych technologii i technik zarządzania

b.iii.2.

1993 – radykalne otwarcie  na BIZ

b.iii.3.

Dewaluacja yuana w ramach systemu izby walutowej 

wobec dolara (do czerwca 2005)

b.iii.4.

1997 – pokojowo przyłączona HK. Uzyskał gwarancję 

poszanowania własności prywatnej i odrębności systemowej 
w ramach państwa chińskiego

b.iv. Współpraca zagraniczna/regionalna

b.iv.1.

W ciągu 28 lat Chiny przekształciły się z zamkniętej 

gospodarki w otwartą (udział eksportu w PKB wzrósł z 3 do 
40%)

b.iv.2.

2001 – działalność w ASEAN i APEC

b.iv.3.

2003 – WTO, obniżenie ceł importowych w wymianie z 

innymi krajami w regionie

b.iv.4.

2005 – koszyk walut, zamiast tylko dolara i poszerzyły 

pasmo wahań

b.iv.5.

2006 – dopuszczona możliwość zakupu przez 

zagranicznych inwestorów finansowych do 49% akcji 
chińskich banków i firm ubezpieczeniowych

b.v. Wzrastająca dualność gospodarki Chińskiej

b.v.1.

SSE – szybki rozwój, wysoka konkurencyjność, 

spadające koszty pracy poprzez wzrastającą wydajność

b.v.2.

Peryferyjne obszary – zdecydowanie wolniejszy rozwój, 

rosnące koszty pracy

20.

Porównaj reformy społeczno-polityczno-gospodarcze w Chinach i krajach 

Europy Środkowo Wschodniej oraz osiągnięte wyniki

a. Historycznie

a.i. Chiny weszły na drogę transformacji prorynkowej o dekadę 

wcześniej niż kraje Europy Środkowo-Wschodniej

b. Różnice

b.i. Reformy ekonomiczne w Chinach nie zostały poprzedzone (jak w 

Europie Śr-Wsch) zmianą ustroju politycznego

b.i.1.

Wystarczyła zmiana orientacji politycznej partii 

rządzącej

b.i.1.a. Odrzucenie ideologii państwa ograniczającego 

własność prywatną, wolność, przedsiębiorczość i 
konkurencję

b.i.1.b. Idea państwa oświeconego

b.i.2.

Brak zmiany systemu społecznego i oficjalnych 

programów prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

b.i.3.

Nie było sprzedaży ziemi rolnikom

b.ii. W Europie Śr-Wsch powszechnie twierdzono, że odejście od 

gospodarki centralnie planowanej możliwe tylko wtedy, kiedy zmieni 
się ustrój społeczno-polityczny

b.ii.1.

Przykład Chin i innych gospodarek z tego regionu tego 

raczej nie potwierdza

c. Wyniki

c.i. Gospodarka od samego początku realizacji refom liberalizacji i 

deregulacji węzła w fazę ekspansji gospodarczej

c.ii. Nie zaszła (tak jak w wielu krajach Europy Śr-Wscho) faza recesyjno-

stabilizacyjna

c.iii. W Chinach i tak już niski udział wydatków państwa w PKB (25%), 

stosunków niski deficyt budżetowy

c.iv. Niskie bezrobocie (ok. 4-5%), dla porównania obszar Europy Śr-

Wsch: ok. 8-18%

c.v. Brak reform politycznych

21.

Stany Zjednoczone. Protekcjonizm i liberalizm w gospodarce w 

perspektywie historycznej

Czarne – liberalizm, 

czerwone- protekcjonizm

•

wczesne ośrodki amerykańskiego liberalizmu narodziły się na południu kraju, 

•

Wyrazicielami wczesnej myśli liberalnej byli :

Thomasa Jefferson

, 

Benjamin Franklin

•

Spór wokół 

niewolnictwa

 wywołał wielkie rozdźwięki między północnymi, a południowymi 

demokratami   i   zachwiał   ich   liberalnym   wizerunkiem.   Wybory   wygrali   republikanie   w 
osobie  

Abrahama   Lincolna

,   którego   można,   jak   bardzo   niewielu   republikańskich 

prezydentów, zaliczyć do liberałów.

•

renomę   liberalnego   i   postępowego   polityka,   miał   republikanin  

Theodore   Roosevelt

, 

prezydent w latach 

1901

-

1909

•

z nastaniem lat 20. władzę przejęli republikańscy izolacjoniści,

•

polityka  New Deal  w  USA  w czasie  wielkiego kryzysu  lat 30  (zasiłki dla bezrobotnych, 

roboty publiczne

, dofinansowywanie wielu przedsięwzięć, Social Security Act.).

•

Po wojnie – konferencja w Bretton Woods (utworzono MFW, Bank Światowy, sztywność 
kursów walutowych)  

( komentarz Klaudii: na znjęciach z Bretton Woods jest Keyns a on 

jest za protekcjonizmem  )



•

plan Marshalla w państwach Europy Zachodniej, UNRRA

•

Lata 60 -  W roku  

1960

  prezydentem został wybrany  

John F. Kennedy

, który sam zawsze 

określał się jako liberał. Kennedy tak naprawdę nie ma bardzo wybitnych osiągnięć na 
swym koncie, a i wplątał kraj w  

wojnę wietnamską

. Ale i tak został uznany za  liberalną 

ikonę

•

Lata 80 – reganomika - Sporą część pierwszej kadencji Reagan poświęcił na poprawienie 
wydajności   amerykańskiej   gospodarki,   którą   trapiło   połączenie  

inflacji

  z  

recesją

  (tzw. 

stagflacja

).   Podejście   Reagana   opierało   się   na   zwiększaniu   wydatków   publicznych   oraz 

zmniejszaniu podatków w celu pobudzania inwestycji.

Scharakteryzuj ustawodawstwo antymonopolowe i jego znaczenie w Stanach 

Zjednoczonych

•

Ustawodawstwo antymonopolowe (antytrustowe) – to regulacje odnoszące się do 

firm prywatnych lub przedsiębiorstw polegające na ich kontroli lub ograniczeniu ich siły 

rynkowej

.

•

Ustawodawstwo   antymonopolistyczne   bada   z   reguły   każdy   przypadek   osobno, 

ponieważ   w   analizie   praktyk   antymonopolistycznych   bardzo   trudnym   jest   przyjęcie 
jednolitych kryteriów. Po raz pierwszy zostało ono określone w tzw.Ustawie Shermana z 
1890   roku   w  

Stanach   Zjednoczonych

.   Niemal   wszystkie   światowe   ustawy   tego   typu 

wzorowane były właśnie na tym amerykańskim dokumencie. Z czasem zezwolono jednak 
na porozumienia wspierające postęp techniczny lub sprzyjające poprawie produkcji. 

•

W  

1880

  Rockefeller   przerabiał   85%   ropy   naftowej   produkowanej   w   Stanach 

Zjednoczonych. W 1882 roku Rockefeller został zmuszony przez prawa stanowe mające 
na celu ograniczenie rozrostu jego firmy do przekształcenia Standard Oil Co. w trust z 
siedzibą w New Jersey zrzeszającym pod wspólnym kierownictwem szereg różnych firm. 
W   1890   roku   Kongres   przyjął   ustawę   antytrustową   nakładającą   sankcje   na   działania 
monopolistyczne. W 1911 roku trust został podzielony na trzydzieści cztery niezależne 
firmy na mocy wyroku Sądu Najwyższego w sprawie monopolizacji przetwarzania ropy 
naftowej.

New Deal i powojenny wzrost regulacji działalności gospodarczej. 

Przyczyny i konsekwencje.

Przyczyny: 



przeciwdziałanie   skutkom  

Wielkiego   Kryzysu

,   który   pozostawił   miliony   Amerykanów   bez 

pracy, w nędzy, a gospodarkę w stanie chaosu



Wielki Kryzys był kryzysem nadprodukcji – przyczyną było to, że państwa Ententy, były 
bardzo zadłużone po pierwszej wojnie światowej, w związku z czym zamknęły swoje rynki 
zbytu na towary amerykańskie, aby uniknąć dalszego zadłużania. Amerykanie myśleli, że 
okres powojenny będzie okresem dobrej koniunktura w odbudowującej się Europie, ale się 
przeliczyli   i   stąd   kryzys   nad   produkcji.   I  w   Czesie   tego   kryzysu   nie   było   inflacji     (nie 
mogłam się powstrzymać!)



Proponenci   programu   uważali,   że   zapaść   spowodowana   została   "wewnętrzną" 
niestabilnością   kapitalistycznego   rynku   oraz   że   interwencja   rządowa   jest   konieczna   do 
ustabilizowania i usprawnienia 

gospodarki

.

Program reform czyli konsekwencje wprowadzenia:
Wprowadzono   zasiłki   dla   bezrobotnych,  

roboty   publiczne

,   dofinansowywanie   z   funduszy 

federalnych   wielu   przedsięwzięć.   Wprowadzono   liczne   rozwiązania   prawne   mające   na   celu 
regulację działalności przemysłu, rolnictwa i sektora bankowego (m.in. rozdzielono bankowość 
inwestycyjną i handlową, wprowadzono ubezpieczenie depozytów bankowych oraz kontrolę giełd). 
Oprócz tego wprowadzano także mechanizmy mające w założeniu stymulować tworzenie nowych 
miejsc   pracy,  Social   Security   Act,  prace   w   dolinie   rzeki   Tennessee.   W  konsekwencji   rozdano 
mnóstwo  publicznych  pieniędzy,  żeby  zapowiedz  kryzysowi  nadprodukcji  –  to  znaczy  płacono 
ludziom, za to żeby robili cokolwiek, poza produkowaniem.

Rola rynków kapitałowych w gospodarce Stanów Zjednoczonych. 

Inwestorzy instytucjonalni a zachowania i mechanizm rynku kapitałowego   

Rynek kapitałowy  – segment  

rynku finansowego

, na którym dokonywane są emisje średnio- i 

długoterminowych  

instrumentów   finansowych

  takich   jak  

akcje

  i  

obligacje

,   przeznaczone   na 

finansowanie  

inwestycji

.   Zwyczajowo   (ale   też   w   przepisach   prawnych   wielu   krajów),   cezurą 

czasową   oddzielającą  

rynek   pieniężny

  od   kapitałowego   jest   termin   zapadalności   instrumentu 

finansowego wynoszący jeden rok. 
Gospodarka   Stanów   Zjednoczonych  to   największa  

wolnorynkowa   gospodarka

  na   świecie. 

Wartość  

PKB

 

USA

  wynosi ponad  14 bln USD

.  

USA dostarcza  ok. 25% produktu światowego 

brutto;   wielki  

rynek   kapitałowy

  (

dolar   amerykański

  podstawową   walutą   międzynarodowego 

systemu   monetarnego).   Gospodarka   USA   charakteryzuje   się   dużo   większym  

liberalizmem 

ekonomicznym niż gospodarki w krajach 

UE

. Charakteryzuje też się o wiele niższymi podatkami, o 

wiele   mniejszą   interwencją   rządu   w   gospodarkę   oraz   brakiem   tak   rozległych   zabezpieczeń 
socjalnych jak w UE.

Aby gospodarka narodowa mogła się rozwijać, a nawet tylko utrzymywać dotychczas 

osiągnięty   poziom   wymagane   jest   przeprowadzanie   coraz   nowszych   inwestycji.   Każdy 
inwestor   potrzebuje   do   swojej   działalności   środków   pieniężnych,   więc   albo   inwestuje   z 
niewykorzystanych   wcześniej   pieniędzy,   albo   korzysta   z   oszczędności   innych.   Zazwyczaj 
zaoszczędzone środki przez osobę inwestującą nie są wystarczające, więc potrzebny jest jej 
również   cudzy   kapitał,   pochodzący   od   innych   jednostek.   Zachodzi   więc   konieczność 
przepływu oszczędności, czyli kapitału, od tych, którzy tymczasowo z niego nie korzystają, 
do   tych,   którzy   chwilowo   potrzebują   go   więcej,   niż   sami   zdołali   zaoszczędzić.   Jednak 
wykorzystanie   cudzego   kapitału   kosztuje.   Za   skorzystanie   z   cudzych   oszczędności   trzeba 
zapłacić bezpośrednio konkretnemu dawcy. Aby wymienić się kapitałem strony spotykają się 
na  rynku   finansowym.   Według   W.F.   Sharpe’a,   rynek   finansowy,   to   mechanizm 
zaprojektowany do ułatwienia wymiany aktywów finansowych poprzez skonfrontowanie ze 

sobą   kupujących   i   sprzedających.   Inaczej   mówiąc   jest   to   rynek,   na   którym   pozyskuje   się 
kapitał, handluje aktywami finansowymi i ustala ich ceny. Obok rynku dóbr i usług oraz rynku 
pracy, rynek finansowy jest trzecim najważniejszym elementem gospodarki rynkowej. W obu 
definicjach   rynku   finansowego   pojawia   się   kolejny   termin   –  aktywa   finansowe  - 
wymagający   wyjaśnienia.   Określa   się   w   ten   sposób   reprezentację   prawa   do   odebrania 
przewidywanych, przyszłych korzyści, pod ustalonymi warunkami. W praktyce  przyjęło się 
utożsamiać aktywa finansowe z  określeniem papiery wartościowe, które są szczególnymi 
dokumentami, stwierdzającymi istnienie określonego prawa majątkowego w taki sposób, że 
posiadanie dokumentu staje się niezbędną przesłanką realizacji prawa. Papiery wartościowe 
ucieleśniają   prawa   podmiotowe,   są   więc   nosicielami   inkorporowanego   w   nich   prawa   i 
wartości, które to prawo reprezentuje.

Instytucje a koszty transakcyjne i ryzyko systemu

Koszt   transakcyjny  –   koszty   wynikające   ze   współdziałania   wielu   podmiotów 
gospodarczych.
Koszty te można podzielić z grubsza na następujące grupy:

•

koszty poszukiwania informacji – potrzebne na sprawdzenie czy dane dobro jest dostępne 
na   rynku,   kto   oferuje   najlepsze   warunki,   etc.   Są   to   typowe   koszty   badania   rynku   i 
planowania umów.

•

koszty zarządzania i zawierania kontraktów – potrzebne, aby doprowadzić do zaistnienia 
transakcji

•

koszty kontroli – ponoszone na dopilnowanie, aby druga strona wywiązała się z warunków 
kontraktu. Mogą to być wszelkie koszty zarządzania, kontroli, monitorowania procesów i 
wyników, ubezpieczenia od strat spowodowanych korupcją i oportunizmem.

Podział ten jest oczywiście bardzo umowny, w praktyce trudno jest rozdzielić jeden rodzaj kosztu 
od   drugiego

.  Koszty   transakcyjne   stanowią   podstawę   dochodu   prawników,   instytucji 

finansowych,   policji,   przedsiębiorców,   kierowników,   urzędników 

–   są   nimi   w   zasadzie 

wszystkie koszty poza ścisłymi nakładami na produkcję i transport. W krajach o mniej rozwiniętej 
gospodarce lub mniej sformalizowanych koszty te są mniejsze, zawsze stanowią ponad połowę 
dochodu kraju.

Stabilność systemu finansowego jest rozumiana jako stan, w którym system finansowy pełni 
swoje funkcje w sposób ciągły i efektywny, nawet w przypadku wystąpienia nieoczekiwanych 
i niekorzystnych   zaburzeń   o znacznej   skali.   Zakłócenia   w pracy   systemu   finansowego 
i zaburzenia efektywności świadczenia usług pośrednictwa finansowego negatywnie wpływają 
na sytuację   przedsiębiorstw   i gospodarstw   domowych.   Dlatego   wiodące  

banki   centralne 

prowadzą   analizy   i badania   w tym   zakresie   oraz publikują   raporty   o stabilności.   Celem   tych 
działań   jest   wzmacnianie  stabilności   systemu   finansowego  poprzez   dostarczanie   informacji 
o czynnikach ryzyka dla stabilności oraz ocenę odporności systemu finansowego na zaburzenia. 
Upowszechnienie   tego   rodzaju   wiedzy   ma   sprzyjać   utrzymaniu   stabilności   finansowej,   m.in. 
dzięki   lepszemu   zrozumieniu   skali   i zakresu   ryzyka   w systemie   finansowym.   W ten   sposób 
zwiększa się prawdopodobieństwo samoistnej korekty zachowań uczestników rynku finansowego 
podejmujących   zbyt   duże   ryzyko,   bez   konieczności   ingerencji   podmiotów   publicznych 
w mechanizmy rynkowe.

Reformy i zmiany podatkowe w Stanach Zjednoczonych w latach 1980-2002 

a dynamika i równowaga ekonomiczna

Okres prezydentury Ronalda Reagana stał pod znakiem niezwykle aktywnej polityki podatkowej. 
Zmiany   były   nie   tylko   częste,   ale   także   zasadniczej   natury.   W   sierpniu   1981   uchwalono 

bezprecedensową   pod   względem   skali   obniżkę   podatków   od   dochodów   indywidualnych.   W 
latach 1982-1984 dokonano kilku korekt systemu fiskalnego.

Ustawa podatkowa z roku 1981 

•

Obniżenie wszystkich stawek podatkowych od dochodów indywidualnych o 5%

•

Obniżenie z 70 do 50% maksymalnej stawki opodatkowania dochodów z kapitału

•

Wprowadzenie indeksacji podatków od 1985

•

większenie ulg podatkowych dla małżeństw pracujących zawodowo,

Ogólnie   rzecz   biorąc   dzięki   silnemu   ożywieniu   gospodarczemu,   które   miało   nastąpić,   wzrost 
podstawy   opodatkowania   miał   zrekompensować   straty   wynikłe   z   redukcji   stawek.   Jednakże 
formalnie wymienione podatki charakteryzowała dość wyraźna progresja. Najbardziej brzemienne 
w skutki było ulgowe traktowanie dochodów z przyrostu wielkości kapitału (maksymalna stawka 
20%), co stymulowało dążenie do lokowania bieżących dochodów w zyskujące na wartości aktywa, 
np. nieruchomości,  dzieła sztuki,  papiery  wartościowe i sprzedawanie ich  po jakimś czasie  po 
wyższej cenie. Różnica, czyli przyrost wartości kapitału, była obciążona mniejszym niż normalny 
dochód podatkiem.
Z czasem nasiliła się krytyka prowadzonej przez rząd polityki fiskalnej, przy czym na pierwszy 
plan   wysunął   się   narastający   deficyt   budżetowy,   który   mimo   szybkiego   wzrostu   dochodu 
narodowego osiągnął w 1984 r. wartość zbliżoną do 200 mld. dol. 

Ustawa podatkowa z roku 1986

Federalny   podatek   dochodowy   został   spłaszczony   i   znacznie   uproszczony.   Z   punktu 

widzenia   długofalowego   znaczenia   gospodarczego   ustawa   podatkowa   z   1986   r.   była   jednym   z 
najważniejszych aktów Kongresu ostatnich lat. 

Zmienił się w istotny sposób rozkład obciążeń fiskalnych; wzróść miał udział przychodów 

budżetowych z podatków od zysków korporacji w latach 1986-1988 o 5%. Jednocześnie podatki od 
dochodów   indywidualnych   spadną   przeciętnie   o   6,1%,   jednakże   dzięki   faworyzowaniu   grup   o 
najniższych dochodach paradoksalnie zostanie przywrócony pewien zakres progresywności tego 
typu podatku. Likwidacja większości ulg i zwolnień ograniczyć miała bezproduktywną działalność 
mającą na celu ucieczkę od podatków. W związku ze znacznym obniżeniem stawek wszelka pogoń 
za   "lukami"   w   systemie   podatkowym   staje   się   mniej   opłacalna.   Wprowadzone   zmiany   mają 
największe znaczenie dla funkcjonowania przemysłu. W skali międzynarodowej reforma oznaczała 
nasilenie presji na ich głównych partnerów gospodarczych. USA stają się krajem niskich podatków 
i atrakcyjnych lokat kapitału. 

Więcej niestety nie udało mi się znaleźć…

Scharakteryzuj amerykański system podatkowy. Porównaj go z 

wybranymi krajami Europy Zachodniej i Azji

USA
Podatki stanowią około 27% PKB i jest to 

poziom niższy o kilkanaście punktów procentowych niż 

w Polsce (43,5%), a znacznie niższy niż w krajach Europy Zachodniej

  (

Szwecja

  – 52%, Francja 

44%, Wielka Brytania 36%). Podatki w Stanach Zjednoczonych dzielą się na federalne i stanowe, 
pośrednie i bezpośrednie. Federalna progresja podatkowa dla osób fizycznych składała się w 
2006 ze stawek 10%, 15%, 25%, 28%, 33% i 35% 

Progi w Niemczech: (14 % oraz 42% oraz 

45%).

Progi w Japonii (5%,10%,20%,23%,33%,40%)

 Dla osób z dochodami powyżej 336 tys. 

dolarów,   poszczególne   stany   nakładają   także   własne   podatki   dochodowe   progresywne   lub 
liniowe, maksymalnie 12%. Stawki podatkowe dla osób prawnych (firm) wynoszą od 15 do 39%.
(

Niemcy   15%)    

(Japonia   18%,   22%   ,   30%)

.   Ważnym   podatkiem   jest  

podatek   obrotowy

, 

występujący w większości stanów którego stawka wynosi do 7,25% (niektóre hrabstwa nakładają 
nieco wyższą stawkę) i trafia częściowo do stanowej, a częściowo do miejskiej lub gminnej kasy; 
płaci   się   go   przy   zakupach,   podobnie   jak   podatek  

VAT

  w   Europie.   W   USA   nie   ma   VATu! 

Podstawowa   stawka   VAT   w   Niemczech   (19%),  

w   Japonii   4%+1%   lokalnego   podatku   od 

konsumpcji.

  Na   benzynę   i   większość  

alkoholi

  jest   nakładana  

akcyza

.   Poszczególne   stany   i 

władze   lokalne   nakładają   charakterystyczne   tylko   dla   nich   podatki   na   rzecz   lokalnej 
społeczności.
Wysokie   są   również   podatki   od   nieruchomości,   płacone   w   zależności   od   dzielnicy   i   metrów 
kwadratowych: stanowią one zwykle ok. 1/3 wpływów budżetowych dla stanu.
Podatki rząd przeznacza na edukację, armię (procentowo więcej niż inne kraje), administrację, 
infrastrukturę drogową, która należy do najlepiej rozwiniętych na świecie, zamówienia publiczne 
u dużych koncernów na komputeryzację administracji, samochody dla różnych służb itd., a także 
dopłaty do ich działalności oraz do rolnictwa.

Reformy i polityka społeczno-gospodarcza prezydenta B.Clintona

W pierwszym roku urzędowania Clinton przeforsował przez Kongres budżet zwiększający 

opodatkowanie   i   zwiększający   wydatki   rządu   w   celu   rozruszania   amerykańskiej   gospodarki, 
borykającej się wciąż ze skutkami recesji.
Najbardziej ambitną inicjatywą Clintona w tym okresie była próba całkowitego zreformowania 
amerykańskiego   systemu   ubezpieczeń   zdrowotnych.   Specjalna   grupa   pod   przewodnictwem 
Hillary Clinton, żony prezydenta, przygotowała daleko idący pakiet reform, który miał na celu 
przekształcenie amerykańskiego systemu ubezpieczeń prywatnych na model zbliżony do tego 
używanego we wszystkich innych państwach uprzemysłowionych z dużo większą rolą dla rządu 
federalnego.   Zdecydowany   opór   interesów   związanych   z   prywatnymi   spółkami 
ubezpieczeniowymi   sprawił,   że   inicjatywa   Clintona   nie   uzyskała   poparcia   w   amerykańskim 
Kongresie.

Podpisał także Omnibus Budget Reconciliation Act, dzięki któremu obniżył podatki dla 15 

milionów   najuboższych   rodzin,   umożliwił   małym   przedsiębiorcą   cięcia   podatkowe   sięgające 
nawet   90%   ,   podniósł   podatki   dla   najbogatszych   1.2%   podatników.  Dodatkowo,  poprzez 
wdrożenie ograniczeń wydatków, doprowadził do zrównoważenia budżetu na wiele lat. 

Ustawa Glass Steagalla i  jej konsekwencje. Liberalizacja amerykańskiego 

systemu bankowego i jej wpływ na  konkurencyjność gospodarki

Glass-Steagall   Act  –   ustawa   wprowadzona   przez  

Kongres   Stanów   Zjednoczonych

  w 

1933 roku, której głównym postanowieniem był zakaz łączenia działalności komercyjnej banków 
z 

bankowością inwestycyjną

. Na mocy ustawy powstało Federalne Biuro do spraw Ubezpieczania 

Depozytów   (Federal   Deposit   Insurance   Corporation),   którego   odpowiednikiem   w   Polsce   jest 

Bankowy Fundusz Gwarancyjny

.

Innymi postanowieniami ustawy było:

•

Zakazanie bankom płacenia odsetek od wkładów a’vista

•

Uprawnienie 

Fed

 do ustalania maksymalnego oprocentowania depozytów bankowych

•

Zwiększenie progu minimalnego wkładu koniecznego do założenia banku narodowego

•

Uprawnienie zarządu 

Systemu Rezerwy Federalnej

 do zakazywania bankom 

wykorzystywania kredytu otrzymanego od Systemu Rezerwy Federalnej w celu spekulacji

•

Banki będące członkami Systemu Rezerwy Federalnej otrzymały zakaz gwarantowania 

emisji papierów wartościowych oraz kupowania ich na własny rachunek

Istotą tej ustawy było oddzielenie bankowości komercyjnej od bankowości inwestycyjnej, 

a   także   stworzenie   federalnego   systemu   ubezpieczenia   depozytów.   Na   podstawie   tego   aktu 
prawnego, zakres usług bankowych został ograniczony praktycznie do przyjmowania depozytów 
oraz   udzielania   kredytów.   Banki   zostały   pozbawione   możliwości   świadczenia   usług 
ubezpieczeniowych. Uznano, że usługi te mogą być świadczone wyłącznie przez towarzystwa 
ubezpieczeniowe. Przyjęto założenie, że wzajemne odizolowanie instytucji finansowych, poprzez 
ścisłe   ograniczenie   obszarów   ich   działalności,   będzie   rozwiązaniem   bardziej   bezpiecznym, 
ograniczającym potencjalnie ujemne skutki konkurencji między nimi i w efekcie zapewniającym 
większą

 

stabilność

 

całemu

 

systemowi

 

finansowemupaństwa.

Kluczowym uprawnieniem, którym banki dysponowały przez dziesięciolecia przed uchwaleniem 
ustawy bankowej i które straciły na skutek jej wprowadzenia w życie, była możliwość nabywania 
i   zbywania   akcji   spółek,   zarówno   na   rachunek   własny,   jak   i   na   rachunek   klientów,   a   także 
przeprowadzania   emisji   papierów   wartościowych.   W   efekcie   banki   amerykańskie   straciły, 
praktycznie   na   rzecz   niebankowych   firm   pośredniczących   (securities   dealers)   oraz   banków 
zagranicznych (głównie z Kanady oraz Europy Zachodniej), możliwość aktywnego działania na 
rynku   papierów   wartościowych   (z   nielicznymi   wyjątkami,   dotyczącymi   m.in.   papierów 
skarbowych).   Banki   zagraniczne   zachowały   bowiem   prawo   udziału   w   przeprowadzaniu   i 
gwarantowaniu   emisji   papierów,   zarówno   dłużnych,   jak   i   udziałowych,   emitowanych   przez 
amerykańskie przedsiębiorstwa.

Jak powstał system anglosaski? 
Banki w USA nie mogły prowadzić operacji z papierami wartościowymi i w następstwie 
tego   powstały   wyspecjalizowane   jednostki   zajmujące   się   tego   typu   instrumentami 
finansowymi.   Z   kolei   zniesienie   administracyjnych   barier   funkcjonowania   na   rynku 
finansowym   w   USA   np.   zdjęcie   zakazu   prowadzenia   działalności   z   papierami 
wartościowymi   przez   banki,   zakazu   maksymalnej   stopy   procentowej   –   deregulacja   i 
liberalizacja – wpłynęły na powstanie bankowości globalnej. Przyszłość to banki globalne 
i lokalne – brak jest miejsca na banki pośrednie. 

SYSTEM  ANGLOSASKI,  czyli anglo-amerykański, zorientowany  rynkowo. Wyodrębnił 

się   w   dobie   kapitalizmu   menedżerskiego   i   dominuje   w   fazie   kapitalizmu 
instytucjonalnego.   Opiera   się   na   działalności   rynków   finansowych,   gdzie 
zdobywane są środki finansowe. 

Istotną   rolę   odgrywają   tu   banki   specjalistyczne   (inwestycyjne).  Rola   typowych 

banków  sprowadza   się,   więc   do  minimum   tj.  do  realizacji   funkcji   płatniczej, 
rozliczeniowej   i   do   zaspokajania   krótkoterminowego   zapotrzebowania   na 
pieniądz.  Banki   specjalistyczne   (inwestycyjne)  zajmują   się   bezpośrednim 
transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Prowadzą one głównie 
operacje papierami wartościowymi. Inwestorzy lokują wolne środki pieniężne w 
papiery   wartościowe   za   pośrednictwem   banków   inwestycyjnych,   a   nie 
komercyjnych. 

Zalety: 


nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji przedsiębiorstw, 



sprzyjanie działaniu inwestorów, 



pobudzanie innowacji finansowych. 

System gospodarczy:  ujęcie cybernetyczne a ujęcie strukturalno-

funkcjonalne

Podejście strukturalno-funkcjonalne
Podejście   strukturalno-funkcjonalne   wywodzi   się   z   funkcjonalizmu   lub   inaczej   szkoły 
„strukturalno-funkcjonalnej”.   Drugim   źródłem   inspiracji   dla   zwolenników   tego   podejścia   jest 
behawioralizm   wpływowy   od   lat   czterdziestych   ubiegłego   wieku   kierunek   w   psychologii 
amerykańskiej.
Ujęcie strukturalno-funkcjonalne kieruje swoją uwagę na opis struktur systemu politycznego i 
wypełnianych przez nie funkcji. Jest ujęciem bardziej dynamicznym w porównaniu z tradycyjnym 
podejściem instytucjonalnym.
W definicjach strukturalno-funkcjonalnych system polityczny rozumiany jest na dwa sposoby: 
jako proces, „mechanizm przetwarzania impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne”, 
bądź   jako   pewien   zespół   ról   społecznych,   „wypełnianych   przez   różne   zawody,   obywateli, 
wyborców   [...]”.   W   tej   koncepcji   działania   systemu   politycznego   mają   nadrzędne   znaczenie 
wobec   jego   struktury.   W   skrajnie   funkcjonalistycznym   stanowisku,   prezentowanym   przez   G. 
Almonda,   struktura   systemu   politycznego   objawia   się   przez   funkcje,   jakie   ona   wypełnia. 
Struktura systemu jest więc jakby tylko refleksem realizowanych przez nią funkcji. 
Abstrahując   od   problemu   różnego   pojmowania   w   literaturze   przedmiotu   słowa   „funkcja”, 
wyróżnia   się   najczęściej   cztery   podstawowe   funkcje   systemu   politycznego:   adaptacyjną, 
integracyjną, regulacyjną i innowacyjną. 
Zaletą   omawianego   podejścia   jest   traktowanie   systemu   politycznego   jako   dynamicznego 
procesu społecznego zachodzącego w ramach poszczególnych wspólnot, takich jak państwo, 
partia polityczna, związek zawodowy, czy zrzeszenie przedsiębiorstw.

 Podejście cybernetyczne
Podejście cybernetyczne, nazywane również systemowym, ma swoje źródła w teorii komunikacji 
i informacji (C. Shannon) oraz w cybernetyce (N. Wiener, R. Ashby). Zdaniem T. Langera jest ono 
wariantem tzw. analizy input-output, która w odróżnieniu jednak od podejścia cybernetycznego, 
wolna   jest   od   zapożyczeń   z   cybernetyki   i   stanowi   oryginalną   metodę   badawczą   politologii. 
Definicje cybernetyczne systemu politycznego eksponują zwłaszcza trzy jego cechy. Po pierwsze, 
jego zdolność do utrzymywania stabilnej równowagi ze środowiskiem poprzez proces sterowania 
i   koordynacji.   Po   drugie,   system   polityczny   postrzegany   jest   jako   organizacja   celowościowa, 
która opierając się naciskom pochodzącym z otoczenia, dąży do rozwoju i zachowania własnej 
tożsamości.

 

Traktuje   ono   system   polityczny   jako   proces   dwustronnego   przepływu   informacji   i   energii 
pomiędzy otoczeniem społecznym a instytucjami władzy. Relacje, jakie między nimi zachodzą to 
tzw. wejścia i wyjścia. Informacyjno - energetycznym wejściem do systemu są „żądania”, czyli 
oczekiwania   społeczne   oraz   „poparcia”.   Wejścia   mogą   pochodzić   od   trzech   źródeł   od 
społeczeństwa,   elit   politycznych   i   od   środowiska   międzynarodowego.   Środkowym   etapem 
procesu jest przetworzenie, czyli „konwersja” żądań, w wyniku, której zostaje podjęta decyzja 
polityczna.   Następnym   końcowym   etapem   są   „wyjścia”   powodujące   zmiany   w   otoczeniu.   Te 
ostatnie zaś wpływają ponownie na system polityczny i proces zaczyna się od nowa. Zachodzi 
tu, zatem zjawisko sprzężenia zwrotnego.

Rosnące zadłużenie i wzrost deficytu handlowego  Stanów Zjednoczonych a 

umocnienie konkurencyjności  amerykańskiej gospodarki ?

Stany Zjednoczone są do dziś i jeszcze długo będą gospodarczym i politycznym liderem świata. 

Nie ulega wątpliwości, że Stany Zjednoczone mają dziś przed sobą szereg ważnych problemów. I 
nie jest to nic nadzwyczajnego, bo dzisiejszy świat jest konkurencyjny we wszystkich dziedzinach 
życia społecznego i wymaga od każdego rządu i każdego kraju skutecznego ich rozwiązywania. 
Analitycy   zwracają   uwagę   przede   wszystkim   na   wysoki   poziom   amerykańskiego   deficytu 
budżetowego i handlowego, wzrost ich długu publicznego, a także na przyszłe konsekwencje 
zmian demograficznych.
Analitycy   najbliższe   lata   widzą   jednak   optymistycznie.   Mimo   coraz   niższego   tempa   wzrostu 
gospodarczego w  kolejnych kwartałach  2006  roku, gospodarka  amerykańska jest w  dalszym 
ciągu bardzo silna. Ma też lepsze wskaźniki od innych krajów W ostatniej dekadzie wydajność w 
USA   rosła   średnio   o   2,5%,   podczas   gdy   w   Europie   ok.   1%.  W   1980   roku   USA   dawały   22% 
produkcji,   a   obecnie   29%.   W   rankingach   światowych   USA   są   w   ścisłej   czołówce   w   nowych 
technologiach oraz w tworzeniu i stosowaniu innowacji. Mają też gospodarkę uznawana za jedną 
z najbardziej konkurencyjnych. By podtrzymać swój prymat w gospodarce, wydają najwięcej 
pieniędzy   na   B&R.   Jednak   jeśli   spojrzeć   nieco   dokładniej   na   sytuację   w   amerykańskiej 
gospodarce, a także nieco dalej w przód i zastanowić się nad rosnącym deficytem, długiem 
publicznym   oraz   kosztami   jego   obsługi,   coraz   większym   deficytem   handlowym,   a   także 
wszystkimi konsekwencjami starzenia się społeczeństwa amerykańskiego, wówczas to widzenie 
amerykańskiej gospodarki nie jest już tak optymistyczne.

Metody oceny wolności gospodarczej i jakości instytucji

Coraz   więcej   organizacji   próbuje   mierzyć  wolność  gospodarczą.   Od   kilkunastu   lat 

tworzone są indeksy, które mają służyć jako narzędzie umożliwiające zarówno analizy historyczne 
(jak poziom wolności gospodarczej zmieniał się w czasie), jak i porównania międzynarodowe (jakie 
są  różnice   w  poziomie   wolności   gospodarczej   pomiędzy   krajami).   Do  najbardziej   popularnych 
indeksów   wolności   gospodarczej   należą  miary   konstruowane   przez   Instytut   Frasera   (

Economic 

Freedom of the World Index), Heritage Foundation (Index of Economic Freedom), Europejski Bank 
Odbudowy i Rozwoju (Transition indicators) oraz Bank  Światowy (miary Doing Business oraz 
Governance Matters

). 

Publikacja   „Economic   Freedom   of   the   World”,   wydawana   od   1996   r.   zawiera   dane   w 

podziale na 5 głównych, obejmujących 41 cząstkowych kategorii wolności gospodarczej dla 141 
krajów w latach 1970-2006. Do głównych kategorii należą: 

rozmiar sektora państwowego

 (zakres 

wydatków   państwowych,   skala   opodatkowania   gospodarki   i   społeczeństwa   oraz   rola 
przedsiębiorstw państwowych w gospodarce),  

system prawny i ochrona praw własności, jakość 

pieniądza, swoboda handlu międzynarodowego i przepływów kapitałowych oraz skala regulacji 
gospodarczych

.   Główną  zaletą  indeksu   jest   długość  szeregu   czasowego   oraz   stosunkowo   duża 

liczba krajów objętych analizą. Podstawowym mankamentem jest ograniczona porównywalność 
podindeksów w czasie (z wyjątkiem najbardziej zagregowanej miary).
Od 1999 r. Bank  Światowy publikuje raport „Governance Matters”, w oparciu o wskaźniki które 
opisują  jakość  instytucji  w   212   krajach   w   następujących   kategoriach:  

zakres   swobód 

obywatelskich, stabilność polityczna, jakość rządzenia, jakość regulacji, poszanowanie prawa oraz 
stopień  kontrolowania   korupcji.

  Autorzy   raportu   nie   dokonują  własnych   ocen,   a   wartości 

wskaźników obliczają  na podstawie miar zebranych od innych organizacji zajmujących się oceną 
rozwoju   instytucjonalnego.   Przykładowo,   w   najnowszej   wersji   raportu   wykorzystano   kilkaset 
zmiennych z 35 baz danych publikowanych przez 32 różne organizacje. Są wśród nich m.in. miary 
Instytutu Frasera, Heritage Foundation, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju oraz Banku 
Światowego (Doing Business).

W. Brytania. Powojenny wzrost interwencjonizmu i  funkcji opiekuńczych 

państwa a konkurencyjność międzynarodowa gospodarki. Przyczyny i skutki

Powojenne   ożywienie   polityki   regionalnej   i   wzrost   interwencjonizmu   państwowego   w 

regionach   wywołało   opublikowanie,   jeszcze   w   1944   r.,   Białej   Księgi   dotyczącej   polityki 
zatrudnienia (Employment Policy), która analizowała rozmieszczenie przemysłu i zasobów pracy 
oraz nakłaniała, w myśl poglądów Keynesa, do bezpośredniego zaangażowania rządu w tworzenie 
miejsc pracy w dzia

 

 ł  alności produkcyjnej.

 

  Dzięki zabiegom ówczesnego rządu Partii Pracy wydano 

ustawę  o   rozmieszczeniu   przemysłu,   w   której   wprowadzono   pojęcie  obszarów   rozwojowych 
rozszerzając   terytorialny   zasięg   interwencji   i   wachlarz   stosowanych   instrumentów.   Polityka 
regionalna lat 1945-1950 została zdominowana przez system kontroli państwa stosowany wobec 
lokalizacji   inwestycji,   a   polegający   na   wydawaniu   licencji   budowlanych   i   przyznawaniu 
certyfikatów   na   rozwój   działalności   przemysłowej   (Industrial   Development   Certificate   .   IDC). 
Miały one  ograniczając budowę

 

    nowych fabryk w stosunkowo lepiej rozwiniętym

 

   Midlands i na 

Południowym Wschodzie, a z drugiej strony zachęcać do inwestowania i tworzenia nowych miejsc 
pracy na 

 

 obszarach rozwojowych

 

 .

Powojenny   rozwój   gospodarczy   Wielkiej   Brytanii   był   silny,   szybki,   ale   nierównomierny. 

Morale w kraju i prestiż w świecie były bardzo wysokie. Straty i koszty wojenne były dotkliwe. 
Pod względem finansowym dawano sobie z nimi radę. Połowę kosztów pokryto z podatków, resztę 
w   drodze   sprzedaży   zagranicznych   aktywów   i   zaciągania   pożyczek.   W   1948   roku   Anglia 
przystąpiła do planu Marshalla* i w latach 1948-1950 uzyskała pomoc w wysokości 2688 mln 
dolarów   Wielka   Brytania   stała   się   welfare   state   (państwem   dobrobytu),   w   którym   zmieniono 
strukturę   podziału   dochodu   narodowego   na   korzyść   warstw   gorzej   usytuowanych   (bezrobocie 
występowało tylko okresowo, zwiększono budownictwo mieszkaniowe, wyraźnie rosły zarobki). 
Rozwój gospodarczy przebiegał jednak wolniej niż w innych krajach zachodnioeuropejskich, a 
wzrost dobrobytu dokonywał się ponad realne możliwości ekonomiczne (płace rosły szybciej niż 
dochód   narodowy   i   wydajność   pracy),   co   przy   powracającym   ujemnym   bilansie   handlu 
zagranicznym i rosnącym zadłużeniu kryło groźbę kryzysu w gospodarce. 

Przebudowa powojennego modelu społeczno-gospodarczego. Reformy 

administracji  M. Thatcher i ich wpływ na  umocnienia gospodarki brytyjskiej.

W krajach Europy Zachodniej struktura administracji i samorządu terytorialnego od kilku 

dekad podlega ciągłym reformom. W latach 80. XX w. Margaret Thatcher w Wielkiej Brytanii 
rozpoczęła   reformy   polegające   na   wprowadzaniu   do   administracji   publicznej  technik 
wykorzystywanych w sektorze gospodarczym. Rozwiązania miały zapobiec rozrostowi biurokracji 
i   służyć   walce   z   rosnącym   długiem   publicznym   oraz   zwiększeniu   zaufania   do   instytucji 
publicznych,   które   było   na   dramatycznie   niskim   poziomie.   Głównym   celem   reform   było 
zapewnienie wykonywania usług publicznych w sposób efektywny, przy możliwie najmniejszych 
kosztach i jednocześnie zapewnienie jak najlepszej jakości. Jednym z kluczowych elementów 
planu   reform   było   wykorzystanie   potencjału,   jaki   posiadają   organizacje   pozarządowe   i 
gospodarcze.   W   tym   celu   powoływano   nowy   rodzaj   organizacji   –  quango  (quasi 
nongovernmental organisations, tłum. quasi-organizacja pozarządowa). Można opisać tę ideę 
jako   przekazywanie   środków   publicznych   organizacjom   pozarządowym   na   realizację   takich 
zadań   publicznych,   jak   np.   opieka   zdrowotna   czy   edukacja.   Element   zaangażowania 
mieszkańców i partycypacji był podstawowym elementem zmniejszenia kosztów funkcjonowania 
administracji.  

Tendencja ta została podtrzymana po zmianie ekipy rządzącej. Głównymi hasłami reformy 

administracji publicznej była konieczność kreowania liderów lokalnych oraz zwiększenia udziału 
obywateli w rozwiązywaniu problemów publicznych. Wprowadzono rządowy program na rzecz 
wprowadzania   budżetu   partycypacyjnego   (ferując   informacje   oraz   pomoc   we   wprowadzeniu 
rozwiązania).   Wprowadzono   także   zasadę   domniemania   kompetencji,   która   do   tej   pory   nie 
funkcjonowała, chcąc w ten sposób zwiększyć możliwość inicjatywy i zaangażowania struktur 
lokalnych. Ostatnim elementem zmian było wprowadzenie zarządzania sieciowego. Koncepcja ta 
opiera się na założeniu, że struktury hierarchiczne w administracji publicznej są nieskuteczne. 
Nie   posiadają   one   wystarczających   zasobów   finansowych,   merytorycznych   oraz   poparcia 
(legitymizacji) społecznego, aby sprawnie wykonywać zadania publiczne. 

Konsekwentnie   realizowana   polityka   ekonomiczna   pozwoliła   obniżyć   inflację   do   wielkości 
jednocyfrowej, pobudzić wzrost gospodarczy i doprowadzić   do znacznego spadku bezrobocia 
(chociaż w najcięższym okresie sięgnęło ono pułapu 3.5 mln). Liberalne podejście do spraw 
gospodarczych,   przełożyło   się   na   wzrost   znaczenia   przedsiębiorczości   prywatnej,   wspierania 
konkurencyjności oraz skutkowało prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych. 
W lata dziewięćdziesiąte Wielka Brytania weszła z prężną gospodarką, ustabilizowaną sytuacją 
wewnętrzną oraz silną pozycją na arenie międzynarodowej.

Omów wpływ reformy własnościowej, finansowej ,fiskalnej oraz rynku pracy 

na dynamikę i równowagę ekonomiczna Wielkiej Brytanii ?

Reformy i polityka gospodarcza T.Blaira. Trzecia Droga ?

•

POPRAWA SYTUACJI BUDŻETOWEJ I ZMNIEJSZENIE ZADŁUZENIA PUBLICZNEGO

•

ZMNIEJSZENIE POZIOMU INFLACJI

•

UMOCNIENIE FUNTA I KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARKI BRYTYJSKIEJ

•

WZROST TOTAL FACTOR PRODUCTIVITY

•

ZWIEKSZENIE WYDATKÓW NA SŁUŻBĘ ZDROWIA I EDUKACJĘ

•

OBNIŻENIE   NAJNIŻSZYCH   PROGÓW   PODATKU   DOCHODOWEGO   I   ZŁAGODZENIE 
OBCIAZEN PODATKOWYCH EMERYTOW I RENCISTÓW

•

WPROWADZENIE PŁACY MINIMALNEJ.

•

RATYFIKACJA KARTY SPOŁECZNEJ TRAKTATU Z MAASTRICHT

"Trzecia droga" - system 

społeczno

-

gospodarczy

 pośredni między 

kapitalizmem

 a 

socjalizmem

. 

Zwolennicy "trzeciej drogi" uznali, że oba systemy mają zarówno wady, jak i zalety, i że możliwe  
jest   zbudowanie   systemu,   w   którym   zostałyby   połączone   pozytywne   strony   kapitalizmu   i 
socjalizmu. Kapitalizm to - ich zdaniem - cykliczne wahania  

koniunktury

,  

bezrobocie

  i znaczna 

dysproporcja   dochodów,   ale   równocześnie   wysoka   efektywność   gospodarki   prowadząca   do 
wzrostu dobrobytu ogólnego. Z kolei socjalizm ograniczał wolność gospodarczą i wprowadzał 

monopol

  państwa   w   gospodarce,   zapewniał   jednak   ludziom   bezpieczeństwo   socjalne. 

Następstwem takiej organizacji gospodarki była jej niska efektywność. Twórcy "trzeciej drogi" 
przekonywali,   że   można   stworzyć   system   efektywny   i   jednocześnie   sprawiedliwy,   gdy   jego 
podstawą   będzie   prywatna   własność,   konkurencja   i   mechanizm   rynkowy,   a   państwo   będzie 
miało obowiązki socjalne wobec społeczeństwa, polegające na wyrównywaniu poziomu życia. 
Tak zorganizowana gospodarka miała pobudzać rozwój i zapewnić długookresową równowagę.
Wartości "trzeciej drogi" zostały przyjęte przez wielu 

socjaldemokratów

 i 

socjalliberałów

 w wielu 

zachodnich 

liberalnych

 

demokracjach

 .Jedne z ostatnich przykładów to administracja prezydenta 

Billa Clintona

 w 

USA

, jak również poglądy 

Hillary Clinton

 i 

Baracka Obamy

, 

kanadyjskiego

 rządu 

Partii   Liberalnej

  pod   przywództwem  

Jeana   Chrétiena

  i  

Paula   Martina

,   rządy  

Partii   Pracy

  pod 

przywództwem  

Tony'ego   Blaira

  i  

Gordona   Browna

,   jak   również  

Australijskiej   Partii   Pracy 

przewodzonej   przez  

Kevina   Rudda

.   W   Polsce   do   programu   Trzeciej   Drogi   odwołuje   się 

Samoobrona RP

.

Idee   "trzeciej   drogi"   są   krytykowane   przez   niektórych  

konserwatystów

  i  

libertarian

,   którzy 

popierają   kapitalizm  

leseferystyczny

.   Słowa   krytyki   płyną   także   ze   strony   wielu 

socjaldemokratów   i   zwolenników  

socjalizmu  demokratycznego

,   którzy   oskarżają   zwolenników 

"trzeciej drogi" o zdradę 

lewicowych

 wartości.

Porównaj reformy i politykę gospodarcza  T.Blaira i G.Schredera ?

Nowa PGIS Blaira i Schrödera

Porażki ekonomiczne i polityczne zmusiły socjaldemokrację do kolejnej liberalizacji doktryny. Za 
jej początek i wyraz przyjmuje się wspólny manifest programowy Tony’ego Blaira i Gerharda 
Schrödera   (1999),   gdzie   potępiono  wcześniejsze   ciągoty   etatystyczne,   skłonności   do 
biurokratyzacji gospodarki, wysokie podatki, nadmiernie rozbudowany system opieki socjalnej i 
politykę inflacyjną. Można ocenić ten manifest jako akceptację, przez socjaldemokrację, zasady 
wolnego rynku i własności prywatnej z akcentowaniem jedynie problematyki społecznej. 
Świadectwem   tej   nowej   polityki   jest  

redukcja   przez   niemiecką   SPD   całego   szeregu 

świadczeń socjalnych

 czy 

kontynuację polityki thaczeryzmu w Wielkiej Brytanii przez 

Tony’ego Blaire’a

. Tradycyjny program etatystyczny socjaldemokracji staje się dziś program 

lewego   skrzydła   partii   tego   typu.   Niepowodzenia   zamierzeń   budowy   państwa   dobrobytu   i 
akceptacja   zasad   rynkowych   –   tradycyjnego   wroga   lewicy   –   socjaldemokracja   stara   się 
powetować akcentowaniem problemów światopoglądowych w rodzaju obrony praw człowieka, 
tolerancji, aborcji, praw kobiet i mniejszości seksualnych, a także zjednoczenia Europy. Oznacza 
to   przesunięcie   akcentu   z   problematyki   społecznej,   gdzie   socjaldemokracja   poniosła 
zdecydowaną porażkę, na problemy polityczne i światopoglądowe.

G.Schroeder

Rząd   koalicji  

SPD

  –  

Zieloni

  wprowadził   m.in.  wsparcie   finansowe   dla  

 

 

energetyki

 

   opartej   na

 

  

źródłach   odnawialnych

 

 

,   zliberalizował   prawa   dla   związków  

 

 homoseksualnych

 

 

  i   sprzeciwił   się

 

 

 

wprowadzeniu przez kraje federalne opłat za studia.
Obecnie Schröder kojarzony jest z programem  

Agenda 2010

, który obejmuje  cięcia  w sferze 

bezpieczeństwa socjalnego  (opieka zdrowotna, zasiłki dla bezrobotnych, system emerytalny), 
obniżkę podatków i zmniejszenie regulacji prawa pracy. Po wyborach w 2002 roku SPD zaczęła 
tracić poparcie. Agenda 2010, która zaczęła się jako program 

trzeciej drogi

 (wspólny projekt z 

Tonym   Blairem

  i  

Billem   Clintonem

),   stała   się   w   oczach   społeczeństwa  procesem   likwidacji 

państwa opiekuńczego

 

 

.

  

Ogólnie wszyscy piszą, że obaj rezygnują lewicowych ideałów i pchają gospodarkę w 
stronę liberalizmu i końcowi państwa opiekuńczego.

Wielka Brytania a Unia Europejska .Polityka M.Thatcher i jej konsekwencje dla 

międzynarodowej konkurencyjności gospodarczej kraju

Polityka   prowadzona   przez   Wielką   Brytanię   zakładała   nieangażowanie   się   w 

ponadnarodowe struktury, szczególnie takie, które mogłyby zagrozić jej współpracy ze 

Stanami 

Zjednoczonymi

  oraz  

Wspólnotą   Narodów

.   Z   tych   przyczyn   Wielka   Brytania   odniosła   się 

sceptycznie do koncepcji zaproponowanych w 

deklaracji Schumana

 w 

1950

 i nie przystąpiła w 

1951

 do 

EWWiS

. 

Wielka Brytania nie przystąpiła do  

Strefy Schengen

. Jest także jednym z trzech państw 

dawnej  piętnastki,   które   nie   weszły   do  

strefy   euro

.   Wyrazem   sceptycznego   stosunku 

Brytyjczyków do licznych inicjatyw Unii Europejskiej jest także pojawienie się takich określeń jak 

rabat brytyjski

, czy 

protokół brytyjski

. Innym symbolicznym przejawem są takie sytuacje jak np. 

uroczystość podpisania 

traktatu lizbońskiego

 w 

2007

, na którą premier 

Gordon Brown

 celowo się 

spóźnił, unikając tym samym znalezienia się na wspólnej fotografii pamiątkowej.

Margaret   Thatcher  Wiele   osób   uważa   ją   za   matkę   opatrznościową   gospodarki 

brytyjskiej,   po   tym   jak   przeprowadziła   reformy   ekonomiczne,   które   wyciągnęły   kraj   z 
długotrwałego marazmu gospodarczego. Szczególne uznanie zdobyła sobie także za radykalne 
rozwiązanie wielu kwestii społecznych i całkowicie odmienna politykę socjalną. W latach 70-tych 
Wielka Brytania była powszechnie uważana za "chorego człowieka Europy", panowała wówczas 
opinia, że kraj ten może stać się wkrótce pierwszym państwem na świecie, które ze statusu 
rozwiniętego przejdzie do kategorii krajów rozwijających się jednak ten czarny scenariusz nie 
sprawdził się, a brytyjska gospodarka stała się jedną z najprężniejszych na starym kontynencie. 
Zwolennicy   "Żelaznej   Damy"   uważają,   że   stało   się   tak   dzięki   przeprowadzonym   przez   nią 

reformom.

1979–1983

•

Środkiem do poprawy sytuacji ekonomicznej kraju miało być ograniczenie roli państwa w 
gospodarce.

•

W   zakresie   polityki   ekonomicznej   nowa   premier   ogłosiła  podwyższenie   stóp 
procentowych, aby zmniejszyć podaż pieniądza na rynku. Widoczne było także, że zechce 
ona  zwiększyć obciążenia w zakresie podatków pośrednich  (natomiast mniejszy nacisk 
zamierzano kłaść na podatki od dochodów osobistych), jako potwierdzenie tego podatek 

VAT

   

  został gwałtownie podniesiony do 15%

 

 

  co natychmiast odbiło się  na zwiększeniu 

inflacji. Wpłynęło to także niekorzystnie na działalność przedsiębiorców (w szczególności 
w przemyśle wytwórczym) i przyczyniło się do wzrostu bezrobocia do ponad 2 mln ludzi.

1983–1987

•

Thatcher   była   zdeterminowana   do   osiągnięcia   celu   jakim  było   ograniczenie   władzy 

związków zawodowych

 

 

.

  

•

Strajk górniczy z 1984r

 

 . - Thatcher przygotowała się dobrze do jego stłumienia, mianowicie 

już   dużo   wcześniej   zgromadzono   duże   zapasy   węgla,   dzięki   czemu   nie   było   przerw   w 
dostawach prądu, tak jak w 1972 r. Ponadto prowadzono przemyślaną kampanię medialną, 

policja

 wstrzymywała się z wszelkimi akcjami, które mogłyby doprowadzić do pogwałcenia 

praw obywatelskich. Równocześnie w prasie i w telewizji zaczęły się ukazywać zdjęcia 
grup uzbrojonych górników, którzy przemocą zmuszali swoich kolegów do wzięcia udziału 
w   strajku   i   powstrzymywania   się   od   pracy.   Strajk   górników   trwał   ok.   roku,   po   czym 
strajkujący   ustąpili   nie   uzyskując   nic   w   zamian.  Torysowski   rząd   zadecydował   także   o 
zamknięciu wszystkich oprócz 15 kopalń, które zostały 

sprywatyzowane

 w 1994 r

•

Thatcher kładła nacisk w polityce gospodarczej na działanie sił wolnorynkowych oraz na 
przedsiębiorczość.   Od   czasu   objęcia   funkcji   premiera   eksperymentowała   ona   ze 
sprzedażą   małych   przedsiębiorstw   państwowych  ich   własnym   pracownikom.   Akcja   ta 
spotkała się z nadzwyczaj pozytywnym odzewem. Po wyborach 1983 r. rząd zachęcony 
tymi sukcesami wyprzedał większość udziałów w publicznych firmach, które zostały w 
większości znacjonalizowane w okresie lat 40. Wbrew niepochlebnym opiniom sprawiła 
ona jednak, że budżet państwa "stanął wreszcie na nogi, a firmy które przedtem ledwo 
wiązały koniec z końcem w rękach prywatnych ożyły i stały się rentowne.

1987–1990

•

W  czasie trzeciej kadencji reformowano  także  system państwowej  opieki  społecznej  i 
pomocy bezrobotnym. Stworzono program aktywizacji i szkolenia osób pozostających bez 
pracy, na który składała się także praca w pełnym wymiarze za zasiłek z dodatkiem 10-
funtowym.   System   ten   był   oparty   na   modelu   amerykańskim   tzw.  workfare  – 
nakierowanym   na   pobudzenie   aktywności   i   przedsiębiorczości   wg   hasła   "aby   coś 
otrzymać, trzeba coś dać (zrobić)"

Irlandia. Wpływ przystąpienie do Unii Europejskiej na rozwój

Jeszcze 25 lat temu Irlandia była zacofanym krajem, uzależnionym od Zjednoczonego 

Królestwa   Wielkiej   Brytanii   i   Irlandii   Północnej,   a   jej   przemysł   i   rolnictwo   było   słabo 
rozwinięte.   Wstąpienie   do   EWG   oraz   umiejętne   wykorzystanie   pomocy   doprowadziło   do 
sukcesu   gospodarczego.   Irlandia   odniosła   również   korzyści   polityczne   i   społeczne. 
"Zielona   wyspa"  uniezależniła   się   od   Wielkiej   Brytanii,  zwiększając   jednocześnie   swoją 
aktywność i znaczenie międzynarodowe. Irlandia zaangażowała się w politykę zagraniczną 
Wspólnot   Europejskich.   Przyczyniła   się   m.in.   do   zawarcia   porozumienia   w   sprawie   Paktu 

Stabilności i Wzrostu, który pozwolił na wprowadzenie wspólnej waluty i przejścia do III etapu 
Unii Gospodarczej i Walutowej. Poza tym Irlandia  aktywnie wspiera działania w dziedzinie 
ochrony praw człowieka i kontroli zbrojeń. Irlandia, ze słabo gospodarczo rozwiniętego 
kraju,   przekształciła   się   w   dynamicznie   rozwijające   się   państwo   Zjednoczonej 
Europy, a w ciągu kilku lat stała się "celtyckim tygrysem" Europy. Członkostwo 
Irlandii miało szczególne znaczenie zwłaszcza w odniesieniu do polityki rolnej oraz 
funduszy   strukturalnych.   Pozwoliło   na   rozwój   i   modernizację   irlandzkiej   wsi   - 
dzięki   wprowadzeniu   do   rolnictwa   unijnych   standardów   ochrony   środowiska   i 
podwyższeniu   poziomu   bezpieczeństwa   żywności.   Ponadto   doprowadziło   do 
wzrostu   zatrudnienia   w   gospodarce   i   usługach   oraz   poprawy   jakości   edukacji. 
Wpływ   członkostwa   Irlandii   w   Unii   na   rozwój   społeczno   -   gospodarczy 
potwierdzają   nie   tylko   wskaźniki   gospodarcze,   ale   również   ogólnie   panujący 
dobrobyt społeczny.

Ciekawe podsumowanie rozwoju Irlandii można zauważyć w dodatku pisma "The Economist" 
poświęconego Irlandii, który w roku 1986 zatytułowano: "Najuboższy z najbiedniejszych", a 
już dziesięć lat później podobny dodatek o owym kraju nazwano: "Gwiazdą Europy". 

Ciekawostki:
Wskaźnik dochodu narodowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosił:
- w 1973 r. - 58% średniej WE
- w 2001 r. - 122% średniej UE
Skala poparcia społecznego dla integracji europejskiej i członkostwa Irlandii w UE w latach 
1990-2002 wynosiła ok. 75-80%.

Traktat z Maastricht a polityka finansowa i fiskalna krajów UE

Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej, TUE, 

umowa międzynarodowa

, 

podpisana 

7 lutego

 

1992

 w 

Maastricht

 w 

Holandii

. TUE wszedł w życie 

1 listopada

 

1993

 roku po 

przeprowadzonych referendach w 12 krajach członkowskich.

Główne cele i postanowienia

•

utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych,

•

umocnienie spójności gospodarczej i społecznej (kohezji),

•

utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej;

•

wprowadzenie wspólnej waluty euro od 1 stycznia 1999 roku;

•

określenie kryteriów konwergencji;

•

potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej,

•

realizacja wspólnej polityki zagranicznej;

•

realizacja wspólnej polityki bezpieczeństwa;

•

wzmocnienie ochrony praw;

•

wzmocnienie interesów obywateli państw członkowskich;

•

ustanowienie 

obywatelstwa Unii Europejskiej

;

•

rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości;

•

rozwój współpracy w dziedzinie spraw wewnętrznych.

Warunkiem   pełnego   uczestnictwa   w   UGiW   jest   wypełnienie   przez   państwo   członkowskie 

kryteriów   konwergencji

.   Wyróżnia   się   kryteria   konwergencji   nominalnej   oraz   kryteria 

konwergencji prawnej. Do pierwszej grupy zalicza się:

 kryterium   stabilności   cen   (inflacyjne)

 

   -   zgodnie   z   nim   inflacja   mierzona 

wskaźnikiem HICP w ciągu roku poprzedzającego badanie nie może przekroczyć 1,5 

pkt.   procentowego   inflacji   w   trzech   państwach   Unii   Europejskiej   o   najbardziej 
stabilnych cenach;

 kryterium fiskalne

 

   - państwo w momencie badanie nie może być objęte  

procedurą 

nadmiernego deficytu

;

 kryterium kursu walutowego

 

  - państwo przez minimum dwa lata musi uczestniczyć 

w  

Mechanizmie   Kursów   Walutowych

  -   w   tym   czasie   nie   może   dochodzić   do 

poważnych napięć oraz nie wolno samowolnie przeprowadzać 

dewaluacji

;

 kryterium   stóp   procentowych

 

   -   w   ciągu   roku   od   momentu   badania   średnia 

długoterminowa   stopa   procentowa   nie   może   przekroczyć   o   więcej   niż   2   pkt. 
procentowe   średniej   z   analogicznych   stóp   procentowych   trzech   państw   Unii 
Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach.

Z kolei zgodnie z kryteriami konwergencji prawnej należy zapewnić zgodność prawodawstwa 
krajowego Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz ze Statutem Europejskiego Systemu 
Banków Centralnych i Statutem Europejskiego Banku Centralnego.

90. Podstawowe typy stosunków pracy

1. Kraje najuboższe:

a) dochody głównie z rolnictwa, rzemiosła i tradycyjnych usług
b) ludność utrzymuje się z działalności w rodzinnym gospodarstwie, wspólnotach 

sąsiedzkich i etnicznych. Mały odstetek zatrudniony w przemyśle. Znaczna część 
społeczeństwa to analfabeci

c) poziom dochodów i wydajność są niskie
d) udział podatków i składek ubezpieczeniowych niski w granicach 15-20%. Podobnie 

niski zakres świadczeń oferowanych przez państwo (np. edukcaja)

e) bieda i niski poziom rozwoju, słabość państwa ograniczają swobodę wyboru miejsca 

pracy, kształtowania umów, płac i innych warunków pracy

2. Daleki wschód (m.in. Chiny)

a) standardy międzynarodowe wprowadzane stopniowo
b) skromny system ubezpieczeń społecznych. Ograniczony zakres świadczeń ze strony 

państwa.

c) Czas pracy bardzo długi (przekracza 2100h w stosunku rocznym)
d) zagraniczni inwestorzy (korzystają z liberalizajcji, ulg i zwolnień, jednocześnie dają 

zatrudnienie)

e) kapitał uprzywilejowany w stosunku do pracowników
f) reformy zachęcają przedsiębiorców do akumulacji i inwestycji

3. Azjatyckie tygrysy (Malezja, Tajlandia, Filipiny)

a) w ostatnich 30 latach wiele refeorm
b) ekspansja gospodarcza przyczyniła się do wzrostu zatrudnienia. Wysoka dynamika 

wzrostu gospodarczego  i wzrost płac. Dochodzenie do standardów pracy w krajach 
rozwiniętych. Długi czas pracy. Kapitał jest uprzywilejowany.

4. Ameryka Łacińska 

a) szeroki zakres ale niski zasięg świadczeń społecznych
b) nieprzestrzeganie regulacji chroniących młodocianych i kobiet
c) czas pracy niewiele krótszy niż w Azji
d) elastyczność stosunków pracy, wysokie bezrobocie
e) konstrast prowincji i wielkich miast

5. Europa Środkowo-Wschodnia

a) transformacja ustrojowa
b) liberalizacja ale racjonalizacja systemów ubezpieczeń społecznych
c) praca uprzywilejowana względem kapitału
d) stosunkowo wysokie bezrobocie, czas pracy stosunkowo długi, ale krótszy niż w Azji
e) wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa
f) niska aktywność zawodowa, niskie płace (przy poziomie wykształcenia i kwalifikacjach)
g) zwiększanie się rozpiętości dochodowej

6. Pozostałe tylko wymienie: 

a) Rosja, Ukraina, Kazachstan
b) bogate kraje naftowe
c) kraje wysoko rozwinięte

1. efektywne rynki pracy i wydłużony czas pracy
2. regulowany rynek pracy, skrócony czas pracy, zmniejszona efektywność
3. efektywność rynku i wysoka jakość prawa pracy
4. nieefektywne rynki pracy (Japonia, Singapur, Korea Południowa)

91. Poziom regulacji a efektywność rynku pracy

tu chyba najlepszy skan z Bossaka:

a prócz tego to chyba własne przemyślenia np.

1. Przeregulowanie
2. Zbytnia ochrona pracowników
3. Powstawanie sfery „umów śmieciowych“ jako obrona przed przeregulowaniem
4. Związki zawodowe i sztywności
5. Instytycje rynku pracy (np. aktywne wsparcie dla bezrobotnych vide przekwalifikowanie)
6. Doradztwo zawodowe
7. Możliwość zatrudniania obcokrajowców

92. Omów podobieństwa i różnice transformacji 

systemowej Polski, Rosji i Chin

1. Chiny

a) ruch reformatorski po śmierci Mao Zedonga kierowany przez Deng Xiao Pinga
b) 1980 początek tworzenia specjalnych stref ekonomicznych (możliwość inwestowania 

tam inwestorów zagranicznych, wprowadzono tam wolną konkurencję)

c) kwiecień 1984 – 14 miast na wschodnim wybrzeżu wybranych jako „wolne“, cele: 

modernizacja, ożywienie miejscowej przedsiębiorczości, wzrost produkcji eksportowej. 
Następnie utworzono 6 specjalnych otwartych regionów. Stopniowe powiększanie liczby 
otwartych miast, regionów i stref

d) w ciągu pierwszych 12 lat funkcjonowania napłynęło do Chin ponad 68mld USD. Do 

końca 1990 roku Chiny zadłużyły się zagranicą na około 48mld USD

e) zachętami dla zagranicznych inwestorów były zwolnienia podatkowe, obniżki podatków, 

refundacja podatków. Przywileje podatkowe również dla chińskich przedsiębiorstw gdy 
tworzyły joint-venture z zagranicznymi. Zwolnienia były dostępne dla przedsiębiorstw 
produkujących dobra high-tech lub eksportowe 

f) państwo zagwarantowało, że nie będzie wywłaszczać z majątku bez odszkodowania
g) uchwalanie regulacji prawnych sprzyjających zagranicznym inwestorom np. prawo 

wolnej wymiany waluty, „odsyłania“ zysków do kraju macierzystego

h) spowolnienie napływu zagranicznego kapitału po wydarzeniach na placu Tien-an-men w 

1989roku

i) Inne problemy: ograniczony dostęp inwestorów do rynku wewnętrznego, korupcja 

urzędników, kiepskie prawo cywilne i handlowe

j) Partia Komunistyczna stopniowo poszerzając swobody gospodarcze zachowała pełnię 

władzy. Brak demokracji i swobód obywatelskich.

2. Rosja

a) objęcie rządów przez Michaiła Gorbaczowa w ZSRR
b) Głasnost (

r

os. jawność) – element reform Michaiła Gorbaczowa w latach 1985-1990, 

którego ideą było ujawnienie faktów historycznych oraz dotyczących sytuacji 
politycznej i gospodarczej ZSRR. Informacje te uprzednio były niedopuszczane do 
publikacji (cenzura), a represje groziły za ujawnianie ich nawet w prywatnych 
rozmowach. wikipedia

c)

Pieriestrojka

[1]

 (ros. перестройка – przebudowa) – potoczna nazwa procesu 

przekształceń systemu komunistycznego w ZSRR w latach 1985-1991. Początkowo 
pierestrojka wraz z hasłami głasnosti (ros. jawności) i uskorienia (ros. przyspieszenia) 
stanowiły symbol nowego kursu politycznego Komunistycznej Partii Związku 
Radzieckiego (KPZR). Został on zapoczątkowany w 1985 przez Michaiła Gorbaczowa 
po objęciu przezeń stanowiska sekretarza generalnego Komitetu Centralnego KPZR i 
jego doradcę Aleksandra N. Jakowlewa. Podstawowe zasady pierestrojki określił 
Gorbaczow w książce pt.: Przebudowa i nowe myślenie dla naszego kraju i dla całego 
świata, opublikowanej w 1988.
Jej istotą była modernizacja gospodarki, częściowe jej urynkowienie, zwiększanie 
swobód obywatelskich i ocieplenie stosunków z państwami zachodnimi. Pieriestrojka 
stała się katalizatorem świadomości narodowej w republikach radzieckich, w pierwszym 
rzędzie bałtyckich i zakaukaskich, doprowadzając do rozpadu ZSRR razem z systemem 
innych komunistycznych państw satelickich ZSRR w Eurazji (tzw. blok wschodni) 
(głównie poza ChRL), wojskowym Układem Warszawskim oraz systemem 
gospodarczym RWPG. wikipedia

d) 1991 roku pucz Janajewa (próba obalenia Gorbaczowa i powrotu do twardej polityki) 

oraz w grudniu układu białowieskiego
Układ Białowieski - głosił, że Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich jako 
podmiot prawa międzynarodowego i byt geopolityczny przestał istnieć, a na jego 
miejsce suwerenne kraje powołują WNP. Układ podpisali ze strony Rosji Borys Jelcyn, 
Białorusi Stanisław Szuszkiewicz i Ukrainy Leonid Krawczuk. Do układu tego po 
dwóch tygodniach w Ałma-Acie przystąpiły republiki azjatyckie ZSRR oraz Armenia, 
Azerbejdżan i Mołdawia. Gruzja przystąpiła do WNP w 1993 roku. wikipedia

e) w latach 1990-91 ostry kryzys ekonomiczny (m.in. przez zerwanie powiązań w ramach 

byłego ZSRR, brak odpowiednich kadr, problemy przemysłu zbrojeniowego, 
rozpadające się kołchozy, wychodząca na jaw niska efektywność gospodarki i jej 

nieodpowiednia struktura (nadmiernie rozbudowany przemysł ciężki)

f) Dla reform neoliberalnych potrzebny jest odpowiedni poziom instytucji np. prawa, 

mechanizmów oraz tradycji i akceptacji społecznej dla skutecznego przeprowadzenia 
reform. Liczą się również różnice w strukturze społ.-gosp. czy odrębności kulturowe. W 
przypadku Rosji te wszystkie czynniki działały na niekorzyść.

g) 1992r pakiet reform m.in. - prywatyzacja, lieberalizacja cen. Przy prywatyzacji często 

nieprawidłowości i oddawanie spółek w ręce oligarchów. Korupcja, niska jakość prawa i 
jego przestrzegania

h) gospodarka opierała się na eksporcie surowców, których ceny wówczas były niskie. 

Utrzymujący się kryzys gospodarczy

i) Kryzys Rosyjski w 1998 roku (m.in. 3-miesięczne moratorium na obsługę 

zagranicznego zadłużenia)

j) pewna poprawa po dojściu do władzy Władimira Putina (zbiegającym się w czasie z 

drożejącymi surowcami eksportowanymi przez Rosję)

3. Polska

a)

każdy zapewne coś na ten temat wie, więc główne elementy transformacji 

ustrojowej:
Transformacja wolnorynkowa – proces przechodzenia z gospodarki centralnie 
planowanej lub nakazowo-rozdzielczej do kapitalistycznej, czyli wolnorynkowej.
Transformacja polega na podjęciu szeregu działań takich jak:



uwolnienie cen, które od tej pory mają być regulowane przez popyt i podaż, 



zwiększenie swobód gospodarczych i uczestnictwa w rynku osób fizycznych i 
prawnych (np. przedsiębiorstw), 



prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, 



dopuszczenie do rynku kapitału zagranicznego i umożliwienie inwestycji osobom 
indywidualnym, spółkom czy innym przedsiębiorstwom, 



otwarcie giełdy papierów wartościowych, na której można m.in. nabywać i 
zbywać akcje spółek giełdowych. 

Transformacja wolnorynkowa jest procesem skomplikowanym, długotrwałym i trudnym 
nie tylko ze względów czysto techniczno-ekonomicznych, ale też polityczno-
społecznych. Z tych względów może być przeprowadzona jedynie częściowo lub nawet 
cofana. wikipedia

b) zachęcam do przeczytania: 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Plan_Balcerowicza

w skrócie. Najważniejsze elementy planu Balcerowicza:
i. cele: stabilizacja makroekonomiczna (wyjście z szalejącej inflacji), transformacja z 

gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej

ii. wyjście z grożącej zapaści gospodarczej, postępującej dolaryzacji i niedoborów 

rynkowych

iii. główne składowe: usunięcie gwarancji istnienia przedsiębiorstw państwowych 

niezależnie od wyników finansowych, zakaz finansowania deficytu budżetu państwa 
przez NBP, wprowadzenie „popiwku“ (podatek od ponadnormatywnego wzrostu 
wynagrodzeń), wymienialność złotego, likwidacja państwoego monopolu na handel 
zagraniczny, 

iv. skutki: zrealizowano główne cele, ale kosztem bankructw i likwidacji wielu 

przedsiębiorstw, wysoka stopa bezrobocia, spadek stopy życiowej,  tworzenie się 

obszarów nędzy (np. na obszarach po-PGRowskich), spadek PKB w 1990 roku o 
ponad 9%

93. System i polityka ekonomiczna a równowaga płatnicza

1. Polityka gospodarcza - jest to zestaw działań państwa wpływających na sytuację 

gospodarczą i rozwój kraju. Polityka gospodarcza może mieć dwa najważniejsze cele, w 
zależności od horyzontu czasowego 
a) • W długim horyzoncie czasowym, podstawowym celem polityki gospodarczej jest 

osiągnięcie jak najwyższego poziomu rozwoju gospodarczego, czyli osiągnięcie 
wysokiego tempa długookresowego wzrostu gospodarczego. 

b) • W krótkim i średnim horyzoncie czasowym, najważniejszym celem jest eliminacja 

nadmiernych wahań tempa rozwoju gospodarczego źródło NPPortal.pl

2. System gospodarczy – to system zarządzania gospodarką, z charakterystycznymi typami 

instytucji i mechanizmów regulacyjnych.

Dopełnieniem każdego systemu gospodarczego jest układ zjawisk sfer realnej gospodarki. 
Scharakteryzowanie występujących w nim elementów pozwala na stosunkowo łatwy opis 
istoty dowolnego systemu gospodarczego. Faktyczne systemy stanowią zawsze kombinację 
elementów i rozwiązań występujących w układzie.
Można wyróżnić następujące typu systemów gospodarczych:



autonomiczny system gospodarczy (zwany także zdecentralizowanym lub czysto 
rynkowym); 



scentralizowany system gospodarczy. wikipedia

3. „Kluczowe znaczenie dla systemów gospodarczych mają instytucje“ Bossak
4. Def. Instytucji:

a) podstawa porządku, ładu społecznego, odnosi się do utrwalonych sposobów 

zachowań, wzorców, reguł. [dalsza część zapewne w pytaniu 1.]

b) organizacje podejmujące działalność na rzecz całej społeczności. Wyróżnia się 

instytucje publiczne oraz prywatne (przedsiębiorstwa, fundacje, stowarzyszenia etc.

c) instytucjonalny system regulowania mechanizmów współdziałania ludzi w 

procesach gospodarczych...

5. System gospodarczy to również otwartość i restrykcyjność prawa, system wartości, normy 

społeczne itp.

6. Def. Bilansu płatniczego - Usystematyzowane zestawienie transakcji ekonomicznych 

dokonywanych w ściśle określonym czasie między krajami i zagranicznymi podmiotami 
gospodarczymi. prezentacja o bilansie płatniczym

7. Równowaga bilansu płatniczego -  to sytuacja, w której suma bilansu obrotów bieżących i 

bilansu obrotów kapitałowych jest równa zeru. Polega na równoważeniu deficytów z 
jednego okresu, nadwyżkami z drugiego. wikipedia

8. Moje propozycje:

a) protekcjonizm, a wolny rynek
b) dążenie do autarkii
c) atrakcyjność dla inwestorów długo- i krótkoterminowych
d) system kursowy waluty (np. sztywny)

e) popieranie eksportu (np. gwarancje dla eksporterów)
f) nadmierne zadłużanie się w obcych walutach (np. kraje Bałtyckie przed 2008r)

94. Reformy instytucjonalne a zdolność konkurencyjna Polski

1. Wymienię reformy z początku transformacji jako przykład

1. Transformacja wolnorynkowa – proces przechodzenia z gospodarki centralnie 

planowanej lub nakazowo-rozdzielczej do kapitalistycznej, czyli wolnorynkowej.

2. Transformacja polega na podjęciu szeregu działań takich jak:

2. uwolnienie cen, które od tej pory mają być regulowane przez popyt i podaż, 
3. zwiększenie swobód gospodarczych i uczestnictwa w rynku osób fizycznych i prawnych 

(np. przedsiębiorstw), 

4. prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, 
5. dopuszczenie do rynku kapitału zagranicznego i umożliwienie inwestycji osobom 

indywidualnym, spółkom czy innym przedsiębiorstwom, 

6. otwarcie giełdy papierów wartościowych, na której można m.in. nabywać i zbywać akcje 

spółek giełdowych. 

7. Transformacja wolnorynkowa jest procesem skomplikowanym, długotrwałym i trudnym nie 

tylko ze względów czysto techniczno-ekonomicznych, ale też polityczno-społecznych. Z 
tych względów może być przeprowadzona jedynie częściowo lub nawet cofana. wikipedia
1. zachęcam do przeczytania: 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Plan_Balcerowicza

w skrócie. Najważniejsze elementy planu Balcerowicza:
a) cele: stabilizacja makroekonomiczna (wyjście z szalejącej inflacji), transformacja z 

gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej

b) wyjście z grożącej zapaści gospodarczej, postępującej dolaryzacji i niedoborów 

rynkowych

c) główne składowe: usunięcie gwarancji istnienia przedsiębiorstw państwowych 

niezależnie od wyników finansowych, zakaz finansowania deficytu budżetu państwa 
przez NBP, wprowadzenie „popiwku“ (podatek od ponadnormatywnego wzrostu 
wynagrodzeń), wymienialność złotego, likwidacja państwoego monopolu na handel 
zagraniczny, 

d) skutki: zrealizowano główne cele, ale kosztem bankructw i likwidacji wielu 

przedsiębiorstw, wysoka stopa bezrobocia, spadek stopy życiowej,  tworzenie się 
obszarów nędzy (np. na obszarach po-PGRowskich), spadek PKB w 1990 roku o 
ponad 9%

2. 1999 r – reformy rządu Jerzego Buzka

a) reforma emerytalna (trzy filary)
b) reforma szkolnictwa (m.in. utworzenie 

gimnazjów)

c) reforma służby zdrowia (utworzenie 

kas chorych)

d) reforma administracyjna

3. Harmonizacja naszego prawa z prawem 

Unii Europejskiej

4. Uchwalenie nowego Kodeksu Spółek 

Handlowych w 2000 roku, nowelizacje 
Kodeksu Cywilnego z 1964 r (m.in. 
likwidacja uprzywilejowania państwowej i 
spółdzielczen własności)

5. Walka z korupcją i innymi patologiami 

(możemy sami ocenić czy udana czy nie)

6. Prywatyzacja przedsiębiorstw 

państwowych

7. Przyciąganie inwestycji (np. specjalne 

strefy ekonomiczne)

8. Wejście do UE
9. Z boku wypiska reform strukturalnych 

Polski z raportu Transition Report 
Europejskie Banku Odbudowy i Rozwoju z 
1998 r, gdyby ktoś był szczególnie 
zainteresowany

95. Opcje i strategie rozwojowe dla Polski 96. Jakie Twoim 

zdaniem Polska powinna podjąć reformy by zwiększyć 
dynamikę i równowagę ekonomiczną

To już zależy jakie kto ma poglądy. Zamieszczę tylko propozycje

1. Reforma 

systemu 
emerytalnego 
(podniesienie 
wieku 
emerytalnego)

2. Aktywizacja 

zawodowa

3. Dalsza 

prywatyzacja/tworzenie „narodowych 
chempionów“/unaradawianie sektora bankowego itp.

4. Reformy finansów publicznych
5. Reforma KRUS, emerytur mundurowych, górniczych itp.
6. Wspieranie zrównoważonych źródeł energii, nowoczesnych 

technologii itp.

97. Wymiary i istota globalizacji. Wpływ na suwerenność i 

system ekonomiczny oraz polityke społeczno-ekonomiczną 
państw

1. Globalizacja – ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji 

państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się "jednego 
świata", światowego społeczeństwa; zanikanie kategorii państwa narodowego; kurczenie się 
przestrzeni społecznej i wzrost tempa interakcji poprzez wykorzystanie technologii 
informacyjnych oraz wzrost znaczenia organizacji ponad- i międzynarodowych, w 
szczególności ponadnarodowych korporacji wikipedia

2. Istotny wpływ na przyśpieszenie globalizacji ma postęp w dziedzinie komunikacj i 

transportu, liberalizacja systemów i polityki gospodarczej. 

3. Globalny rynek zwiększa presje konkurencyjną wymuszając zwiększenie racjonalności i 

efektywności, często wymaga również zmniejszenia swobody wyborów w sferze polityki 
społeczno-gospodarczej i stanowienia prawa

4. Wymiar gospodarczy

Globalizacja w wymiarze gospodarczym polega w głównej mierze na ujednoliceniu rynków i 
obracanych na nich różnorodnych towarów. Powoduje to zniesienie większość barier 
występujących w handlu międzynarodowym, przez co w założeniu firmy z Azji czy Ameryki 
Południowej mogą konkurować swoimi towarami na rynkach europejskich, czy amerykańskich. W 
centrum globalizacji gospodarki nie znajdują się jednak lokalne firmy, a ponadnarodowe 
korporacje, które swoje siedziby mają w zamożnych państwach północnej części świata. Pod 
względem gospodarczym korporacje są silniejsze od większości państw. Poza tym w sferze 
gospodarki kryzysy finansowe w jednej części świata powodują, że są one odczuwane globalnie.

Wymiar społeczno-kulturowy
Zarówno produkty sieci McDonald's stają się uniwersalne, jak i samo społeczeństwo 
podlega makdonaldyzacji
Globalizacja w wymiarze społeczno-kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki, 
wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się 
ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe 
międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym 
kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa, amerykanizacji 
czy konsumpcjonizmie. Tożsamość narodowa ustępuje wobec identyfikacji ze 
społeczeństwem globalnym. Przeciwwagą dla takich zachowań jest spowodowany 
globalizacją powrót do korzeni kultur lokalnych. Ulf Hannerz zakłada 4 scenariusze rozwoju 
kulturowej uniformizacji:



wariant globalnej homogenizacji – zanikają kultury lokalne, replikując wzory 
zachodniej kultury dominującej; 



wariant nasycenia kulturowego – powyższy proces zachodzi powoli, przez kilka 
pokoleń stopniowo eliminowane są lokalne wzorce kulturowe; 



wariant deformacji kulturowej – w procesie dyfuzji, kultura zachodnia jest 

przyjmowana po uprzednim przefiltrowaniu, w wyniku czego przyjmowane są 
wartości niższego poziomu oraz dostosowanie zachodnich wzorców do lokalnych 
tradycji; 



wariant amalgamacji kulturowej – kultura zachodnia jest wzbogacana o elementy 
kultury peryferii, a te przyjmują kulturę centrum selektywnie, dzięki dokonywaniu 
jej interpretacji przez lokalnych twórców kultury 

Wymiar polityczny
Członkami Światowej Organizacji Handlu jest większość państw świata, ale tylko nieliczne 
mają wpływ na jej funkcjonowanie
W wyniku procesu globalizacji politycznej powstały takie organizacje międzynarodowe jak: 
Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. 
Organizacje te wpływają na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność 
państw narodowych. W tym kontekście często wymienia się również Unię Europejską

[26]

. 

Powstały także inne unie kontynentalne: Unia Afrykańska (UA), Unia Narodów 
Południowoamerykańskich (UNASUR). Duże ubogie niegdyś państwa stają się podmiotami 
znaczącymi coraz więcej na arenie międzynarodowej – głównie Chiny, Indie, Brazylia. 
Istotnym wymiarem globalizacji jest system organizacji pozarządowych wypełniający 
funkcje uzupełniające i wyręczające instytucje państwa opiekuńczego. wikipedia

5. Wpływ na suwerenność: globalizacja przyczynia się do zmniejszenia suwerenności. Politycy 

muszą w swoich decyzjach uwzględniać czynniki związane z globalną konkurencją, 
postępem technicznym czy międzynarodową współpracą. Zmniejsza się również 
skuteczność bezpośrednich interwencji państwa. Zmniejsza się rola regulacyjna państwa na 
rzecz mechanizmów rynkowych. Jednocześnie przekazywanie coraz większej liczby 
uprawnień na stopień międzynarodowy oraz loklany. Rozwój międzynarodowych instytucji.

6. Wpływ na systemy ekonomiczne: teza F. Fukuyamy o końcu historii nie sprawdziła się. Sam 

autor uznał ją za nietrafną. Niektórzy twierdzą, że niekontrolowana władza systemu 
rynkowego prowadzi do deficytu demokracji, ograniczenia podmiotowości społeczeństw 
oraz przewagi kapitału. Konieczność reform dla umocnienia konkurencyjności państw w 
warunkach globalnej konkurencji. Muszą one wyzwalać przedsiębiorczość

98. Czy globalizacja i globalna konkurencja oznaczają zmierzch 

systemów narodowych czy tylko ich otwarcie

1. Moje propozycje:
2. Nie sprawdziła się teza o końcu historii Fukuyamy. Cały czas mamy państwa narodowe. 

Stają się one jedynie coraz bardziej otwarte

3. Harmonizacja przepisów prawnych w ramach regionalnych czy światowych ugrupowań. 

Brak dążenia do utworzenia „globalnego rządu“

4. Cały czas respektuje się suwerenność państw m.in. w orzeczeniach Międzynarodowego 

Trybunału Sprawiedliwości. Zasady prawa miedzynarodowego publicznego.

5. Państwa mogą się izolować (chociaż jest to ekonomicznie nieopłacalne)
6. Dążenia niepodległościowe (np. w Szkocji) przeczą „zmierzchowi państw narodowych“
7. Uniformizacja kultury, ale tym większa duma w poszczególnych narodów z jej własnej 

kultury i historii

8. Zdyskredytowanie się idei socjalistycznych i komunistycznych głoszących zmierzch państw 

narodowych i dyktaturę proletariatu. W demokracji szanuję się odrębności narodowe

99. System gospodarki światowej

To jest już temat rzeka. Pozostawiam każdemu. Jeśli chcielibyście sugestii to napiszcie

100. Równowaga ekonomiczna w stosunkach rynkowych

1. Równowaga ekonomiczna, równowaga gospodarcza, stan gospodarki, w którym 

zachowana jest równowaga globalnego popytu i globalnej podaży na wszystkich rynkach: 
dóbr i usług oraz czynników wytwórczych (równowaga rynkowa), a także w wymianie z 
zagranicą. Inaczej - jest to równoczesne występowanie równowagi wewnętrznej i 
równowagi zewnętrznej. onet.wiem

2. Polecam: 

http://biznes.pwn.pl/index.php?module=haslo&id=3969548

3. Równowaga wewnętrzna, stan gospodarki, w którym globalny popyt na produkty krajowe, 

zarówno ze strony odbiorców krajowych, jak i zagranicznych, równy jest rozmiarom 
produkcji zapewniającej pełne zatrudnienie (produkcji potencjalnej). onet.wiem

4. Równowaga zewnętrzna, stan wymiany danego kraju z zagranicą, w którym saldo obrotów 

bieżących bilansu płatniczego wynosi zero. Gospodarka znajduje się w rónowadze 
zewnętrznej, gdy suma wartości eksportu dóbr i usług oraz wpływów z tytułu własności (a 
także pracy) obywateli danego kraju za granicą równa jest sumie wartości importu dóbr i 
usług oraz wypływu pieniądza z tytułu własności (i pracy) cudzoziemców w danym kraju. 
onet.wiem

5. Problemy:

a) nierównowaga bilansu płatniczego
b) nierównowaga na rachunku obrotów bierzących
c) system kursów walutowych
d) wspracia eksportu (nielegalne w ramach WTO) np. subsydia
e) ograniczenia importu (nielegalne w ramach WTO) np. cła, kontyngendy
f) nadmierne zadłużenie zagraniczne 
g) integracja gospodarcza
h) problemy wewnętrzne zmniejszające konkurencyjność (np. mała przedsiębirczość i 

innowacyjność)

101. Instytucjonalne przyczyny kryzysów ekonomicznych

1. Potencjalne przyczyny kryzysów:

a) stały kurs walutowy (gdy jest przewartościowany może spowodować kryzysy walutowe)
b) nadmierny deficyt na rachunku obrotów bierzących
c) nadmierny deficyt na rachunku przepływów pieniężnych
d) niewydolny system prawny (np. brak ochrony własności, utrudniona egzekucja 

należności czy zobowiązań umownych), korupcja i inne patologie którym w 
nieodpowiedni sposób przeciwdziała system prawny

e) zły system ubezpieczeń społecznych (np. nadmierny deficyt)
f) kryzysy energetyczne (przysłowiowe zakręcenie kurka)

102. Kryzys ekonomiczny a reformy instytucjonalne

1. Bazylea III – ma obowiązywać stopniowo od 2013 roku. Plany:

1. Główne założenia Basel 3 Restrykcyjna definicja funduszy własnych pierwszej kategorii 

Wyłączenie dochodów Wyłączenie ujemnej wyceny 8% zamiast 4% krótkoterminowych 
instrumentów finansowych Wyższy wymóg kapitałowy na transakcje na pochodnych i 
akcjach Nowe wymogi dotyczące stosowania metody ratingów wewnętrznych 
Stosowanie tej metody umożliwia w dużej mierze kształtowanie wymogu kapitałowego 
przez bank Nowe wymagania dotyczące płynności Bank powinien być gotowy do 
utrzymania wypłacalności przez 30 dni w przypadku szoku na rynku pieniądza Sankcje 
za niespełnienie wymogów kapitałowych 3 © 2010 Deloitte Polska 

2. Możliwe konsekwencje – wymiar globalny Wyższe wymogi na Poprawa przejrzystości 

Zwiększenie normy transakcje na papierach Zwiększenie płynności kapitałów 
(convertible bonds w TIER 1 wartościowych banków funduszach uzupełniających) i 
pochodnych Zwiększenie Zwiększenie Zwiększenie Zwiększenie bezpieczeństwa 
bezpieczeństwa sektora bezpieczeństwa sektora bezpieczeństwa sektora sektora 
bankowego bankowego bankowego bankowego Zmniejszenie Konieczność 
poszukiwania Zmniejszenie Ryzyko transferu rentowności inwesty- dodatkowego 
kapitału po rentowności inwestycji problemów sektora bankowego cji w aktywa 
bankowe wysokim koszcie w aktywa bankowe poza sektor bankowy Końcowy kształt 
regulacji będzie zależał od głosów poszczególnych Państw Krytyczne jest wzięcie 
udziału w opiniowaniu Basel 3 i badaniu QIS 16.04.2009 czerwiec 2009 5 © 2010 
Deloitte Polska 

3. Możliwe konsekwencje – polski sektor bankowy Polskie banki są w bardzo dobrej 

kondycji, ale nie wszystkie spełniają warunki nowych norm ! 4 banki z TOP 10 
względem funduszy własnych mogą nie spełnić kryterium TIER 1 > 8% !!! (dane za 3 i 
4 kwartał 2009) Potrzeby kapitałowe międzynarodowych grup bankowych mogą 
spowodować zmniejszony dopływ kapitałów do polskich banków Mniejsze banki będą 
miały tym bardziej utrudniony dostęp do kapitału !!! Bodziec do łączenia się banków !!! 
Olbrzymie wyzwanie dla sektora banków spółdzielczych Istnieje ryzyko 
przeregulowania sektora, gdyż inne normy ostrożnościowe już teraz ograniczają istotnie 
ryzyko działalności banków. 6 © 2010 Deloitte Polska 

4. Reformy w UE:

1. Pakt Fiskalny
2. Plan utworzenia komisji ratingowej przy KE (prawdopodobnie spełźnie na niczym)

3.

Polityka ochrony klimatu (nadzieja, że nowe inwestycje rozruszają gospodarkę)