::27.10.2009::

WYKŁAD 1

ZALICZENIE: pytania (76). Na ostatnich zajęciach zerówka.

Zerówka bez konsekwencji na ostatnich zajęciach

Poniedziałek 21.12: między 12 a 14 sala 1015 F

Ekonomia instytucjonalna - Kierunek ekonomi zajmujący się instytucjami.

D. North dzieli instytucje na formalne i nieformalne. Uważa je za reguły gry, które nakazują firmą w określony sposób postępować.

Instytucje nieformalne (typu prawo zwyczajowe, kultura, religia, wyobrażenia). Niektórzy agregują te elementy w agregat pt. kapitał społeczny. Kapitał społeczny tkwi w relacjach międzyludzkich.

North nie zalicza do instytucji organizacji. Natomiast jest drugi ekonomista Williamson (laureat nagrody Nobla), który oprócz instytucji formalnych i nieformalnych, pod pojęciem instytucji rozumie organizację (instytucje - organizacje). Nie każda organizacja jest instytucją, ale każda instytucja jest organizacją.

Inną, ciekawą definicję podaje Ostron, gdzie pod pojęciem instytucji rozumiane są reguły działalności gospodarczej oraz struktury zarządcze kontraktujące graczy.
Ostron wyznacza 5 reguł:

1. Kto jest uprawiony do podejmowania decyzji w danym obszarze

2. Jakie działania są dozwolone, a jakie są niedozwolone.

3. Jakie procedury muszą być przestrzegane

4. Jakie informacje są utajnione, a jakie mogą być ujawniane

5. Jakie wypłaty będą przypisane różnym działaniom jednostek.

Te 5 reguł traktuje jako instytucje.

Kolejny ekonomista, Hodgson pod pojęciem instytucji rozumie system przekonań i oczekiwań podmiotów gospodarczych.

Ekonomia instytucjonalna przyjmuje że świat który nas otacza jest światem nieerotycznym. Oznacza to że nie można przewidzieć w jakim kierunku rzeczywistość zmierza, co więcej, powstaje pytanie co się szybciej zmienia- czy świat który nas otacza, czy nasza wiedza o świecie.

W Świecie nieerotycznym, nawet racjonalne oczekiwania mogą być formułowane tylko w sposób adaptacyjny, czym zajmuje się Hodgson.

Zajmuje się również zjawiskiem emergentyzmu instytucji. Emergentyzm polega na tym, że kategorii makro nie da się wyprowadzić kategorii mikro. W nowym Keynesizmie, podstawy makroekonomii stanowią podstawy mikro.
Przykład emergentyzmu: świadomość społeczna do świadomości indywidualnej (danego podmiotu).

Definicja Parkty: dzieli instytucje na 5 grup:

1. Behawioralne - zwyczaje, rutyny, artefakty, wierzenia, zwyczajowe sposoby działania na temat jak się sprawy mają.

2. Asocjacyjne - sieci biznesowe, klasy społeczne, stowarzyszenia, grupy interesów, grupy pokrewieństwa.

3. Stanowiące - Wartości społeczno-kulturowe; przesądy, mądrość obiegowa pt. jak sprawy się mieć powinny.

4. Regulacyjne - pisane i niepisane reguły gry, państwo jako konstruktor reguł. Organizacyjno - konsystujące

3 cechy transakcji:

• Konflikt - sprzeczne interesy

• Wzajemność - wzajemna wymiana dobrami, usługami, itp.

• Porządek - prawo, instytucje zabezpieczające realizację

Efektywność adaptacyjna polega na połączeniu 3 elementów:

• Efektywności Ekonomicznej

• efektywności Politycznej

• efektywności społecznej

7 funkcji które instytucje muszą spełniać:

1. instytucje sprzyjają standaryzacji zachowań w gospodarce, w warunkach heterogeniczności.

2. Regulują rozwój i funkcjonowanie wszystkich podmiotów gospodarczych. Zachowanie proporcji pomiędzy tymi 4 podmiotami

1. Gospodarstwa

2. Rynek

3. Przedsiębiorstwa

4. Państwo

3. Ułatwiać dostęp do różnych rynków, a nawet sprzyjać tworzeniu rynków których nie ma.

1. Pozyskiwanie czynników produkcji z rynków

4. Rolą instytucji jest sprzyjać zjawiskom learning by doing, przezwyciężać asymetrię informacji.

5. Sprzyjanie kooperacji i koordynacji działalności gospodarczej w warunkach konkurencji rynkowej.

6. Przekształcanie warunków niepewności w warunki ryzyka i podejmowanie decyzji z prawdopodobieństwem

7. Obniżanie kosztów transakcyjnych.

::03.11.2009::

Różne nurty w ekonomii instytucjonalnej

Dla analizy wyróżniamy 5 okresów:

1. Tradycyjny instytucjonalizm amerykański końca XIX w.

1. Webler, Komos, Mitchel, różnice w poglądach między nimi

2. Lata 30 i 40, schyłek starego instytucjonalizmu

1. Kryzys gospodarczy lat 29-31, 31-33

3. Lata 70, 80 - powstaje nowa ekonomia instytucjonalna, neoinstytucjonalizm, neoklasyczna ekonomia instytucjonalna. Wprowadzenie instytucji do modeli mikro i makro, w ramach tego neoinstucjonalizmu wyrózniami:

1. Teoria praw własności

2. Teoria kontraktów

3. Teoria kosztów transakcyjnych

4. Teoria agencji

5. Teoria korporingowa, w tym interesariuszy stake holders

6. Teoria przedsiębiorstwa

Ad 2. 4 grupy wyjaśnień kryzysu

• Główna przyczyna kryzysu leżała w sferze inwestycji, problem cyklu koniunkturalnego, mechanizm mnożnika-akceleratora.

• Friedman-Schulz - autor książki historia monetaryzmu w USA, 1870-1960, pokazuje że jedną z głównych przyczyn była polityka monetarna i problemy związane z wpływem oczekiwań deflacyjnych na dług.

• Dotyczy poglądów że główną przyczyną był niedowład instytucji finansowych, złe funkcjonowanie instytucji finansowych. Złe funkcjonowanie instytucji finansowych.

• Przyczynił się do tego system waluty złotej, zwłaszcza że kryzys rozprzestrzenił się w skali globalnej.

W wyniku wielkiego kryzysu narodził się Keynesizm, który do niedawna był uważany za ekonomię przestarzałą. Keynesizm wyparł rolę instytucjonalizmu.

::17.11.2009::

Co może właściciel robić z przedmiotem własności:

• Posiadać

• Używać

• Rozbudowywać

• Przekształcać

• Konsumować

• Uszczuplać

• Sprzedawać

• Darować

• Wydzierżawiać

• Obciążać hipoteką

• Pożyczać

• Wyłączać innych z użytkowania

Prawa te zmieniają się w czasie w zależności od warunków materialnych nabierają innej treści.

Własność prywatna dotyczy dóbr prywatnych, a własność publiczna - dóbr publicznych.

Teoria kontraktów:

Podmiat X posiada samochód wart 3 000$. Podmiot Y otrzymał spadek w wysokości 5 tys $, a ten samochód od X chce kupić za 4 000$. Dla niego on ma wartość 4 tys. $. Wobec tego obaj mają inne warunki brzegowe dla transakcji między tymi podmiotami dochodzi do targowania się po jakiej cenie samochód ma być sprzedany. Powstają 3 elementy:

1. Znać wartość graniczną obu partnerów targowania (wartość groźby wycofania się z targowania)

2. Powstaje pole do tzw. Nadwyżki z kooperacji. Targowanie jako gra kooperacyjna (1000$).

3. Ustalenie zasady podziału nadwyżki z kooperacji.

Załóżmy że w wyniku targowania cena kształtuje się na poziomie 3 500$, wartość kooperacji = 9 000$. Podmiot X otrzymuje 3 500$, a podmiot Y 5 500$. 1000$ - nadwyżka kooperacyjna z porozumiewania się stron.

2 sposób - rozwiązania prawne narzucone odgórnie. Stosowane w przypadku wysokich kosztów transakcyjnych.

3 Twierdzenia Coase - dotyczą wielkości kosztów transakcyjnych

1. Gdy koszty są 0, czyli bardzo niskie, prywatne przetargi (targowanie się) są efektywne dla efektywnego wykorzystania zasobów, niezależnie od alokacji praw własności.

2. Gdy mamy wysokie koszty transakcyjne, przestrzeń do targowania prowadzi do efektywnej alokacji zasobów (procesy prywatnych przetargów prowadzą do wyższej efektywności) w zależności od tego jak rozdzielimy prawa własności (zasadnicze znaczenie ma kto jest właścicielem).

3. O charakterze normatywnym - należy kształtować prawo tak, aby usuwać przeszkody dla prywatnych porozumień. Uprawnienia własnościowe należy dawać temu podmiotowi, który nadaje aktywom najwyższą wartość. Kryterium alokacji praw własności jest efektywność.

Wybierz najlepszy spośród 10 przypadków

Dochody netto farmera: 240

Dochody netto właściciela stada : 100

Sytuacja: stado właściciela stada może przychodzić na ziemie farmera i powodować straty. Jak przejdzie przez ziemie farmera, straty = - 30

2 techniki zapobiegania stadom:

1. Postawienie ogrodzenia kosztuje = 20

2. Wynajęcie kowboi = 10

Koszty transakcyjne = 11

Koszty usuwania przeszkód dla prywatnego targowania się

Rozważ sytuacje co by było, gdyby koszty = 9

3 czynniki różnicujące:

1. Prawa własności mogą należeć do farmera, albo dla właściciela stada.

1. Dla właściciela stada - Stado może chodzić gdzie chce

2. Koszty transakcyjne

1. W niektórych przypadkach będą, w niektórych nie

3. Rozwiązania techniczne

Dochody netto farmera: 240

Dochody netto właściciela stada : 100

charakterystyka rozwiązania	dochody właściciela stada	dochody farmera	dochody ogółem
1. właściciela stada. Brak kosztów transakcyjnych. Brak technik unikania szkód	100	210	310
2. Prawa własności należą do farmera, brak kosztów transakcyjnych, nie ma technik unikania szkód	70	240	310
3. właściciela stada. Brak kosztów transakcyjnych. ogrodzenie	100	220	320
4. farmer Brak kosztów transakcyjnych. Jest ogrodzenie	80	240	240 + 80 = 320
5. właściciela stada. Koszty transakcyjne 11. Jest ogrodzenie	100	220	320
6. farmer. Koszty transakcyjne 11. Jest ogrodzenie	69 lub 70	240	309. 310
7. właściciel stada. Kowboje, brak kosztów transakcyjnych	100	230	330
8. farmer. Kowboje, brak kosztów transakcyjnych	90	240	330
9. właściciel Kowboje, koszty transakcyjne 11	100	219, 220	329, 330
10. farmer, kowboje, koszty transakcyjne 11	100	230	330

6. Właściciel stada A: postawi ogrodzenie B: nie stawia ogrodzenia i płaci kare

9. Warianty dla farmera: Albo kowboje A, albo ogrodzenie B

Koszty transakcyjne pokrywa nie właściciel

Koszty transakcyjne a postęp techniczny.

2 przypadki w których koszty transakcyjne występują, to nie mają znaczenia, można je pominąć.

Brak kosztów transakcyjnych - rozkład praw własności nie wpływa na efektywność, a na podział dochodów

Słabości rozwiązania Coase'a

1. Występowanie dóbr publicznych i związany z tym problem gapowiczów

2. W sytuacji bardzo wysokich kosztów transakcyjnych, lepsze są (mniej kosztują) rozwiązania typu podatki, subsydia, normy administracyjne, itp.

3. Niepewność co do opłat. Opłaty mogą być zawyżane. Zjawisko niejednakowej ceny przy sprzedaży i nabyciu.

4. Występuje zjawisko tzw. Uspołeczniania efektów zewnętrznych (przerzucanie na całe społeczeństwo)

5. Nadanie praw własności przez państwo może być błędne.

Własność prywatna jest bardziej efektywna, ale nie oznacza to że nie ma miejsca dla własności publicznej. W ramach własności publicznej mamy 5 uprawnień własnościowych:

1. Wejście Access - np. prawo biwakowania, lub wędkowania na terenie Parku narodowego.

2. Pozyskiwanie cząstek zasobów

3. Zarządzanie, prawo wewnętrznego regulowania sposobów użycia zasobów

4. Wykluczenie, prawo decydowania o tym kto może wejść np. na teren Parku Narodowego

5. Alienacja, prawo do zarządzania i wykluczania łącznie

::1.12.2009::

Rozwiązanie: 1 Produkcja 10. Suma korzyści netto = 15

• Konsumenci

Nadwyżka konsumenta. Pole trójkąta zawartego - 25. Pole trójką ta (10 * 5 / 2). Miara korzyści jaką posiadają konsumenci

• Państwo = 0, nie ma podatków

• Społeczeństwo - traci -10

9

S = P = LAC

D = 9 - 0,5x

LMC = 4

Xe=10 18

Rozwiązanie 2: Produkcja 8 = suma korzyści 16, uwzględnieniem korzyści budżetu państwa i strata społeczna jest mniejsza. Podatki prowadza do internalizacji efektów zewnętrznych. Suma korzyści netto w gospodarce jest wyższa niż w 1. Rozwiązaniu.

• Konsumenci - 16.

• Producenci -0 - cena jest równa nowemu kosztowi (społecznemu)

• Rząd - wpływy z podatków - 8

• Społeczeństwo - 8

Rozwiązanie 3: S = 4,5 (4+0,5). Produkcja 9, suma korzyści 20,25. Rozwiązanie najlepsze.

• Społeczeństwo - 0. Nie ma strat społecznych

• Producenci - 0

• Państwo - MCA < podatków. Lepiej instalować urządzenia niż płacić podatki. Nie ma wpływów budżetowych

• Konsument: 9 * 4,5 / 2 = 20,25

Rozwiązanie 4: S = 5,5 (4+1,5). Produkcja 7. Suma korzyści = 12. Najgorszy wariant.

• Usuwanie kosztów jest droższe niż płacenie podatków. Jednak jest przymus prawny powodujący że środowisko ma być czyste

• Producenci =0

• Konsumenci = 12,()

• Rząd = 0

• Społeczeństwo =0.

Mamy 2 podmioty - A i B.

• Podmiot A wpływa negatywnie na B (truje go)

• Zarówno podmiot A i B mogą instalować urządzenia przeciwko temu truciu.

A instaluje urządzenie X
B instaluje urządzenie Y

B

	Brak Y	Jest Y
Brak X	1000, 100	1000, 200
Jest X	500, 300	500, 200

A

Gdy A nie instaluje X ma zyski 1000, bez względu na to co zrobi B.

Gdy B nie instaluje Y i nie ponosi szkód od A, to ma zyski 300.
Gdy są zanieczyszczenia pochodzące od A, to zyski B = 100

B może uniknąć strat tych 200, instalując urządzenia u siebie po koszcie 100.

A żeby nie było szkód dla B musi instalować urządzenie X po koszcie 500.

3 reguły prawne:

1. A może swobodnie zanieczyszczać

2. B ma prawo do odszkodowań od A

3. B ma nakaz sądowy zobowiązujący A do przeciwdziałania skutkom zanieczyszczeń

Podmioty A i B nie kooperują.
Można kooperować mimo obowiązywania reguł prawnych

	Brak współpracy		nadwyżka	Jest współpraca
	A	B		A	B
Reguła 1	1 000	200	0*	1000	200
Reguła 2	800	300	100 **	850	350
Reguła 3	500	300	400 ***	700	500

* Jeżeli by chcieli współpracować, ponieśli by koszty transakcyjne.
** nadwyżkę warto rozdzielić, np. 50/50.
*** pole do negocjacji = 400, dzielą się po połowie.

Reguła 2 - w wyniku targowania się, suma dochodów wynosi tyle ile w optymalnym rozwiązaniu = 1200. Targowanie jest efektywne niezależnie od reguł prawnych.

Wnioski:

1. Prawa własności należy kształtować tak aby:

1. Usuwać przeszkody dla targowania się podmiotów między sobą. Wymaga to obniżania kosztów transakcyjnych.

2. Należy prawa własności tak kształtować, aby minimalizować straty z tej sytuacji, że targowanie niczym się nie skończy. Usuwać przeszkody, minimalizować straty.

Przedsiębiorstwo

Teorie przedsiębiorstw:

1. Teoria demzec'a.

2. Teoria Goasta - transakcyjna teoria przedsiębiorstwa.

3. Teoria Knight'a - Teoria przedsiębiorstwa - przedsiębiorczość.

4. Teoria innowacyjności:

1. Szumpeter

2. Szmukler

5. Agencyjna teoria przedsiębiorstwa.

6. Przedsiębiorstwo traktowane jako jeden z 4 regulatorów w gospodarce

1. Pozostałe: rynek, państwo, gospodarstwa domowe

7. Teoria Richardsona - technologiczno branżowa specyfika działu

8. Teoria Simona - mówi o ograniczeniu racjonalności funkcjonowania podmiotów gospodarczych.

9. Teoria wiedzy i uczenia się w firmie

10. Teoria współzależności decyzji przedsiębiorstw - nawiązująca do teorii gier.

11. Teoria Bero - problem siły i władzy w przedsiębiorstwie.

12. Teoria zwracająca uwagę na problem kultury, zwyczajów, wartości opinii.

13. Teoria zasobów i kompetencji.

14. Ewolucyjna teoria przedsiębiorstw

15. Teoria rachunkowa, uwzględniająca rolę zarządzania aktywami i pasywami. Teoria Mogilani.

16. Problem inwestycyjnej teorii przedsiębiorstwa.

17. Teoria praw własności przedsiębiorstwa.

18. Teoria wyjaśniająca przedsiębiorstwo w kontekście relacji kapitał własny - system fordowski i post-fordowski.

19. Teoria managerska.

20. Behawioralna teoria przedsiębiorstwa - uwypuklająca dużą rolę interesariuszy. Dlaczego ekonomista nie lubi teorii interesariuszy?

21. Ekologiczna teoria przedsiębiorstwa

22. Traktowanie przedsiębiorstwa jako wiązki kontraktów.

23. Teoria Kamel Bahallad - uwydatniająca kapitał intelektualny przedsiębiorstwa.

Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa

E - rynki inne niż rynki dóbr prywatnych

Pi - całkowity zysk ekonomiczny brutto, z uwzględnieniem kosztów alternatywnych. TR - TC.

Firmy dążą do maksymalizacji pi. Pi jest maksymalne kiedy Mpi dąży do zera. Jest tak kiedy:

1. MR = MC

2.(dMR/dx - dMc/dx) < 0. Aby firma maksymalizowała zyski, utarg krańcowy musi maleć szybciej niż koszt krańcowy.

Przedsiębiorstwa dysponują o stałej i zmiennej produkcyjności czynnika pracy.

Pochodna dw/dl - przyrost funduszu płac dotychczas zatrudnionych pracowników, z tego faktu że nowo zatrudniony pracownik został zatrudniony po płacy wyższej niż dotychczasowa.

Narysować 2 rysunki, jeden po drugim, które pokazują cenodawcę w krótkim okresie, który maksymalizuje zyski w dwojaki sposób: jako wielkość zysków i jako funkcje zysków.

Trzeba narysować funkcję zysków całkowitych.

Techniki produkcji ceno dawcy o zmiennej produkcyjności czynnika pracy.

• X maksymalizujący zysk (Xe)

• Xa, Xb - break event point - próg rentowności

• TR = TC,

• p*x = TFC+TVC,

• p*x = AFCx * AVC * x

• p = (AFC + AVC)

• p = ATC

• Xc wielkość produkcji maksymalizującej utargi.

• Xd wielkość produkcji przy której kończy się popyt, utarg całkowity 0.

::8.12.2009::

FC C



TC

TC

TR

pi B B

X

Xa E Xc Xb XD

Xa Xe Xc Xb Xd

Ceno biorca, krótki okres, techniki produkcji o stałej produkcyjności czynnika pracy.

Granice przedsiębiorstwa - granice wyznacza wielkość produkcji, którą dana firma jest w stanie dostarczać.
Dla ceno dawcy: model monopolu, w punkcje MR przecina się z MC

Aby firma maksymalizowała zyski, muszą być spełnione 2 warunki

1. MR=MC

2. dMR/dx - Dmc/dx < 0. Utarg krańcowy musi maleć szybciej niż koszt krańcowy.

W teorii neoklasycznej nie ma praw własności, kosztów transakcyjnych, asymetrii informacji, efektów zewnętrznych, struktur zarządzania, konfliktu między managerami a właścicielami itd. Przekształca nakłady w efekty i kieruje się maksymalizacją zysku.

rynek czynników produkcji Rynek produktów

Otoczenie instytucjonalne przedsiębiorstwa

1. O otoczenie regulacyjne

• Państwo reprezentowane przez Rząd i Bank Centralny,

• Urzędy antymonopolowe, potencjalnych inwestorów

• Sądy

• Organizacje związkowe na zewnątrz przedsiębiorstwa

• Władze lokalne

• Urzędy patentowe

• Otoczenie zasilające

• Dostawcy kooperanci

• Podwykonawcy

• Partnerzy biznesowi

• Banki

• Firmy ubezpieczeniowe

• Instytucje pośrednictwa finansowego

• Urzędy pracy

• Otoczenie zasilane

• Klienci

• Partnerzy

• Spedytorzy

• Organizatorzy targów

• Pośrednicy handlowi

• Urzędy pracy

• Otoczenie konkurencyjne

• Ekonomia sieci (Network economy), infrastruktura kooperacyjna

• Otoczenie koordynacyjno-kooperacyjne

• Organizacje pozarządowe (sektor społeczny)

• 3P - Public Private Partnership

1. Funkcja produkcji - aktywa firmy, aktywa specyficzne

2. Funkcja kosztów produkcji połączona jest z kosztami transakcyjnymi.

1. Problem specjalizacji produkcji i koszty produkcji. Im większa specjalizacja produkcji, tym koszty produkcji maleją. Koszty transakcyjne jednak zaczynają rosnąć.

Omawiane teorie

Teoria praw własności w przedsiębiorstwach
Innowacyjna teoria Szumpetera
Przedsiębiorcza teoria przedsiębiorstwa Naika?
Teoria zasobów i kompetencji
Teoria kosztów transakcyjnych Coase'a
Teoria Williamsona
Teoria agencyjna
Teoria zdeterminowana przez kapitał intelektualny.

Akcjonariusze są najważniejszym interesariuszem
Monopole przyczyniają się do postępu technicznego. Zyski monopolowe powinny być, ale nie za duże. (wilki)

15.12.2009
Teoria przedsiębiorstwa

Teoria praw własności -

mówi o wyższości przedsiębiorstwa prywatnego nad każdą inną formą nieprywatnego przedsiębiorstwa i podkreśla rolę spółek akcyjnych, zwłaszcza w poszerzaniu granic firmy. Zwraca uwagę na wzajemne relacje akcjonariuszy większościowych i mniejszościowych, problem wzajemnego dopasowania się tych grup.

Im trudniej wyodrębnić krańcowe produkcyjności czynników produkcji, (MPL, MPK), tym istnieje większa potrzeba koncentracji własności, a w praktyce trudno wyodrębnić te krańcowe wielkości i powiązań je z płacą.

Teoria praw własności mówi że potrzebna jest koncentracja własności i instytucja pt. wierzyciel nadwyżki (residual claiment). Podmiot ten ma decydującą rolę w kwestii własności. Residual claiment ma 4 główne funkcje:

1. Eliminuje gapowiczów

2. Dopełnia kontrakty, które na ogół są niekompletne

3. Inwestuje

4. Traktuje swoje wynagrodzenie jako resztę po opłaceniu innych czynników w przedsiębiorstwie.

W każdym przedsiębiorstwie musi być ktoś taki, jest to akcjonariusz własnościowy - decyduje o strategii firmy.

Regulacje państwa - traktowane są jako ograniczenia praw własności. Z tytułu regulacji nie ma odszkodowań. Jak państwo przejmuje własność to musi płacić odszkodowanie, ale z tytułu regulacji nie musi płacić odszkodowania. W związku z tym, jest naturalna tendencja do przeregulowania gospodarki.

Włączanie managerów we własność przedsiębiorstwa - wynagrodzenia w formie akcji. Ma to motywować do zachowań zgodnie z interesami właścicieli.

Innowacyjna teoria przedsiębiorstwa Schumpetera

1. Główna myśl: aby właściciele i managerzy byli przedsiębiorcami. Wymienia się takich 7 cech przedsiębiorcy:

1. Musi posiadać zdolność zarządzania

2. posiadać cechy przywódcze

3. mieć charyzmę

4. Wykazywać kreatywność

5. Mieć wyobraźnie

6. Umieć dokonywać osądów przyszłości

7. Być innowacyjny

2. Rolą przedsiębiorcy są innowacje, wynalazki. Przedsiębiorca dąży do tworzenia wynalazków. Nie ma rynków na wynalazki dla tego też to żeby rozwijać wynalazki potrzebne są przedsiębiorstwa. Rozwiązywanie problemu własności intelektualnej

3. przedsiębiorczość wymaga zysków monopolowych, nie ma innowacji bez zysków (lecz nie nadmiernych)

4. Rozmiary firmy mogą zabijać przedsiębiorczość. Zbyt duża firma nie sprzyja przedsiębiorczości. Są pewne optymalne granice przedsiębiorstwa.

5. Podkreślanie roli zachowań i oczekiwań podmiotów. Rola oczekiwań adaptacyjnych i racjonalnych.

6. Podkreśla rolę banków. Nie ma przedsiębiorczości bez pieniędzy banków. Banki powinny udzielać kredytów ludziom przedsiębiorczym.

7. Relacje mikro-makro, z teorii Schumpetera można wnioskować na temat całej gospodarki narodowej. Jego teoria to podażowa teoria wynalazków, czyli kreacja wynalazków, ich produkcja.

8. Przedsiębiorczość ma duży wpływ na wzrost gospodarczy poprzez czynnik TPF (Total productivity factor), w teorii Solowa: czynnik A. Przedsiebiorczość poprzez oddziaływanie na ten czynnik wywiera wpływ na procesy wzrostu gospodarczego.

9. Schumpeter jest tą osobą, która mówi o aktywnej roli pieniądza w gospodarce. PYTANIE 2: obszary konsensusu. Mówiąc o konsensusie, jest 6 obszarów tego consensusu:

1. W długim okresie decydujące znaczenie mają czynniki strony podażowej (czynniki wzrostu: kapitał, kapitał ludzki, nakłady pracy i postęp techniczny).

2. W krótkim okresie, decydujące znaczenie ma popyt. Jest tylko spór które elementy popytu mają decydujące znaczenie.

3. Problem krzywej Philipsa i sporów wokół tej krzywej. Rozstrzygnięte jest w sensie, dzisiaj przyjmuje się że w krótkim okresie jest wymienność między inflacją a bezrobociem, w długim okresie jej nie ma - przyjmuje się koncepcja Friedmana. Główny dzisiaj spór leży gdzie indziej. Mianowicie ten spór polega na tym, czy ta pionowa krzywa Philipsa znajduje się na poziomie naturalnej stopy bezrobocia. Ta naturalna stopa bezrobocia jest punktem równowagi w gospodarce. Polityka Państwa wybiera pomiędzy inflacją a bezrobociem

4. Rola pieniądza. Do niedawna przeważała w ekonomii nurtu istniała dychotomia sfery realnej i nominalnej. Polega to na tym, że pieniądz ma znaczenia ale tylko dla wielkości nominalnej, nie wpływa na wielkości realne w gospodarce. Byłoby to sprzeczne z tym co mówił Schumpeter. Dzisiaj we współczesnej makroekonomi: w krótkim okresie pieniądz ma znaczenie dla wielkości realnej PKB, płac relanych, zatrudnienia i bezrobocia, natomiast w długim okresie, jedynym skutkiem wzrostu podaży pieniądza jest wzrost inflacji.

5. Polega na sposobie prowadzenia polityki gospodarczej państwa. Polityka gospodarcza państwa to glównie polityka fiskalna i monetarna, można je uprawiać na 2 sposoby: dyskrecjonalnie i w oparciu o stałe reguły. Dyskrecjonalna to znaczy uznaniowa, w zależności od rozwoju sytuacji. W oparciu o reguły, np. w polityce monetarnej wiele banków nie stosuje się w Prost do reguły tailora, która ma konkretną postać algebraiczną. Podaż pieniądza nie jest zasługą banku centralnego, tylko wynika z wewnętrznych potrzeb podmiotów gospodarczych. Consensus: rośnie rola rynku, wszystkie szkoły się zgadzają że coraz większe zastosowanie w polityce monetarnej i fiskalnej mają reguły.

6. W jaki sposób prowadzona jest polityka stabilizacyjna. Chodzi o stabilizację koniunktury gospodarczeh. Tradycyjna polityka to była polityka podwójnego sterowania gospodarką, oddziaływania centrum na podmioty. Współcześnie wykorzystuje się teorie gier w polityce stabilizacyjnej. Wszystkie szkoły ekonomii się z tym zgadzają.

Teoria Naida (krzywa Naida)

Krzywa Naida - Krzywa produkcyjności całkowitej - funkcja produkcji.

Teoria mówi że przedsiębiorstwo to instytucja przezwyciężająca niepewność w gospodarce. „Przedsiębiorstwo jest swoistą formą ubezpieczenia działalności gospodarczej”. Naid, podobnie jak Schumpeter podkreśla rolę przedsiębiorcy, ale u Schumpeera przedsiębiorca był od wewnątrz firmy, u Naida może to być podmiot zewnętrzny. Nie musi mieć aktywów, musi mieć pomysł. Naid zwraca uwagę na rolę twardych ograniczeń. Przedsiębiorcą można być jak są twarde ograniczenia budżetowe.

Istotą teorii Naida jest traktowanie zarządzania jako dobra klubowego. W klubie korzyści są tym większe im jest mniej członków klubu.

Teoria zasobów i kompetencji

Penrose, Porter, Liedmann

W myśl tej teorii, rozwój przedsiębiorstwa polega na rozwoju zasobów materialnych i kompetencji ludzi i wzajemnym wzbogacaniu się.
U Penrosa występuje problem nadmiernych zdolności produkcyjnych. Firma powinna mieć zawsze większe zdolności produkcyjne niż wynosi popyt, dlatego że:

1. Może to być barierą wejścia

2. Dla wynalazców to możliwość wprowadzania innowacji

3. Możliwość Dywersyfikacji produkcji

4. Zabezpieczenie przed ryzykiem niepewności (wykorzystanie zdolności na nieprzewidziane sytuacje)

5. Nadmierne zdolności łagodzą frykcyjność rynku

6. Można wykorzystywać dla dalszego wzrostu.

U Penrosa dominuje zarządzanie strategiczne nad operacyjnym. Penrose mówi o znaczeniu procesów learning-by-doing. Przejście z krzywej ATC na krzywą ATC niżej położoną.

Relacja makro-mikro: teoria mówi o dużej odporności firm na politykę gospodarczą. Firmy są w miarę autonomiczne, niezależne. Ma to miejsce wtedy, kiedy aktywa (zasoby materialne i ludzie) są bardziej unikalne tym słabiej poddają się oddziaływaniu cen. Wygrywa konkurecje to przedsiębiorstwo, które ma bardziej unikalne aktywa.

Teoria kosztów transakcyjnych Coase'a

Przedsiębiorstwo to organizacja hierarchiczna gdzie dominuje nakaz, nakaz zastępuje ceny na rynku.
Coas był zwolennikiem integracji pionowej.
Istotą tworzenia przedsiębiorstwa jest to ż koszty zawieranych transakcji są niższe niż gdybyśmy te koszty zestawili na rynku. Ale w przedsiębiorstwach mamy do czynienia z kosztami wewnętrznego zarządzania. I te koszty rosną, w miare wzrostu rozmiarów firmy. Są optymalne granice przedsiębiorstwa. Granice polegające na zrównaniu kosztów transakcji rynkowych i kosztów organizacji działalności gospodarczej. Jeżeli są wyższe, można przenosić transakcje na rynek - outsourcing.

Zdaniem Coase'a cele działania przedsiębiorstw są jak najmniejsze koszty transakcyjne. Nie minimalizacja, a oszczędzanie. Koszty transakcyjne powinny być mniejsze, ale nie minimalne. Coas mówi o oszczędzaniu. W zarządzaniu w teori Coase'a kluczowe znaczenia ma zarządzanie granicami firmy. Coas zwraca uwagę na relacje kosztów tranakcyjnych z mix-policy. Polityki gospodarczej fiskalno-monetarnej. Widzi 3 kanały transmisji:

1. Większy popyt większe obroty mniejsze koszty transakcyjne niższe ceny większy PKB przy mniejszej presji inflacyjnej (ceteris paribus)

2. Zmiany popytu i podaży na rynku prowadzą do wzrostu kosztów karty menu i zdzieranych zelówek. Niechęć do zmiany cen sztywność cen procesy oczyszczania rynków nie mają miejsca

3. Restrykcyjna polityka monetarna to trudniejszy dostęp do pieniędzy dodatkowe koszty transakcyjne.

Kolejny wniosek z teorii Coase'a - czy w myśl tej teorii idelanie żeby było 1 przedsiębiorstwo? Nie, byłaby to gospodarka centralnie planowana. Silniejsze przedsiębiorstwa są warunkiem lepszego działania rynków.

Teoria Williamsona

Dla niego rozwój przedsiębiorstwa to gromadzenie specyficznych aktywów. W ogóle Williamsom mówi o 3 elementach ważnych w tworzeniu przedsiębiorstw:

1. Specyficzne aktywa - trudno go alternatywnie wykorzystać. Koszty alternatywne = 0

2. Niepewność

3. Częstotliwość transakcji. Te transakcje mogą mieć charakter spot (natychmiastowych) i długookresowych. Im transakcje mają długookresowy charakter, tym powinny być zawierane w ramach przedsiębiorstwa.

Zwraca uwagę na rolę nadzoru korporacyjnego i właścicielskiego przedsiębiorstwem. Można powiedzieć że jego teorie były prorocze. Można powiedzieć że jedną z przyczyn ostatniego kryzysu był niewłaściwy nadzór właścicielski i korporacyjny. Przejawiało się to w tym, żeby było złe zarządzanie ryzykiem, oraz zbytnie powiązanie firm z firmami ratingowymi.
Pozatym instytucja kontroli polega na tym że kontrolowany płaci kontrolującemu. Jeżeli tak jest, audyt nie zawsze jest obiektywny.

Wiliamson integruje 2 nurty w teorii przedsiębiorstwa. Jeden nurt to transakcyjny, a drugi to zasobów i kompetencji. Coase'a łączy z Penrosem.

Przedsiębiorstwo pozycje swoją buduje w 2 wymiarach:

1. Strukturalnym - monopol, konkurencja, bariery wyjścia - umiejętność tworzenia siły i jej wykorzystania dla własnych celów przedsięiorstwa

2. W układzie instytucjonalnym, koszty transakcyjne, prawa własności, motywy, struktury zarządcze. Jest to umiejętność tworzenia efektywności.

3. Wykorzystanie siły i dążenia do efektywności. Większa waga czynników instytucjonalnych

Teoria agencyjna

Kontrpropozycja instytucjonalna dla teorii kosztów tranakcynjych.

W teorii agencyjnej, przedsiębiorstwo to węzeł kontraktów rynkowych. Można powiedzieć że sprzyja temu usieciowienie, fraktalizacja przedsiębiorców.

Zwraca uwage na Koszty agencji, w 3 wymiarach:

1. Koszt monitorowania managerów przez właścicieli

2. Koszt uwiarygodniania się managerów przed właścicielami

3. Koszty rezydualne, wynikające z tego że nigdy pełnej zgodności grup tych 2 interesów nie będzie.

Wysokie koszty agencji w myśl tej teorii prowadzą do rozluźnienia węzłów kontraktów i do pojawienia się takich zjawisk jak outsourcing czy franchising. W tej teorii, jest ekonomista, który mówi o minimalizacji kosztów agencji, jako jednym z podstawowych celów funkcjonowania przedsiębiorstw.

Przedsiębiorstwo to relacje pracodawca - pełnomocnik. Koszty agencji są dodatkowym argumentem za stałymi regułami w polityce monetarnej i fiskalnej

Teoria kontraktualna

Glain, Grossmann

Przedsiębiorstwo jest po to aby kontrolować kontrakty, które mają charakter niekompletny, decydować o tym co robić gdy okoliczności są sprzeczne w zawartym kontrakcie. Główne decyzje przedsiębiorstwa to dopełnienie kontraktów. Rynki nie dokonują dobrze alokacji praw własności, dlatego przedsiębiorstwa musza to korygować. W myśl tej teorii, jest stała rywalizacja między właścicielem i managerem o kontrolę nad kontraktami.

Teoria przedsiębiorstwa zdeterminowana przez kapitał intelektualny

Zengel, Hummel, Grossmann

Kapitał intelektualny: kapitał intelektualny jest specyficznym zasobem.

• Wiedza

• Utalentowani ludzie

• Relacje firmy - w pewnym sensie kapitał społeczny.

W myśl teorii, nie tyle tworzy zasoby, co rolą przedsiębiorstwa jest przyciągać te zasoby do siebie, do wewnątrz. Granicą firmy jest efektywność pozyskiwania kapitału intelektualnego.

W myśl teorii, przedsiębiorstwo to nie zastępowanie rynku hierarchią jak u Coase'a. Nie jest też hybrydą Williamsona. Przedsiębiorstwo to miejsce do pozyskiwania kapitału intelektualnego.

Kapitał intelektualny ma 4 konsekwencje makroekonomiczne:

1. Kapitał intelektualny jest jednym z powodów działania firm w obszarze rosnących korzyści skali

2. Długookresowa krzywa Philipsa w miarę większej ilości kapitału przesuwa się w lewo.

3. Endogeniczne modele wzrostu gospodarczego.

4. Silne podstawy dla teorii realnego cyklu koniunkturalnego.

Teorie managerskie

Mintz, Changler, Drucker, Mais,

Przedsiębiorstwo po to jest tworzone żeby likwidować chaos I wprowadzać porządek. Celem jest wielkość sprzedaży, nie zyski.
Podkreśla rolę managera i ta rola jest największa im bardziej skomplikowane są techniki produkcji i im większe jest rozproszenie akcjonariatu.

Również podkreślana jest rola nadzoru właścicielskiego.

Teoria behawioralna.

W myśl tej teorii, przedsiębiorstwo funkcjonuje jako koalicja interesariuszy. Głównym twórcą jest Freeman. Interesariusze mają większe znaczenie niż akcjonariusze. Akcjonariusz jest sprowadzony do roli inwestora.

Duże firmy aktywnie współkształtują otoczenie instytucjonalne.

Teoria interesariuszy mówi że duże firmy wywierają silne efekty zewnętrzne na całą gospodarkę. Jednocześnie w dużych firmach były praktyki nieuczciwych działań. Nieuczciwe praktyki to naruszanie etyki.

W myśl koncepcji interesariuszy, mamy 5 cech przedsiębiorstwa:

1. Przedsiębiorstwa nie maksymalizują zysku czy sprzedaży, a bezpośrednio maksymalizują dobrobyt społeczny.

2. Sprawiedliwy podział korzyści i kosztów między interesariuszami przedsiębiorstwo powinno zapewnić.

3. Pełna internalizacja efektów zewnętrznych.

4. Uzgadnianie sprzecznych interesów jest możliwe w jeden wspólny interes firmy.

5. Wyeliminowanie złych praktyk monopolistycznych, czyli np. przejmowanie nadwyżki konsumenta w postaci różnicowania cen.

Krytyka ekonomi instytucjonalnej: Żeby ten 5 cech mogło być realizowane, musiało by być spełnione 7 założeń:

1. Zerowe koszty transakcyjne

2. Pełna informacja i brak asymetrii informacji

3. Precyzyjnie wyznaczone prawa własności musiały by istnieć

4. Efekty zewnętrzne musiałyby być zinternalizowane zgodnie z Coasem.

5. Tożsamość interesu własnego i wspólnego. Innymi słowy, egoizm i altruizm chodzą w parze

6. Musiałaby wystąpić jednakowa skłonność do ryzyka interesariuszy.

7. Przedsiębiorstwa są w zależnościach strategicznych między sobą, ale ta komplementarna współzależność w warunkach zachowań oportunistycznych prowadzi do defektów organizacji.

W warunkach motywacji, główny elementem motywacyjnym jest dążenie do dużych zysków monopolowych. Jest to nieefektywne statycznie (niezgodne z zasadą Paretto), ale funkcjonalne. Gdyby gospodarka była w pełni wolnokonkurencyjna, nie było by zysków ekonomicznych. Byłby zastój, nie było by B+R. Warunkiem rozwoju jest odejście od tych warunków. Zysk monopolowy jest nieefektywny, ale funkcjonalny.

Inni interesariuszy mają o tyle znaczenie o ile przyczyniają się do wartości dodanej.

::5.01.2010::

Koszty agencji powstaje problem kto kogo zatrudnia, czy praca kapitał, czy kapitał prace. Kapitał na ogół zatrudnia prace, jest bardziej specyficznym, mniej mobilnym aktywem. Ma kontrole nad nadwyżką ekonomiczną w przedsiębiorstwie. Powstaje problem: Jak rośnie rola kapitału intelektualnego, najbardziej specyficznym aktywem może być praca.

Problem Alokacja ryzyka - im więcej interesariuszy, tym skłonność do ryzyka jest różna. Wśród interesariuszy mamy 2 grupy: managerzy i właściciele. Większą skłonność do ryzyka ma właściciel. Rozkłada on swoje kapitały na różne przedsięwzięcia.

4 wnioski z modelu pryncypała agenta:

1. Im jest większa niechęć do ryzyka tym musi być ciekawszy kontrakt dla tych mających awersję do ryzyka. Muszą być wyższe płace, a oznaczają one mniejszą nadwyżkę ekonomiczną. Im większa awersja do ryzyka tym mniejsze środki na rozwój firmy.

2. Interesy podmiotów winny być uwzględniane do granicy partycypacji danego podmiotu. Na tyle na ile przyczyniają się do tworzenia nadwyżki. Różni interesariuszy powinni być w różny stopniu uwzględniani w strategii firmy.

3. Z modelu wynika kwestia trudności zapewnienia optymalnego kontraktu. Inne cele mają pryncypałowie, a inne agenci. Pogodzenie tych sprzecznych celów to treść kontraktów

4. Trzeba znać funkcję użyteczności podmiotów gospodarczych. Chodzi o ich skłonność do ryzyka. Problem polega na tym że ta skłonność jest wiedza prywatną, a nie publiczną. Podmioty nie uzewnętrzniają swojej skłonności do ryzyka.

Na tym polega krytyka teorii interesariuszy.

10 punktów dotyczącej instytucjonalnej teorii przedsiębiorstwa:

1. Trzeba uwzględniać interesariuszy, ale decydująca jest rola akcjonariuszy.

2. Należy odróżniać sektor dużych firm od sektora małych i średnich firm. Małe i średnie raczej podlegają wpływowi otoczenia instytucjonalnego, natomiast duże firmy, odwrotnie. Z jednej strony podlegają, ale same aktywnie na to otoczenie oddziaływają. Przykład: korporacje transnarodowe.

3. Wzrost roli kapitału intelektualnego.

4. W strukturze zarządczej firmy przechodzi się od struktur pionowych do poziomych.

5. Centra decyzyjne winny być organizowane w okół bardziej specyficznego i mniej mobilnego czynnika produkcji. Gdyby było inaczej, to te bardziej mobilne czynniki produkcji mogą przejmować rentę, która należałaby się kapitałowi, a jeżeli by tak było, to właściciele kapitału nei byli by zainteresowani dostarczaniem kapitału.

6. Przedsiębiorstwo jest jednym z 4 regulatorów życia gospodarczego, oprócz państwa, rynku i gospodarstwa domowego. Należy widzieć wzajemne relacje państwo -przedsiębiorstwo - rynek

7. Przedsiębiorstwa to wiązki kontraktów, a w ramach teorii kontraktów rośnie rola kontraktów relacyjnych, często mających charakter nieformalnych. Często więzi o charakterze nie prawnym. W Japonii np. liczą się bardziej więzi nieformalne. Wymaga to większego kapitału społecznego.

8. Problem ładu korporacyjnego, opartego o tzw. Kodeks Cadburry'ego. Elementy co powinno być, aby ten system ładu korporacyjnego był efektywny.

9. Koncepcja konfirma. Próba godzenia interesu indywidualnego odcinkowego, z interesem ogólnym, publicznym. W jaki sposób przedsiębiorstwo realizując własne interesy, uwzględnia interesy całej gospodarki narodowej.

10. Problem granic przedsiębiorstwa. Są coraz bardziej płynne i w dobie Internetu, fraktalizacji, usieciowienia rośnie rola sieci, często trudno jest powiedzieć gdzie te granice przedsiębiorstwa się kończą.

::System instytucjonalny::

Mamy 8 cech różnicujących systemu instytucjonalne. 5 modeli systemów instytucjonalnych:

	model neoklasyczny	zmodyfikowany model neoklasyczny	system amerykański	system niemiecki	system japoński
typ organizacji	przedsiębiorstwo traktowane jako czarna skrzynka, gdzie decydującą rolę ma funkcja produkcji. Modelem wynikającym jest model wolnej konkurencji	elementy konkurencji niedoskonałej. Dominującym typem jest hierarchia funkcjonalna - różnice między takimi elementami jak koncern, holding, syndykat, pool, konsorcja. Problem integracji pionowej i poziomej.	hierarchia funkcjonalna z silnym podkreśleniem roli managerów. „Góra wie lepiej niż dół”. Centralizacja podejmowanych decyzji w ramach firmy.	społeczna gospodarka rynkowa. Hierarchia uczestnicząca. Nie zawsze góra wie lepiej. Konsultacja oddolna.	Rozwiązanie typu Keiretsu
struktura zarządcza, związane z typem nadzoru korporacyjnego	ideałem jest połączenie własności i zarządzania. Jednocześnie i ten kto zarządza i właściciel to jedna i ta sama osoba. Nie ma problemów agencji	Pojawia się problem agencji. Są sprzeczności interesu między właścicielami i managerami. Ostatecznie właściciele mają decydującą siłę.	większy akcent na rolę managerów. W istocie, decyzje taktyczne podejmują managerowie.	Mit Bestimmung. Wspólny udział w zarządzaniu i udział pracowników w zarządzaniu. Aktywna rola pracowników	Wybiórcze zarządzanie relacyjne. Silne przywiązanie do firmy, mała mobilność siły roboczej.
instytucje finansowe	zalecaną formą jest aukcja. Oczywiście na rynku pracy nie ma aukcji, ale idealnie by było gdyby istniały.	decydująca rola giełdy. Giełda przeważa nad systemem bankowym	finansowanie rozwoju firm poprzez emisje akcji. Transfery debetowe. Większa skłonność do tworzenia skomplikowanych instrumentów.	Finansowanie rozwoju firm przez rynek. akcent na działalność refinansową, a nie operacje wolnego rynku. Mamy do czynienia z izbami rozliczeniowymi, transferami kredytowymi. W Japonii dodatkowo Keiretsu
instytucje rynku pracy			główny problem działania tych instytucji to zapewnienie MVPL = MCL (krańcowe korzyści zatrudniania = krańcowym kosztom zatrudniania). System tym skuteczniejszy, jak ta równość jest spełniona.	Decydująca rola pracodawców, mała rola związków zawodowych i elastyczny rynek pracy. Niski EPL. Łatwo jest zwolnić człowieka, ale łatwo też przyjąć	Regulacje korporacyjne	kontrola personelu w ramach firmy.
instytucje rynku produktów			giełdy towarowe	pewne formy regulacji z decydującą rolą oligopoli.	grupy kapitałowe	grupy kapitałowe w ramach Keiretsu
prawa własności i ich egzekwowanie	dominują prywatne prawa własności, ale są zewnętrzne w stosunku do modelu.	Rezydualne prawa własności wynikające z kontraktów niekompletnych. Firmy na ogół zawierają kontrakty niekompletne i wówczas rośnie rola praw własności.	prawa własności tworzone są przez sądy.	Ustanowienie praw własności poprzez ugrupowania kapitałowo-przemysłowe	Powtarzane renegocjacje ex-post.
Normy społeczne	homo-economicus.	koncepcja utylitaryzmu. Realizacja własnych interesów. Pojawiają się pewne niesprawności rynku, ale podmioty dążą do realizacji własnych funkcji użyteczności	„od pucybuta do milionera”. Silny akcent na indywidualne kariery i przedsiębiorczość, dochodzenie do sukcesu. Duży indywidualny kapitał społeczny. Pracownik jest przedmiotem	Podmiotowa rola pracownika, obywatelstwo przemysłowe.	gradacja statusu społecznego, ale jednocześnie silne idee konsensusu społecznego. Hierarchiczno-konsensualna kultura.
Rola państwa	Państwo w roli nocnego stróża	Dopuszcza się pewną interwencję państwa, zwłaszcza w zakresie dóbr publicznych. Pojawia się problem długu publicznego	Demokracja przedstawicielska z silną rolą prezydenta	Korporatyzm społeczny	Biuro-pluranizm, z dużą regulacją państwa, duża rola biurokracji i dużą rolą zaleceń nieformalnych.

Keiretsu - poziome alianse różnych firm o pewnych zależnościach pionowych. Całkowite oddzielenie zarządzania od właścicieli. Mamy 5 elementów:

1. Wzajemne udziały akcji poszczególnych firm zrzeszonych w keiretsu.

2. Wspólny bank, główny w ramach stowarzyszenia.

3. Rada prezydentów, jako organ rządzący.

4. Wspólna korporacja handlowa

5. Wspólna strategia inwestycyjna.

Sony nigdy nie była w keiretsu, a osiągnęła lepsze wyniki niż firmy zrzeszone. Obecnie występuje rozluźnienie keiretsu.

W Japonii występuje Kiosei (administrować) Shido (doradzać). Jest to zalecenie nieformalne władz w stosunku do przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa nie musza tego realizować, ale powinny. To jest przykład zarządzania relacyjnego.

Instytucje rynku pracy:

1. Urzędy pracy, Agencje pośrednictwa pracy, Komisje wspólne, Na szczeblu całej gospodarki - trójstronna komisja (Polska)

2. Państwo a ALMP (aktywna polityka rynku pracy).

• Roboty publiczne

• Prace interwencyjne

• Pożyczki, kredyty udzielane firmom i bezrobotnym

• Szkolenia

• Agencje pośrednictwa

3. Prawo pracy: kodeksy pracy,

4. Wskaźnik EPL - wskaźnik restrykcyjności ochrony stosunku pracy. (jak łatwo jest zwolnić pracownika)

5. Nowe formy pracy: praca na telefon, praca w domu, Job sparing i inne. Tworzenie dualnego rynku pracy

6. Instytucja w roli opodatkowania, problem klinu podatkowego. Ile pracodawca musi odprowadzać do panstwa z tytułu zatrudnienia pracowników. W Polsce - składki ZUS. Najmniejszy klin podatkowy jest w GB i Irlandii.

7. Problem podziału w relacji płace-zyski. Problem strategii płacowych, walki związków zawodowych i pracodawców.

8. Układy zbiorowe pracy, związana z tym hipoteza Calmfors'a-Dryfila, która mówi że układy zbiorowe płacy można zwierać a 3 poziomach: przedsiębiorstwa, branży i poziomie centralnym. Najbardziej efektywne układy zbiorowe na szczeblu przedsiębiorstwa.

9. Problem płacy minimalnej i dostosowania płacy minimalnej do innych rozwiązań.

10. System zabezpieczenia społecznego, problem rent emerytur

11. Zasiłki dla bezrobotnych i relacja do płac (stopa zastąpienia)

12. Instytucje nieformalne, czyli dowiadywanie się o płacy kanałami nieformalnymi.

4 różnice między teorią homo-economicus:

Smith

• człowiek kieruje się rozumem,

• zachowania racjonalne są przyrodzone

• zachowania muszą zachodzić, ale ich powszechność zależy od wychowania

• Zachowania są stałe i rozprzestrzeniają się na wszystkie formy życia

• Człowiek z natury jest indywidualistą, społeczny charakter człowieka wynika z relacji indywiduów.

Mill

• Ludzie kierują się rozumem, pozaracjonalnymi

• Człowiek ma przyrodzone zdolności do racjonalnego działania

• Wynikają nie tylko z wychowania, ale również z własności. Im więcej własności prywatnej, tym więcej racjonalnych zachowań.

• Stałość zachowań racjonalnych wynika z odpowiednich instytucji

Veblen:

• Człowiekiem kierują głównie instynkty

• Są wynikiem selekcji naturalnej zachowań

• Nie ma pewności że zachowania racjonalne pojawią się u wszystkich

• Ewolucja promuje zachowania racjonalne, ponieważ są skuteczne.

Keynes

• Człowiek kieruje się instynktami.

• Racjonalnie starają się postępować przedsiębiorcy, ale mówimy też o racjonalnej polityce państwa.

• Racjonalne zachowania mogą się przejawiać wobec przewidywalnej przeszłości

• Nie ma stałości zachowań racjonalnych wobec zmieniającej się przyszłości.

Systemy instytucjonalne powinny odpowiadać tradycjom, przyzwyczajeniom danego społeczeństwa. Nie ma jednego, dobrego systemu, który należy narzucać w danym kraju.

::Rynek pracy::

10 punktów europejskiej strategii zatrudnienia (która ma aspekty instytucjonalne):

1. Preferencje dla aktywnych form walki z bezrobociem.

2. Kompleksowość (komplementarność) systemu instytucjonalnego. Inaczej mówiąc sukces instytucjo rynku pracy zależy od innych instytucji. Np. podatki silnie działają na rynek pracy.

3. Ułatwienie w zatrudnianiu absolwentów.

4. Godzenie zatrudnienia z obowiązkami rodzinnymi.

5. Rozwój zróżnicowanych form zatrudnienia.

6. Wspieranie samo-zatrudnienia, rola małych i średnich przedsiębiorstw.

7. Elastyczne prawo pracy

8. Optymalne relacje w zakresie regulacji i deregulacji.

9. Ograniczenie roli państwa i problemy deregulacji rynku pracy

10. Reformy państwa opiekuńczego. Wywodzi się od Bismarka i Bevereage'a.

Deregulacja to nie przeciwstawienie regulacji, a jako nowa forma regulacji.

Powiązanie instytucji z europejską strategią zatrudnienia + cechy rynku pracy

Cechy współczesnego rynku pracy:

1. Duża segmentacja rynku pracy

2. Rynek pracy w równowadze.

3. Sztywność płac wynikająca m.in. z kontraktów wieloletnich.

4. Na rynku pracy też występują relacje agencji, pracodawca-pryncypał, pracownik-agent

5. Problem insiders - outsiders.

6. Problem oparcia się o 2 modele, wyjaśniające wiele zjawisk: efficency wages oraz model aktywnych poszukiwań na rynku pracy.

7. Zjawiska histerezy




::Rynek pracy::

Instytucje rynku pracy:

1. Podstawową instytucją-organizacją są urzędy pracy. Jednak skuteczność ich funkcjonowania wymaga pewnych zmian systemowo-motywacyjnych, w tym wprowadzenia mierników oceny ich pracy.

Dla większej skuteczności w poszukiwaniach pracy przydatne mogą być komercyjne agencje zatrudnienia takie jak np. agencje pośrednictwa pracy, agencje doradztwa personalnego, agencje poradnictwa zawodowego i agencje pracy tymczasowej.

Ważne miejsce w systemie instytucjonalnym rynku pracy zajmują instytucje dialogu społecznego, np. rady zatrudnienia, związki zawodowe, związki pracodawców, organizacje zrzeszające bezrobotnych, organizacje pozarządowe współpracujące z publicznymi służbami zatrudnienia. Specyficzną instytucją dialogu społecznego jest Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych oraz wojewódzkie komisje dialogu społecznego. Stanowi to instytucjonalną formę współpracy państwa z innymi podmiotami, głównie partnerami społecznymi. Współpraca może np. polegać na ustalaniu płacy minimalnej czy zawarciu umowy społecznej dotyczącej różnych problemów.

2. Państwo a ALMP (aktywna polityka rynku pracy).

Wszystkie instytucje-organizacje zostały zobligowane do prowadzenia aktywnej polityki rynku pracy (ALMP). Aktywna polityka rynku pracy to polityka ukierunkowana na aktywizację bezrobotnych i zwiększenie motywacji w poszukiwaniu pracy oraz stałym podnoszeniu kwalifikacji (podejmowanie działań na rzecz zwiększenia stopnia aktywności zawodowej).

• Roboty publiczne

• Prace interwencyjne

• Pożyczki, kredyty udzielane firmom i bezrobotnym

• Szkolenia

• Agencje pośrednictwa

Efektywność ALMP zależy też od spójności z polityką pasywną. Polityka pasywna ma na celu ochronę sytuacji bezrobotnych i powinna być traktowana jako przejściowa forma wsparcia bezrobotnych.

3. Prawo pracy

Dla sprawnego funkcjonowania rynku pacy ważna jest jakość prawa pracy, które ma na celu uregulowanie stosunków pracy, wskazanie na zakres i charakter uprawnień oraz obowiązków pracodawców i pracobiorców oraz określa też warunki płacy i pracy. Prawo to znajduje wyraz w zapisach konstytucyjnych, kodeksach pracy i innych przepisach pracy.

Konstytucja pełni rolę instytucji ochrony wolności jednostek przed ingerencją państwa, zwłaszcza państwa-Lewiatana (władza biurokracji rządowej).

W warunkach zmian zachodzących na rynkach pracy istotne znaczenie ma elastyczność prawa pracy, czyli dostosowywanie przepisów prawa pracy do potrzeb podmiotów występujących na rynku pracy. Pozwala na prostsze i tańsze sposoby zawierania kontraktów pracy, ich przestrzegania i rozwiązywania oraz ułatwia znalezienie pracy przez osoby o relatywnie gorszej pozycji na rynku pracy i obciążone innymi obowiązkami, np. rodzinno-wychowawczymi.

4. Wskaźnik EPL - wskaźnik restrykcyjności ochrony stosunku pracy (jak łatwo jest zwolnić pracownika)

W ramach OECD opracowano wskaźnik Employment Protection Legislation (EPL). Wskaźnik ten zawiera różne elementy składowe, bardziej lub mniej wymierne w trzech podstawowych grupach: pracy stałej, pracy okresowej i zwolnień grupowych. Wskaźnik EPL przyjmuje wartości do 0 do 6, przy czym kraje o bardzo elastycznych regulacjach dotyczących zatrudnienia przyjmują wartości w przedziale 0-1, a zbyt duży wskaźnik EPL (powyżej 4) oznacza nadmierną ochronę pracowników. Im wyższy wskaźnik, tym większa restrykcyjność prawa pracy.

Regulacje prawne dotyczące ochrony zatrudnienia dotyczą zarówno pracodawców, jak i pracobiorców. Polityka ochrony zatrudnienia może nadmiernie usztywniać warunki pracy i płacy oraz prowadzić do nieefektywnych zmian struktury zatrudnienia. Wzrost restrykcyjności prawa pracy generalnie usztywnia przepływy pomiędzy zasobami pracujących, nieaktywnych zawodowo i bezrobotnych. Przepisy te mogą prowadzić do jednoczesnego spadku bezrobocia krótkookresowego i wzrostu bezrobocia długookresowego.

5. Nowe formy pracy: praca na telefon, praca w domu, Job sparing i inne. Tworzenie dualnego rynku pracy

W warunkach zmiennego popytu na pracę i dużej różnorodności po stronie podaży pracy konieczne staje się wprowadzanie nowych form pracy, np. samo zatrudnienie, telepraca, praca na telefon, wynajem pracowników, praca wykonywana w domu, zatrudnianie na czas nieobecności innego pracownika, wypożyczanie pracowników, przerywany czas pracy, praca weekendowa, dzielenie się pracą, szersze stosowanie umów zleceń i umów o dzieło i inne.

Nowe formy pracy mogą dotyczyć zatrudnionych, jak i pozostających poza rynkiem. Dążenie do większej elastyczności rynku pracy skłania do reform prawa w kierunku wzrostu udziału nieregularnych form zatrudnienia i ograniczania zatrudnienia na czas nieokreślony. Pracodawcy popierają tego typu rozwiązania, gdyż z umowami na czas nieokreślony wiążą się wyższe koszty w formie m.in. odpraw i wzrost kosztów transakcyjnych. Nowe formy pracy sprzyjają spadkowi kosztów pracy oraz dają szanse dla osób niemogących podjąć etatowych form zatrudnienia. Zwiększają też mobilność siły roboczej. Skorzystanie z nowych form pracy wymaga poza odpowiednimi przepisami prawnymi, zachęt ze strony państwa do ich stosowania. Niekiedy mówi się o dualnym rynku pracy, co wiąże się ze stosowaniem innych uregulowań prawnych dla osób zatrudnionych w tradycyjnych i nowych formach pracy.

6. Obszary regulacji i deregulacji rynku pracy

1. Obciążenia fiskalne pracy (Instytucja w roli opodatkowania, problem klinu podatkowego. Ile pracodawca musi odprowadzać do państwa z tytułu zatrudnienia pracowników. W Polsce - składki ZUS. Najmniejszy klin podatkowy jest w GB i Irlandii.)

Opodatkowanie czynnika pracy zniekształca związki zachodzące między kosztami pracy a produktywnością pracy, ma także ograniczony wpływ na zatrudnienie i bezrobocie. Mniejsze obciążenia fiskalne sprzyjają tworzeniu nowych miejsc pracy. Jednym z podstawowych czynników ograniczających popyt na pracę jest problem tzw. klinu podatkowego tj. udziału podatków i para podatków (składek) w ogólnym koszcie pracy stanowiącym sumę wynagrodzeń brutto i składek na zabezpieczenie społeczne płaconych przez pracodawców. Rosnący klin podatkowy w wielu krajach wiąże się ze zmniejszaniem stopnia aktywności zawodowej ludności, zwłaszcza ze wcześniejszym przechodzeniem na renty i emerytury. Zasadniczą stawką podatkową dla rynku pracy jest suma stawki podatku od płac, stawki osobistego podatku dochodowego oraz stawki podatku konsumpcyjnego.

Innym rodzajem dochodów alternatywnych względem dochodów z pracy są dochody uzyskiwane w systemie zabezpieczenia społecznego.

Obciążenia czynnika pracy (Koszty pracy), poza podatkami, składają się z wielu innych czynników, tj. składki emerytalno-rentowe, składki na Fundusz Pracy i Fundusz Świadczeń Gwarantowanych, składki zdrowotne na NFZ.

Zbyt duże opodatkowanie pracy skłania pracodawców i pracobiorców do przenoszenia pracy ze sfery oficjalnej do nieoficjalnej.

2. Podział i nierówności społeczne (Problem podziału w relacji płace-zyski. Problem strategii płacowych, walki związków zawodowych i pracodawców.)

W relacjach pracodawcy-pracobiorcy jednocześnie występują elementy współpracy i konfliktu, a nasilenie tych dwóch tendencji zależy od różnego rodzaju rozwiązań instytucjonalnych. Główną przyczyną konfliktu interesów jest podział dochodów. Koszty transakcyjne monitorowania efektów i nakładów pracy pracowników są zaporowo wysokie. Walka o podział dochodów przybiera wiele form, w tym dążenie pracobiorców z wykorzystaniem związków zawodowych do żądań wyższych płac realnych. Żądania płacowe są tym większe, im mniejsze jest bezrobocie i większe tempo wzrostu gospodarczego. Skłonność związków zawodowych do wysuwania żądań płacowych nie sprzyja walce z bezrobociem. Działanie związków stanowi jedną z przyczyn występowania efektu histerezy.

W większości krajów daje się zauważyć redystrybucję żądań, od żądań płacowych do żądań ochrony zatrudnienia. Istotne są również odniesienia do wymiaru czasu pracy.

Preferencje, co do podziału znajdują również wyraz w postrzeganiu skali obciążeń społeczeństwa wydatkami państwowymi o charakterze redystrybucyjnym. Znajduje to wyraz we wzroście lub zmniejszaniu nierówności społecznych. Nierówności te nie sprzyjają ograniczaniu bezrobocie i wzrostowi zatrudnienia. Różnicują one dostęp do pracy, zwłaszcza pracy wysokokwalifikowanej i dobrze opłacanej. Jednocześnie sztywności rynku pracy mogą sprzyjać wzrostowi nierówności, gdyż sztywności preferują jedne grupy (insiders) kosztem innych (outsiders). Nierówności społeczne wynikają również z tytułu transferów praw własności, w tym prywatyzacji.

Polityka nakierunkowana na zmniejszanie nierówności społecznych sprzyja wzrostowi tendencji integracyjnych w społeczeństwie i większemu zaufaniu pracowników i pracodawców.

3. System negocjacji społecznych - układy zbiorowe pracy (Układy zbiorowe pracy, związana z tym hipoteza Calmfors'a-Dryfila, która mówi, że układy zbiorowe płacy można zwierać a 3 poziomach: przedsiębiorstwa, branży i poziomie centralnym. Najbardziej efektywne układy zbiorowe na szczeblu przedsiębiorstwa.)

Wpływ na rynek pracy wywiera także system negocjacji społecznych, w tym szczególnie negocjacji dotyczących płac i warunków zatrudnienia. W systemie tym uczestniczą zarówno organizacje reprezentujące pracodawców, jak i pracowników. Przy względnej równowadze sił instytucji państwowych, związków zawodowych i związków pracodawców łatwiej o pożądane kompromisy i ustalenie treści interesu publicznego w obszarze rynku pracy.

W systemie negocjacji pojawia się problem koordynacji sposobu ich prowadzenia Kształtowanie pożądanego poziomu kosztów pracy i zwiększenie efektywności dostosowań podażowo-popytowych wymaga odpowiedniego koordynowania całego systemu instytucjonalnego, w tym współdziałania instytucji z poszczególnych rynków.

System edukacyjny nie jest odpowiednio szybko dostosowywany do bieżących i przyszłych potrzeb rynku pracy, np. w szkolnictwie wyższym za mało młodzieży kształci się na kierunkach politechnicznych, a za dużo na kierunkach humanistycznych. W systemie edukacyjnym brakuje też permanentnego dokształcania osób dorosłych.

Regulacje prawne przyznają związkom zawodowym rolę podmiotu (występującego w imieniu pracowników i zawierającego układy zbiorowe pracy). Negocjacje płacowo-zatrudnieniowe prowadzone mogą być w sposób bardziej lub mniej scentralizowane. Z badań wynika, iż korzystniejsze (w sensie pożądanej dynamiki płac) są negocjacje na poziomie przedsiębiorstwa i w skali całej gospodarki, nie zaś na poziomie branży gospodarowania. Na szczeblu branży dominują partykularne interesy. Im wyższy szczebel renegocjacji, tym większe upolitycznienie w podejmowaniu decyzji. W krajach UW w latach 90-tych obserwowano proces przenoszenia zawieranych układów zbiorowych na szczebel przedsiębiorstwa.

Silne związki zawodowe mogą powodować nadmierną ochronę zatrudnienia i w efekcie ogólny spadek konkurencyjności produkcji. Oznacza to ograniczanie bezrobocia krótkookresowego kosztem wzrostu bezrobocia długookresowego.

4. Problem płacy minimalnej i dostosowania płacy minimalnej do innych rozwiązań.

Wpływa na sytuację na rynku pracy ma też instytucja płacy minimalnej i jej relacja do przeciętnego wynagrodzenia. Płaca minimalna to najniższe wynagrodzenie uzyskiwane za pracę pełnoetatową w normalnych warunkach jej świadczenia. Płaca minimalne dotyczy głównie osób o niskich kwalifikacjach oraz młodzieży podejmującej po raz pierwszy pracy. Dlatego też ma ograniczony wpływ na sytuację ogólną rynku pracy. Ma na celu zwiększenie atrakcyjności niskopłatnych prac oraz spełnia pewne funkcje redystrybucyjne. Podstawową kwestią pozostaje wysokość płacy minimalnej. Konsekwencje zmian wysokości tej płacy zależą od elastyczności popytu na pracę i zakresu występowania gospodarki nieformalnej. Płaca minimalne pełni też rolę tzw. kotwicy fiskalnej w warunkach dużego udziału gospodarki nieformalnej. Częste są wtedy sytuacje jednoczesnego występowania transakcji formalnych i rzeczywistych. Ma to miejsce w sytuacji podpisywania formalnych umów o pracę na warunkach płacy minimalnej i wypłacania wyższego faktycznego wynagrodzenia. Obniża to koszty pracy pracodawcy, ale jednocześnie pozbawia pracowników składek emerytalnych. Pracownicy aprobują tego typu propozycje obawiając się bezrobocia.

5. System zabezpieczenia społecznego, problem rent i emerytur

Konstrukcja systemu zabezpieczenia społecznego jest jednym z ważniejszych czynników instytucjonalnych oddziałujących na rynek pracy. Rozbudowany system świadczeń socjalnych, realizowanych w warunkach asymetrii informacyjnej, prowadzi do zjawisk negatywnej selekcji (przyrost osób uzależnionych od świadczeń) i pokusy nadużycia (nie opłaca się wychodzić z grona świadczeniobiorców). Większe transfery społeczne nie sprzyjają aktywnemu poszukiwaniu pracy - w szczególności tej nisko opłacanej i powoduję też korzystanie ze świadczeń osób, które nie były zagrożone utrata pracy.

Podstawowym elementem zabezpieczenia socjalnego są świadczenia emerytalne i wiąże się z nimi proces przechodzenia na emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Świadczenia przedemerytalne przysługują również bezrobotnym i sprzyjają ich wycofywaniu z rynku pracy.

Na zmniejszenie podaży pracy wpływa także duży udział rent z tytuły niezdolności do pracy oraz rent rodzinnych.

6. Zasiłki dla bezrobotnych i relacja do płac (stopa zastąpienia)

System zabezpieczeń społecznych przewiduje na wypadek bezrobocia zarówno pomoc społeczną, jak i wypłacanie zasiłków. W większości krajów unijnych istnieje ubezpieczenie do bezrobocia (nie w Polsce).

Wpływ zasiłków na zatrudnienie i bezrobocie można omawiać przez cztery typy problemów: poziom zasiłków, okres ich pobierania, sposób finansowania i dostępność do świadczeń. Wysokie i łatwo dostępne zasiłki nie sprzyjają wzrostowi dopasowań na rynku pracy. Hojne zasiłki dla bezrobotnych wpływają na bezrobocie poprzez dwa mechanizmy: 1)zmniejszają obawy przez bezrobociem i bezpośrednio zwiększają nacisk na płace ze strony pracowników, 2)osłabiają motywację w poszukiwaniu pracy oraz zwiększają wymagania, co do wyboru oferowanych miejsc pracy i podnoszą poziom płacy progowej. Jednocześnie, trzeba pamiętać, iż prawo do zasiłku wymaga uprzednio świadczonej pracy, co skłania do zatrudniania.

Hojne systemy zasiłków dla bezrobotnych (charakterystyczne np. dla krajów skandynawskich) wymagają równoczesnego rozwijania aktywnej polityki rynku pracy.

7. Instytucje nieformalne, czyli dowiadywanie się o płacy kanałami nieformalnymi.

Wpływ na decyzje zarówno, pracodawców, jak i pracobiorców mają również zwyczaje, doświadczenia i powszechnie uznawane normy, które składają się na poziom kapitału społecznego. Podstawowe jego cechy to zdolność ludzi do współpracy i współdziałania, umiejętność samoorganizowania dla realizacji wspólnych interesów. Natomiast podstawowymi jego wyznacznikami są zaufanie, normy społeczne, sieci społecznych relacji i powiązań. Relacje i sieci międzyludzkie występują też na rynku pracy. Sieci powiązań i kontakty społeczne ułatwiają poszukiwania na rynku pracy - zarówno po stronie popytu, jak i podaży. Łatwiej o te kontakty w ramach budowy instytucji społeczeństwa obywatelskiego i rozwoju sektora społecznego (głównie organizacje non-profit). Współpraca outsiders i insiders wymaga podstaw rozwoju tych organizacji społecznych. Funkcjonowanie i rozwój podmiotów sektora społecznego zwiększa zasób kapitału społecznego, co wywiera wpływ na nieformalne instytucje rynku pracy, które stanowią wypełnienie luki w braku działania instytucji sektora publicznego czy prywatnego.

Kontakty społeczne stanowią swoistego rodzaju umiejętność pracownika w kolektywnym współdziałaniu.

Pozyskiwanie pracowników drogą nieformalnych kontaktów to również oszczędności na kosztach rekrutacji oraz mniejsze koszty zwolnień. Zatem większy kapitał społeczny pozwala na obniżenie kosztów transakcyjnych związanych z zatrudnieniem.

10 punktów europejskiej strategii zatrudnienia (która ma aspekty instytucjonalne):

1. Preferencje dla aktywnych form walki z bezrobociem.

2. Kompleksowość (komplementarność) systemu instytucjonalnego. Inaczej mówiąc sukces instytucjo rynku pracy zależy od innych instytucji. Np. podatki silnie działają na rynek pracy.

3. Ułatwienie w zatrudnianiu absolwentów.

4. Godzenie zatrudnienia z obowiązkami rodzinnymi.

5. Rozwój zróżnicowanych form zatrudnienia.

6. Wspieranie samo-zatrudnienia, rola małych i średnich przedsiębiorstw.

7. Elastyczne prawo pracy

8. Optymalne relacje w zakresie regulacji i deregulacji.

9. Ograniczenie roli państwa i problemy deregulacji rynku pracy

10. Reformy państwa opiekuńczego. Wywodzi się od Bismarka i Bevereage'a.

Deregulacja to nie przeciwstawienie regulacji, a jako nowa forma regulacji.

Powiązanie instytucji z europejską strategią zatrudnienia + cechy rynku pracy

Cechy współczesnego rynku pracy:

1. Duża segmentacja rynku pracy

2. Rynek pracy w równowadze.

3. Sztywność płac wynikająca m.in. z kontraktów wieloletnich.

4. Na rynku pracy też występują relacje agencji, pracodawca-pryncypał, pracownik-agent

5. Problem insiders - outsiders.

6. Problem oparcia się o 2 modele, wyjaśniające wiele zjawisk: efficency wages oraz model aktywnych poszukiwań na rynku pracy.

7. Zjawiska histerezy

A

B

C

D

E

F

7. Typ organizacji, techniczne zarządzanie

6. Właściciele, managerzy, pracownicy

5. Interesariusze wewnętrzni,

3. Prawa własności

2. f. kosztów

1. f. Produkcji

4 koszty transakcyjne

C

B

A - rynek pracy

B+R

1

2

3

4

5

---