SEBASTIAN MIERNICKI

PAN SAMOCHODZIK I…

JOANNICI

WSTĘP

Kilka lat zakon krzyżacki prowadził wojnę z plemionami pruskimi dokonując mordów, rabując, biorąc w
niewolę; chciał pogan nawrócić na chrześcijaństwo. Wodzowie plemion dostrzegając zagrożenie zjednoczyli
swe siły z księciem pomorskim, który poszukał jeszcze jednego sojusznika.
Pewnego dnia, w jednym z grodów książęcych spotkali się gospodarz, zakonnik w czarnym habicie i
płaszczu z kapturem z naszytym białym krzyżem ośmioramiennym oraz trzech przybyszów ze Wschodu.
Wszyscy oni złożyli w czterech skrzyniach swoje skarby pochodzące z łupów, ceł i podatków. Kwota ta
miała zaspokoić wygórowane żądania Brandenburczyków i pokrzyżować plany rycerzy w białych pła-
szczach z naszytymi czarnymi krzyżami.
Pod pułapem osmolonym od pochodni pięciu mężczyzn zaprzysięgło utrzymanie tajemnicy. Do
przygotowania skrytki w odpowiednim miejscu został zobowiązany zakonnik, bo on i jego bracia kierowali
się zasadą: „Si tibi copia, si sapientia, formaque detur, inquinat omnia sola superbia, si dominetur".
Kilka lat po tym wydarzeniu, w miejscu gdzie miał powstać potężny zamek i gdzie była skrytka, zginaj
człowiek, który ją przygotował. Oddział najeźdźców przetoczył się przez strażnicę jak burza nie bacząc na
to, że jako krzyżowcy powinni byli rycerze z szacunkiem potraktować własność zakonną. Ale ich
interesował tylko skarb. Legenda o nim umarła z człowiekiem, który zginaj w zamkowym lochu, wiele lat po
tym jak zakon krzyżacki podbił Prusów i zbudował zręby potężnego, groźnego dla sąsiadów państwa.

ROZDZIAŁ PIERWSZY

ZAPROSZENIE DO ZŁOTORYI • NIEZNANY DOKUMENT JOANNITÓW • SZPITALNICY I

RYCERZE • KRZYŻOWCY W BITWIE POD LEGNICĄ • KOLACJA Z JERZYM BATURĄ • KO-

LEJNE LISTY SATELLESA

Mżawka jak pajęczyna w lesie oblepiła mi twarz, gdy maszerowałem warszawską ulicą w drodze do pracy.
Na początku marca, gdy cała przyroda czuje nadchodzącą wiosnę, wszystko stawało się przyjemniejsze.
Gołe gałęzie drzew tkwiły przy zatłoczonych ulicach stolicy z utęsknieniem oczekując wiosny i płaszcza
zieleni. Wspomnienia z wakacyjnych przygód jawiły się w takie dni jako wizytówki z raju i zaproszenie do
podróży. Pracując w Ministerstwie Kultury i Sztuki latem głównie wyjeżdżałem w teren, by razem z szefem,
panem Tomaszem zwanym przez przyjaciół z racji posiadania dość oryginalnego pojazdu Panem
Samochodzikiem, szukać zaginionych dzieł sztuki, niekiedy skarbów, stawić czoła ludziom, którzy chcieli
nasze dobra kultury zagarnąć do swoich kolekcji lub ukraść i sprzedać. Jesienią i zimą rzadko ruszaliśmy w
teren. Czas ten poświęcałem na pogłębianie wiedzy historycznej, utrzymanie kondycji, odwiedziny w ar-
chiwach, galeriach, antykwariatach, muzeach. Doszedłem do gmachu ministerstwa. Strażnik przy wejściu
sprawdził moją legitymację służbową.
Paweł Daniec — postawił znaczek przy moim imieniu i nazwisku na liście pracowników. — Departament
Ochrony Zabytków — mówił sam do siebie.
Tak jest — powiedziałem i wbiegłem po schodach.
Pan Tomasz jako dyrektor miał gabinet z sekretariatem w reprezentacyjnej części korytarza. Mój pokoik
znajdował się na szarym końcu, gdzie nie było już czerwonego dywanu, a parkiet zastępowały płytki z
tworzywa sztucznego. Nikt mi tu jednak nie przeszkadzał i z okien miałem dobry widok na wejście i na
ministerialny parking. Jak co rano włączyłem komputer, by przejrzeć otrzymaną pocztę elektroniczną.
Czekając, aż system uruchomi się, sprawdzi podane przeze mnie hasła, znudzony wyglądałem przez okno.
Właśnie na parking wjechał furgon pocztowy, a na skwerku przed ministerstwem ujrzałem znajomą sylwetkę
Jerzego Batury. Szedł krokiem spacerowicza, ubrany w elegancki płaszcz i ciemny kapelusz. W ręku, gestem
angielskiego dżentelmena, trzymał parasol. Lekko uśmiechał się do młodych dziewcząt, które mimo dość
ponurej aury założyły krótkie spódniczki ukazując światu zgrabne nogi. Jerzy Batura był synem Waldemara,
handlarza dzieł sztuki, który przed wielu laty kilka razy walczył z panem Tomaszem. Nie dane mi było
poznać seniora, ale z juniorem stawaliśmy do pojedynków o ukryte skarby i jak dotąd wychodziłem z nich
jako zwycięzca. Szef zawsze uprzedzał mnie, bym nie stawał się zanadto pewny siebie, bo nigdy, pod
żadnym pozorem nie wolno lekceważyć przeciwnika. Teraz obecność wroga podziałała na mnie jak zimny

prysznic. On, wiedząc gdzie pracuję, spojrzał w kierunku mojego okna. Choć dzieliła nas duża odległość,
byłem pewien, że zajrzałem wprost w lodowo niebieskie oczy Jerzego. Tak dobrze go znałem, że wyobraźnia
wywołała z pamięci zapach jego doskonałych, drogich perfum i wykrochmalonej koszuli.
- To przypadek — powiedziałem sam do siebie i machnąłem ręką.
Batura przeszedł przed frontonem i zniknął w bocznej uliczce. Następną godzinę poświęciłem przeglądaniu
korespondencji i przygotowaniu sobie kubka gorącej herbaty. Gdy wsypywałem płaską łyżkę cukru,
zadzwonił telefon.
- Dzień dobry — usłyszałem głos szefa, gdy przedstawiłem się. — Pozwól, Pawle, do mnie. Możesz zabrać
ze sobą herbatę, bo chyba dłuższy czas spędzisz u mnie.
Pan Tomasz nie czekając na moją odpowiedź rozłączył się. Wiedział, że zaskoczył mnie tym stwierdzeniem
z herbatą bo skąd niby miał wiedzieć, co robię, i teraz zadowolony z efektu swych słów czekał na mnie.
Wziąłem notes, kubek, zamknąłem swój pokój i poszedłem do szefa. Parma Monika, jego sekretarka,
powitała mnie promiennym uśmiechem, podobnie jak i mój przełożony. Siwe włosy starannie zaczesywał na
bok, a okulary w rogowych oprawkach były niezmienione od lat i w dobie filigranowych, drucianych opraw
wydawał się dinozaurem mody optycznej. Mimo poważnego wieku utrzymywał dobrą kondycję, nie było na
nim widać ani grama tłuszczu, wyglądał nawet na trochę kościstego. Uścisnęliśmy sobie dłonie, a potem pan
Tomasz gestem wskazał mi miejsce przy stoliku. Zaraz wyszedł zza biurka i usiadł po przeciwnej stronie.
Skąd pan wiedział? — zapytałem go wskazując na kubek.
Intuicja i znajomość twoich zwyczajów — uśmiechnął się szef. — W tych czasach ludzie nie zwracają uwagi
na szczegóły goniąc za karierą. Tradycyjnie sypnąłeś sobie płaską łyżeczkę cukru?
Tak.
Teraz powiedz mi, dlaczego cię wezwałem? Co podpowiada ci intuicja?
Otrzymam nowe zadanie związane z listem, który dziś nadszedł do pana.
Skąd wiedziałeś? — pan Tomasz naśladował ton mojego głosu.
Gdyby była to sprawa „z wczoraj", wezwałby mnie pan od razu. Godzinę temu widziałem przyjazd furgonu
pocztowego. Korespondencja doszła do pana i...
Tak jest — przerwał mi pan Tomasz. — Pojedziesz do Złotoryi.
Mam szukać złota? — zażartowałem.
W pewnym sensie tak. Otrzymałem od tajemniczego nadawcy list. Oto on.
Pan Samochodzik przesunął po blacie stołu kartkę papieru z krótkim tekstem.

Panie Tomaszu!
Wiem, kim Pan jest, a moje imię i nazwisko nic by Panu nie powiedziało i nie odgrywa w tej sprawie ważnej
roli. Mam coś, co Pana zainteresuje. To manuskrypt, który był ukryty w ścianie kościoła w Złotoryi.
Przypadkiem wszedłem w jego posiadanie. Jest napisany po łacinie. Sprawdzałem na aukcjach, ile takie coś
byłoby warte. Myślę, że cena 1000 dolarów jest przystępną i możliwą do wypłacenia przez ministerstwo.
Dodam, że w mieście był facet oferujący pięć razy tyle za ten dokument, ale wydał mi się podejrzany, wiem
zaś, że Pan przekaże to do muzeum i zrobi z tego użytek, bo to Pan znalazł skarb templariuszy, a tym razem
chodzi o „ divitiae Milites hospitalis sancti Johannis Bap-tistae Hierosolymitani". Wiem, kiedy otrzyma Pan
ten list. Będę czekał na Pana jutro o piątej i o siedemnastej w Złotoryi przy kościele pod wezwaniem
Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Pana znakiem rozpoznawczym niech będzie książka o templariuszach.
Satelles

Satelles? — zdziwiłem się.
Członek straży przybocznej — wyjaśnił pan Tomasz.
Milites hospitalis sancti Johannis Baptistae Hierosolymitani — cytowałem list — to joannici?
Tak.
Skąd ich dokument znalazł się w Złotoryi?
O tym przekonasz się na miejscu. Masz jakąś książkę o templariuszach?
W domu tak.
To wracaj do siebie, pakuj bagaże, bierz wehikuł i jedź.
A pan? Co z ceną za manuskrypt? Szef wyjął z szuflady kartę bankomatową.
Obejrzysz znalezisko, ocenisz je, zapłacisz. Sprzedającemu zapewniamy anonimowość, ale musi podpisać
pokwitowanie odbioru sumy i musisz spisać jego dane. Musisz przekonać pana Satellesa. Jeżeli to się nie
uda, spróbuj zdobyć kopię lub w najgorszym wypadku zapamiętać jak najwięcej.
Chyba to pan tam powinien pojechać... Satelles może nie podjąć rozmów bez pana.
Niestety, muszę zostać w Warszawie i poświęcić uwagę tegorocznemu budżetowi naszej komórki — pan

Tomasz bezradnie rozłożył ręce. — Powodzenia! — dodał żegnając się ze mną i wręczając mi kluczyki do
wehikułu.
Wróciłem do swojego pokoju, zrobiłem porządek, dokładnie zamknąłem drzwi i pojechałem do swojego
mieszkania. Tradycyjnie pojawienie się wehikułu, wielkiej, pokracznej blaszanej larwy z wielkimi owadzimi
oczyma reflektorów, z karoserią przypominającą puszkę zrzuconą żlebem, z dachem krytym brezentem,
wywołało pogardliwe uśmiechy posiadaczy nowoczesnych aut o pięknych liniach nadwozi, wyposażonych w
ergonomiczne siedzenia, klimatyzację, oszczędne silniki. Nasz potwór wprost pożerał paliwo, zwłaszcza
przy większych prędkościach, przy których czuł się najlepiej, bo pod maską skrywał silnik z rozbitej maszy-
ny startującej w klasie WRC. Potężne amortyzatory umożliwiały bezpieczne wjechanie pojazdem w
najgorsze wertepy, a śruba zamontowana z tyłu — poruszanie się po wodzie. W południe, spakowany,
przygotowany do przeżycia kolejnej przygody, wyjechałem do Złotoryi. Skierowałem się na Legnicę. Nie
jechałem szybko, tylko siedemdziesiąt kilometrów na godzinę, co pozwalało na ekonomiczne zużycie
paliwa. Wszyscy kierowcy na drodze, nawet poczciwych fiatów 126p stawiali sobie za punkt honoru
wyprzedzanie mnie. Dlatego zdziwiło mnie zachowanie kierowcy audi, które jechało około trzystu metrów
za mną i utrzymywało stały dystans. Przyspieszyłem — ono też. Wjechaliśmy na obwodnicę Lubina, gdzie
nie mogłem za bardzo rozpędzać się, co uczyniłem dopiero na drodze między Lubinem i Legnicą. Tu, na
drodze z koleinami wyrobionymi przez TIR-y, w tłoku, wehikuł pokazywał możliwość gwałtownych
przyspieszeń. Wykorzystałem jego przewagę i gubiąc na moment audi zjechałem do lasu. Ukryty w krzakach
obserwowałem drogę. Gdy mijało mnie audi, za kierownicą ujrzałem charakterystyczne, ostre rysy twarzy
Jerzego Batury. Pewnie to on był tym, który chciał kupić dokument, a gdy to się nie udało, postanowił mnie
śledzić.
Odczekałem jeszcze kwadrans i ruszyłem w kierunku Złotoryi. Do miasta dojechałem po zmroku. Nie
wiedziałem, gdzie się zatrzymać. Z czasów studenckich, z objazdu naukowego, pamiętałem, że działało tam
schronisko młodzieżowe, ale nie byłem pewien, czy po tylu latach wciąż jest czynne. Zatrzymałem się więc
przy stacji benzynowej. Wehikuł natychmiast wzbudził zainteresowanie pracowników. Kasjer przylepił twarz
do szklanej ściany, inni kierowcy uśmiechali się i przestali zwracać uwagę na piękną blondynkę robiącą
zakupy w sklepie na stacji paliw. Jasne, proste włosy sięgały jej do ramion, nad którymi delikatnie układały
się w łuk wygięty na zewnątrz. Miała intensywnie niebieskie oczy, szerokie kości policzkowe, zdrowy
rumieniec na twarzy, pełne wargi. Wszystko w niej było ładne i foremne, a obcisły golf i proste spodnie
tylko umiejętnie podkreślały jej figurę. Obdarzyła wehikuł przelotnym spojrzeniem i spakowała nabytki do
papierowej torby. Chyba świadoma spojrzeń mężczyzn z ulgą przyjęła fakt, że co innego przykuło ich
uwagę.
Do pełna — poleciłem mężczyźnie obsługującemu dystrybutor.
Benzyna, ropa czy... węgiel? — zaryzykował żart.
Benzyna bezołowiowa — odpowiedziałem.
Sam pan go zrobił?
Tak, takie auta mają duszę.
Pewnie dużo pali.
Jak normalne auto rajdowe — odparłem poważnie.
Rajdowa jak ta lala — uśmiechnął się człowiek w roboczym drelichu i zdumiony spojrzał na licznik. —
Pięćdziesiąt litrów?! — krzyknął. — Pije jak smok. Jaki ma bak.
Na siedemdziesiąt litrów.
Co to za silnik?
Mówiłem panu, że rajdowy. Może mi pan powiedzieć, gdzie w Złotoryi można przenocować?
To zależy, ile pan chce wydać. Mamy schronisko, ale nie wiem, czy wczesną wiosną jest otwarte. Mamy też
trzygwiazdkowy hotel „Qubus" w centrum miasta. Pojedzie pan prosto, zobaczy pan wysoki, oświetlony
budynek ze strzeżonym parkingiem. Szkoda, żeby panu ukradli samochód. Sama benzyna, jaką pan w niego
wlewa pewnie więcej kosztuje niż te stare blachy — uśmiechnął się.
Pokiwałem głową z rezygnacją godząc się na niewybredne dowcipy pod adresem wehikułu. W kasie
zapłaciłem za benzynę, zrobiłem drobne zakupy i wróciłem do auta. Wjechałem do centrum miasta i tak jak
powiedział pracownik ze stacji ujrzałem neon z napisem „Qubus". Najpierw wjechałem na parking,
ustawiłem wehikuł w najdalszym kącie, przodem do wyjazdu, zabrałem swoje rzeczy i poszedłem do
recepcji. Tam otrzymałem klucz do pokoju na siódmym, ostatnim piętrze. Z okien skromnie urządzonego, ale
czystego pokoju miałem doskonały widok na miasto, teraz widoczne jedynie jako rozlewisko świateł. Z ulgą
usiadłem na łóżku i sięgnąłem po książki, jakie wziąłem ze sobą. Jedna była poświęcona dziejom zakonu
templariuszy, druga historii wypraw krzyżowych. Zacząłem studiować losy zakonu joannitów.
Joannici to Rycerze Szpitala Jerozolimskiego Świętego Jana Chrzciciela. Wywodzili się z działającego w

Jerozolimie bractwa charytatywnego. Około połowy XI wieku grupa kupców włoskich założyła klasztor
Matki Boskiej Łacińskiej, a przy nim szpital pod wezwaniem świętego Jana Jałmużnika dla chrześcijan
przybywających do Ziemi Świętej. Podczas pierwszej wyprawy krzyżowej, zakończonej w 1099 roku
odbiciem z rąk muzułmanów świętych dla chrześcijan miejsc, brat Gerard, uważany według niektórych
źródeł za pierwszego mistrza joannitów, przekształcił bractwo charytatywne w zakon, co znalazło swój
wyraz w bulli z 1113 roku papieża Paschalisa II adresowanej do „brata Gerarda". Nowe bractwo przyjęło
nazwą Szpitala Świętego Jana Chrzciciela, a regułę zakonu benedyktyńskiego. Szpitalnicy od lat znający
realia Ziemi Świętej stali się dla pielgrzymów i krzyżowców cennym źródłem informacji, przewodnikami,
nawet szpiegami. Wkrótce zakonowi podlegało już kilka szpitali i hospicjów, a pierwsi chrześcijańscy
władcy Jerozolimy wydzielali na szpitalników nawet część łupów wojennych. Około 1120 roku w dziejach
zakonu pojawił się Rajmund du Puy, który kierował zgromadzeniem blisko czterdzieści lat i przekształcił
joannitów w organizację wojskową nie zapominając jednak o działalności szpitalnej. Wzorem templariuszy,
którzy uzyskali regułę zakonną w 1128 roku, joannici składali śluby rycerskie, a więc ich powinnością stała
się nieustanna walka z niewiernymi.
Na czele zakonu stał wielki mistrz, obierany spośród braci rycerzy. Podczas elekcji obowiązywał zakaz
wnoszenia broni, bo krewcy zakonnicy często i chętnie sięgali po miecze. Organizacja zakonna przypomi-
nała tę stosowaną przez templariuszy. Podobnie jak oni walczyli o przywileje i nadania nie tylko na Bliskim
Wschodzie, ale i w Europie, bo dochody z posiadłości europejskich pozwalały utrzymywać zakon w Ziemi
Świętej. W 1259 roku papież Aleksander IV zatwierdził wzór stroju zakonników i krzyż stosowany przez
nich już za czasów pierwszych mistrzów. Joannici ubierali czarny habit oraz takiego samego koloru płaszcz z
kapturem. Na habicie i płaszczu po lewej stronie był naszyty biały ośmiorożny krzyż. Obecnie ta forma
krzyża nazywana jest krzyżem maltańskim. Do walki rycerze nakładali na zbroję czerwoną tunikę z białym
krzyżem zakonnym.
Jak to się mogło stać, że joannici pojawili się w Złotoryi? Potęgę zakonu stanowiło to, że wstępowali do
niego młodzi, szlachetnie urodzeni ludzie, którzy nie mieli szansy przejąć majątku po ojcu, tradycyjnie
dziedziczonego przez starsze rodzeństwo. Kariera mnicha-rycerza była atrakcyjniejsza niż spędzenie reszty
życia w murach klasztornych. Członkami zakonu bywali także ludzie żyjący poza domem zakonnym i byli to
zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Zwano ich confratres — współbraćmi oraz consorores — współsiostrami.
Joannici piastowali stanowiska na dworach królewskich, zajmowali się operacjami finansowymi, przewozem
morskim pielgrzymów. Po upadku Akki i likwidacji Królestwa Jerozolimskiego joannici przenieśli się na
Cypr i odtąd ich głównym orężem były okręty. W XVI wieku siedzibą zakonu została Malta, a joannici stali
się sławni jako kawalerowie maltańscy. Złotoryja od wieków była znana jako miejsce złóż złota. Książęta
śląscy doskonale zdawali sobie sprawę ze znaczenia tego miejsca. Czytając „Roczniki" Jana Długosza
natkniecie się na relację o bitwie pod Legnicą w 1241 roku, kiedy to polskie rycerstwo starło się z najazdem
mongolskim. Henryk II Pobożny w pierwszym rzucie dowodzonym przez czeskiego księcia Bolesława
Dypoldowicza wystawił krzyżowców — ochotników z różnych krajów, wspartych kopaczami złota ze
Złotoryi. Zdziwicie się, skąd na terenie Polski wzięli się krzyżowcy? Czeski biskup Bruno z Ołomuńca pisał
do papieża Grzegorza X o Polsce jako kraju zagrożonym najazdami poganami. O krzyżowcach pod Legnicą
wspomina także „Rocznik kompilowany śląski", a wzmianki o ochotnikach gotowych walczyć z poganami
na wschodzie Europy nie powinny dziwić, bo franciszkanie i dominikanie na długo przed najazdem
mongolskim wzywali rycerstwo europejskie do walki przeciw Prusom i Litwinom.
Wielki mistrz templariuszy Ponces d'Aubon w połowie 1241 roku pisał do Ludwika IX, króla francuskiego:
„Uwiadamiamy Waszą Wysokość, że Tatarzy zniszczyli już i złupili ziemię, która należała do Henryką
księcia polskiego, że zabili księcia tego wraz z mnóstwem panów; sześciu braci naszych, trzech rycerzy,
dwóch zbrojnych i pięciuset naszych ludzi zginęło, trzech zaś braci dobrze nam znanych zdołało uniknąć
zguby". Skoro w bitwie brali udział templariusze, których posiadłości znajdowały się na Śląsku, chociażby w
Małej Oleśnicy i Wielkiej Wsi, to mogli w niej brać udział i joannici, którzy też mieli tu skromne nadania. To
krzyżowcy podczas bitwy pod Legnicą wzięli na siebie ciężar pierwszego ataku, sprowokowali dwa ukryte
skrzydła mongolskie do ujawnienia pozycji i gdyby nie ucieczka rycerstwa na jednym ze skrzydeł wojsk
sprzymierzonych, bitwa mogłaby zakończyć się sukcesem. Kto wie?
Przetarłem oczy i odłożyłem książki. Postanowiłem zejść na kolację do restauracji. W jadalni byłem sam.
Prze uchylone okno dochodził mnie cichnący gwar zasypiającego miasta. Relaksująca muzyka sączyła sięz
dyskretnie ukrytych głośników. Kelnerka przyjęła moje zamówienie i znowu zostałem sam. Z wieszaka
wziąłem gazetę i oczekując na posiłek przeglądałem tytuły artykułów donoszących o kryzysach poli-
tycznych, upadkach firm, udanych akcjach policyjnych. Gdy odłożyłem dziennik, ujrzałem wchodzącego do
restauracji Jerzego Baturę. Był zaskoczony moim widokiem, podobnie jak ja jego obecnością. Nie było
sensu udawać, więc skłoniłem się mu, na co on gestem zapytał, czy może się dosiąść. Kiwnąłem głową.

Cześć — powiedział podając mi dłoń i zajmując miejsce po drugiej stronie stołu. — Miły hotel.
Miły.
Kelnerka przyniosła mi sałatkę grecką pieczeń i herbatę. Batura uważnie przyglądał się mojemu posiłkowi.
Podać coś panu? — zapytała go kelnerka.
Może taką samą sałatkę, sok pomidorowy i kieliszek brandy.
Nie jadasz mięsa? — zachęcałem go wskazując smakowicie pachnącą pieczeń.
Wieczorem? Nigdy. Potem rano człowiek budzi się z ciężką głową.
Rozumiem.
Pewnie nie powiesz, dlaczego zawitałeś do Złotoryi?
Nie, ale ty doskonale wiesz po co. Śledziłeś mnie, byłeś w Złotoryi wcześniej i próbowałeś to kupić.
Co?
Wiesz, co... — kątem oka zauważyłem blondynkę, tę samą którą widziałem na stacji benzynowej. Może to
był przypadek? Może była tu tylko przejazdem i też zatrzymała się w tym samym hotelu? Widziałem ją tylko
przez sekundę, daleko w holu. Znowu skupiłem uwagę na Baturze.
Znalazca zgłosił się do was?
Może.
Czy mogę Uczyć na...
Nie — przerwałem mu. — Nie będę z tobą pertraktował.
Szkoda, pewnie to tobie się poszczęści. Ale nie poddam się bez walki.
Jak zwykle... — uśmiechnąłem się.
Myślisz sobie, że jak zwykle wygrasz?
Nie.
Obaj kończyliśmy kolację. Batura wzniósł kieliszek do toastu.
Niech wygra lepszy — powiedział.
Będziesz grał fair?
Oczywiście.
Niech wygra lepszy — powtórzyłem toast unosząc filiżankę herbaty.
Po chwili kelnerka zebrała naczynia, a my ruszyliśmy do windy.
Na którym piętrze mieszkasz? — zapytałem Baturę.
Na czwartym, a ty?
Wyżej — odparłem, ale nie przyciskałem guzika. Widząc to Batura roześmiał się.
Nie masz ochoty odpocząć od tej szpiegowskiej roboty? — zagadnął. — Nie ciągnie cię zwykłe, proste
życie, gdzieś na wsi, w lesie, nad jeziorem? Z dala od tego wszystkiego? — Batura patrząc w swoje odbicie
w lustrze z pogardą szczypnął klapę marynarki, która kosztowała pewnie tyle, co wysokość moich
miesięcznych poborów.
Stałeś się melancholikiem? — zdziwiłem się.
Winda zatrzymała się na czwartym piętrze, a drzwi bezgłośnie rozsunęły się.
- Może to kryzys wieku średniego — mruknął Batura i wyszedł. Na chwilę przed zatrzaśnięciem się drzwi
włożył rękę w szparę i na powrót je otworzył. — Gdybym mógł cofnąć się w czasie, z przyjemnością wstą-
piłbym do joannitów — oznajmił, odwrócił się i poszedł do swojego pokoju.
Mimo że wygłaszał tę dziwną kwestię o wstąpieniu do zakonu, to jednak zerknął na tablicę z guzikami
sprawdzając, na które piętro jadę.
- Może masz rację — szepnąłem wciskając „siódemkę".
Wjechałem na swoje piętro, otworzyłem drzwi i zobaczyłem na podłodze, wsuniętą przez szparę między
progiem a krawędzią drzwi, złożoną w pół kartkę papieru. Ktoś drukowanymi literami na papierze
firmowym hotelu „Qubus" napisał jedno zdanie.

Nie podoba mi się Pana znajomy.
S.

A więc nadawca listu do pana Tomasza już mnie śledził, tylko skąd wiedział, że jestem właściwą osobą?
Rozpoznał mnie po wehikule, był na stacji benzynowej, kiedy tam tankowałem? Może tym kimś była owa
urodziwa blondynka?
Wykąpałem się i szybko zasnąłem nastawiając budzik na wczesną godzinę ranną Obudziłem się o czwartej,
otworzyłem okno i wyjrzałem na uśpione miasto. Stwierdziłem, że z korytarza lepiej obejrzę okolice
kościoła koło którego miałem umówione spotkanie. Kilka minut stałem w oknie z lornetką przy oczach. Nie
zauważyłem niczego podejrzanego. Wróciłem do siebie, zjadłem kawałek czekolady, napiłem się wody mi-

neralnej, założyłem kurtkę, zabrałem książkę o templariuszach i zszedłem po schodach do holu.
Dzień dobry — przywitałem uroczą recepcjonistkę. — Na czwartym piętrze mieszka mój kolegą Jerzy
Batura. Czy wychodził na miasto?
Nie, ten pan zamówił budzenie na siódmą — usłyszałem odpowiedź.
Doskonale, spotkam się z nim na śniadaniu — uśmiechnąłem się i wyszedłem.
Na patio skręciłem w prawo i wszedłem w wąską uliczkę pomiędzy starymi kamieniczkami. Prowadziła ona
prosto w kierunku rynku i kościoła Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Szybko doszedłem na miejsce i
ujrzałem imponującą budowlę z kamiennych bloków, z dwiema wieżami, wysokimi, gotyckimi oknami
zdobionymi witrażami. Ściany zewnętrze były ozdobione kilkudziesięcioma tablicami i epitafiami, głównie z
XVII i XVIII wieku. Na jednym ze starszych, znajdującym się na ścianie przy ulicy Joannitów, widziałem
zamazaną upływem lat sylwetkę mężczyzny w zbroi, opartego o tarczę z ośmioramiennym krzyżem
joannitów.
Zrobiłem dwa okrążenia wokół kościoła ściskając pod pachą książkę z tytułem widocznym dla nielicznych
przechodniów. Wreszcie, kwadrans po piątej wszedłem do świątyni. Tam na tablicy informacyjnej przeczy-
tałem, że pierwsza wzmianka o kościele w Złotoryi pochodzi z 1217 roku. Od 1270 roku do połowy XIV
wieku zarządzali nim joannici. Oni rozbudowali budowlę, którą do ich nadejścia stanowiły prezbiterium i
nawa poprzeczna. W latach 1427—1431 Złotoryja odpierała kolejne ataki husytów, a od 1522 do 1945 roku
z przerwami kościół należał do parafii protestanckiej. Skorzystałem z okazji i zwiedziłem kościół, w którym
ujrzałem przepiękne malowidła, nagrobki, elementy architektury romańskiej i gotyckiej. Kilkanaście minut
przed szóstą wyszedłem i jeszcze raz rozejrzałem się na wszystkie strony. Satelles nie pojawił się. Może
chciał sprawdzić, czy jestem zainteresowany kupnem, a może stracił do mnie zaufanie widząc, z kim jadłem
kolację? Miałem nadzieję, że spotkanie o siedemnastej dojdzie do skutku.
Udał się spacer? — zapytała mnie recepcjonistka, gdy wszedłem do holu i czekałem na windę.
Tak, Złotoryja to bardzo ładne miasto.
Śniadanie będzie od siódmej — poinformowała mnie miła dziewczyna, nim otworzyły się drzwi windy.
Tknięty przeczuciem schowałem książkę za plecy i zrobiłem słusznie, bo w środku był Jerzy Batura.
Obaj staliśmy chwilę, nie wiedząc co powiedzieć.
Kto rano wstaje, temu pan Bóg daje? — Batura zacytował ludowe porzekadło.
Zgadza się.
Minęliśmy się w przejściu i po chwili jechałem na górę. Otwierając drzwi pokoju znowu zobaczyłem list, tak
samo jak wczorajszy napisany drukowanymi literami na papierze firmowym hotelu.

Dziś o siedemnastej, wschodni wykusz Baszty Kowalskiej, z lewej strony, trzecia cegła od góry. Proszą
przyjść samemu. Jeżeli w pobliżu zobaczą tego człowieka co wczoraj wieczorem przy kolacji, spotkania nie
będzie. Ma pan wypełnić polecenia dokładnie, jakiekolwiek odstępstwo anuluje naszą umowę.
Satelles

ROZDZIAŁ DRUGI

KTO ODWIEDZIŁ BASZTĘ KOWALSKĄ? • SPOTKANIE W MŁYNIE • ZASADZKA BATURY •

NERWY NISZCZĄ ZDROWIE • PACZKA OD SATELLESA • SKARB JOANNITÓW • ULTIMA-

TUM • MAM WYJECHAĆ NA WIEŚ

Z okna pokoju hotelowego miałem doskonały widok na Basztę Kowalską ze zwieńczonym łukami
krenelażem. Owe wykusze były przeróbką przystosowującą fortyfikację do użycia broni palnej. Widziałem
schodki prowadzące do wnętrza wieży, jakieś tablice informacyjne. Przypuszczałem, że mająca ponad
dwadzieścia metrów wysokości wieża jest atrakcją turystyczną, którą można zwiedzać. Uśmiechnąłem się,
robiąc zakład sam ze sobą, że zwiedzanie obiektu trwa do godziny siedemnastej, a więc będę ostatnim
turystą na górze. Ciekawiło mnie tylko, jak wygląda Satelles i czy jest pracownikiem hotelu?
Położyłem się na łóżku i zdrzemnąłem do ósmej. Postanowiłem, że po śniadaniu zwiedzę miasteczko,
obejrzę wieżę i przede wszystkim postaram się zniknąć Baturze z oczu. W jadalni, pijąc kawę czekał na mnie
Batura. Wiedziałem, że czeka bo wyraźnie ożywił się na mój widok. Wybrałem sobie ze stołu to co chciałem
zjeść, nalałem z ekspresu kawę i dosiadłem się do wroga.
Miałeś udany spacer? — zapytałem go.
Pewnie mniej udany niż twój — odpowiedział. — Czy uwierzysz, jeśli ci powiem, że ten dokument

joannitów interesuje mnie tylko z czystej ciekawości?
Nie.
Nie będę chciał go odsprzedawać, słowo.
To po co chciałeś go kupić?
Szczerość za szczerość? — zaproponował.
Ty i szczerość? — kpiłem. — Nie wierzę ci ani trochę. Batura nie był zdenerwowany ani tradycyjnie
złośliwy i pewny siebie.
Szkoda — odparł dopijając kawę. — Chwilami mam dość bycia tym złym. Chciałem choć raz... — wstał. —
To nieważne, bo ty i tak wszystko wiesz lepiej — uśmiechnął się, a w jego oczach zobaczył dawny zimny
błysk, niczym wyzwanie do pojedynku. Wyszedł nie oglądając się za siebie.
Batura zachowywał się dziwnie, ale tyle razy już z nim walczyłem, poznałem go z jak najgorszej strony, że
za żadne skarby nie uwierzyłbym w jego skruchę czy cudowną odmianę.
Zjadłem i wyszedłem na zwiedzanie miasta. Wpierw obejrzałem z zewnątrz Basztę Kowalską, później
między grupkami młodzieży spieszącej do liceum wędrowałem wzdłuż dawnych murów miejskich w kierun-
ku wzgórza, na którym stała szkoła średnia i zapamiętane przeze mnie schronisko młodzieżowe. Minąłem
kilka urzędów, Muzeum Złota i dotarłem do celu. Schronisko wyglądało teraz znacznie lepiej niż wtedy, gdy
w nim nocowałem. Ulicą Kolejową zszedłem do wypalonego ogromnego, dwupiętrowego młyna. Z uwagą
obejrzałem portal i tablicę pamiątkową z 1702 roku mówiącą o okolicznościach założenia tego przed-
sięwzięcia. Wróciłem pod górkę do placu Lotników Polskich i z niego ulicą Solną doszedłem na rynek.
Stamtąd poszedłem jeszcze obejrzeć budynki klasztoru po franciszkańskiego, który istniał w Złotoryi od XII
do XVIII wieku.
Na obiad wróciłem do hotelu. Po posiłku zaszyłem się w pokoju i z otwartego okna dyskretnie
obserwowałem przez lornetkę Basztę Kowalską. Serce mi żywiej zabiło, gdy zobaczyłem około piętnastej,
że na jej szczycie stoi Jerzy Batura. Nagle podszedł do wschodniego wykusza. Czyżby znał treść listu
Satellesa? Może to on nim był?
Jerzy oparł się o cegły i wyjrzał w dół. Coś go zaintrygowało i cofnął się, obejrzał mur. Jasne, to przecież
była trzecia cegła od góry, pewnie poluzowana, a pod nią miałem znaleźć instrukcje od Satellesa. Batura
poprawił cegłę i spokojnie zszedł ze szczytu wieży. Nie wiedziałem, co powinienem zrobić. Jeżeli Satelles
zostawił tam list, to Batura go widział, może przeczytał? Przez lornetkę nie widziałem w jego ręku żadnej
kartki, ale mój przeciwnik prawie do piersi był skryty za murem. Może Satellus jak i ja obserwował wieżę i
uznał, że wysłałem Baturę, żeby sprawdził miejsce wskazane przez właściciela dokumentu? W takim
wypadku uzna, że złamałem umowę i zerwie kontakt. Jeżeli teraz pobiegłbym na Basztę Kowalską,
zostałoby to też uznane za niedotrzymanie warunków Satellesa. Tak oto pełen rozterek, miotając się po
pokoju niczym lew w za ciasnej klatce, czekałem na nadejście siedemnastej. Machinalnie, przekonany, że
Batura już wszystko wie, sprawdzałem wchodzące na wieżę wycieczki i grupki turystów. Wśród wielu osób
zauważyłem blondynkę ze stacji benzynowej. Była piękna i zdziwiło mnie, że tak urodziwa kobieta
podróżowała sama, bo chyba mieszkanka Złotoryi nie zwiedzałaby wieży tak sobie.
Z trudem doczekałem wskazanej przez Satellesa godziny. Kwadrans przed siedemnastą przygotowałem się
do wyjścia. Zabrałem latarkę przeczuwając, że o tak późnej porze może mi się przydać. Miałem też aparat
cyfrowy i niezbędne dokumenty. Zjechałem windą i szybko podszedłem pod wieżę. Pracownik małego
muzeum znajdującego się w baszcie już szykował wszystko do zamknięcia. Sprzedał mi bilet wstępu i
wbiegłem na górę. Byłem tam sam. Ze szczytu rozciągał się widok na okolicę, ale mnie interesował tylko
wschodni wykusz. Na jego lewej ścianie sprawdziłem trzeci rząd cegieł od góry. Jedna z nich lekko się
poruszyła. Zaprawa wokół niej była wykruszona. Ostrożnie przesunąłem cegłę i w szparze zauważyłem
niewielką karteczkę, zwykłą, w kratkę, wyrwaną zapewne z notesu. Przeczytałem instrukcję.

Czekam za piętnaście minut w miejscu, które Pan oglądał po zejściu z Góry Zamkowej.
Satelles

Pamiętałem, że na mapie Złotoryi mianem Góry Zamkowej określano wzgórze, na którym stało liceum i
schronisko. Satelles obserwował mnie i widział, że potem odwiedziłem wypalony młyn. Zbiegłem po scho-
dach i na ulicy rozejrzałem się dokoła. Nigdzie nie widziałem Jerzego Batury, a to było w tej chwili
najważniejsze. Pomaszerowałem wzdłuż murów zamkowych w kierunku liceum, lecz w pewnym momencie
skręciłem w lewo, w dół i przez park z placem zabaw zbiegłem do ulicy Kościuszki i nią doszedłem do
młyna. Znowu rozglądałem się dokoła. Wokół nie było nikogo, tylko przed małym sklepem spożywczym
dwóch starszych panów opartych o rowery popijało piwo. Stanąłem przed wejściem i ostrożnie nacisnąłem
klamkę. Drzwi były zamknięte i dodatkowo na krzyż zabite dechami. Poszedłem w stronę wzgórza, gdzie

były schody — skrót do ulicy Kolejowej. Znalazłszy się na zapleczu młyna bez trudu odnalazłem wybite
okno na parterze, przez które do wnętrza wchodzili zapewne ludzie szukający wrażeń w środku
zrujnowanego młyna.
Gdy z parapetu zeskoczyłem do wnętrza, pod moimi stopami zachrzęściły odłamki szkła i chrupnęły
wypalone kawałki drewna. W powietrzu oprócz swądu spalenizny wyczuwałem zapach nafty i lekką nutę
damskich perfum! Stałem nieruchomo przyzwyczajając wzrok do ciemności i starając się wsłuchać w
odgłosy starego budynku. Słaba poświata przesączająca się przez szpary w deskach, którymi zakryto okna na
parterze, i światło przebijające się przez otwarte oczodoły na górnych piętrach pozwalały mi zobaczyć,
dokąd idę. Kierując się zapachem nafty przeszedłem do skrzydła budynku od strony ulicy Kolejowej. Tam
zobaczyłem zejście do piwnicy.
- Satellesie! — krzyknąłem.
Usłyszałem, że coś na dole poruszyło się. Ostrożnie stawiając kroki schodziłem po kamiennych schodach.
Piwnica miała ceglane ściany i sklepienie krzyżowe. Być może młyn wybudowano na fundamentach star-
szego budynku. Na końcu długiej sali zobaczyłem światło lampy naftowej podwieszonej na haku pod
sufitem. Kilka metrów od niej, na koślawym stole z odłamaną jedną nogą widziałem pergamin.
- Satellesie! — powtórzyłem zawołanie. — Jestem. Widzę dokument, ale gdzie ty jesteś? Chcę z tobą
porozmawiać.
Nie usłyszałem odpowiedzi. Omijając rozbite butelki, pogniecione puszki i czarne kręgi — pozostałość
rozpalanych tu ognisk, ruszyłem w kierunku stołu. Przeczuwałem, że to może być zasadzka, ale w tym
momencie ważnym było choćby rzucenie okiem na dokument. Pochyliłem się nad manuskryptem. Ujrzałem
odręczne pismo po łacinie i nawet woskową pieczęć z ośmioramiennym krzyżem. Przeczytałem pierwszą
linijkę i wtedy usłyszałem rumor i czyjś jęk. Błyskawicznie wyprostowałem się. Z prawej strony z małej
piwniczki wystawała blond fryzura kobiety ze stacji benzynowej. Była zakneblowana i przywiązana w kucki
do jakiejś kłody. Zwróciłem uwagę, że chodziła w wysokich butach do konnej jazdy. Odwróciłem się w
przeciwną stronę. Tam również było wejście do mniejszego pomieszczenia. Błysnęło i po murach poniósł się
huk wystrzału. Lampa naftowa została rozbita i zapanowała ciemność, lecz już po chwili oślepiło mnie
światło silnej latarki.
Batura?! — odezwałem się. — Wciąż jesteś bandytą.
Nie dałeś mi wyboru — usłyszałem głos Jerzego. — Cofnij się, chcę zabrać dokument.
O jakim wyborze mówisz? — zapytałem podchodząc do blondynki.
To już nie jest ważne.
Wiesz, że daleko nie uciekniesz. Napadłeś i uwięziłeś tę kobietę...
Która nic nie słyszy i nie widziała, kto ją uwięził — Batura wszedł mi w słowo. Wolnym krokiem, cały czas
celując we mnie latarką, podszedł do stołu i zabrał pergamin. — Czekała tu na ciebie, gdy przyszedłem pół
godziny temu. Zwróciłem na nią uwagę wczoraj podczas naszej kolacji. Rano widziałem ją w czarnej peruce
w samochodzie zaparkowanym niedaleko hotelu. Potem gdy jadłem śniadanie, widziałem, że wchodziła i
wychodziła z hotelu. Pytała o coś recepcjonistkę, a potem podeszła do Baszty Kowalskiej. Gdy ty wracałeś z
obchodu po mieście, ona schodziła z baszty. Poszedłem tam z ciekawości i przez przypadek znalazłem list.
Potem obserwowałem wieżę i ta kobieta, tym razem jako blondynka, jeszcze raz weszła na górę. Teraz pójdę
sobie, a wy będziecie mieli czas na długą rozmowę. Jestem pewien, że otrzymasz kopię dokumentu, którą
zapewne ta zapobiegliwa osóbka zrobiła sobie na pamiątkę. Na razie...
Światło latarki zgasło, a ja chciałem ruszyć w pościg za Baturą, lecz nagle cały świat zawirował, a żebra
ścisnęła mi niewidoczna obręcz. Poczułem silne kłucie w sercu. Zaczęło mi brakować oddechu. Nawet nie
pamiętam, jak upadłem na podłogę.

Nie wiem, ile czasu byłem nieprzytomny. Obudziłem się w szpitalu podłączony do różnych urządzeń, które
pikały i błyskały czerwonymi lampkami. Nade mną stała pielęgniarka i troskliwie spoglądała mi w oczy.
Obok niej byli lekarz i pan Tomasz.
Witaj wśród żywych — powiedział szef uśmiechając się słabo.
Gdzie jestem? — zapytałem.
W szpitalu w Legnicy — wyjaśnił lekarz.
Co mi się stało? Miałem zawał?
Nie, ale był pan blisko tamtego świata — lekarz wymownie zerkną) w górę. — Zabrano pana z ulicy. Ktoś w
porę zadzwonił.
Lekarz wydał pielęgniarce dyspozycje, jak ma ze mną postępować, i wyszedł.
Chce pan zostać sam z synem? — pielęgniarka zwróciła się do pana Tomasza.
Jeśli można — szef uśmiechnął się. Po chwili zostaliśmy sami.

Z synem? — zdziwiłem się.
Jesteś mi prawie jak syn — pan Tomasz usiadł na łóżku i pogładził mnie po dłoni. Zaraz jednak, jakby
wstydząc się tego gestu, wyprostował się i zabrał rękę. — Nikogo nie zdziwi, że trochę posiedzę z tobą.
Opowiadaj, co się stało...
Pan Samochodzik słuchał zamyślony.
...Najbardziej boję się o dziewczynę — zakończyłem opowieść. — Ile dni minęło?
To stało się wczoraj wieczorem. Mamy środek dnia. Nie martw się. Byłem tam, we młynie. Satellesa już tam
nie było. Na podłodze znalazłem tylko rozcięte więzy i rozbitą lampę. Albo ona, albo Batura, albo oboje
wywlekli cię przed młyn i zadzwonili po pogotowie i to w samą porę. W gruncie rzeczy im zawdzięczasz
życie.
Dziewczyna nie dawała żadnego znaku?
Nie.
Nie ma sensu nasyłać policji na Baturę?
Nie ma, dobry adwokat wybroni go natychmiast. Dziwne, że ten łotr po waszym ostatnim spotkaniu i
odsiadce niczego się nie nauczył.
Tacy ludzie się nie zmieniają. Kiedy stąd wyjdę?
Lekarz mówił, że zostawią cię na obserwacji do jutra, potem masz dwa tygodnie zwolnienia. Radził też,
żebyś odwiedził kardiologa.
Jak pan się dowiedział, co mi się stało?
Wczoraj wieczorem ktoś do mnie zadzwonił. Zakrył mikrofon telefonu chusteczką, żeby zmienić głos. To
był mężczyzna.
Batura?
Pewnie tak.
Pielęgniarka wróciła niosąc tacę z lekarstwami.
Musi pan odpocząć — powiedziała do mnie, ale tak naprawdę sugerowała szefowi, żeby zostawił mnie
samego.
To ja już pójdę — pan Tomasz wstał. — Przyjdę jutro rano. Do zobaczenia.
Do widzenia — odpowiedziała pielęgniarka. — Pana syn wyzdrowieje... — zapewniała go.
Zrobiła mi zastrzyk, po którym z łatwością zasnąłem. Był to spokojny sen pozbawiony jakichkolwiek
koszmarów, po którym obudziłem się wieczorem wypoczęty. Bolała mnie trochę głowa. Rozmyślając i śpiąc
dotrwałem do raną kiedy wrócił Pan Samochodzik. Lekarze na obchodzie ocenili mój stan zdrowia jako
kwalifikujący mnie do wypisania, ale z zastrzeżeniem, że będę się oszczędzał. W południe wyszliśmy ze
szpitala i pojechaliśmy autobusem do Złotoryi po moje rzeczy i wehikuł. W hotelu przywitano mnie z
radością chyba tym większą że mogłem opłacić rachunek. Recepcjonistka podała mi pudełko zapakowane w
kolorowy papier przewiązany czerwoną kokardką.
To przyniosła jakaś pani — usłyszałem wyjaśnienie.
Blondynka? — upewniłem się.
Tak — recepcjonistka uśmiechnęła się porozumiewawczo. Żywiej zabiło mi serce. Miałem nadzieję, że
postanowiła mi dać jeszcze jedną szansę na spotkanie.
Usiądźmy — zaproponował szef wskazując na wejście do restauracji Przeszliśmy tam i siedząc na wygodnej
kanapie rozpakowałem prezent. Było tam pudełko czekoladek i dwie kartki papieru. Na jednej była
fotokopia dokumentu. Na drugiej, z obu stron był list.

Panie Pawle!
Jeżeli odbiera Pan tę paczkę, to znaczy, że powrócił Pan do zdrowia, z czego bardzo się cieszę. Wtedy w
młynie Pański przeciwnik wyniósł Pana, a potem wrócił do mnie i przeciął mi więzy na rękach. Gdy wycho-
dziłam z ruin, już nadjechało pogotowie. Skoro straciliśmy dokument, mogę Panu przekazać tylko jego kopię.
Tuba z tym rękopisem została znaleziona pod ziemią, poniżej epitafium na ścianie kościoła, któremu Pan się
tak długo przyglądał, temu z krzyżem maltańskim. To tablica mojego przodka i interesowałam się pracami
konserwacyjnymi przy tej pierzei świątyni. Gdy robotnicy robili wykop, zobaczyłam tę tubę i podając się za
pracownika służby ochrony zabytków odebrałam ją. Uważam, że miałam moralne prawo do obejrzenia tego
pisma, bo w mojej rodzinie przekazywano legendę o tym dokumencie mającym prowadzić do ukrytego
skarbu. Oczywiście po tylu wiekach nikt już nie traktował tych poszukiwań poważnie. Po zapoznaniu się z
treścią uznałam, że to Pan Samochodzik mógłby zająć się odszukaniem owego legendarnego skarbu. Skoro
wysłał Pana, to Panu przekazuję kopię. Z drugiej strony znajduje się tłumaczenie. Może jeszcze kiedyś się
spotkamy.
Satelles

PS Wspominałam o sprzedaży dokumentu, by bardziej Was zaintrygować.

Obróciłem kartkę na drugą stronę i czytałem treść dokumentu w tłumaczeniu według Satellesa. Wynikało z
niego, że w XIII wieku pomorski książę, komtur joannitów i trzech wodzów pruskich zawarło pakt, którego
celem było zebranie pieniędzy na przekupienie Brandenburczyków, by ci nie przepuścili krzyżowców
idących na pomoc Krzyżakom, oraz zwerbowanie załóg okrętów kaperskich przeciw flocie krzyżackiej.
Skarb miano ukryć w jednym z zamków na zachód od Wisły, „dostępnym dla wszystkich zainteresowanych".
Wszyscy członkowie zaprzysięgli utrzymanie tajemnicy słowami: Bo nie ważcie się przeżyć ani jednego
dnia w takim stanie, w jakim nie ważylibyście się umrzeć. Tak tedy każdy z nas, który nie odstępuje
wszystkiego, co ma, nie może być moim sojusznikiem". Skrytkę miał przygotować joannita, bo oni to
kierują się zasadą: „Si tibi copia, si sapientia formaque detur, inquinat omnia sola superbia si dominetur".
Depozyt miał być ukryty w miejscu, gdzie „wśród trzech pogan stanął krzyżowiec", a złoto mógł odebrać
ten, który „odrzucił wszystko i jeszcze dał siebie".
Ciekawe, czemu nie przetłumaczyła słów: „Si tibi copia, si sapientią formaque detur, inquinat omnia sola
superbia, si dominetur"? — zastanawiałem się.
„Jeśliś obdarzon bogactwem, mądrością, urodą wszystko splami pycha, gdy owładnie tobą" — pan Tomasz
przetłumaczył sentencję. — To werset wyryty przez joannitów na ścianie zamku w Krak.
Myśli pan, że powinniśmy rozpocząć poszukiwania tego skarbu?
Ty powinieneś odpocząć. Radziłbym nawet poczekać, ale dokument ma Jerzy Batura. Z drugiej strony musi
prowadzić poszukiwania na zamkach, których na „zachód od Wisły" jest wiele, większość, o ile nie są
ruinami, ma administratorów. Możemy spróbować na razie prowadzić poszukiwania w archiwum, a gdy
zrobi się cieplej, ruszyć w teren. Myślę, że Batura przez ten czas niczego nie znajdzie. Rozumiesz choć jedną
wskazówkę z podanych w dokumencie pochodzącym z... — szef zerknął na datę — z 1285 roku, a więc
zapewne kopii zapisanej legendy? Zalecam najpierw przeprowadzić kwerendę archiwalną
Zgadzałem się z szefem, który miał przecież ogromne doświadczenie w prowadzeniu poszukiwań. Zbyt
wiele w tym przekazie było niewiadomych. Zjedliśmy obiad, zabrałem swoje rzeczy z pokoju, opłaciłem
rachunek i wyjechaliśmy do Warszawy. Cały tydzień spędziłem chodząc na zalecone mi badania w
przychodni obsługującej pracowników naszego ministerstwa. Gdy wreszcie wróciłem do pracy, natychmiast
wezwał mnie do siebie pan Tomasz.
Znalazł pan coś w sprawie joannitów? — ucieszyłem się.
Nie, mamy problem.
Jaki?
Z tobą. Idziemy na rozmowę do naszego inspektora bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zdziwiłem się takim obrotem sprawy. Jeszcze bardziej zdziwiło mnie, że w pokoju zajmowanym przez
inspektora, urzędnika w wieku około pięćdziesięciu lat, którego widziałem pierwszy raz w życiu, a podobno
pracował tu od lat, spotkałem lekarza, który badał mnie w przychodni.
Po krótkim przywitaniu inspektor przeszedł do rzeczy.
Pan doktor zwrócił mi uwagę na pana fatalny stan zdrowia...
Czy to nie jest przypadek złamania tajemnicy lekarskiej? — zareagowałem natychmiast.
Tak, ale chodzi o pana dobro... — odezwał się lekarz.
Panie Pawle — nieoczekiwanie urzędnik odezwał się twardym tonem znamionującym osobę nieznoszącą
sprzeciwu. — Naturalnie że pański stan zdrowia jest pana tajemnicą ale pan doktor jako lekarz medycyny
pracy od lat przygotowuje dla nas oświadczenia o zdolności pracowników ministerstwa do świadczenia
stosunku pracy, i to on zwrócił się do mnie z pytaniem, co powinien z panem zrobić.
Milczałem zaskoczony. Podejrzewałem, że zaraz zostanę zwolniony, uznany za niezdolnego do pracy. Pan
Tomasz również nie odzywał się. Urzędnik wydawał się zadowolony z efektu swych słów i kontynuował
przemowę.
Powiem to w krótkich żołnierskich słowach, bo pan zdaje się był komandosem? Prawdę mówiąc nie
powinien pan pracować, nie w dotychczasowych warunkach. Ilość urazów jakie pan przeszedł i ten ostatni
wypadek z sercem kwalifikują pana bardziej do grupy rencistów... Oczywiście trochę przesadzam —
inspektor zrobił zastrzeżenie widząc, ze jestem gotów do polemiki. — Nasz resort zdaje sobie sprawę z wagi
pracy, jaką pan i pana szef wykonujecie. Wiemy, że przeszkolenie odpowiedniego pracownika do poziomu,
jaki pan reprezentuje, zajęłoby dużo czasu, którego w naszej sytuacji niestety nie mamy. Dlatego
sprawdziłem, ile ma pan zaległego urlopu. Miesiąc. Pan doktor twierdzi, że potrzebny jest panu spokój i
odpoczynek. Weźmie pan zaległy urlop, dołoży do tego dwa miesiące bezpłatnego urlopu i zobaczymy się
tu... — urzędnik sprawdzał w kalendarzu — pod koniec czerwca akurat przed wakacjami, które jak wiem

spędzają panowie w terenie. Umowa stoi?
Co mam robić przez te trzy miesiące? — zapytałem.
Nic — urzędnik uśmiechnął się rozkosznie. — Umierać z nudów.
Jeśli się nie zgodzę?
To się pożegnamy, nim pan zginie na stanowisku pracy, bo za mojej kadencji żaden urzędnik resortu nie
umrze w pracy.
- Chyba nie masz wyboru, a odpoczynek dobrze ci zrobi — stwierdził szef.
Cisnęły mi się na usta słowa Cezara: „I ty, Brutusie, przeciwko mnie?", ale tylko smutno pokiwałem głową.
- Cieszę się, że doszliśmy do porozumienia — inspektor wyciągnął do mnie dłoń, którą uścisnąłem.
Nim wyszedłem, podpisałem podanie o urlopy.
Szefie —jęknąłem do pana Tomasza, gdy wyszliśmy na korytarz.
Nie marudź. Masz odpoczywać, to polecenie służbowe! Zdzwonimy się — to mówiąc pan Tomasz skręcił w
korytarz prowadzący do ministerialnej biblioteki. Uciekł ode mnie!
W złym nastroju wróciłem do swojego pokoju. Spakowałem część swoich rzeczy, odniosłem kwiatki do
panny Moniki, sekretarki szefa, i wyszedłem na ulicę. Miałem świadomość, że mam dokąd wrócić i pewnie
za trzy miesiące czeka mnie mnóstwo ciężkiej pracy, a odpoczynek rzeczywiście był mi potrzebny, ale mimo
to czułem rozżalenie. Pojechałem do swojego mieszkania. Po drodze zrobiłem zakupy i wieczór spędziłem
na oglądaniu telewizji. Nazajutrz próbowałem zająć się sprawą joannitów, ale w mojej domowej biblioteczce
nie mogłem znaleźć odpowiednich materiałów. Zniechęcony wyszedłem na spacer zakończony dojściem aż
do Łazienek Królewskich. Siedząc nad stawem wpatrywałem się w kaczki, które łapczywie połykały rzucane
przeze mnie kawałki chleba.
Pierwszy raz widzę cię w takim stanie — aż podskoczyłem na niespodziewany dźwięk ludzkiego głosu.
Obejrzałem się. Za mną stał Piotr, wysoki, jak zwykle krótko ostrzyżony blondyn, archeolog, którego
poznałem podczas wykopalisk w Dylewie, a potem wspólnie szukaliśmy śladów Gotów na Mazurach. — Ale
jesteś nerwowy — dodał.
Przepraszam — odpowiedziałem. — Byłem zamyślony. Zwierzyłem się przyjacielowi z moich problemów.
Trzy miesiące — roześmiał się. — Inni cieszyliby się z takiego urlopu.
Zrozum, ja tak nie wytrzymam...
Wyjedź na wieś, tam pożyjesz w innym rytmie, zapomnisz o mieście i miejskich sprawach.
Mam zostać rolnikiem?
Rybakiem — Piotr uśmiechnął się szelmowsko.
Masz coś konkretnego na myśli?
Tak, spodoba ci się to miejsce...

ROZDZIAŁ TRZECI

WYJAZD NAD JEZIORO KRZYŻOWIECKIE • HISTORIA STRUMIENIA FURMAŃSKIEGO •

RYBAK RUDOLF • PRACA RYBACKIEGO POMOCNIKA • JEŹDŹCY APOKALIPSY • SPO-

TKANIE Z JAROSŁAWEM MROCZKIEM

Jeszcze tego samego dnia Piotr przyjechał do mnie do domu z listem polecającym do rybaka. Przywiózł mi
też odręczny szkic okolicy.
To miejsce idealne na wypoczynek — zapewniał mnie przyjaciel. — Wieś Bydze leży nad Jeziorem
Krzyżowieckim. Najbliższy przystanek PKS-u znajduje się 10 kilometrów od wsi. Najlepiej jak dojedziesz
do Starogardu Gdańskiego, a stamtąd do odległej o dwa kilometry od miasta wsi Koło. Z niej kursuje
wąskotorówka, którą dojedziesz do przystanku Bydze. Z niego masz tylko dwa kilometry przez las do
Półwyspu Kopyto. Wsiądziesz na prom do wsi, którym kieruje właśnie ten rybak. Wąskotorówka dwa razy
dziennie kursuje na linii Koło—Skarszewy, więc załapiesz się pewnie na popołudniowy kurs około
szesnastej.
Z tego co mówisz wynika, że wysyłasz mnie na kompletną pustynię — roześmiałem się.
Daleko tam do cywilizacji, ale jest kościół, od kwietnia działa karczma. Byłoby jeszcze gorzej, gdyby nie
pan Mroczek — miejscowy biznesmen. Jest właścicielem okolicznych lasów, jeziora, wąskotorówki. Stwo-
rzył coś w rodzaju małego księstwa, w którym wszystko jest zależne od niego, więc radzę ci żyć z nim w
dobrych stosunkach W związku z planowanymi inwestycjami musi sfinansować badania archeologiczne w
okolicy i to ja przyjadę tam pod koniec kwietnia na wykopaliska na grodzisku na wyspie koło wsi.
Zobaczysz, że to fajna okolica.
Piotr mówiąc „Do zobaczenia w kwietniu" wyszedł, a ja spakowałem swoje rzeczy do plecaka i worka

żeglarskiego, a potem wcześnie ułożyłem się do snu. Wstałem przed świtem. Czułem się trochę niepewnie
wybierając się w podróż w nieznane, między obcych ludzi, z którymi miałem żyć przez najbliższe trzy
miesiące.
Taksówką pojechałem na dworzec autobusowy, z którego PKS-em udałem się do Starogardu Gdańskiego. W
mieście byłem około południa.
Znalazłem tam filię swojego banku, w której załatwiłem opłacanie moich rachunków przez bank, a potem
piechotą doszedłem do wsi Koło. Byłem tam przed piętnastą. Słońce przyjemnie grzało i usiadłem na ła-
weczce na dobrze utrzymanym peronie wąskotorówki. Pół godziny przed odjazdem pociągu pojawili się
pierwsi pasażerowie. Kwadrans przed szesnastą z oddali słychać było świst, a po szynach poniósł się stukot
jadącego składu. Po chwili zza niskich brzózek na zakręcie wyłonił się parowóz ciągnący sześć wagoników
pasażerskich i trzy towarowe. Nie spodziewałem się, że jeszcze na polskich torach ujrzę prawdziwą bu-
chającą kłębami pary, wyposażoną w tender z węglem lokomotywę.
Obsługę pociągu stanowiło trzech ludzi: maszynista, jego pomocnik i konduktor. Lokomotywę odłączono od
składu i przejechała mijanką na drugą stronę pociągu, by być na jego przedzie. Kupiłem u konduktora bilet
za zaskakująco niską cenę. Na odwrocie biletu była wizytówka firmy Jarosława Mroczka zajmującej się
handlem, eksportem i importem, turystyką gospodarką rolną i leśną.
Pasażerami pociągu byli mieszkańcy wsi pracujący w Starogardzie lub ci, którzy akurat tam robili zakupy.
Zająłem miejsce w przedostatnim wagonie. Byłem tu sam nie licząc ładnej, dwudziestokilkuletniej brunetki
o lekko skośnych oczach, grubych, ciemnych kreskach brwi, lekko pociągłej twarzy. Spod chusty wystawały
jej pojedyncze loki włosów. Ubrana w kwiecistą sukienkę, bluzkę i sweterek była zajęta czytaniem jakiejś
grubej książki, ale co jakiś czas dyskretnie mi się przyglądała.
Wagony wyposażone w drewniane ławki z wąskim przejściem miały duże okna, przejścia pomiędzy
poszczególnymi platformami i wyjścia w połowie długości. Przypatrywałem się okolicy za oknem, gdzie
gęste bory przecinały jasne wstęgi strumieni z piaszczystym dnem. Przez otwarte okna wpadał do środka
odgłos wiosennych treli ptaków, równomierny stukot kół i sapanie lokomotywy. Minęliśmy cztery
przystanki, gdy podszedł do mnie konduktor.
Teraz będą Bydze — uprzedził mnie.
Dziękuję uśmiechnąłem się i ciekawiej wyglądałem przez okno. Zaraz też podjechaliśmy do drewnianej
wiaty stojącej na betonowym
peronie. Zaskakiwał absolutny brak śladów wandalizmu, śmieci. Wyglądało to jak prawdziwy raj dla
turystów, sielanka stworzona dla ludzi zmęczonych miastem. Razem ze mną wysiadła brunetka i jeszcze
około dwudziestu osób, które podzieliły się na trzy grupy. Jedna przeszła przez tory i podążyła na północ,
druga poszła wzdłuż torów, a trzecia, największa ruszyła do lasu.
Pan idzie na prom? — zapytała mnie brunetka.
Tak — odparłem.
To tędy — wskazała na las.
Szliśmy obok siebie. Czułem, że powinienem rozmową zabawiać dziewczynę, dla której widocznie byłem
atrakcyjną odmianą, a mogłem się czegoś od niej dowiedzieć ciekawego o okolicy.
Pani tu mieszka? — zagadnąłem ją.
W Bydzach — odpowiedziała.
To duża wieś?
Mieszka tu około trzystu osób.
Pani pracuje w Starogardzie?
Nie, w mieście byłam zrobić zakupy — wskazała na torbę na ramieniu. — Pracuję w naszej szkole.
W takiej małej wsi macie szkołę? — zdziwiłem się.
Tak, społeczną w dużej części utrzymywaną przez pana Mroczka. Dofinansowuje też dojazd naszych
gimnazjalistów do gimnazjum.
Kim jest pan Mroczek? — indagowałem ją.
Panem tych okolic. Pozna go pan, to sam wyrobi sobie zdanie na jego temat.
Wyczułem, że temat owego Mroczka jest z jakiegoś powodu niewygodny dla brunetki. Może miejscowi
ludzie nie chcieli z obcymi rozmawiać na temat swojego dobroczyńcy?
Pan na długo tu przyjechał? — spytała mnie.
To się okaże.
Do kogoś w odwiedziny czy do pracy?
Do rybaka.
Aha — brunetka teraz już nie mówiła ani słowa.
Doszliśmy do strumienia, który podobnie jak te widziane podczas jazdy kolejką był niezwykle czysty.

Ten strumyk ma jakąś nazwę? — chciałem podtrzymać rozmowę.
Furmański. Według legendy utopił się w nim furman, który nie słuchał żony i w dniu targowym po
sprzedaniu warzyw zamiast wracać do domu poszedł do karczmy. Przepił zarobek, konia i wóz. Gdy on hulał
w gospodzie, jego baba poszła na Kamień Babuni i tam złożyła diabłu podarki prosząc, żeby jej chłop
przestał pić. Diabeł ofiarę przyjął, a potem nocą furmanowi nogi poplątał i ten utonął w strumieniu. Wdowa
po jakimś czasie wyszła drugi raz za mąż, ale ten nawet na weselu nie wziął kropli alkoholu do ust. Kobieta
cieszyła się, że ma takiego dobrego męża, ale to był sam diabeł, który po nocy poślubnej porwał babę do
piekła. Roześmiałem się.
Czemu diabeł ukarał kobietę? — dziwiłem się.
Bo kara spotyka każdego, kto ma konszachty z szatanem — za moimi plecami niespodziewanie odezwał się
męski głos.
Obejrzałem się. To był ksiądz, wysoki, młody blondyn w okularach, z szerokim, odrobinę łobuzerskim
uśmiechem. Szedł stawiając długie równe kroki. Mimo że nie było jeszcze upałów, on wędrował w sanda-
łach. Brunetka pod wpływem spojrzenia księdza spłoniła się, jakby te słowa o kontaktach z diabłem odnosiły
się do niej i to ja byłbym tym rogatym stworem.
Witam! — ukłoniłem się księdzu. — Ksiądz potrafi cicho chodzić — pochwaliłem go.
A grzechy nie zachodzą nas podstępnie i nie wykorzystują każdej naszej słabości, gdy tylko zmysły zajęte są
uciechami?
To była wyraźna aluzja, że być może podrywam brunetkę.
- Ksiądz wie, że nie ma nic grzesznego w syceniu zmysłów pięknymi widokami, a duszy ciekawą rozmową.
Ideałem zaś jest połączenie tych dwóch radości. Ksiądz roześmiał się.
No, no — pogroził mi palcem, a dziewczyna tylko skromnie opuściła wzrok. — Pan tu przyjechał na długo?
Przyjechał do Rudolfa — odezwała się brunetka.
Aha — ksiądz powiedział dokładnie to samo co wcześniej dziewczyna na wieść, że jadę do rybaka. — To
pewnie się jeszcze spotkamy. Z Bogiem! — pomachał nam na pożegnanie skręcając do niewielkiego
kamiennego domku stojącego obok kościoła zbudowanego z kamieni, z wieżą ze spiczastym dachem.
Już na pierwszy rzut oka widać było, że świątynia jest bardzo stara, średniowieczna. Nie miałem czasu jej się
przyglądać, bo usłyszałem ryk syreny.
- Prom! — krzyknęła brunetka.
Pobiegłem za nią. Do przystani było niecałe sto metrów. Wskoczyłem na pokład statku, gdy był już metr od
niewielkiego mola. Był to dwunastometrowy kuter o szerokości trzech metrów. Na dziobie, pod masztem z
niewielkim dźwigiem była mała ładownia. Śródokręcie zajmowały ławki ustawione wzdłuż burt i pośrodku.
Na raz mogło tam wejść około trzydziestu osób. Na rufie była niewielka sterówka, w której za kołem stał
niski, barczysty, siedemdziesięcioletni mężczyzna w marynarskiej czapce i kurtce z postawionym
kołnierzem. Miedziane guziki z wielkimi kotwicami błyszczały w słońcu. Ogorzałą twarz znaczyły głębokie
bruzdy zmarszczek i blizn. Pomiędzy zapadniętymi oczami skrytymi pod krzaczastymi brwiami wystawał
chudy patyk nosa. Bladoniebieskie oczy śledziły każdy mój ruch. Zostawiłem bagaże na ławce i podszedłem
do sterówki.
Dzień dobry — przywitałem człowieka przy sterze.
Dobry — mruknął.
Pan Rudolf Surow? — odczytałem jego imię i nazwisko z kartki otrzymanej od Piotra.
Czego? — usłyszałem warknięcie.
Kolega przysłał mnie do pana — podałem mu pismo.
Czego znowu chce ten Mroczek? — marynarz zabrał pismo i trzymając je za róg, machnął nim w powietrzu,
aż załopotało niczym żagiel.
Umiesz sterować? — zapytał.
Tak.
To wal na tę przystań — wskazał na odległy o dwa kilometry pomost.
Rybak odszedł dwa kroki; mrużąc oczy i wystawiając kartkę do słońca czytał, najpierw raz, potem drugi.
Wreszcie złożył list i schował go do wewnętrznej kieszeni kurtki. Podszedł do mnie i spojrzał przed siebie.
- Znasz się — pochwalił mnie. — Teraz daj dwie trzecie naprzód. Posłusznie przesunąłem manetkę gazu.
Silnik Diesla umieszczony pod pokładem sterówki zawarczał niskim tonem, a kuter przyspieszył. Marynarz
nabił fajkę i ssał ją nie zapalając.
- Do cumy — warknął, gdy po dwudziestu minutach byliśmy trzysta metrów od pomostu we wsi.
Przeszedłem na dziób zabierając po drodze swoje bagaże, by nie przeszkadzały wysiadającym. Z daleka wieś
Bydze wyglądała na spokojną osadę. Z kominów murowanych domów nakrytych dachówką unosiły się
prosto w niebo smugi dymów. Proste drewniane płoty odgradzały gospodarstwa. W ciepły dzień starsi ludzie

przesiadywali na ławkach przed chałupami i ciekawie przyglądali się promowi. Z daleka było widać drew-
niany budynek z napisem: „Karczma Czarna", białe ściany szkoły z boiskiem i placem zabaw.
Marynarz dostojnie podpłynął do pomostu, w odpowiednim momencie zwalniając i kuter delikatnie dobił
burtą do krawędzi mola chronionego starymi oponami. Wyskoczyłem i szybko przycumowałem prom do
knag. Pasażerowie wysiedli przyglądając mi się z uwagą.
Do zobaczenia! — zawołałem za nauczycielką ale ona nawet się nie obejrzała, tylko spłoszona przyspieszyła
kroku.
Cumy rzuć! — dyrygował rybak.
Wykonałem i to polecenie i po chwili płynęliśmy na północ, do mola koło kościoła z pasażerami płynącymi
do pracy na nocną zmianę. Stamtąd kilka minut płynęliśmy do długiej na pięćdziesiąt, szerokiej na trzy-
dzieści metrów wyspy z drewnianą chałupą stojącą dziesięć metrów od przystani. Przycumowana do niej
była pięciometrowa, płaskodenna łódź rybacka. My stanęliśmy z drugiej strony pomostu. Znowu musiałem
zająć się cumami. Rybak wysiadł z kutra i poczekał, aż zabiorę swoje rzeczy. Poprowadził mnie do swojej
chaty. Wybudowana z bali przypominała chatki amerykańskich traperów. Miała werandę, małe okienka i
ciężkie drzwi. Na dole były dwie izby, a na poddaszu trzecia, niska. Rybak wskazał mi drabinę.
Tam będziesz mieszkał, aż noce się ocieplą i zrobisz sobie szałas — powiedział.
Ale... — zacząłem.
Będziesz rano pomagał mi przy sieciach, w dzień na promie, po południu dam ci jakąś robotę, a wieczory
masz wolne — pan Rudolf przemawiał, jakby rozkazywał na okręcie. — W zamian dostaniesz jeść i
będziesz miał gdzie mieszkać.
Ten szałas... — zwróciłem mu uwagę.
W maju przyjeżdża mój syn i on zajmie pokój na poddaszu—usłyszałem wyjaśnienie. — Nie będę ci chyba
płacił za mieszkanie w szałasie? Wszystko jedno... Wtedy będziesz mógł nawet przenieść się do tych gra-
barzy, co starym ludziom kopce rozkopują. Naukowcy! Ciekawe, co im z tej wiedzy, jak nieboszczyk leży,
przyjdzie? Idź, rozgość się, zaraz ruszamy do pracy.
Wdrapałem się po drabinie na stryszek. W najwyższym miejscu miał metr i osiemdziesiąt centymetrów
wysokości. Pokoik miał najwyżej dziesięć metrów kwadratowych i okienko wychodzące na zachód, na
jezioro i drugie w dachu. Pod nim stał stolik i krzesło. Wąski tapczan z siennikiem stał pod oknem z
widokiem na jezioro. Dwa kufry służyły jako szafy. Westchnąłem i rzuciłem się na łóżko. Sprężyny, na
których leżał siennik, zajęczały.
- Złaź, obiboku! — natychmiast usłyszałem krzyk rybaka. — Nie przyjechałeś tu na wakacje! Do roboty!
Szybko w duchu policzyłem do dziesięciu, żeby uspokoić się i zszedłem do izby na parterze. Była to kuchnia
i salon. Przy środkowej ścianie stał murowany piec z fajerkami służący do gotowania i ogrzewania zimą. Za
ścianą był pokój rybaka. Wyposażenie kuchni stanowił stary kredens, kilka szafek wiszących, stół, cztery
zwykłe krzesła i fotel bujany. Pan Rudolf ćmił fajkę i stał na progu.
- Chodź, maleńki — skinął na mnie.
Zeszliśmy na brzeg, gdzie suszyły się sieci. Otrzymałem rękawicę bosmańską przybory do szycia i pierwszą
lekcję naprawy sieci. Wziąłem się do roboty, a stary człowiek wpatrując się w wodę co jakiś czas zerkał na
postępy mojej pracy. Wiedziałem, że idzie mi nieźle, ale oni tak beształ mnie, tak dla zasady, bo chyba nigdy
nikogo nie chwalił. W takich chwilach przypominały mi się słowa Piotra „spodoba ci się", które w mojej
sytuacji traktowałem jak przepełniony ironią żart.
Pan zna pana Mroczka? — zagadnąłem rybaka.
Znam.
Jaki on jest?
A czego tak wypytujesz?
Ludzie tak go lubią...
Lubią? — pan Rudolf był zdziwiony.
A jak to nazwać? Mroczek utrzymuje wąskotorówkę i szkołę, daje ludziom pracę...
Pytasz, czy go lubią? A czy jak schwytasz ptaka, wsadzisz go do klatki i dasz mu jeść, to on cię lubi?
Jak komuś jest tu źle, może wyjechać.
Jesteś taki mądry, że potrafisz powiedzieć, do czego trzeba większego hartu ducha, żeby uciec czy żeby
zostać?
Nie.
Dobrze, że jesteś skromny. Przywilejem młodości jest widzenie wszystkiego w czarno-białych barwach, z
czasem człowiek dostrzega szarości. O, płyną po ciebie. Już donieśli...
Po wodzie niósł się warkot łodzi motorowej. Z daleka widać było za pleksiglasową owiewką dwie głowy
pasażerów. Im byli bliżej, tym lepiej widziałem, że byli to młodzi ludzie, ubrani w dżinsy i bluzy, krótko

ostrzyżeni, wysportowani, ale nie przypominali tępych osiłków ani biorących udział w burdach
stadionowych. Wyglądali jak młodzi bankierzy, menedżerowie na wypoczynku.
Kto to? — zapytałem.
Jeźdźcy Apokalipsy według Mroczka — kpił pan Rudolf. — To jego straż przyboczną którzy niczym Zabór,
Mord, Głód i Śmierć, na białym, czerwonym, wronym i płowym koniu jeżdżą po okolicy pilnując majątku
pana Mroczka.
A to są...
Pan Rudolf zmrużył oczy i osłonił je dłonią od słońca.
- Mord i Śmierć — oznajmił.
Podpłynęli do pomostu i jeden z nich wysiadł. Nie wyglądali tak groźnie, jak ich opisywał rybak.
Dzień dobry — przywitali się. — Ma pan, panie Rudolfie, pomocnika?
To letnik, który chce zasmakować zwykłego życia — odpowiedział rybak.
Możemy go zabrać do pana Mroczką który chce go poznać?
A czego wy tu nie możecie? Najpierw się jego spytajcie — rybak obejrzał się na mnie.
Muszę? — spytałem pana Rudolfa. — Może jak skończę robotę? Po raz pierwszy w oczach marynarza
ujrzałem błysk radości.
Widzicie — rybak odwrócił się do ludzi Mroczka —jeden dzień pracuje u mnie i już się nauczył co
ważniejsze: pan Mroczek czy robota.
Zauważyłem, że twarze obu młodzieńców stężały. Chyba przyzwyczaili się, że w tej okolicy mogą wszystko.
Jedź, zobacz pana Mroczka, bo to ważna persona — pan Rudolf spojrzał na mnie. — Wrócisz, to skończymy
robotę.
Odwiozą mnie panowie? — zapytałem wysłanników Mroczka.
Pan Rudolf przypłynie po swojego pomocnika — usłyszałem odpowiedź.
Niespiesznie odłożyłem narzędzia do skrzynki i ruszyłem do motorówki. Gdy już przesadzałem nogę przez
burtę, żeby do niej wsiąść, jeden z młodziaków odwrócił się do mnie.
- Lepiej załóż coś eleganckiego — rzucił zerkając pogardliwie na mój strój. — Pan Mroczek nie lubi flejów.
Przyjrzałem się swoim wojskowym drelichom i bluzie, teatralnym gestem powąchałem ją i bez słowa
poszedłem do chałupy przebrać się. Wyjąłem z worka starannie złożoną bawełnianą marynarkę, czarne dżin-
sy, białą koszulę i pantofle.
Na mój widok w nowym przebraniu pan Rudolf tylko splunął do wody, a młodzieńcy uśmiechnęli się.
Usiadłem za nimi w motorówce i zaraz popłynęliśmy na zachód. Przez całą drogę młodzieńcy nie odezwali
się.
Przyglądałem się okolicy i porównywałem ją z wrytym w mej pamięci szkicem Piotra. Jezioro
Krzyżowieckie przypominało swym kształtem wielki kleks, którego dwie leżące południkowo odnogi na
wschodzie miały łączną długość czterech i pół kilometra. Północna zatoka nazywana była Wąską, a
południowa Kątem Szczupaka. Od nich na wschód odchodziła jeszcze niewielka Zatoka Pipek Na
południowym krańcu Kąta Szczupaka znajdowała się mała wieś Kulawa, którą od Bydzów dzieliła odległość
jednego kilometra. Na osi obu zatok, pośrodku jeziora, był długi na sto i szeroki na dwadzieścia metrów
Jeleni Ostrów.
Na zachód od Jeleniego Ostrowa wyrastało z wody niewielkie, o średnicy trzydziestu metrów Grodzisko. Sto
metrów od niego przebiegał szlak promu łączącego Półwysep Kopyto, gdzie stał kościół z wsią Bydze. Na
wschód od półwyspu głęboko na północ wżynała się okrągła zatoka zwana Kulą. Na jej wschodnim brzegu
stała willa Mroczka. Na wschód od Bydzów była Zatoka Szalona, na której środku tkwiła wyspa pana
Rudolfa. Kilkaset metrów za nią rozpoczynał się podmokły las, przez którego środek przepływała Szalonka,
strumień zasilający rzekę Wierzycę. Ze wschodu na zachód jezioro miało szerokość czterech kilometrów.
Po kilku minutach wpłynęliśmy do Kuli i dobiliśmy do ozdobionego chińskimi lampionami pomostu. Jeden
z młodzieńców został przy motorówce, a drugi poprowadził mnie między skalniakami, przez ogród pełen
kwiatów, do trzypiętrowej willi. Jak zauważyłem, na najniższym poziomie, w suterenie, był basen. Parter
rozpoczynał się od ogromnego tarasu. Wyżej były już tylko balkony, duże okna i dwuspadowy,
niesymetryczny dach. Na tarasie, pod parasolem, przy stoliku, z laptopem na kolanach siedział mężczyzna
średniego wzrostu o wysportowanej sylwetce, okrągłolicy, krótko przystrzyżony brunet —jak starszy brat
młodzieńców. Różnił się od nich ubraniem, białymi lnianymi spodniami, koszulą i sweterkiem polo. Pił sok
pomarańczowy z lodem z wysokiej szklanki. Spojrzał na mnie i uśmiechnął się serdecznie. Wstał i
wyciągnął do mnie dłoń.
Jarosław Mroczek — wyrzucił z siebie imię i nazwisko w tempie karabinu maszynowego.
Paweł Daniec — przedstawiłem się.
Proszę usiąść — Mroczek wskazał mi miejsce przy stoliku. Odprawił młodziana z ochrony i podszedłem do

stolika z barkiem.
Czego się pan napije? — zapytał.
Niczego, dziękuję. Można wiedzieć, czemu pan chciał mnie zobaczyć, wysłał po mnie komitet powitalny?
Mroczek jakby się zawahał, a potem uśmiech powrócił na jego twarz.
Pan jest tu nowy — zaczął przemowę. — Można wiedzieć, na jak długo pan tu przyjechał?
Zobaczę, jak będzie mi się tu żyło.
No właśnie — Mroczek pokiwał głową. — Znalazł się pan w społeczności, w której obowiązują już pewne
prawa...
Wyznaczone przez pana? — wtrąciłem pytanie.
Przez zdrowy rozsądek. Nie chciałbym, żeby pana obecność naruszyła równowagę, którą ze sporym
wysiłkiem tu budowałem. Można wiedzieć, czym się pan zajmuje na co dzień?
Jestem muzealnikiem.
To świetnie. Jako miłośnik starych rzeczy będzie pan miał szacunek dla tradycji. Rozumiem, że pan nie
zostanie tu na stałe?
Nie wiem.
A jak to się stało, że trafił pan do rybaka Rudolfa?
Przez przypadek — skłamałem, bo nie podobało mi się wścibstwo tego biznesmena.
Mroczek usiadł przy stole i chwilę szukał czegoś w przenośnym komputerze. Odwrócił go do mnie, abym
mógł zobaczyć, co ukazane jest na ekranie.
- Pan chyba nie jest ze mną szczery — stwierdził Mroczek. Pewnie doniesiono mu też i o piśmie, jakie
pokazałem rybakowi. — Ja za to, powiem panu prawdę. Widzi pan przed sobą mój plan stworzenia wokół
tego jeziora prawdziwej oazy. Chcę uruchomić tu trzy niewielkie ośrodki wypoczynkowe dostosowane do
potrzeb turystów w różnym wieku i o różnych upodobaniach. Nad Kulą zamieszkają starsi i zwolennicy
spokojnego plażowania, nad Kątem Szczupaka młodzi i aktywni, a w Zatoce Wąskiej aktywni, ale
nieprzepadający za wieczornymi dyskotekami...
Słuchałem planów Mroczka, ale moją uwagę przykuwało to, że Zatoka Szalona i wyspa pana Rudolfa, nie
zostały jeszcze zagospodarowane. Wolałem na razie nie poruszać tej sprawy.
Zgadza się pan, że to dobry pomysł? — pytanie Mroczka wytrąciło mnie z zamyślenia.
Tak, ale w granicach rozsądku — odpowiedziałem.
Oczywiście. Cieszę się, że doszliśmy do porozumienia. Jak sądzę, nie zamierza pan pozostać na wyspie
Rudolfa na stałe?
Jeszcze nie — odparłem.
Jeszcze? — zaniepokoił się Mroczek.
Wszystko może się przecież zdarzyć — powiedziałem wstając. — Chyba już wszystko sobie wyjaśniliśmy i
jestem wolny?
Może pan stąd wyjechać w każdej chwili. Nie musi pan pracować u prostego rybaka... Pan, człowiek
wykształcony... Szkoda, że pana tak późno poznałem. Przydałby mi się ktoś taki, ale niestety tę pracę obieca-
łem już komuś innemu. Ma pan charakter...
Nie jestem tu mile widziany?
Nikt tego nie powiedział... — Mroczek znacząco zawiesił głos. Również wstał i gestem wskazał ścieżkę
prowadzącą do przystani. Osobiście odprowadził mnie na pomost. Kilkanaście metrów od mola na wodzie
czekała łódź rybacka Rudolfa. Rybak uruchomił silnik i zgrabnie przybił do pomostu.
Dobry wieczór, panie Rudolfie — biznesmen przywitał rybaka.
Dobry — mruknął stary marynarz. Wsiadłem do łodzi, a Mroczek odszedł na górę.
Na co czekasz? — usłyszałem warknięcie pana Rudolfa. Spojrzałem na niego zdezorientowany, a on
wymownie wskazał na
ciężkie, drewniane wiosła.
Mamy silnik — zwróciłem mu uwagę.
Zwrócisz mi za paliwo? Już i tak niepotrzebnie spaliłem je, żeby tu przypłynąć.
Ale marynarka... — próbowałem dać do zrozumienia, że zapocę ubranie.
Zdejmij, potrzymam.
Westchnąłem, zdjąłem marynarkę, zakasałem rękawy koszuli i zacząłem wiosłować. Gdy wypłynęliśmy z
Kuli, złapałem tempo i odważyłem się odezwać.
Mroczek chce kupić pana wyspę, ale pan jej nie chce sprzedać, więc próbuje pana stąd wykurzyć? —
zapytałem rybaka.
Próbuje — pan Rudolf prychnął pogardliwie.
Gdy dobiliśmy do wyspy, wysiadłem z łodzi słaniając się na nogach i ruszyłem do chaty.

Dokąd idziesz? — zapytał mnie rybak.
Spać —jęknąłem.
Zostawiłeś robotę — pan Rudolf wskazał na sieci.

ROZDZIAŁ CZWARTY

PORANNY POŁÓW RYB • OBYCZAJE PANA RUDOLFA • MARZENIA O LATANIU • JAGODA

JEDZIE NA STUDIA* SOBOTNIE ZAKUPY • CZYM ZAJMUJE SIĘ MUZEALNIK? • ROZBITA

ŻAGLÓWKA

Sen po ciężkiej robocie jest przytłaczający, czułem się wręcz wgnieciony w siennik ciężarem wykonanych
prac. Wczoraj, późnym wieczorem nie miałem nawet ochoty wyjmować z worka śpiwora, który przezornie
ze sobą zabrałem. Padłem na łóżko, przykryłem się kocem i usnąłem.
- Młody! — budził mnie chrapliwy krzyk pana Rudolfa i grzechotanie drabiny o brzegi otworu w podłodze,
w który była włożona. — Wstawaj, leniu! Płyniemy na ryby!
Z trudem otworzyłem powieki i zerknąłem na zegarek.
Jest czwarta! —jęknąłem.
A co ty myślisz?! Marsz do mnie, bo jak po ciebie pójdę...
Niech pan spróbuje po mnie przyjść na stryszek! Zagłoba też potrafił obronić się przed inwazją kozacką
siedząc na poddaszu...
Jak nie chcesz pracować, to nie. Kiedy wrócę z połowu wsadzę cię do łodzi i zawiozę na molo do Mroczka.
On z przyjemnością odstawi cię do miasta.
Westchnąłem i wstałem. Nie musiałem się nawet ubierać, bo spałem w ubraniu. Przeczesałem ręką
zmierzwione włosy i zszedłem do kuchni. Musiałem wyglądać na strasznie zmęczonego, skoro rybak
uśmiechnął się pod nosem. Właśnie zdejmował z kuchni czajnik i do prawie półlitrowych kubków nalewał
kawę zbożową. Jej zapach przypominał mi przedszkole prowadzone przez siostry zakonne. Smak
gotowanych przez nie potraw prostych, intensywnie pachnących pozostał we mnie na długo jako
wspomnienie ciepła i dobrą jakim zakonnice obdarzały nas wszystkich. Odruchowo usiadłem do stołu i
wyciągnąłem dłoń po kubek, gdy nagle mocno swoją grabą trzepnął w nią rybak.
- Gdzie pchasz paluchy?! — krzyknął. — Nieogolony chcesz jeść śniadanie i jechać na ryby? Szacunku nie
masz?!
Posłusznie wstałem, wróciłem na górę po przybory toaletowe, wziąłem miskę z ciepłą wodą na werandę i
tam się ogoliłem i umyłem. Potem usiadłem do stołu, przy którym Rudolf pił kawę i czytał gazetę. Zdziwi-
łem się, skąd rybak na wyspie wziął prasę i mleko do kawy. Zerknąłem na tytuł pisma i zobaczyłem poniżej
datę wydania. Gazeta była sprzed miesiąca, ale rybak z zainteresowaniem czytał dział aktualności!
Wieczorem ci pożyczę — powiedział staruszek.
Dziękuję, ale to, o czym pan teraz czyta, wydarzyło się przed miesiącem.
No i...
Jaki jest sens czytać stare gazety?
Czy muzealnicy nie czytają gazet sprzed stu lat?
Czytają ale to co innego...
Jeżeli ktoś ważny już miesiąc temu obiecywał podwyżkę emerytur, a ja jej jeszcze nie dostałem, to wiem, co
o kimś takim myśleć. Mam rację?
Ma pan — roześmiałem się.
Pan Rudolf też się śmiał, a jego twarz przypominała teraz starożytny wizerunek satyra.
Mroczek w zamian za ryby dostarcza mi paliwo, trochę jedzenia i właśnie stare gazety — wyjaśnił rybak. —
Tymi gazetami chce mnie pogrążyć...
To pan wszystkie ryby oddaje Mroczkowi?
Te, których nie kupią ludzie z Bydzów, bo oni mają prawo pierwokupu.
Rybak szybko dopił kawę i wstał od stołu.
Na co czekasz? — spojrzał na mnie zdziwiony. Zajrzałem do kubka z kawą który opróżniłem do połowy.
Zastanawiałem się, co będzie na śniadanie...
Kawa — wyjaśnił pan Rudolf. — Robota czeka. Na morzu dzień zaczynało się od łyku morskiej wody...
Szybko dopiłem kawę i pobiegłem za rybakiem. Musztrował mnie mówiąc co powinienem robić, jak
ładować sieci, gdzie ustawić skrzynki. Potem kazał mi chwycić za wiosła. On siedział na rufie, przy sterze,
ja twarzą do niego na środkowej ławce.

Przecież możemy na silniku — nieśmiało zwróciłem mu uwagę.
Primo — rybak wystawił powykrzywiany kciuk — na statku rządzi kapitan. Secundo — palec wskazujący i
kciuk przypominały pistolet wycelowany w moją pierś — po co budzić ryby i ludzi? And last but not least —
rzekł po angielsku, a trzy palce utworzyły trójząb — nie zawsze trzeba robić łatwiej, czasami można
piękniej...
Już wczoraj, przed snem uznałem, że stary marynarz chce mi zorganizować szkołę marynarskiego życia, a
teraz miałem tego najlepszy dowód. Zastanawiałem się, na co trzeba więcej odwagi: uciec i żyć ze
świadomością że się stchórzyło, czy wytrwać? Postanowiłem, że będę twardy. Złapałem za wiosła i
energicznie wypłynąłem na spokojne wody jeziora.
Płynęliśmy jakby zawieszeni pomiędzy ołowianą taflą wody i kłębami nisko wiszących mgieł. Docierały do
nas tylko odgłosy budzącej się wsi, ptasie śpiewy. Wiosła w dulkach piszczały, a pióra równomiernie
uderzały z pluskiem, znacząc nasz szlak kręgami na wodzie. Rybak sterował pewnie mimo braku
jakichkolwiek znaków orientacyjnych. Po półgodzinie minęliśmy cypel lądu.
- Jeleni Ostrów — wyjaśnił mi pan Rudolf i dalej milczał. Strużki potu spływały mi po plecach, a
pojedyncze krople zbierały
się na brwiach. Zdjąłem bluzę zostając w samym podkoszulku.
Chorowałeś? — zapytał mnie rybak.
Skąd pan wie?
Masz dobrą sylwetkę, ale jakby brakowało ci sił... Nadawałbyś się do marynarki. Nie zna prawdziwego
smaku życia ten, kto nie służył w marynarce. Byłeś w wojsku?
Tak.
W jakiej jednostce?
W spadochroniarzach.
Latałeś samolotem? — nagle oczy rybaka zabłysły dziwnym blaskiem.
Tak.
Ale z niego wyskakiwałeś?
Tak, ze spadochronem.
Po co? Czy latanie nie jest wspaniałe?
Jest, ale sam pan mówił, że czasami trzeba robić rzeczy piękniejsze. Głównie ćwiczyliśmy skakanie z
automatycznym otwarciem czaszy, ale miałem okazję skakać z dużych wysokości z opóźnieniem, to znaczy
samemu otwierało się spadochron. Zaraz po wyskoczeniu z samolotu mogłem czuć się jak ptak. To
oszałamiające wrażenie, gdy twarz muska pęd powietrza, adrenalina szumi w uszach, dochodzi się do ledwie
wyczuwalnej granicy, przy której wydaje się, że zaraz uderzymy o ziemię i wtedy jedno szarpnięcie i
otwarcie czaszy pozwala nam łagodnie wylądować.
Rybak słuchał tego z autentyczną fascynacją, z szeroko otwartymi oczami, jakby zapatrzony w dal.
Pan służył w marynarce? — domyśliłem się.
Tak, wiele lat na okręcie podwodnym, jako drugi mechanik.
Nie bał się pan, w takiej puszce, na dnie morza?
Nie, ale zawsze chciałem latać... — nagle pan Rudolf otrząsnął się z zamyślenia i rozejrzał się po wodzie. —
Do roboty! — rzucił swoje ulubione hasło.
Zaraz też zajęliśmy się opróżnianiem sieci. Pięć skrzynek zapełniliśmy rybami. Sprawdziliśmy i pozostałe
żaki. Powoli mgła opadała, wiatr rozwiewał ją i zdołałem się zorientować, że przemieszczamy się na
południe, między zachodnim brzegiem jeziora a Jelenim Ostrowem. Pan Rudolf starał się uczyć mnie
rybactwa pokazując, w jakich miejscach powinny być ryby i jakich gatunków. Przed szóstą uruchomił silnik
i wróciliśmy na wyspę.
- Rozwieś sieci do suszenia i przeładuj skrzynki na prom — wydał mi polecenia. Sam poszedł do chaty.
W kwadrans zrobiłem wszystko co mi kazał i usiadłem na burcie promu, żeby odetchnąć. Stary marynarz nie
uznawał przestojów w pracy i zaraz wyszedł ubrany w swoją czapkę i kurtkę. A więc był to strój do wożenia
pasażerów! Odcumowaliśmy i kuter popłynął do Bydzów. Na pomoście czekały już kobiety chętne do
kupienia ryb. W ładowni, w specjalnej skrzynce były waga i odważniki i szybko sprzedaliśmy trzy skrzynki
ryb. Następnie na przystań zaczęli się schodzić ludzie chętni do przeprawy na Półwysep Kopyto, skąd mieli
przejść do stacji wąskotorówki. Ludzie z ciekawością przyglądali mi się i czułem ich spojrzenia na swoich
plecach, gdy płynęliśmy, a ja oparty o maszt siedziałem na zamkniętym luku forpiku.
Na Kopycie czekało kilku mężczyzn, którzy wracali z nocnej zmiany. Z nimi popłynęliśmy do mola koło
willi Mroczką gdzie dwie skrzynki ryb odebrał jeden z młodzianów biznesmena, ważąc połów i notując jego
wartość. Odwieźliśmy pasażerów do Bydzów i wróciliśmy na wyspę rybaka.
Gdy zostałem na przystani, by zacumować kuter, pan Rudolf poszedł do chaty i po chwili wrócił z ćwiartką

chleba i kawałkiem sera.
- Zjedz śniadanie — powiedział podając mi jedzenie. — Potem wyszoruj łódź i umyj pokład kutra. Jak to
zrobisz, to do obiadu masz wolne.
Rozkoszowałem się smakiem chleba domowego wypieku i sera patrząc, jak pan Rudolf odchodzi na
wschodni kraniec wyspy, w gąszcz osik i leszczyn. Po kilkunastu minutach odpoczynku zająłem się pracą.
Słońce grzało mnie w plecy, wiatr pędzący pojedyncze chmury po niebie chłodził twarz, a z oddali dobiegały
odgłosy wsi Bydze, warkot traktorów, pianie kogutów, poszczekiwania psów i niekiedy okrzyki dzieci, które
przerwy w szkole spędzały pewnie na boisku. Najbardziej zastanawiały mnie dźwięki płynące do mnie z
drugiego końca wyspy: pojedyncze stuki młotkiem, powolne „szuu-szuu" piły.
Po pracy poszedłem na strych, chociaż byłem ciekaw, co robi rybak. Rozpakowałem ubrania do kufrów, na
stole położyłem książki zabrane ze sobą discmena i telefon komórkowy, z którego tu nie miałem żadnego
pożytku, bo na wyspie nie było prądu i zasięgu, więc nie mogłem naładować baterii. Potem z książką w dłoni
wyszedłem na werandę, usiadłem na schodkach i próbowałem czytać, ale zmęczenie nie pozwalało mi
skupić się na lekturze. W końcu oparłem się o słup podtrzymujący daszek i zasnąłem.
Obudziłem się, gdy pan Rudolf położył mi na kolanach miskę ziemniaków polanych kwaśnym mlekiem.
Obok mnie postawił szklankę piwa. Sam, ze swoją miską usiadł na bujanym fotelu na werandzie i jadł
przypatrując mi się.
Co czytasz? — zapytał, gdy wyraźnie zaspokoił pierwszy głód.
Książkę o dziejach Prusów i ich powstań przeciw Krzyżakom — odpowiedziałem.
Lubisz historię — rybak zamyślony pokiwał głową. — Dobrze, jak człowiek ma jakąś pasję. A jakie masz
marzenia?
Odłożyłem łyżkę do miski i zamyśliłem się. Zdumiony stwierdziłem, że tak naprawdę nie mam marzeń.
Moje życie wypełniała interesująca praca. Co miałem powiedzieć? Nie miałem planów życiowych, pragnień.
Jedni chcą podróżować, przeżywać przygody, aleja to wszystko miałem na co dzień. Inni chcieliby założyć
rodzinę, mieć dom, ale gdybym to uczynił, to albo cierpiałaby moja praca, albo rodzina.
Pan Rudolf zachichotał widząc moją bezradność.
- Wybiegłeś przed peleton i zgubiłeś drogę — orzekł. Spojrzał na zegarek i pochylił się nad miską. — Jedz,
trzeba płynąć po ludzi. Zbliża się szesnasta.
Skończyliśmy obiad, umyłem miski w jeziorze i wsiedliśmy na kuter. Pan Rudolf tradycyjnie przebrał się w
swoją czapkę i kurtkę. Byłem ciekaw, co zakłada w gorące, letnie dni.
Popłynęliśmy do pomostu na Kopycie, skąd zabraliśmy wracających z pracy. W Bydzach na pokład wsiedli
ludzie płynący na nocną zmianę, a między nimi brunetka. Uśmiechnąłem się do niej, a ona odwzajemniła
uśmiech. Zauważyłem, że starsi ludzie widząc to spojrzeli na dziewczynę z przyganą. Tym razem pan Rudolf
kazał mi sterować, a sam przeszedł na dziób i stał tam pykając fajkę. Na dwieście metrów od przystani
przejął stery, a ja pobiegłem do cum. Gdy stanęliśmy, podałem rękę brunetce, żeby pomóc jej wyjść, bo
niosła ciężką torbę. Chwilę się wahała ale przyjęła pomoc.
Dokąd pani jedzie? — zagadnąłem ją.
Do Gdańska na studia zaoczne — odpowiedziała.
Nie żal pani wyjeżdżać w taką piękną pogodę?
Tym razem tylko pomachała mi ręką i odeszła pospiesznie drogą do przystanku wąskotorówki. Myślałem, że
zostaliśmy z Rudolfem sami na przystani.
Pan Mroczek ufundował jej stypendium i żal marnować taki dar — ksiądz znowu zaskoczył mnie,
pojawiając się nagle za plecami.
Niech będzie pochwalony... — pan Rudolf przywitał duchownego. — Młody ma rację, że żal dziewuchy i
wie wikary dlaczego.
Ksiądz zmieszał się.
Pewne rzeczy są nieuniknione — stwierdził po chwili.
Tak — pan Rudolf smutno pokiwał głową. — Odpływamy — rozkazał.
Jak panu podoba się życie w tej okolicy? — dopytywał się ksiądz.
Jest cudownie — odparłem z uśmiechem. — Zdążyłem nawet poznać pana Mroczka. To była prawdziwa
przyjemność — dodałem z ironią.
Twarz księdza nie wyrażała żadnych uczuć, a rybak dodał gazu i szybko odpłynęliśmy od pomostu i
wróciliśmy na wyspę. Resztę popołudnia i wieczór do zachodu słońca spędziłem na przeglądzie silnika kutra
bo zdaniem rybaka „zawory coś stukają". W rzeczywistości mogłem tylko rozkręcić część maszyny i z
powrotem skręcić stwierdzając, że silnik jest w idealnym stanie — w końcu pan Rudolf był mechanikiem na
okręcie podwodnym. Podczas roboty rybak przyniósł mi wieczorem kubek herbaty i miskę klusków.
Gdy wróciłem do chaty wycierając świeżo umyte ręce o poły bluzy, zajrzałem do prywatnego apartamentu

rybaka. Siedział w głębokim fotelu stojącym plecami do ściany zastawionej regałami z książkami. Łóżko
miał tak ustawione, by stopy grzało mu ciepło pieca z kuchni. Miał też starą szafą i dwa kufry.
Pomieszczenie oświetlała lampa naftowa. Podniósł wzrok znad książki.
Wszystko w porządku—zameldowałem. — Nasmarowałem i chodzi jak złoto...
Słyszałem — sucho stwierdził rybak.
Widzę, że pan też czyta książki. Ma pan duży księgozbiór.
Bo to jedne z niewielu rzeczy, jakie naprawdę warto mieć. Dobrej nocy.
Dobranoc — odpowiedziałem i wspiąłem się do swojego pokoiku. W ciemnościach rozebrałem się i
ułożyłem do snu. Obudziłem się
przed świtem. Zegarek pokazywał, że jest czwarta. Spodziewając się pobudki sam wstałem i zszedłem do
kuchni. Z pokoju rybaka dobiegało ciche chrapanie. Starając się zachowywać jak najciszej napaliłem w pie-
cu, zagotowałem wodę, żeby się umyć i ogolić. O piątej zadzwonił budzik w pokoju rybaka. Po kilku
minutach ubrany pojawił się w kuchni. Chwilę zdumiony przyglądał mi się.
Czemu tak wcześnie wstałeś? — zapytał.
Myślałem, że płyniemy na ryby...
Tylko w poniedziałki, środy i piątki. Dziś jest sobota. Zrób herbatę, wyjmij chleb i smalec — pokazał na
kredens.
Gdy otworzyłem drzwiczki, odkryłem tam foremkę dużego bochna chleba, kilka słoików ze smalcem, z
konfiturami i kompotami, puszki mięsne. Gdy przygotowywałem śniadanie, rybak golił się brzytwą. Przy-
glądałem się temu niczym pokazowi połykacza mieczy. W dobie maszynek jednorazowych i elektrycznych
golarek brzytwa wydawała się ekstrawagancją. Potem jedliśmy, a rybak czytał swoją gazetę sprzed miesiąca.
Smalec był wyśmienity, z cebulką, kawałkami jabłek i odrobiną kminku. Pan Rudolf widząc, że jem trzecią
kromkę, wyjął z szafki niewielki gliniany garnek z ogórkami kiszonymi.
Skąd pan bierze te wszystkie smakołyki?—nie wytrzymałem i spytałem.
Jak dobra gospodyni robię zapasy na zimę. Zimą to po prawdzie odwiedza mnie tylko ksiądz po kolędzie. W
umówione dni idę na spotkanie z listonoszem i czasami do objazdowego sklepu, jeśli akurat jest we wsi. Nie
każdy ma odwagę iść po lodzie.
To jak zimą ludzie dostają się do pracy?
Mroczek organizuje linię autobusową.
Mogłem się domyślić. Pan Mroczek myśli o wszystkim.
Pan Rudolf nic nie powiedział. Przed szóstą poszliśmy na kuter i odpłynęliśmy do wsi, by odbyć kurs z
Bydzów na Kopyto i z powrotem.
Gdy w końcu zacumowaliśmy w Bydzach, pan Rudolf kazał mi zabrać worek i iść ze sobą. Koło sklepu stała
duża ciężarówka — sklep z logo firmy pana Mroczka. Przed owym sklepem, zwanym przez miejscowych
Towarkiem, ustawiła się kolejka, ale dwie sprzedawczynie szybko i sprawnie obsługiwały ludzi. Rybak
zrobił zakupy, które spakowałem do worka i poszliśmy do murowanej chałupy z podcieniem stojącej w
środku wsi, koło przydrożnego krzyża. Na ścianie budynku była przybita tabliczka z napisem: „Sołtys".
Witaj, Celino, nasza urocza sołtysino! — pan Rudolf zawołał na widok pięćdziesięcioletniej, dobrze
zbudowanej kobiety z kokiem zawiniętym z warkocza.
Dzień dobry, Rudolfie — odpowiedziała przeganiając psa który nas obskakiwał radośnie merdając ogonem.
— To twój pomocnik?
Paweł, będą z niego ludzie — rybak poklepał mnie po ramieniu.
Mroczek nie nachodzi cię?
Nie — pan Rudolf cicho odpowiedział dając miną znak, że sołtysina nie powinna poruszać tego tematu przy
mnie. — Przygotowałaś to, o co cię prosiłem?
A jakże — sołtysina wytarła ręce w fartuch i zaprosiła nas do chałupy. — Kura, miód, jajka — mówiła
podając torby.
Zanieś to na pokład — rozkazał mi marynarz.
Posłusznie zarzuciłem pełen wór na plecy, ostrożnie wziąłem do ręki torbę z jajkami i poszedłem na
przystań. Położyłem zakupy w kok-picie i czekałem na kapitana. Gdy siedziałem na burcie kutra opierając
stopy o deski mola, na przystań przyszła nastolatka. Rude, długie włosy zawiązała w dwa grube warkocze.
Miała okrągłą, piegowatą buzię, zielone oczy skryte za grubą firanką rzęs i figurę dziewczynki przechodzą-
cej w wiek kobiety. Nosiła modne spodnie odsłaniające pępek, obcisłą koszulkę na ramiączkach i sportową
bluzę zapinaną na suwak, na której wyszyta była liczba „69".
Dzień dobry! — przywitała mnie.
Dzień dobry — odpowiedziałem.
Pan jest ten nowy pomocnik starego Rudolfa?

Tak.
Czemu pan tu przyjechał?
Żeby odpocząć.
Pracując u rybaka?
Może właśnie tego mi potrzeba.
A czym pan się zajmuje na co dzień?
Jestem muzealnikiem.
Odkurza pan zabytki?
Nie tylko, czasami trzeba je ratować przed zniszczeniem lub kradzieżą...
Ma pan dziewczyną?
Nie.
Podoba panu się pani Jagoda?
A kto to?
Ruda roześmiała się.
- Nasza nauczycielka — wyjaśniła. — Ludzie mówili, żeście całą drogę ze stacji gadali ze sobą.
Domyśliłem się, że brunetka miała na imię Jagoda. Jeżeli ludzie plotkowali o naszej rozmowie, to co
powiedzą gdy dowiedzą się, ze pomagałem jej wysiąść z promu?
Macie bardzo ładną nauczycielkę — przyznałem.
Jak pan ma na imię?
Paweł.
Aldona — przedstawiła mi się. — Jest pan bogaty?
Nie.
Szkoda, bo wygląda pan na fajnego faceta.
Dziękuję za komplement, ale nie dobra doczesne stanowią o wartości człowieka.
Mówi pan jak nasz ksiądz.
Przecież religia opowiada o prawdach i wartościach uniwersalnych
Szkoda, że nie jest pan bogaty, bo szkoda pani Jagody.
Czemu?
Nastolatka nie zdążyła odpowiedzieć, bo nadszedł pan Rudolf, a za nim maszerowała czereda dzieci.
- Ruda, bałamucisz mi załogę! — huknął rybak.
Niby był zdenerwowany, ale jak młodzieniaszek delikatnie szczypnął ją w goły brzuch.
- Schowaj pępek, bo przecież do księdza płyniemy — pouczył ją.
Pierwszym kursem przewieźliśmy starszą młodzież, którą na przystani odebrał ksiądz i poprowadził do
kościoła. Wróciliśmy do Bydzów po grupę młodszych i do wsi zawieźliśmy starszych, a wreszcie po skoń-
czonych lekcjach religii znowu młodsze do osady. W południe wróciliśmy na wyspę. Rybak kazał mi na
obiad przygotować ziemniaki z jajecznicą, a sam zniknął w zaroślach. Wrócił na posiłek i znowu przepadł.
Nim odszedł, dał mi kosę i kazał wykosić trawę, chwasty i krzaczki przed domem, po bokach wydeptanych
ścieżek.
Po szesnastej odbyliśmy kurs z Kopyta do Bydzów. Tam na przystani czekała Aldona.
Przyjdzie pan na dyskotekę dziś wieczorem? — zapytała mnie.
Nie lubię głośnej muzyki i chyba słabo tańczę — odpowiedziałem.
Szkoda, ale jak będzie pani Jagoda, to pan przyjdzie?
Może — zdążyłem odpowiedzieć, nim odpłynęliśmy.
Tego dnia nikt z Bydzów nie chciał płynąć na Kopyto, więc wróciliśmy do domu. Całą drogę powrotną pan
Rudolf intensywnie nad czymś myślał przypatrując mi się.
Umiesz żeglować? — zapytał mnie, gdy dobiliśmy do przystani.
Oczywiście — odparłem.
Poczekaj tu.
Pan Rudolf najpierw zdjął kurtkę i czapkę, założył strój do pracy i zniknął w zaroślach. Wrócił po kilkunastu
minutach holując po wodzie trzymetrową łódkę z drewnianym masztem. W żaglówce było pełno wody.
Wymontowaliśmy maszt i razem wyciągnęliśmy ją na brzeg i wywróciliśmy do góry dnem.
- To ślad po motorówce ludzi Mroczka — pan Rudolf pokazał na pęknięte klepki poszycia na prawej burcie.
— Wyremontujesz, będzie to twoja łódka i będziesz miał czym płynąć na zabawy czy gdzie tam zechcesz.
Jak nie ma wiatru, można założyć wiosła.
Przyglądałem się trzymetrowemu kadłubowi o słomkowym poszyciu. Wręgi, stewy, kil wyglądały bardzo
dobrze. Trzeba było załatać dziurę, oczyścić poszycie, uszczelnić, zalakierować. Musiałem zrobić nowe wio-
sła, miecz, płetwę sterową, oczyścić z rdzy kluzy i knagi, założyć nowe liny i pewnie uszyć żagiel.

Ze trzy tygodnie — ocenił pan Rudolf, jakby czytając w moich myślach. — Mam dobry materiał na żagiel,
liny też znajdę.
Jak to się stało? — wskazałem na dziurę. Wypadek.
To chyba nie był wypadek. Chcieli pana staranować?
Nie mnie, ale syna.
Odwiedza pana?
Przyjedzie, jak zda egzaminy na studiach.

ROZDZIAŁ PIĄTY

WYPADEK MOTORÓWKI • RATUJĘ ALDONĘ • WIZYTA PANA MROCZKA • PIOSENKA O
NAUCE LATANIA • CHRZEST ŻAGLÓWKI • ZAPROSZENIE DO MŁYNA • WIELKANOC U

KSIĘDZA

Pan Rudolf nie chciał mi nic więcej powiedzieć o swoim synu. Następne dwa tygodnie upłynęły w
monotonnym rytmie codziennych prac. Przed świtem w poniedziałki, środy i piątki płynęliśmy na ryby.
Codziennie rano odbywaliśmy dwa kursy z Bydzów na Kopyto i z powrotem. Zdarzało się, że płynęliśmy w
środku dnia, ale rzadko, jedynie wtedy, gdy zebrało się minimum pięć osób i dawało nam znać waleniem w
gong na przystani — takie były przepisy regulujące przewóz promem ustalone przez pana Mroczka. Gdy nie
łowiliśmy lub nie woziliśmy ludzi, zajmowałem się łataniem sieci, myciem naszej armady i gotowaniem co
drugi dzień. Jadaliśmy prosto dochowując piątkowych postów. W niedzielę na obiad był obowiązkowo rosół.
O tej porze roku mało było warzyw, nie licząc zapasu ziemniaków, więc jadaliśmy kasze, kluski i makarony,
w których wyrobie pan Rudolf był mistrzem.
Zajmowałem się też restauracją żaglówki. Rybak przygotował mi niezbędne narzędzia i nie pozwalał chodzić
na drugi koniec wyspy. Poznałem za to inną jego tajemnicę — spiżarnię. Była to głęboko zakopana w ziemi
piwniczka zbudowana z kamieni. Ściany miały nawet dwie warstwy oddzielone trzydziestocentymetrową
warstwą powietrza. Ocembrowana cegłami studnia dodatkowo pogłębiała chłód. Było tam tak zimno jak w
prawdziwej lodówce, a zapasy żywności, nawet po zimie, mogły starczyć minimum na miesiąc. W każdy
piątek odprowadzałem wzrokiem jadącą na studia Jagodę, która rzadko kiedy zamieniała ze mną choćby
słowo. Z miejscowych jedynie Aldona podczas sobotnich rejsów na katechezę zagadywała mnie, ale
rozmowy te były korepetycjami z historii, z których korzystała reszta młodzieży. Stary marynarz z radością
słuchał, jak siedząc w kokpicie tłumaczyłem gimnazjalistom zawiłości zagadnień historycznych.
W każdą sobotę jechaliśmy na zakupy do Bydzów, a w każdy wtorek przypływała do nas motorówka od
pana Mroczka przywożąc paliwo oraz stare gazety i tygodniki, które pan Rudolf z przyjemnością czytał. Za-
zdrościłem mu, że potrafił tak żyć zawieszony w kapsule czasu, czytając nieaktualne wiadomości, obyć się
bez prądu. W niedzielę musieliśmy przed południem nieustannie kursować, by przewieźć ludzi na trzy msze.
Zbliżała się połowa kwietnia. Były dni, gdy temperatura dochodziła do dwudziestu kilku stopni albo padał
deszcz, podczas którego nie chciało wychodzić się gdziekolwiek. Pewnej wietrznej niedzieli, gdy jak zwykle
o szóstej wyszedłem na przystań ubrany w dżinsy, koszulę i sztormiak, pan Rudolf popatrzył na mnie i
pokręcił głową.
- Dziś jest Niedziela Palmowa, nie możesz tak płynąć jak łapserdak — stwierdził.
Poszedł do chaty i wrócił niosąc dla mnie kurtkę podobną do swojej i czapkę jak i jego, lecz bez żadnych
odznak, zwykłą, czarną. Podał mi to uśmiechając się.
- Pożyczam ci — podał mi ubranie.
Założyłem kurtkę i czapkę. Były odrobinę za duże, ale czułem się w nich wspaniale. W kieszeni znalazłem
fajkę i mały woreczek z tytoniem.
- To możesz sobie wziąć — stwierdził rybak. Przewieźliśmy elegancko ubranych mieszkańców Bydzów z
palmami
w rękach na Kopyto, do kościoła i z powrotem. Podczas jednego z kursów z Kuli wyłoniła się motorówka
młodzieńców Mroczka. Oprócz dwóch Jeźdźców Apokalipsy była tam też Aldona. Widziałem, że ludzie
patrzyli na to ze zgorszeniem.
Kierujący motorówką zmienił kurs i płynął teraz prosto na nasz kuter. Łódź okrążyła prom, aby wszyscy
mogli się dobrze przyjrzeć, jak świetnie bawi się trójka pasażerów. Najbardziej dziwiło mnie zachowanie
Aldony, która wydawała się rozsądną osóbką mimo młodego wieku.
- Ojciec ci da za te chichoty — powiedział pan Rudolf.

Obaj staliśmy w sterówce i widzieliśmy, jak motorówka nagle wyskoczyła w powietrze na gnanej silnym
wiatrem fali i wywróciła się do góry dnem odbijając się kilka razy od powierzchni. Rybak zwolnił, a ja
zrzuciłem z siebie kurtkę i czapkę, zacząłem zdejmować buty. Na pokładzie mieliśmy prawie samych
starszych ludzi, ale i nieliczni mężczyźni w sile wieku przyglądali się wypadkowi z zadziwiającym
spokojem. Jedynie kobiety pisnęły, gdy widać było, jak Aldona odleciała na kilka metrów od motorówki.
Pan Rudolf zrobił zwrot, a ja zzułem buty i skoczyłem do wody. Nie interesowali mnie młodzieńcy, ale
Aldona, która zniknęła nam wszystkim z oczu. Szybko, przebijając się przez fale spowodowane wiatrem i
ruchem motorówki, dopłynąłem do miejsca, gdzie ostatnio widziałem nastolatkę. Czułem chłód wody, który
nie doskwierał mi tak, gdy płynąłem. Nabrałem spory haust powietrza i zanurkowałem. Już metr od
powierzchni wody znajdowały się górne warstwy roślinności porastającej dno jeziora. W zielonkawej
wodzie błyskały łuski na bokach czmychających przede mną ryb. Pojedyncze snopy promieni słonecznych
próbowały przebić się do dna i to dzięki nim dostrzegłem ćwieki na pasie Aldony. Była około czterech
metrów ode mnie. Szybko do niej dotarłem, szarpnąłem do siebie nieprzytomną i zacząłem wypływać. Gdy
mogłem nabrać powietrza, odetchnąłem z ulgą i rozpaczliwie oglądałem się za kutrem. Widząc, że rybak
skierował prom w moją stronę, zacząłem w dziewczynę pompować powietrze metodą „usta-usta". Pan
Rudolf podpłynął do mnie i stanął w dryf. Swoimi silnymi łapskami bez trudu wyciągnął mokrą dziewczynę
i pomógł mi wdrapać się na ponad metrowej wysokości burtę.
Pasażerowie odsunęli się od leżącej na deskach gretingu Aldony jak od trędowatej. Pan Rudolf robił jej
masaż serca a ja sztuczne oddychanie. Nasza akcja bardzo szybko przyniosła efekty i nastolatka kaszląc,
krztusząc się otworzyła oczy.
- Baby, zajmijcie się dziewczyną! — pan Rudolf rozkazał kobietom.
Pociągnął mnie do sterówki, kazał zdjąć mokrą koszulę, podał kurtkę i buty.
- Ty siedź tu i steruj, a ja rzucę hol tym łachom — wskazał na ludzi Mroczka.
Podaliśmy im hol i wolno popłynęliśmy do Bydzów. Tam młodzieńcy wyciągnęli swoją łódź na brzeg.
Zdziwiło mnie, że nikt ze wsi nie chciał im pomóc, tylko wszyscy poszli do swoich chałup. Ktoś zaprowa-
dził Aldonę do domu. Dopiero gdy odbijaliśmy od brzegu zdałem sobie sprawę, że cały czas sterowałem,
rybak pozwolił mi dobić jego promem do przystani i zadanie wykonałem bardzo dobrze. Pan Rudolf pokiwał
głową, gdy wszedł pod daszek sterówki. Delikatnie, bokiem wypchnął mnie zza koła sterowego.
- Nieźle — pochwalił mnie. — Idź, zakurz sobie fajkę. Zasłużyłeś.
Ludzie na Kopycie wiedzieli, że coś się stało na wodzie i z ciekawością mi się przyglądali, bo miałem kurtkę
założoną na gołe ciało i mokre spodnie. Wzorem rybaka trzymałem fajkę w zębach i tak jak on to miał w
zwyczaju, byłem zapatrzony w jezioro.

Gdy wróciliśmy do Bydzów, na przystani czekała na nas kobieta w wieku około czterdziestu lat, z kręconymi
rudymi włosami. Była to zapewne mama Aldony. W ręku trzymała koszyk, z którego spomiędzy toreb i
zawiniątek wystawała główkę butelki wódki.
- Dziękuję ci, Rudolfie — kobieta chciała podać koszyk rybakowi, gdy tylko dobiliśmy do brzegu.
Do tej pory myślałem, że widziałem wściekłego pana Rudolfa gdy zaganiał mnie do pracy. Myliłem się,
dopiero teraz był naprawdę zły. Jego twarz nabrała purpurowej barwy, a słowa przypominały ciosy siekierą
w pień drzewa. Z każdą chwilą mama Aldony czerwieniała ze wstydu.
- Obrażasz mnie, kobieto! — ryknął pan Rudolf. — Precz do chałupy! Lepiej dziecka pilnuj, żeby na złą
drogę nie zeszło. U Mroczka ona kariery nie zrobi!
Wspomnienie Mroczka podziałała na ludzi jak grzmot błyskawicy. Rozpierzchli się do domów. Zauważyłem,
że na piachu leżała motorówka, ale młodziaków nie było. Na pomoście została tylko mama Aldony. Podeszła
do mnie i chciała wręczyć mi koszyk.
— Może chociaż pan...—wyjąkała.—To pan skoczył po moje dziecko...
- Niech pani posłucha słów kapitana — odpowiedziałem. Rybak dodał gazu i wolno odpłynęliśmy od brzegu,
zostawiając tam
zapłakaną kobietę. Wracaliśmy na wyspę.
Wódki ci nie żal? — rybak uśmiechnął się szelmowsko.
Nie przepadam za alkoholem — odpowiedziałem.
Tak?! — rybak cicho roześmiał się.
Na obiad tradycyjnie był rosół z kury, a potem jeszcze upiekliśmy w miodzie kawałki mięsa. Na koniec pan
Rudolf wyjął z kredensu niewielki bukłak z dębowego drewna obciągnięty skórą z jelenia. Do małych
szklaneczek nalał ciemnego, intensywnie pachnącego płynu.
Nalewka z orzechów — wyjaśnił. — Po takiej kąpieli jak znalazł. Wolno sączyliśmy alkohol. Mój wzrok
padł na kurtkę i czapkę na wieszaku przy drzwiach.

Weź je sobie — rzekł rybak widząc moje spojrzenie. — Miały być dla syna, który kiedyś przejmie tę wyspę,
ale on uważa, że nie po to uczy się na inżyniera, żeby ludzi kutrem wozić. Jak będzie chciał zostać, to
sprawię mu drugą kurtkę.
Dziękuję — powiedziałem. — To dla mnie zaszczyt.
Odważny jesteś — chwalił mnie rybak. — Nikt nie skoczyłby do wody o tej porze roku, bo zimno, skurcz
może łatwo złapać...

Niech pan nie żartuje.
Nie żartują.
W niedzielę rybak nie pozwalał mi pracować, nawet przy żaglówce, która miała już załataną dziurę na
burcie, odnowione poszycie i jej kadłub stał na kozłach susząc się po lakierowaniu. Żagiel miałem skrojony
z pomocą pana Rudolfa, zostało tylko obszyć jego brzegi. Kilkadziesiąt metrów lin czekało na zamocowanie
na łodzi. Po obiedzie siedzieliśmy na werandzie. Rybak wpatrywał się w wodę, a ja przeglądałem czasopi-
sma od pana Mroczka i założyłem słuchawki podłączone do discmena.
Czemu słuchasz tych wyjców? — rybak zapytał mnie, pokazując na urządzenie.
To bardzo dobry zespół śpiewa piosenkę pod tytułem "Learning to fly".
Tak? Daj tego posłuchać.
Pan Rudolf podobnie jak przy opowieści o skokach spadochronowych słuchał piosenki z szeroko otwartymi
oczami zapatrzony w dal.
- Ładne, daj to jeszcze raz — poprosił po kilku minutach. Staruszek miał doskonałą pamięć i zapamiętał
tekst. Cicho nucił go razem z wokalistą.
Dziękuję—powiedział oddając mi słuchawki. — Jak będę chciał, to dasz mi posłuchać?
Oczywiście.
Nie wiesz, czy temu facetowi udało się polecieć? Tak ładnie o tym śpiewał.
Jestem pewien. Jest bardzo bogaty i kto wie, czy nie ma samolotu tylko dla siebie.
Ciekawe, czy można do niego napisać list?
Przez chwilę zastanawiałem się, czy pan Rudolf nie robi sobie ze mnie żartów, ale on mówił poważnie. Miał
zaskakującą obsesję na punkcie latania.
Można, tylko trzeba znać adres — odpowiedziałem.
Znalazłbyś go dla mnie?
Spróbuję.
Pan Rudolf jeszcze godzinę siedział na werandzie, a potem nucąc piosenkę poszedł za ścianę krzaków. Z
trudem pohamowałem chęć sprawdzenia, co staruszek tam robi. Uznałem, że jak będzie uważał za stosowne,
to wszystko mi pokaże. O szesnastej popłynęliśmy, żeby przewieźć ludzi jadących na nocną zmianę i
przewieźliśmy Jagodę do Bydzów. Potem wróciliśmy na wyspę. Wieczór był słoneczny i ciepły, więc
wyszliśmy przed chałupę i tam jedliśmy chleb z masłem i szynką posypaną suszoną bazylią.
Wtedy po wodzie poniósł się warkot motorówki i z Kuli wyłoniła się duża, siedmiometrowa łódź motorowa,
z zadaszoną sterówką, kabiną na dziobie i kokpitem mieszczącym nawet dziesięć osób. Za sterami łodzi stał
jeden z młodziaków, a obok niego siedział sam pan Mroczek.
Czego on chce? — zastanawiałem się.
Chce mnie skarcić.
Za co? Mieliśmy jego motorówkę zostawić na środku jeziora?
Nie, chodzi o rzecz, której boi się najbardziej...
Co to takiego?
Zobaczysz. Siedź cicho i nie wtrącaj się.
Jacht motorowy pana Mroczka podpłynął do naszego pomostu. Młodziak przywiązał cumy i wyszedł na ląd.
Za nim podążał pan Mroczek. Chwilę przyglądał się naprawianej żaglówce i uśmiechną] się. Uśmiech nie
zniknął z jego twarzy, gdy witał się z rybakiem i ze mną. Tym razem był ubrany w ciemne spodnie, błękitną
koszulę i dwurzędową granatową marynarkę nadającą mu wygląd przynajmniej oficera marynarki na urlopie.
Przeszkodziliśmy w kolacji? — zapytał.
Podobno ktoś kogo lubimy zawsze przychodzi w porę — odparł pan Rudolf.
Tak? Przepraszam za najście bez uprzedzenia, ale koniecznie chciałem podziękować za pomoc moim
chłopcom.
Pan Rudolf stał oparty o poręcz werandy. Milczał i patrzył w oczy biznesmena stojącego przed chałupą i
lekko zadzierającego głowę, żeby przemawiać do rybaka. Naprzeciw mnie, siedzącego na schodkach, stał
człowiek Mroczka i wpatrywał się we mnie twardym wzrokiem. Przypominał tresowanego Iwą trzymanego
na uwięzi, gotowego w każdej chwili rzucić się na wskazaną ofiarę.

Pana Mroczka trochę zbiło z tropu to milczenie, ale szybko się opanował.
Pan Paweł nie jest stąd i pewne sprawy go nie dotyczą, więc myślę, że to co mówię, zostanie między nami...
Paweł nie jest gadułą... — wtrącił rybak.
To dobrze. Wiem, że nie przepada pan za mną ale uważam, że jednak pewne rzeczy mógłby pan sobie... —
pan Mroczek szukał odpowiedniego słowa.
Odpuścić — podpowiedział młodziak.
Właśnie! — pan Mroczek aż klasnął w dłonie. — Te słowa o „robieniu kariery u Mroczka", które krzyczał
pan na przystani, były niepotrzebne. Wiem, moi chłopcy zrobili źle, chcieli się trochę zabawić i daję słowo,
że zostali ukarani. Ale umówmy się, że w przyszłości oszczędzi pan sobie tych komentarzy. Tak?
Szybko donieśli o mojej niesubordynacji — pan Rudolf uśmiechał się pod nosem.
Może nie tyle donieśli, ile podzielili się swoim oburzeniem — głos pana Mroczka stał się cichszy, a
mówiący mocno akcentował każde słowo. — Zrozumiał pan moje intencje?
Już dawno — hardo odpowiedział rybak.
Pan Mroczek widząc nieugiętą postawę pana Rudolfa rzucił „Do widzenia" i wrócił do swojej motorówki,
która zaraz odpłynęła w kierunku Bydzów.
Pan jeden przeciwstawia się jego woli? — odważyłem się zapytać staruszka. — Wygląda to jak stan wojny.
Tylko tak wygląda. On tylko czeka.
Na co?
Aż będę miał dość.
Pan Rudolf do końca dnia nie odzywał się, zaszył się w swoim pokoju, gdzie czytał książkę. Tego wieczora
przed snem postanowiłem, że nie wyjadę stąd, aż nie dowiem się, o co chodzi Mroczkowi. Wpadłem też na
pomysł, jak zrealizować prośbę rybaka.
Kolejne dni do środy upłynęły spokojnie. Zauważyłem drobną różnicę w zachowaniu miejscowych.
Wcześniej wchodząc na prom kłamali się panu Rudolfowi, teraz i mnie obdarzyli tym zaszczytem i patrzyli
na mnie z życzliwością. W Wielką Środę wydarzyły się dwie rzeczy. Rano, podczas połowu zauważyliśmy
parę bocianów krążących nad polami na wschodnim brzegu Kąta Szczupaka. Na samym końcu zatoki była
niewielka leśna osada Kulawa i tam bociany już się zagnieździły.
- Późno przyleciały w tym roku — rybak skomentował ten fakt. — Na szczęście i do Bydzów zawitały.
Drugim ważnym wydarzeniem tego dnia było popołudniowe wodowanie mojej żaglówki.
Jak nazwiesz swój okręt? — zapytał mnie pan Rudolf, gdy ze szklaneczkami jego orzechówki staliśmy na
pomoście spoglądając na kołyszącą się na fali łódź.
„Crusader" — ogłosiłem po chwili namysłu.
„Krzyżowiec"? — rybak przetłumaczył angielską nazwę. — Czemu? Chcesz z kimś walczyć? Wojna to nie
najlepszy patron.
Czuję, że... — zacząłem, ale nie wyjawiłem swoich myśli. — Zanim tu trafiłem, zajmowałem się pewną
sprawą związaną z joannitami.
Ciekawe — rybak pokiwał głową i upił łyczek nalewki. — Za pomyślność misji „Crusadera"! — wzniósł
toast.
O zmierzchu ułożyliśmy się do snu. Następnego dnia przed południem odbyłem pierwszy rejs „Crusaderem",
który okazał się doskonałą żaglówką. Mimo tylko jednego żagla o powierzchni siedmiu metrów
kwadratowych, doskonale szedł w kursach na wiatr. Pan Rudolf stojąc na pomoście przy wyspie śledził moje
manewry i gry wróciłem, zasugerowałem nieznaczne naciągnięcie masztu ku dziobowi, co zaowocowało
jeszcze lepszymi osiągami.
Kolejne dni upłynęły pod znakiem zbliżających się świąt wielkanocnych. Mieliśmy więcej niż zwykle pracy
na promie wożąc parafian do kościoła, potem strażaków — ochotników, którzy zaciągnęli nocną wartę przy
symbolicznym Grobie Chrystusa. Na rezurekcję w niedzielę wypłynęła z Bydzów armada łódek. Ci, którzy
mieli swoje, wieźli rodziny, a my kursowaliśmy od wczesnych godzin rannych, by przewieźć wszystkich
chętnych. Na święto wyszczotkowaliśmy nasze kurtki i wypolerowaliśmy guziki, wyczyściliśmy czapki. W
czasie mszy zajęliśmy miejsca na kłodach drewna, wyłożonych dla tych, którzy nie zmieścili się w małym
kościółku. Zauważyłem, że w kościele w pierwszej ławce obok sołtysiny i Jagody siedział pan Mroczek.
Po mszy rozpoczęło się kursowanie do Bydzów. Po drugim kursie na przystań przyszedł wikary i zaprosił
pana Rudolfa i mnie do siebie na plebanię na śniadanie. Obiecaliśmy, że po skończonej robocie
przypłyniemy. Na przystani w Bydzach podbiegł do mnie nastolatek o płowych włosach, twarzy okrągłej jak
lico księżyca w pełni, ozdobionej kraterami piegów.
- Do dla pana — szepnął dyskretnie wręczając mi złożony w czworo karteluszek.
Nim zdążyłem cokolwiek powiedzieć, pobiegł do wsi. Gdy płynęliśmy do księdza, zajrzałem do listu.

Panie Pawle!
Niech Pan przyjdzie do starego młyna na Babiaku dziś o siedemnastej. Musimy porozmawiać.
Aldona
Co tam? — zapytał rybak.
Mam zaproszenie na randkę — roześmiałem się. — Gdzie jest młyn na Babiaku?
W Zatoce Pipek — odpowiedział marynarz. — Kto cię zaprosił?
Aldona.
Uważaj na siebie — usłyszałem radę.
Staruszek więcej nie poruszał tego tematu. Dopłynęliśmy do Kopyta i poszliśmy na plebanię, równie
skromną jak chata rybaka tyle że był tam prąd, kuchenka gazowa i normalna łazienka.
Ksiądz zajmował dwa pokoje i kuchnię. Jeden z pokoi był jego kancelarią i biblioteką drugi sypialnią.
Duchowny ugościł nas w kuchni, przy dużym dębowym stole przykrytym wykrochmalonym obrusem.
- Siadajcie i jedzcie — zapraszał nas.
Najpierw poczęstowaliśmy się święconką a potem darami księżowskiego stołu. Po posiłku nalał nam po
kieliszku wytrawnego wina.
Dużo słyszałem o pana wyczynie — zwrócił się do mnie.
To nie było nic wielkiego — odpowiedziałem.
Pan Mroczek opowiadał mi też o rozmowie z panem.
Wszyscy donoszą panu Mroczkowi, a on księdzu? — zapytałem ironicznie.
Wie, że reprezentuję władzę Najwyższego — zażartował ksiądz. — Tak poważnie, nie powinien pan szydzić
z ludzkiej wdzięczności wobec pana Mroczka. Wiele zrobił dla ludzi z okolicy. Widzę, że nauka pana
Rudolfa nie poszła w las.
Człowiekowi z zewnątrz łatwiej przychodzi ocena rzeczywistości, która wydaje się normalną.
Pan Mroczek wspominał, że jest pan muzealnikiem.
Tak.
Czym się pan konkretnie zajmuje?
Ratowaniem naszego wspólnego dziedzictwa narodowego.
O, to pewnie zainteresuje pana nasz skromny dom boży... Przystałem na to zaproszenie do zwiedzania
świątyni. Pan Rudolf
został na plebanii i oglądał księgozbiór księdza, a my poszliśmy do kościółka. Jak wcześniej wspominałem,
nie był on wielki, miał dwadzieścia metrów długości, jedną nawę i absydę. Ołtarz, jak wynikało ze słów
księdza poświęcony świętemu Janowi Chrzcicielowi, pochodził z XVI wieku i jako jedyny oryginalny
element wyposażenia ocalał z pożogi wojennej w 1945 roku. Na chórze znajdowały się świeżo odnowione,
za pieniądze pana Mroczka, organy. Wiekowym elementem kościoła był też dzwon ufundowany w XVIII
wieku, odlany na... Malcie.
Czemu aż tam? — zdziwiłem się oglądając inskrypcję na dzwonie.
Pobliskie Skarszewy należały kiedyś do joannitów, podobnie jak kilka innych wsi w okolicy i na Pomorzu
Gdańskim — wyjaśnił ksiądz.
Kiedyś czytałem coś na ten temat. Może to potomkowie kawalerów maltańskich opłacili przygotowanie tego
dzwonu?
Są tu w okolicy jakieś zabytki średniowieczne oprócz tego kościoła?
Tam gdzie jest grodzisko, podobno był zamek — ksiądz pokazał w kierunku wyspy. — Może na Jelenim
Ostrowie też, bo ludzie opowiadali, że znajdowano tam stare cegły, tak zwane „palcówki". Obok mam starą
studnię i to wszystko.
Nie wie ksiądz, kiedy wybudowano tę świątynię?
Nigdzie nie znalazłem dokładnej daty, pierwsze wzmianki o tym miejscu pochodzą z XIV wieku.
Są tu jakieś podziemia, może tam...
Nie ma.
Zeszliśmy z wieży i wróciliśmy do plebani.
Może, Rudolfie, odwiedziłbym was kiedyś w tej waszej samotni?
zaproponował duchowny.
Zapraszamy w nasze skromne progi jutro na obiad — rybak skłonił się.
Z przyjemnością. Dobrana z was para...
Wróciliśmy z panem Rudolfem na prom i popłynęliśmy na naszą wyspę. Lenistwo świątecznego dnia
przerwałem po południu szykując się do rejsu na drugi kraniec jeziora. Rybak wyjaśnił jak mam dopłynąć do
młyna i jeszcze raz kazał mi uważać na siebie.
„Crusader" bez trudu nawet przy słabym wietrze pomknął na zachód. Od północy opłynąłem Jeleni Ostrów i

wpłynąłem do Zatoki Pipek. W jej zachodnim krańcu znajdował się wypływ strumienia zwanego Babiakiem.
Dwadzieścia metrów od brzegów jeziora miały znajdować się ruiny młyna. Rzeczywiście, był tam niewielki
staw, powstały przez zastawę na młynie. Koło młyńskie leżało na boku niczym most nad strumieniem.
Murowany budynek straszył pustymi otworami okien i drzwi. Idąc do młyna zauważyłem, że ktoś przejechał
przez płytki strumień na rowerach. Naliczyłem trzy ślady, a to oznaczało, że Aldona nie przyjechała sama.

ROZDZIAŁ SZÓSTY

NA WYSPIE ZAKONU SŁOŃCA • JAK PAN MROCZEK ZAJĄŁ JEZIORO? • JOANNICI NA

POMORZU GDAŃSKIM • MOJE PLANY WOBEC JAGODY

Wsłuchiwałem się w ciszę panującą w lesie, w szum strumienia, oczekując, aż ludzie, którzy przyjechali do
młyna, zdradzą się jakimkolwiek odgłosem. Stanąłem przed rozbitymi drzwiami i zajrzałem do środka.
Szerokie, drewniane schody prowadziły na górne piętra. Deski podłogi były nadwątlone wiekiem i
upływającym czasem, trzeszczały, gdy lekko na nie stąpnąłem, a warstwa mąki, która utworzyła się na nich,
przypominała wyschniętą glinę.
Aldona! — krzyknąłem. Panowała cisza.
Wiem, że nie jesteś tu sama i jeżeli masz sobie ze mnie robić takie żarty, to idę stąd! — ogłosiłem.
Znowu nie usłyszałem odpowiedzi. Odwróciłem się na pięcie i poszedłem do „Crusadera". Czekał na
płyciźnie, przycumowany do drzewa. Na nadbrzeżnym piasku dostrzegłem odcisk ludzkiej stopy. Począt-
kowo, jak Robinson Crusoe odnajdując ślady dzikusów, poczułem strach. Zaraz jednak domyśliłem się, co
teraz mnie czeka. Grałem więc dalej. Podszedłem do żaglówki i zauważyłem, że brakuje w niej wioseł i
bomu z nawiniętym żaglem. Westchnąłem, wrzuciłem do środka buty i okrakiem usiadłem na dziobie.
Zapaliłem fajkę i w milczeniu wpatrywałem się w krzaki.
Już pod koniec pierwszej minuty gałązki nadbrzeżnych zarośli poruszyły się. Po kolejnych dwóch
usłyszałem, jakby ktoś się tam szamotał, wreszcie pojawiła się głowa Aldony.
Czemu pan nie szuka żagla? — zapytała.
Bo nie bawią mnie takie dziecinne dowcipy — odpowiedziałem.
Nie wiedziałam, że jest pan taki poważny. Chłopaki, wychodźcie i oddajcie panu Pawłowi jego rzeczy.
Krzaki zatrzęsły się, jakby zaraz miał stamtąd wytoczyć się dziki zwierz. Pierwszy, z wiosłami, wyszedł
chłopak, który przyniósł mi list.
Drugim był wysoki, dobrze zbudowany brunet, już na pierwszy rzut oka wyglądał na sportsmena. Bom z
żaglem niósł niczym lekki kijek. Miał pogodny wyraz twarzy i ciemne, pełne ciepła oczy.
Dzień dobry i przepraszam! — powiedział. Chłopcy delikatnie odłożyli wszystko na miejsce.
Po co zrobiłaś tę pułapkę? — zwróciłem się do dziewczyny.
Chciałam pana sprawdzić.
I jak wyszedł ten sprawdzian.
Rozpaczliwie źle. Zachował się pan tak, jakby był panem Rudolfem.
Tak? A jak powinienem nazwać twoje zachowanie sprzed tygodnia?
Cera dziewczyny natychmiast nabrała barw zbliżonych do ognistego odcienia jej włosów.
Porozmawiamy o tym na wyspie? — zaproponowała.
Czemu akurat tam?
Mamy tam swoją warownię...
Okazało się, że nastolatkowie mieli ukrytą w pobliskiej zatoce tratwę z bali drewna. Załadowali na nią
rowery i odpychając się kijami od dna przepłynęli przez dwustumetrowy przesmyk do Jeleniego Ostrowa.
Płynąłem za nimi na zrefowanym grocie i wpłynąłem za tratwą do maleńkiego portu wśród trzcin. Była to
niewielka plaża odgrodzona od tafli jeziora ścianą trzcin.
- Niech pan uważa! — ostrzegła mnie Aldona. — Metr od brzegu jest woda sięgająca piersi.
Stanąłem przy grubym konarze nadbrzeżnej sosny i tam uwiązałem „Crusadera". Wysiedliśmy na wyspę i
młodzi ludzie poprowadzili mnie na niewielki garb, na szczycie którego rósł dąb otoczony równym kręgiem
buków. Długa i wąska wyspa miała dwa takie garby, na południu i północy. My byliśmy na południowym. W
koronie dębu była platforma z desek i bali, z dachem. Z niej widać było i goliznę Grodziska, i Bydze, i
Kopyto, i nawet w oddali białe ściany willi Mroczka. Gdy usiedliśmy tam w czwórkę, było nam wygodnie,
ale jeszcze jedna osoba sprawiłaby, że zrobiłoby się ciasno.
Nastolatkowie przygotowali na moją cześć prawdziwą ucztę z ptasiego mleczka, biszkoptów i soku z
czerwonych grejpfrutów. Aldona w plecaku miała nawet plastykowe kubeczki. Usiedliśmy w kółko na
zrobionych z grubych gałęzi taboretach.

- To jest Marek, mój brat — Aldona wskazała na niższego chłopaka — a to Radek, duma naszej drużyny
piłkarskiej oraz koszykarskiej.
Podałem dłoń każdemu z chłopców.
Miło mi — powiedziałem.
Chciałam panu podziękować za ratunek — to mówiąc nachyliła się do mnie i mocno cmoknęła w policzek.
W oczach Radka zauważyłem zazdrość. Wiedziałem więc, że Aldona rządziła tą trójką, a młodszy brat i
zakochany w niej chłopak wykonywali jej rozkazy.
- Nie ma sprawy, ale następnym razem zdejmę ci portki i w gołą skórę na końcu pleców przyłożę pasem —
odpowiedziałem. — Uważam, że jesteś stanowczo za młoda na takie ekscesy.
Aldona jak każdy nastolatek była czuła na wszelkie uwagi dotyczące zachowania i wieku. Zrobiła obrażoną
minę, ale widząc, że Marek i Radek kiwają głowami popierając moje słowa, każdy z innych powodów,
dziewczyna natychmiast wstała. Przyłożyła dłoń do piersi.
Przysięgam, że to się nigdy nie powtórzy — ogłosiła.
Oby — mruknął Radek.
Cicho! — wrzasnęła na niego dziewczyna. — Panie Pawle, czy lubi pan Mroczka?
Bardzo słabo znam pana Mroczka — odpowiedziałem wymijająco.
Niech pan nie kręci — poprosił Marek.
Nie znam podłoża wszystkiego, co tu zdążyłem zaobserwować. Zastanawia mnie na przykład, dlaczego pan
Mroczek i pan Rudolf prowadzą wojnę?
Młodzi spojrzeli po sobie próbując spojrzeniami wyłonić tę osobę, która opowie mi całą historię. Wreszcie
Aldona chrząknęła.
- Całe jezioro należało kilka lat temu do sołectwa w Bydzach — zaczęła opowieść. — Pan Rudolf jest
właścicielem Zatoki Szalonej, gdzie jest wyspa. Łowił ryby na części wiejskiej, obniżając nam ceny za ryby.
Potem zjawił się pan Mroczek, który wykupił wszystkie lasy dokoła. Dał ludziom pracę i pewnego dnia
zapytał radę sołecką czy nie sprzedano by mu jeziora. Za te pieniądze skanalizowano wieś, prawie wszyscy
mają telefony, a w szkole są świetnie wyposażone pracownie. Wszyscy byli szczęśliwi oprócz Rudolfa. Jemu
Mroczek pozwolił łowić, dokłada do przepraw promowych nie tylko do kościoła, ale i w dni powszednie,
gdy ludzie idą na przystanek. Pan Rudolf nie chciał sprzedać swojej części jeziora i wtedy jego syn, na tej
żaglówce, którą pan przypłynął, miał wypadek. Jakiś znajomy Mroczka staranował łódź i uciekł. Mieszko,
tak ma na imię syn pana Rudolfa, miał złamaną w dwóch miejscach rękę i długo dryfował w wodzie, aż
dostał zapalenia płuc i potem kilka tygodni leżał w szpitalu. Oczywiście za leczenie i rehabilitację zapłacił
pan Mroczek, a gdy Mieszko poszedł na studia, zatrudnił go w swojej firmie. Jak się o tym dowiedział pan
Rudolf, to kazał synowi rzucić tę pracę i poszukać innej. Ludzie mówią że Mieszko niby słucha ojca, ale już
Mroczek zdążył mu namieszać w głowie swoimi obietnicami...
To jest tak, że póki żyje pan Rudolf albo którykolwiek jego spadkobierca, Mroczek nie dostanie wyspy ani
Zatoki Szalonej, na których mu teraz zależy — wtrącił się Radek. — Bez nich nie może nic zrobić nad
jeziorem, bo współwłaściciel jeziora może przecież protestować i wstrzymać budowę.
Ludzie gadają, że pan Rudolf na pana przepisze tę wyspę i Mroczek będzie miał problem — dodał Marek. —
Są też tacy, którzy mówią że jest pan nasłany przez Mroczka, żeby wkraść się w łaski starego rybaka...
Bzdura! — zaprzeczyłem. — Nikt mnie tu nie nasłał! Kolegą który przyjedzie tu niedługo na wykopaliska na
Grodzisku poradził mi, bym w tej okolicy wypoczął i —jak to się mówi — naładował akumulatory. Jest tu
naprawdę bardzo dobrze, pan Rudolf jest wspaniałym człowiekiem, tylko zaczynają mnie drażnić wszystkie
te intrygi związane z panem Mroczkiem.
A chciałby pan mu zagrać na nosie? — zapytał Radek.
Zaraz! — Aldona zganiła przyjaciela jednym spojrzeniem. — Najpierw musi pan wstąpić do naszego
zakonu.
Jakiego zakonu? — zainteresowałem się.
Zakonu Słońca — oświadczył Marek zadzierając sweter i pokazując podkoszulkę z wymalowanym na piersi
słońcem.
Wybraliście słońce jako znak, bo rozprasza mrok? — domyśliłem się.
Troje nastolatków z powagą pokiwało głową.
- Czy tylko wy stanowicie „opozycję antymroczkową"? — wypytywałem.
Z trudem zachowywałem poważną minę, nie chcąc urazić uczuć młodych ludzi.
- Na razie tylko my, ale za nami w razie potrzeby pójdzie reszta — powiedziała Aldona.
Skąd masz taką pewność?
To się czuje.
Możesz mi wyjaśnić, co w takim razie robiłaś w towarzystwie Jeźdźców Apokalipsy?

Kogo? — zdziwili się Marek i Radek.
Pan Rudolf ich tak nazywa? — Aldona natychmiast zrozumiała, że chodzi o młodziaków na usługach
Mroczka. — My na nich mówimy Nazgule, wie pan, jak najeźdźców złego Saurona w trylogii Tolkiena.
Tak, to trafne określenie — przyznałem.
Byłam tam na przeszpiegach — oświadczyła Aldona. — Nas, młodych, Mroczek nie zaprasza do swojej
willi. Często bywa tam tylko pani Jagoda. Zwróciłam na siebie uwagę jednego ze sługusów pana Mroczka i
zaprosili mnie na sobotnie balety w willi.
Rodzice ci na to pozwolili? — upewniałem się.
Co pan! — odezwał się Marek. — Ojciec zrobił jej takie grzany, że przez dwa dni nie mogła usiąść na...
I co z tego! — Aldona przerwała bratu. — Przyłączy się pan do nas?
Chwilę zastanawiałem się, co powiedzieć. Twarze młodych ludzi wyrażały pełne napięcia oczekiwanie. W
końcu stwierdziłem, że może lepiej będzie, gdy będę choć trochę kontrolował ich poczynania. Sami gotowi
byli zrobić jakieś głupstwo.
- Pozwólcie, że nie wymaluję słońca na koszulce, ale zostanę waszym doradcą — zaproponowałem.
Po minach nastolatków rozpoznałem, że nie tego oczekiwali, wyraźnie widać było ich rozczarowanie.
- Sami daliście do zrozumienia, że mogę znaleźć się na celowniku pana Mroczka, a to może grozić
dekonspiracją waszego zakonu — argumentowałem. — Jesteśmy jeszcze za słabi, by wypowiedzieć panu
Mroczkowi otwartą wojnę. Łączy nas niechęć do panoszenia się w okolicy tego człowieka, ale sami wiecie,
że wasza szkoła, wasi rodzice i wy dużo zawdzięczacie temu biznesmenowi. Trzeba jedynie zmienić
charakter panujących tu stosunków. Zastanówcie się, czy nierozważnymi akcjami nie zrobicie krzywdy całej
wsi?
Radek pierwszy zgodził się z moimi poglądami i pokiwał głową.
Trzeba czekać na odpowiedni moment i wyjść z bombą która załatwi Mroczka — stwierdził.
Niech będzie — po chwili zgodziła się Aldona. — Zastanawiam się, czy gdy nadejdzie odpowiednia pora,
będziecie zdolni do jakichkolwiek działań. Zachowujecie się jak... baby!
Tak?! — oburzył się Radek. — A ty czego takiego ważnego dowiedziałaś się na tych swoich przeszpiegach?
Wielka mi Mata Hari!
Słyszałam, jak Mroczek mówił do jakiegoś biznesmena z Poznania, a tam studiuje Mieszko, że powinien
latem wysłać chłopaka do Anglii, a on, to znaczy Mroczek, przed wyjazdem wydobędzie od syna rybaka
jakiś papier. Pewnie chodzi o zrzeczenie się praw do wyspy i części jeziora!
Jeżeli było to prawdą, to informacja dziewczyny rzeczywiście była ważna.
Co Mroczkowi przyjdzie z tego papierka, skoro pan Rudolf jeszcze żyje — Marek wzruszył ramionami.
Jeszcze — Radek powiedział to słowo grobowym tonem.
A co pan o tym myśli? — Aldona zwróciła się do mnie.
Plany pana Mroczka podszyte podstępami nie podobają mi się ani trochę — odpowiedziałem.
Nie powiedziałem nic więcej, bo naszą uwagę skupił warkot silnika motorówki. Ostrożnie wyjrzeliśmy
między konarami na jezioro. Od strony Kuli w kierunku Jeleniego Ostrowu płynęła motorówka ludzi pana
Mroczka, ta sama, która miała wywrotkę w Niedzielę Palmową.
- Płyną na patrol — powiedział Radek. — Trzeba schować pana żaglówkę, bo zauważą maszt przy brzegu...
Marek i Aldona zostali na drzewie, a ja i Radek zbiegliśmy na brzeg do „Crusadera" i szybko złożyliśmy
maszt. W samą porę, bo po kilku minutach zza ściany trzcin usłyszeliśmy warkot silnika. Łódź zwolniła i
wolno płynęła wzdłuż zachodniego brzegu Jeleniego Ostrowa. Z Radkiem przyczailiśmy się w krzakach i
czekaliśmy, aż motorówka odpłynie. Po kilku minutach dołączyli do nas Aldona i Marek.
- Odpłynęli do Kuli — powiedział Marek.
Szybko postawiłem maszt i przygotowałem wiosła, żeby wypłynąć z cichego portu.
Przyjdzie pan jutro na dyskotekę? — zapytała Aldona. — Będzie pani Jagoda — uśmiechnęła się
porozumiewawczo.
Może — odpowiedziałem. — Na razie. I nie róbcie żadnych głupstw — przestrzegałem ich.
Cześć! — zawołali nastolatkowie.
Na wodach przesmyku wciągnąłem żagiel na maszt i odpłynąłem na północ, prawie do końca Zatoki
Wąskiej, a potem wracałem wzdłuż zachodniego brzegu Kopyta. Chciałem ten czas wykorzystać na przemy-
ślenie zasłyszanych wieści, ale w głowie miałem mętlik i na razie nie potrafiłem wymyślić nic mądrego.
Czułem się jak człowiek siedzący koło tykającej bomby i niewiedzący, kiedy nastąpi wybuch, a intuicja
mówiła mi, że może to stać się lada moment. Z głową pełną kotłujących się myśli wróciłem na wyspę
rybaka. Nie było go w domu. Na stole w kuchni czekała na mnie kolacja, a na piecu stał czajnik z gorącą
wodą. Zjadłem posiłek i czekałem na pana Rudolfa. Wrócił po zmroku niosąc zapaloną lampę naftową.
Dowiedziałeś się czegoś ciekawego? — zapytał.

Tak.
Nie słuchaj wszystkiego, co ludzie gadają. Mam coś dla ciebie. Wszedł do swojego pokoju i wrócił z
książką.
Tu znajdziesz coś o joannitach w Skarszewach — powiedział podając mi opracowanie Andrzeja Macieja
Tomczyka pod tytułem „Joan-nici w Skarszewach i na Pomorzu Gdańskim".
Podał mi lampę i poszedł spać. Usiadłem na jego bujanym fotelu na werandzie. Na haku powiesiłem lampę i
początkowo obojętnie czytałem, aż lektura wciągnęła mnie i nie zważając na komary, ćmiąc fajkę siedziałem
zaczytany aż do północy.
W Europie Środkowej joannici pojawili w pierwszej połowie XII wieku, najpierw na terenie Czech, a
później za sprawą Henryka Brodatego w Polsce. Ciekawostką na którą zwracał uwagę autor opracowania
było to, że w legendzie obrazowej do „Żywota świętej Jadwigi" z 1353 roku wśród walczących w bitwie pod
Legnicą rycerzy przedstawiono joannitów i Krzyżaków, a pominięto templariuszy, którzy przecież w bitwie z
pewnością brali udział. Zjawisko nadawania ziemi joannitom w połowie XIII wieku zbiegło się w czasie z
nasileniem walk powstańczych Prusów. Według pism zachowanych w archiwach papieskich joannici, którzy
pojawili się na Pomorzu Gdańskim, podlegali przeoratowi z Czech. Czy więc książęta pomorscy powtórzyli
manewr księcia Mieszka, który przyjął chrzest z rąk czeskich, nie chcąc w sferze religijnej podlegać
cesarstwu niemieckiemu, tak jak nie chciano uzależniać się od siły zbrojnej krzyżowców z Niemiec
służących w szeregach krzyżackich?
W 1189 roku książę lubiszewsko-świecki Grzymisław darował joannitom Skarszewy, wsie Równino,
Kamirowo, Szczodrowo, Czarnocin, oraz patronat nad kościołem Świętej Trójcy w Lubiszewie koło Tczewa.
Podobno miały być one skolonizowane przez polskich osadników. Jednak w chwili tego nadania joannici
mieli już jakieś posiadłości na Pomorzu. W ciągu wieku joannici otrzymali kilkanaście wsi, byli w
posiadaniu zamków w Lubiszewie, Starogardzie i Skarszewach. Zamek w Skarszewach wybudowano w
obronnym miejscu, na wzgórzu otoczonym z trzech stron wodą. Przypuszcza się, że w XIII wieku kompleks
dóbr joannickich wokół Lubiszewa miał stanowić zaplecze do wypraw krzyżowych przeciw Prusom. Po
podbiciu Prus przez Krzyżaków i zajęciu przez nich ziem na obrzeżach Litwy i Żmudzi dobra joannickie
straciły dotychczasowe atuty oprócz jednego: położenia przy szlakach handlowych na Pomorzu. Dlatego po
najeździe Brandenburczyków w 1308 roku na Lubiszewo joannici przenieśli siedzibę komandorii do
Skarszew, które odsprzedali Krzyżakom w 1370 roku. Wcześniej jednak, około 1330, roku joannici
odsprzedali Krzyżakom kilka wiosek i jezioro wymieniane w dokumentach jako „Crucis", może
Krzyżowieckie, nad którym teraz mieszkałem? Przecież kościół pochodzi z czasów, gdy w tych okolicach
gospodarzyli joannici, nawet dzwon kościelny został odlany na zlecenie kawalerów maltańskich! Czyżbym
znowu był na tropie historii joannitów, na którą natknąłem się w Złotoryi?
Zadziwiające, że po odsprzedaniu Skarszew nasiliły się ataki związanych z joannitami rycerzy-rabusi na
dobra krzyżackie w Marchii Brandenburskiej, co więcej, te obyczaje utrzymywały się w początkach XV
wieku, podczas wojen polsko-krzyżackich.
Przez te tygodnie zamieszkiwania na wyspie pana Rudolfa prawie zapomniałem o joannitach, ale
przeczytana książka obudziła uśpionego wirusa nierozwiązanej zagadki. Długo nie mogłem zasnąć,
przewracałem się na sienniku z boku na bok, dręczony myślami i wspomnieniem triumfu Jerzego Batury.
Rano, mimo święta wypłynęliśmy po ryby. Tym razem cały połów zawieźliśmy na molo Mroczka. Potem
pan Rudolf dał mi wolne, sam zajmując się ucztą na cześć księdza. Koło południa popłynąłem po du-
chownego „Crusaderem".
Ładny okręcik — pochwalił mnie ksiądz wsiadając do łodzi. — Sądząc po jego nazwie coś nas łączy?
Dążenie do prawdy — odparłem uśmiechając się.
Co by pan chciał wiedzieć?
Co ksiądz sądzi o panu Mroczku?
Wikary siedział w kokpicie między burtą a skrzynką mieczową. Zapatrzył się w kierunku widocznej na
wzgórzu willi biznesmena.
- Choćby to, że teraz z uwagą nas obserwuje — odpowiedział. — Nie lubię podglądactwa.
I ja dostrzegłem błysk szkieł lornetki i widziałem jakąś postać na balkonie najwyższego piętra.
A jego wojna przeciw panu Rudolfowi? — dopytywałem się.
Jeszcze nikt nie użył w niej ciężkiej artylerii.
A to? — wymownie postukałem w burtę.
To był tylko nieszczęśliwy wypadek.
Ksiądz unika odpowiedzi.
Pan też chyba nie jest szczery. Odnoszę wrażenie, że do tej, jak to pan określił wojny, włączył się nowy
wojownik. Nazwał siebie mianem „Zakonu Słońca".

Co?! — nie mogłem się pohamować. — Skąd ksiądz o tym wie?
Rano przyjechał do mnie pan Mroczek przywożąc kawał czarnej szmaty z wymalowanym żółtym słońcem.
Mówił, że o świcie tę flagę zatkniętą na patyk znalazł jeden z jego ludzi przy przystani. Do tego przypięto
kartkę z krótkim przesłaniem: „Ziemie te przejmuje Zakon Słońca". Pan wie coś o tej organizacji?
Nic nie wiem o tej akcji — odpowiedziałem wymijająco.
Ale to pan ma żaglówkę „Krzyżowiec", co łatwo skojarzyć z zakonem, a więc i tym zaskakującym
wyzwaniem. Pan Mroczek uważa, że to pana sprawka.
Bzdura! — prychnąłem niezadowolony.
Musiałem skontaktować się z Aldoną i jej drużyną, a najłatwiej było to zrobić podczas wieczornej zabawy w
Bydzach. Wikary przyglądał mi się z ciekawością ale nie poruszył więcej tego tematu.
Na wyspie pan Rudolf ugościł księdza pieczonymi rybami, nalewką z jeżyn i ogórkami kiszonymi. Potem
nastąpiło coś, czego się nie spodziewałem. Rybak i ksiądz zaczęli wspólnie wyrabiać ciasto na chleb. W każ-
dy wtorek rano czułem zapach świeżego chleba, ale nigdy nawet nie zapytałem, skąd pan Rudolf bierze
pieczywo. Teraz zrozumiałem, że sam przez noc piekł bochenki, które zachowywały swój wspaniały smak
przez tydzień. Gdy ciasto zostało włożone do foremek, a te znalazły się w porządnie napalonym piecu, na
ruszcie piekliśmy ostami, stary bochenek. Rybak nakroił go i w szpary włożył plastry masła i ząbki czosnku.
Po kilkunastu minutach odłamywaliśmy kromki, pięknie zarumienione jak tosty, na których
rozsmarowywaliśmy czosnek. Do tego pan Rudolf podał nam po szklance piwa.
Podczas prac związanych z pieczeniem chleba siedziałem z boku i tylko się przypatrywałem i
przysłuchiwałem rozmowie. Ksiądz nie mówił o wybryku Zakonu Słońca, ale wypytywał się o połowy, o
syna jak się sprawuje kuter. Pod wieczór wikary zaczął się żegnać.
Płynie pan na zabawę do wsi? — zapytał mnie.
Tak — odpowiedziałem szykując kurtkę i czapkę. — Muszę dowiedzieć się jednej rzeczy w szkole.
To stwierdzenie zaskoczyło księdza i rybaka. Gdy odwoziłem naszego gościa na Kopyto i już przybijałem do
przystani, odważył się zadać pytanie. Czy ma pan spotkać się z panią Jagodą?
Tak. Czy mogę zaproponować, żebyśmy mówili sobie po imieniu?
Oczywiście, Paweł Daniec — podałem dłoń księdzu.
Tadeusz Byczko — przedstawił się. — Słuchaj, Paweł, daj sobie spokój z Jagodą.
Czemu? — zdziwiłem się.
Bo ona już jest przyrzeczona komuś i lepiej tego nie zmieniaj.
Niech zgadnę, komu? Powszechnie szanowanemu panu Mroczkowi? Nic mnie to nie obchodzi, podobnie jak
to, co myślą i mówią ludzie. Nie zamierzam jej się oświadczać, ale żaden pan Mroczek nie będzie decydował
o tym, z kim mogę się spotykać, a z kim nie.
Si tibi copia, si sapientia, formaque detur, inquinat omnia sola superbia, si dominetur — rzekł ksiądz.
Wściekły odepchnąłem się od przystani. Dopiero gdy byłem kilkanaście metrów od brzegu, zwróciłem
uwagę na to, że ksiądz Tadeusz użył sentencji joannitów: „Jeśliś obdarzon bogactwem, mądrością, urodą
wszystko splami pychą gdy owładnie tobą", tej samej, która znajdowała się w dokumencie ze Złotoryi.
- Nie ma we mnie pychy! — krzyknąłem w stronę odchodzącego duchownego.
On tylko obejrzał się i radośnie pomachał mi ręką na pożegnanie.

ROZDZIAŁ SIÓDMY

WIEJSKA ZABAWA • CZEMU WCIĄŻ JESTEM KAWALEREM? • NAZGULE I

PRZYJACIELSKA RADA • ADRES WOKALISTY • ZAKON SŁOŃCA NA ZAKUPACH •

SZUKAMY SKRYTKI W SKARSZEWACH • NOWY PRACOWNIK PANA

MROCZKA

Kiedy byłem kilkadziesiąt metrów od brzegu, dobiegały mnie odgłosy zabawy. Na pomoście siedziały dwie
pary młodych, zakochanych w sobie ludzi. Przybiłem do mola i zszedłem na ląd poprawiając kurtkę i
czapkę. Nie rozglądając się po domach, skierowałem się do szkoły, gdzie w dużej sali gimnastycznej
błyskały kolorowe, dyskotekowe światłą a przez otwarte okna słychać było dźwięki najnowszych przebojów.
Szkoła w Bydzach była piętrowa, miała dach kryty czerwoną blachą, sprawiała wrażenie świeżo oddanej do
użytku, a naprawdę to kilka lat temu przeszła kapitalny remont.
Przed budynkiem grupki młodzieńców, których codziennie woziłem na Kopyto, gdy jechali do pracy, na mój
widok rozstąpiły się robiąc mi przejście. Kilku pozdrowiło mnie gestami, ale niepokojące było to milczenie.
Nieliczne nastolatki i panny na wydaniu szeptały między sobą pokazując mnie palcami. Czułem się jak
dziwadło; może niepotrzebnie zakładałem swój galowy, marynarski strój?
Przeszedłem do sali, w której trwały tańce. Pod jednym z koszy do koszykówki ustawiono sprzęt grający,
pod oknami stół zjedzeniem i napojami, a pod drabinkami na krzesłach siedzieli starsi przyglądający się z
lubością swawolom młodych. Jeden ze starszych mężczyzn przywitał mnie szerokim uśmiechem i zaraz
poprowadził do bufetu. W huku muzyki wręczył mi kufel ciemnego, mocnego piwa z miodem i na migi po-
kazał, żebym się częstował. Wziąłem dwie kanapki i z piwem usiadłem pod ścianą czekając, aż Jagoda
skończy tańczyć z jednym z Nazguli, człowiekiem Mroczka. W ciemnościach i wśród głów tańczących
próbowałem wypatrzyć Aldonę, ale bezskutecznie.
Obok mnie przysiadła sołtysina.
— Dobry wieczór, panie Pawle — przywitała mnie.
Dobry wieczór, pani Celino — wstałem i ukłoniłem jej się.
Co, potańczyć pan przyszedł, zackniło się za rozrywkami? A może która dziewucha wpadła panu w oko?
Nie tęsknię za miastem i choć dziewczyny u was ładne, to chyba nie dla mnie.
A czemu to? Gospodarne, niejedna za młodu już gotuje, szyje... Za słabe na pana wymagania?
Nie, dość macie swoich kawalerów, którzy za złe by mi mieli... Sołtysina roześmiała się.
Niech pan się nie boi, a niejedna panna dałaby się pewnie pokrajać za taką partię jak pan. A pan kawaler?
Tak.
Nie znalazł pan odpowiedniej panny?
Cały wolny czas zajmowała mi praca.
Rozpoczęła się krótka przerwa w tańcach i był to dobry moment, żeby podejść do Jagody.
- Przepraszam, muszę z kimś porozmawiać — powiedziałem do sołtysiny wstając.
Jagoda usiadła na krześle, a Nazgul niczym ochroniarz stanął obok niej. Nie rozmawiali ze sobą tylko on
toczył ponurym wzrokiem po sali.
- Dobry wieczór — przywitałem Jagodę.
Nazgul drgnął i próbował stanąć między mną a nauczycielką, lecz dziewczyna zatrzymała go gestem.
Dobry wieczór, cieszę się, że przyszedł pan na zabawę — odpowiedziała.
Mam prośbę do pani. Czy mógłbym skorzystać z łącza internetowego w waszej szkole?
Oczywiście, niech pan przyjdzie jutro około trzynastej, sala komputerowa powinna być wtedy wolna.
Dziękuję — założyłem czapkę, bo zamierzałem już wyjść z sali. Jeszcze z uśmiechem zasalutowałem
Nazgulowi.
Przed szkołą natknąłem się na Radka, który dawał mi znaki, żebym poszedł do wsi. Udając, że chcę się
przespacerować i popatrzeć na chaty, ruszyłem we wskazanym kierunku. Minąłem kilkanaście gospodarstw,
przeszedłem dwieście metrów i znalazłem się na polnej drodze do osady Kulawa. Zaraz za przydrożnym
krzyżem, po prawej stronie, w kierunku jeziora był sad pełen jabłoni. Zszedłem z drogi i chodziłem wśród
dziko rosnących drzew owocowych. Tam znaleźli mnie członkowie Zakonu Słońca.
To wy wycięliście ten numer panu Mroczkowi? — zapytałem.
Niezły, co? — Marek był żądny pochwał.
Nieźle to ja pewnie dostanę za to po głowie, bo ten facet myśli, że to moja sprawka. Prosiłem was o spokój?
Mówiłem, żeby poczekać na odpowiedni moment?
Młodzi ludzie pospuszczali głowy i słuchali z pokorą.
Jak się tam dostaliście?
Radek ma ponton — wyjaśniła Aldona.
Co byście powiedzieli, gdyby was złapano? — pytałem. — Nie tak się umawialiśmy. Rozdrażniliście pana
Mroczka i teraz będzie czujniejszy niż zwykle.
Mówiłem, że pan Paweł nas ochrzani? — odezwał się Radek.
Pewnie, że ochrzani — przedrzeźniałem jego ton. — Zastanówcie się do jutra, czy chcecie sami prowadzić
walkę, czy mam wam pomóc. Pomyślcie o tym i dajcie mi znać. Jutro w południe będę w waszej szkole.
Cześć!

Wyszedłem z sadu i szybkim krokiem przeszedłem przez wieś. Na pomoście było pusto nie licząc uwiązanej
do balustrady motorówki i dwóch Nazguli przyglądających się „Crusaderowi".
O, pan marynarz! — przywitał mnie jeden z nich.
Ładną ma pan łódeczkę.
Dobry wieczór panom — stanąłem przed mmi, bo zagradzali mi drogę do „Crusadera". — Chcecie pewnie
powiedzieć, że szkoda byłoby takiej łódeczki, gdyby coś się jej stało?
Nie.
Chcecie mnie zaprosić na przejażdżkę do willi waszego pryncypała?
Nie tym razem.
Przepraszam — bokiem wszedłem między i nich i przeskoczyłem na dziób żaglówki. — O co w takim razie
chodzi?
Przyszliśmy jak przyjaciele poradzić, żeby pan dał sobie spokój...
Teraz dopiero przyjrzałem się ich twarzom, słabo widocznym w świetle latarni ze wsi. To byli niefortunni
sternicy motorówki, którzy wywrócili się na jeziorze wioząc Aldonę.
Jak przyjaciele? — udawałem zdziwionego.
Jagoda nie jest dla pana.
—Do widzenia! — ukłoniłem im się i odepchnąłem wiosłem od mola. — Ktoś mi już o tym mówił.
- Kto? — zaciekawił się jeden z Nazguli.
- Chyba przyjaciel — odpowiedziałem.
Gdy płynąłem do wyspy rybaka, słyszałem, jak motorówka odbiła od przystani w Bydzach. Płynąc do Kuli,
Nazgule oświetlili mnie snopem światła z reflektora zamontowanego na burcie i bałem się, że powtórzy się
historia ze staranowaniem żaglówki. Oni jednak nie zmienili kursu i popłynęli do siebie.
Nazajutrz oprócz zwykłych obowiązków musiałem popłynąć do szkoły. Jagoda dotrzymała słowa i
wprowadziła mnie do sali komputerowej. Zaraz jednak czmychnęła, nie chcąc zostać ze mną sama. Dzięki
Internetowi dowiedziałem się rzeczy, o którą prosił mnie pan Rudolf, wysłałem list do pana Tomasza, a do
tego naładowałem baterię w telefonie komórkowym. Potem zwróciłem klucz do sali Jagodzie, która
prowadziła jeszcze zajęcia z maluchami w świetlicy.
Gdy odpłynąłem „Crusaderem" na trzydzieści metrów od brzegu, coś uderzyło o żagiel i łagodnie zjechało
po jego powierzchni do kokpitu. Sięgnąłem po pięciocentymetrowej średnicy glinianą kulkę. Jej dwie pół-
kule, wcześniej wypalone, były połączone świeżo rozrobioną jeszcze wilgotną gliną. To był dobry sposób na
przesłanie poczty wystrzelonej z procy. Nawet gdyby kula wpadła do wody, to zamkniętej w środku kartce
papieru nic by się nie stało.
Bez trudu otworzyłem przesyłkę i odczytałem jedno słowo nabazgrane na karteluszku wyrwanym z notesu.
„Zgoda" napisali członkowie Zakonu Słońca, którzy jako podpis umieścili swoje logo.
Przy obiedzie przesunąłem po stole do pana Rudolfa krótką notatkę.
- To adres, o który pan prosił — wyjaśniłem.
Pan Rudolf odczytywał imię i nazwisko angielskiego wokalisty bezszelestnie poruszając wargami.
To on śpiewał tę piosenkę o lataniu? — upewniał się stary rybak.
Tak — zapewniałem. — Mam też prośbę do pana.
Słucham.
Dałby mi pan wolną sobotę?
Po co ci ta przepustka?
Chciałbym pojechać do Skarszew.
Do tych joannitów? — rybak roześmiał się.
Tak. Chciałbym pojechać rano i wrócić po południu.
Dobrze.
Pan Rudolf napisał list do wokalisty i dał mi go do wysłania ze Skarszew, „bo z miasta to szybciej dojdzie".
Przez cały tydzień pomagałem rybakowi w pracy. Popołudniami pozwalał mi sterować promem na całej
trasie, z odbijaniem i przybijaniem do brzegu. W piątek tradycyjnie żegnałem wzrokiem Jagodę, a w sobotę
w mojej nowej kurtce pojechałem do Skarszew. Kolejka zatrzymywała się pół kilometra od miasta. Chłód bił
od ziemi trzeźwiąc zmysły, a słońce wspinające się po bezchmurnym niebie przyjemnie ogrzewało twarz.
Idąc w kierunku skarszewskiego rynku przypominałem sobie informacje o mieście, które przeczytałem w
opracowaniu o joannitach. Po sprzedaży miasta Krzyżakom w 1370 roku za 10 tysięcy grzywien srebra
zostało ono podporządkowane komturowi z Tczewa. Zakonnicy spod znaku czarnego krzyża zastąpili
drewnianą palisadę zamku murem. Jednocześnie sytuacja mieszczan uległa pogorszeniu, co zaowocowało
zwołaniem do Skarszew w 1410 roku zjazdu stanów pruskich, który uchwalił złożenie hołdu królowi
Władysławowi Jagielle. W 1433 roku zamek złu-pili husyci, którzy jednak oszczędzili miasto. Podczas

wojny trzynastoletniej zbuntowane przeciw władzy krzyżackiej miasto napadli Krzyżacy z Tczewa. Po
wojnie Skarszewy przeszły w ręce polskie. W połowie XVI wieku większość mieszczan przeszła na
luteranizm i na potrzeby kultu zajęła kościół farny. W 1598 roku na mocy edyktu królewskiego świątynia
wróciła do katolików. Skarszewy słynęły z kłótni i częstych procesów pomiędzy polskimi a niemieckimi
mieszkańcami. Gdy w 1731 roku spłonął drewniany kościół protestantów, ci uzyskali zgodę na budowę
nowego pod warunkiem „postawienia go w ciągu jednego dnia". Takie zalecenie wydał niechętny luteranom
wojewoda Jakub Narzymski. Okazało się, że w nocy z 14 na 15 września 1741 roku wybudowano świątynię
z „prefabrykatów" potajemnie przygotowanych w Gdańsku.
Rynek w Skarszewach nosi miano placu Hallera, na cześć oddziałów „błękitnej armii" generała Józefa
Hallera, które wkroczyły do miasta 30 stycznia 1920 roku, przyłączając je do Polski. Tu 31 sierpnia 1939
roku miała też miejsce antyniemiecka demonstracja, podczas której spalono kukłę Hitlera, za co po
wkroczeniu Wehrmachtu do Skarszew polskich mieszkańców spotkała surowa kara — kilkuset
wymordowano.
Usiadłem przed fontanną na centralnym skwerku patrząc na czarną tarczę z białym krzyżem zakonu
joannitów. Spoglądałem na kamieniczki, z których moje największe zainteresowanie wzbudziła oznaczona
numerem 9, wybudowana przed 1740 rokiem, której właścicielem był Józef Wybicki, autor „Mazurka
Dąbrowskiego".
Nagle wśród ludzi robiących zakupy w sklepach mieszczących się na parterach kamienic zobaczyłem rude
włosy Aldony. Ona też mnie dostrzegła bo wkrótce podbiegł do mnie Marek.
- Dzień dobry — przywitał mnie. — Przyjechaliśmy z mamą i tatą w odwiedziny do cioci. Niech pan
przyjdzie za pół godziny nad zalew poniżej kościoła.
Gdy tylko powiedziałem, że przyjdę, chłopiec pobiegł do rodziny. Zbliżała się dziewiąta, słońce prażyło na
całego. Zerkałem na kuse spódniczki dziewczyn, na bluzki odsłaniające ramiona przez chwilę zatęskniłem za
intensywnym życiem w mieście, a potem leniwym krokiem pomaszerowałem na miejsce spotkania.
Usiadłem na ławce nad zalewem, zdjąłem kurtkę i zwiniętą położyłem obok. Zapaliłem fajkę i dumałem, czy
nie za wcześnie na powrót do dawnego życia detektywa.
Dzień dobry — powiedziała Aldona. — Co pan tu robi?
Czekam na was.
Ale w Skarszewach — dziewczyna niecierpliwie tupnęła nogą. Już wcześniej postanowiłem, że aby
odciągnąć uwagę młodzieży od
pana Mroczką opowiem jej o skarbie joannitów. Najpierw jednak powiedziałem, na czym polega moja praca.
Mojej opowieści słuchano z szeroko otwartymi oczami.
...Skarb miano ukryć w jednym z zamków na zachód od Wisły, „dostępnym dla wszystkich
zainteresowanych" — kończyłem opowieść. — Skrytkę miał przygotować joannita w miejscu, gdzie „wśród
trzech pogan stanął krzyżowiec". Jednak ten, który odbierał skarb, musiał „odrzucić wszystko i jeszcze dać
siebie".
Dlaczego ukrycie skarbu powierzono joannitom? — zastanawiał się Marek.
Pamiętaj, że jako zakon cieszyli się poważaniem, prowadzili usługi bankowe i byli siłą gotową stawić czoła
Krzyżakom — tłumaczyłem. — Może nie wchodziła w grę siła militarną ale Krzyżacy wówczas nie zdo-
byliby się na otwartą wojnę z joannitami, którzy mieli wysoko usytuowanych przyjaciół we Francji, Italii,
stałego przedstawiciela przy dworze papieskim. Za nimi stała siła dyplomacji i bogactwa. Myślę, że na ten
skarb trzeba spojrzeć bardziej jak na kapitał polityczny niż przeznaczony na zaciągnięcie zbrojnych
oddziałów. Nie znamy dokładnie intencji ludzi, którzy złożyli przysięgę i ukryli złoto.
Skoro skarb miał schować joannita, to chce pan skrytki szukać w zamkach joannickich? — domyśliła się
Aldona. — Dlatego przyjechał pan do Skarszew?
Tak—przyznałem. — Nie wiem jednak, po czym rozpoznać miejsce, gdzie wśród trzech pogan stanął
krzyżowiec. Czy chodzi o ziemie trzech plemion pogańskich, między którymi wybudowano zamek
joannitów? A rozwiązanie znalazłbym w jakiejś legendzie? Myślę też, że stwierdzenie o zamku na zachód od
Wisły nie musi dotyczyć tylko i wyłącznie zamków joannickich, bo swoje warownie mieli tu także książęta
pomorscy. Dlatego dziś przyjechałem do Skarszew na rozpoznanie, a i tak muszę więcej uwagi poświęcić
badaniom historycznym, bo często w książkach znajduje się rozwiązanie zagadki. Pan Rudolf mówił, że
książki to jedne z niewielu rzeczy, jakie warto mieć.
Ten rybak to straszny dziwak, ale chyba bardzo mądry człowiek — uznał Marek.
Opowiedziałem wam o sobie, a teraz wy musicie zdradzić mi pewną tajemnicę — poprosiłem. — Chodzi mi
o parną Jagodę i pana Mroczka.
Rodzeństwo spojrzało po sobie i oboje nie mieli ochoty mówić.
Parę razy słyszałem, że pani Jagoda nie jest dla mnie i zdziwiło mnie to — tłumaczyłem. — Nie mam

zamiaru podrywać pani Jagody, ale chciałbym poznać prawdę.
Niech opowie panu o tym pan Rudolf — stwierdziła Aldona. — To dziwna historia...
Może chodźmy poszukać tej skrytki na zamku? — zaproponował Marek.
Powędrowaliśmy stromą ścieżką na wzgórze zamkowe będące półwyspem opływanym przez rzeczkę
Wietcisę. Z dawnego zamku wysokiego i średniego ocalał tylko parter dawniej piętrowego konwentu
joannickiego. Jak się dowiedzieliśmy, w odbudowanym w latach osiemdziesiątych budynku mieszczącym
Gminny Ośrodek Kultury oryginalne, średniowieczne, były tylko piwnice, w których urządzono kawiarenkę.
Usiedliśmy tam na chwilę i kupiłem nastolatkom po porcji lodów, a sobie bardzo mocną kawę.
Czy joannici na miejscach skrytek zostawiali jakieś znaki? — zapytał Marek.
Chodzi ci o kod podobny do stosowanego przez templariuszy? — domyśliłem się. — Mój szef, Pan
Samochodzik, kiedyś szukał skarbu templariuszy i korzystał ze znaków pozostawionych przez templariuszy.
Nie wiem, czy joannici mieli podobny szyfr.
A może budowali tajne przejścia? — fantazjowała Aldona.
Pomyśl chwilę, czemu miałoby służyć takie przejście? — powiedziałem popijając kawę. — Zamek stoi na
wzgórzu otoczonym wodą. Tajne przejście mogłoby służyć wyjściu załogi z okrążonej warowni, ale
przekopywanie się przez takie wzniesienie, a potem drążenie tunelu pod rzeką, która dawniej miała większe
koryto, byłoby cudem ówczesnej inżynierii. Czytałem, że podobno istniało przejście z zamku do fary. W to
jestem skłonny uwierzyć, bo zamek i kościół mogły stanowić dwa uzupełniające się obiekty fortyfikacyjne i
łączący je tunel mógłby ułatwić komunikowanie się obrońców. Skoro zamek został tak zniszczony, że
zostały z niego tylko piwnice, to i przejście mogło ulec zniszczeniu. Możemy pójść rozejrzeć się w kościele.
Wstaliśmy i wyszliśmy na podwórze. Obejrzeliśmy jeszcze resztki dawnych murów i wzdłuż północnego
zbocza wzgórza poszliśmy do fary. Kościół w 1274 roku zaczęli budować joannici.
- To cztery lata po tym jak objęli świątynię w Złotoryi — przypomniałem młodzieży.
Joannici do 1370 roku wybudowali prezbiterium, nawę główną i wieżę. Dopiero w XV i XVI wieku
dobudowano nawy boczne i kaplicę od południowej strony świątyni. Właśnie przez niedomknięte drzwi tej
kaplicy weszliśmy do środka. Członkinie parafii były zajęte porządkami, więc prawie na paluszkach
wędrując wzdłuż ścian, żeby nie przeszkadzać w pracy, obejrzeliśmy wnętrze fary poszukując jakichkolwiek
śladów joannitów. Niestety, osiem ołtarzy, amboną chrzcielnica, obrazy były barokowe i rokokowe, a więc
powstały już dawno po odejściu joannitów. Ciekawostką było to, że ołtarz główny ufundował tu w latach
1733—1734 proboszcz Adam Stanisław Grabowski, późniejszy biskup warmiński.
Wyszliśmy na teren przykościelny.
I nic — Marek westchnął i wzruszył ramionami.
Tak bywa w pracy detektywa — powiedziałem.
Co pan teraz planuje zrobić? — zapytała Aldona.
Poczytać i odwiedzić okoliczne zamki.
Które? Możemy jeździć tam z panem? — wypytywali młodzi ludzie.
Chcę odwiedzić Świecie, Nowe, Gniew, Starą Kiszewę, Sobowidz i Grabiny.
Nieźle — Marek aż gwizdnął. — Ambitny plan, a czym kierował się pan przy wyborze tych miejsc?
To będzie wasze zadanie — uśmiechnąłem się tajemniczo. — Chcecie pracować ze mną to udowodnijcie, że
potraficie szukać potrzebnych wam faktów. Spotkamy się w waszym ulubionym miejscu za tydzień, po
katechezie.
Aldona i Marek pobiegli do domu cioci, a ja poszedłem na przystanek wąskotorówki, którą chciałem wracać
do mojego tymczasowego domu. Nagle usłyszałem dzwonek telefonu komórkowego. W pierwszej chwili
nawet nie zorientowałem się, że to odezwał się mój telefon.
Halo? — niepewnie odebrałem połączenie.
Jak ci się żyje u pana Rudolfa? — usłyszałem głos Piotra.
Czemu mnie nie uprzedziłeś, dokąd mnie wysyłasz?
Źle ci tam?
Dobrze, ale wszystko jest tu jakieś dziwne. Kiedy przyjeżdżacie?
Za tydzień, w sobotę. Dzwonię, żeby zapytać, czy nie wiesz, kogo Mroczek wyznaczył na naszego nadzorcę
z ramienia inwestora? Podobno najął jakiegoś fachowca. Myślałem, czy to nie ty...
—Nie, to ktoś inny. Pan Mroczek wspominał w czasie naszej rozmowy o jakiejś pracy dla mnie, ale
powiedział też, że już kogoś wynajął. Nie wiem kogo.
Dobra, trzymaj się i do zobaczenia za tydzień. Rozbijemy obóz na Grodzisku, więc zapraszam. Cześć!
Cześć!
Ucieszyłem się, że przyjaciel już wkrótce pojawi się w okolicy. Liczyłem na jego pomoc nie tylko w
związku ze sprawami biznesmena, ale i joannitów.

Kolejką dojechałem do przystanku Bydze, a stamtąd poszedłem na przystań. Pan Rudolf przywitał mnie z
uśmiechem.
Myślałem, ze zdezerterujesz — powiedział.
Krzyżowcy nie lękają się niczego — odpowiedziałem wchodząc na prom.
To dobrze — rybak był zadowolony z mojej obecności.
Gdy już odpłynęliśmy od brzegu i zmierzaliśmy do Bydzów, obejrzałem się za naszą rufę i ujrzałem
eleganckie auto podjeżdżające pod plebanię. Ze zdumienia przetarłem oczy i już domyślałem się, kogo najął
Mroczek do nadzorowania prac archeologicznych. Wybrał najgorszą z możliwych kandydatur — Jerzego
Baturę.

ROZDZIAŁ ÓSMY

TAJEMNICZA NATURA KOBIET • POJAWIENE SIĘ ZŁODZIEJA RYB • POLOWANIE NA

KŁUSOWNIKA • UMAWIAM SIĘ NA SPOTKANE Z JAGODĄ • PRZYJAZD ARCHEOLOGÓW •

ODROBIONA PRACA DOMOWA • ŁZY RYBAKA

Nawet przez chwilę nie miałem wątpliwości, że pan Mroczek wynajął Jerzego Baturę. Byłem też pewien, że
mój wróg zjawił się w tej okolicy nie tylko po to, aby popracować, ale i zająć się sprawą joannitów.
Znasz go? — zapytał mnie pan Rudolf, który widział, jak obserwuję odległą już sylwetkę Batury.
Tak, to od dawna mój przeciwnik — odpowiedziałem.
Myślisz, że szuka ciebie?
Nie, raczej tego samego co ja.
To coś związanego z tymi joannitami?
Tak.
Nie przejmuj się — rybak położył mi dłoń na ramieniu. — Są rzeczy, które czasami same przychodzą i tak
właśnie jest ze skarbami.
Odwieźliśmy ludzi do Bydzów i wróciliśmy na wyspę. Przy kolacji postanowiłem porozmawiać z panem
Rudolfem o Jagodzie.
Niech pan powie, czemu Jagoda jest obiecana panu Mroczkowi?
Nikt niczyjego serca nie może nikomu obiecać — odparł rybak mieszając kaszę z sosem z żółtkiem jajka
sadzonego. — Tym bardziej jeżeli chodzi o kobietę. Niewiasty to istoty pełne sprzeczności, płoche i
wyrachowane, czułe i chłodno kalkulujące. Mężczyzna jak coś obieca, to chyba tylko przez kobietę albo
przez tchórzostwo nie dotrzyma słowa. Czy taką Jagodę można było obiecać Mroczkowi? A co będzie, jak
ona ostatecznie powie „nie"? Może to Mroczek jej nie zechce albo pobawi się i zostawi jak kot poszarpaną
myszkę — rybak z rezygnacją machnął ręką.
A ludzie tak gadają...
Bo nie mają co robić, tylko języki strzępią.
Ksiądz Tadeusz też mi to mówił.
Aaą nasz wikary jak gołąbek pokoju wszędzie z tą gałązką oliw-
nąlata i chce, żeby wszyscy byli szczęśliwi. W pierwsze święto na obiad idzie do Mroczka, a w drugie do
starego Rudolfa.
A co z tą Jagodą? — nie dawałem spokoju.
Podoba ci się ona?
Ładna jest.
Pan Rudolf odsunął prawie pusty talerz i z kieszeni koszuli wyjął fajkę i woreczek z tytoniem.
—Ładna, powiadasz — zapalił fajkę i chwilę wypuszczał kłęby dymu. — A wolałbyś mieszkać u Mroczka
czy u mnie?
U pana.
A czemu, przecież willa ładniejsza? Rybak zapędził mnie w kozi róg.
Ale u pana lepiej — odpowiedziałem.
Czemu lepiej?
Dobrze pan daje jeść — uśmiechnąłem się. — Tu jest spokojnie, w zgodzie z naturą, prosto i uczciwie.
Rozumiem, że aby żyć z kobietą nie można patrzeć tylko na jej urodę i nie mam zamiarów matrymonialnych
wobec Jagody, tylko chcę wiedzieć, czemu wszyscy tak jątrzymają pod szkłem jak cenny kwiat, tylko dla
pana Mroczka? Chyba nie dlatego, że funduje jej te studia?

Nie. Widzisz, Jagoda to sierota, nikt dokładnie nie wie, skąd się we wsi wzięła. Całe Bydze ją wychowywały,
u każdego mieszkała po trochu. Gdy trochę dorosła i ludzie zaczęli ją— zamiast do szkoły — do pracy w
polu zapędzać, dziewczynę wzięła sołtysowa. Podobno z matką Jagody narozrabiali nasi chłopi... to
parszywa historia. Dziewucha wyrosła ładna, mądrą porządna, pracowita, ale jak wyrzut sumienia całych
Bydzów. Mroczek jak tylko poznał los dziewczyny, to od razu zaczął do niej robić słodkie oczy, starał się jej
pokazać, jak dba o wieś, a ludziom dał odczuć, że gdyby nie oną to on nie byłby taki miły...
Rozumiem — smutno pokiwałem głową. — Mając ją trzyma sumienie całej wsi, która najchętniej pozbyłaby
się dziewczyny, ale się boi, więc uznano, że najlepszym dla niej miejscem będzie willa biznesmena,
przynajmniej będzie po drugiej stronie jeziora. Jagoda pewnie nie chce drażnić Mroczką żeby nie zrobił
krzywdy mieszkańcom Bydzów.
Pewnie tak.
Widzi pan jakieś wyjście z tego zaklętego koła?
Jagoda nic nie znaczy dla Mroczka, dla niego to tylko jeden z atrybutów władzy.
Nie komentowałem słów rybaka. Ułożyliśmy się do snu, a niedzielne przedpołudnie spędziliśmy na rejsach z
Bydzów na Kopyto i z powrotem. W czasie jednego z kursów mężczyzna w średnim wieku z Bydzów
poszedł do sterówki pana Rudolfa i coś mu powiedział, po czym twarz rybaka na moment zaczerwieniła się.
Gdy wróciliśmy na wyspę, kazał mi przebrać się w ubranie robocze, wsiedliśmy do łodzi rybackiej i po-
płynęliśmy do żaków w północnym kącie Zatoki Wąskiej. Pan Rudolf wyjął z wody sieci, by stwierdzić, że
ktoś je brutalnie porwał opróżniając. To samo było na płytkim przesmyku między Grodziskiem a Jelenim
Ostrowem.
Pan Mroczek? — rzuciłem podejrzenie.
Wygląda na robotę kłusownika. Trzeba popłynąć do Mroczka.
Z dowodami rzeczowymi popłynęliśmy do Zatoki Kula, do mola przy willi Mroczka. Akurat trwało tam
garden party. Mężczyźni w luźnych spodniach i marynarkach rozmawiali z paniami w wydekoltowanych
sukniach, pannami w króciutkich spódniczkach. Nim podpłynęliśmy do brzegu, wysmarowałem sobie twarz
jakimś olejem, rybaka poprosiłem o jego kapelusz z szerokim rondem i do tego założyłem nieprzemakalny
płaszcz. Bałem się, że wśród gości będzie Jerzy Batura, który mógłby mnie natychmiast rozpoznać.
Jeden z Nazguli z daleka rozpoznał naszą łódź i wezwał Mroczka. Ten schodził do przystani tłumacząc się
przyjaciołom z obowiązków gospodarza tej ziemi, że „na roli" nie ma wolnych dni. Elegancki tłum
ciekawskich zebrał się kilka metrów od przystani trzymając kieliszki z wykwintnymi alkoholami, talerzyki z
przekąskami.
Cóż się stało, poczciwy panie Rudolfie? — pan Mroczek przywitał rybaka z uprzejmością pomieszaną z
nadmierną poufałością.
Jakiś kłusownik pojawił się nad jeziorem — rybak podniósł porwane sieci.
Pan Mroczek udawał zainteresowanego sprawą, a tak naprawdę popisywał się przed gośćmi. Spod ronda
kapelusza przyglądałem się twarzom zebranych ludzi. Nie widziałem wśród nich Batury. Wreszcie bi-
znesmen obiecał, że zajmie się problemem, zaproponował mały poczęstunek, którego rybak grzecznie
odmówił.
Nie pozostało nam nic innego jak wrócić do siebie. Wieczorem gdy siedziałem przy lampie i czytałem
książkę, słyszałem dobiegające z pokoju pana Rudolfa odgłosy gwałtownego poszukiwania czegoś, przeszu-
kiwania szafy i kufrów. Po kilku minutach rybak przyszedł do kuchni.
- W wojsku byłeś, to umiesz strzelać — położył przede mną wiatrówkę z łamaną lufą.
Rybak zatrzymał starą, ale dobrze zakonserwowaną dwururkę. Na stole jak żołnierzy w szeregu ustawił
osiem nabojów, a koło mnie wysypał garść śrutu.
- Poćwicz strzelanie — poradził mi.
Resztę wieczoru rybak spędził na czyszczeniu broni, a ja czytałem. W poniedziałek, po świcie, mogliśmy
jedynie rozstawić sieci, przez zniszczone żaki nie mieliśmy żadnego połowu. Przed południem łataliśmy
sieci, a po obiedzie na dwie godziny popłynąłem „Crusaderem" do Zatoki Szalonej. Tam, wśród kęp
podlanego wodą lasu znalazłem dobre miejsce na strzelnicę i przestrzeliłem wiatrówkę. Strzelała prosto,
tylko niektóre strzały znosiło lekko do góry.
Wieczór spędziłem na pilnowaniu żaków na południe od Jeleniego Ostrowu. Przed północą zmienił mnie pan
Rudolf, a dołączyłem do niego na dwie godziny przed świtem. Do poruszania się po wodzie często
używaliśmy „Crusadera", nie hałasującego jak łódź napędzana silnikiem, z której korzystaliśmy, gdy po
czuwaniu mieliśmy opróżnić sieci. Kłusownik nie pojawił się ani tej, ani następnej nocy. W środę
sprzedaliśmy nasz połów i rozstawiliśmy sieci, tym razem w Zatoce Pipek. Noc ze środy na czwartek
upłynęła spokojnie, ale następna, ciemna i deszczowa, już nie.
Spacerowałem wzdłuż zachodniego brzegu zatoki obserwując wodę i żerdzie żaków. Gdy szarówka zaczęła

zastępować noc, a za pół godziny miał przypłynąć pan Rudolf, wśród jednostajnego szumu deszczu usły-
szałem cichy motorek Przyklęknąłem z wiatrówką w dłoni za pniem przewróconej wierzby. W małym
pontonie siedział człowiek w płaszczu przeciwdeszczowym. Nie widziałem jego twarzy zasłoniętej
kapturem. Zatrzymał się przy żaku i zaczaj majstrować przy sieci. Był pięćdziesiąt metrów ode mnie.
Przyłożyłem broń do ramienia i strzeliłem. Ciche brzdęknięcie mechanizmu spustowego było niesłyszalne w
deszczu. Celowałem w powłokę pontonu. Miałem nadzieję, że jest to łódź starego typu, z gumowymi
komorami napełnianymi powietrzem. Nowoczesne pontony były bowiem wykonane z materiałów trudnych
do przebicia. Strzeliłem w dziób łódki. Nie wiem, czy trafiłem, ale złodziej ryb rozejrzał się. Może usłyszał
rykoszet śrutu?
W kieszonce bluzy wymacałem ładunek z czubkiem. Załadowałem go i strzeliłem. Tym razem trafiłem i
przebiłem gumę, która głośno pękła. Kłusownik natychmiast włączył silnik. Zza pasa wyjąłem rakietnicę i
wystrzeliłem czerwoną racę. Pan Rudolf naszą łodzią rybacką na wiosłach czy na silniku nie dogoniłby
pontonu, ale miał szansę zagrodzić drogę złoczyńcy i zatrzymać go grożąc użyciem dubeltówki.
Kłusownik przestraszył się racy i chciał uciekać na północ, ale stamtąd środkiem przesmyku płynął rybak i
słyszałem, jak krzyczał na złodzieja. Ten zrobił rzecz zaskakującą—wyjął coś, co wyglądało jak mała
radiostacja, a potem skierował się do Jeleniego Ostrowu.
Pamiętałem, że w pobliżu Zakon Słońca miał schowaną tratwę. Szybko odnalazłem ją i zepchnąłem na
wodę. Odpychając się żerdzią od dna ruszyłem w pościg. Nim kłusownik, oddalony o sto metrów, zniknął
wśród nadbrzeżnych trzcin wyspy, strzeliłem jeszcze raz i znowu celnie, bo tym razem zakaszlał silnik i
zgasł.
- Do wyspy! — krzyczałem do pana Rudolfa.
Rybacką krypę widziałem dwieście metrów na północ, jak kierowała się ku Jeleniemu Ostrowowi. O ile
kłusownik nie zdecydowałby się zaatakować rybaka i zabrać łódkę, istniała szansa, że go pochwycimy.
Pan Rudolf przezornie nie dobijał do brzegu, tylko czekał w miejscu, gdzie złodziej porzucił uszkodzony
ponton. Dopłynąłem do brzegu i kilkoma ruchami nożem przeciąłem liny wiążące tratwę. Nie chciałem, żeby
posłużyła kłusownikowi do ucieczki. Wzdłuż wody pobiegłem do pana Rudolfa.
- Dobre strzały — pochwalił mnie pokazując na przedziurawione komory na dziobie i na rufie pontonu.
Właśnie dlatego nagle zalany wodą motorek zgasł. — Nikt z naszych nie ma czegoś takiego — stwierdził
rybak.
Pobiegłem w głąb wyspy poszukując kryjówki kłusownika. Ten rozpłynął się jak we mgle. Sprawdzałem
krzaki, korony drzew, nasłuchiwałem. Za późno przyszło mi do głowy, że mógł wejść między trzciny ota-
czające Jeleni Ostrów. Nagle od strony północnego krańca wyspy usłyszałem odgłos odkręconego na
maksymalną moc silnika motorówki. Na miejscu byłem za późno, żeby zobaczyć, kto zabrał na pokład
złodzieja ryb, ale w tej okolicy tylko jeden człowiek miał taką motorówkę.
To robota Nazguli — powiedziałem wróciwszy do pana Rudolfa.
Jeźdźców Apokalipsy, jak pan to mówi. Po co mieliby to robić?
Mroczek zaczyna się bać — odparł wyraźnie zadowolony rybak.
Odwieziemy im ten ponton razem z rybami.
Po zakończonym połowie i sprzedaniu części ryb w Bydzach popłynęliśmy na molo przy willi pana
Mroczka. Dziwne, że pierwszy raz przywitał nas osobiście. Powieka mu nie drgnęła, gdy zobaczył, jak
cumujemy ponton do pomostu. Też zachowałem spokój, gdy niby przypadkiem dotknąłem silnika motorówki
— był ciepły.
Pomyślałem, że pan będzie wiedział, co z tym zrobić — rzekł rybak pokazując na naszą zdobycz.
Czy kłusownik przeżył? — żartował pan Mroczek. — Postaram się to dostarczyć policji ze Skarszew.
Dziękuję.
Pożegnaliśmy biznesmena i wróciliśmy do siebie. Tego dnia po południu złożyłem propozycję Jagodzie.
Wykorzystałem fakt, że tylko ją wieźliśmy na Kopyto.
Potrzebuję pani pomocy—powiedziałem stojąc w kokpicie i udając, że coś naprawiam przy maszcie. — Czy
zgodzi się pani ze mną spotkać?
Spotkajmy się w niedzielę o piętnastej u ujścia Szalonki.
Bardzo dobrze, przypłynę „Crusaderem".
Jagoda nie chciała już więcej rozmawiać i jak zwykle pożegnała mnie uniwersalnym machaniem ręką.
Chcesz trafić sokoła, a nie ustrzelisz ty czasem tylko gołąbeczki? — zapytał pan Rudolf, gdy wracaliśmy do
siebie.
Nie — odpowiedziałem.
Wieczorem musiałem popłynąć „Crusaderem" do wyspy, żeby odbudować tratwę, którą Zakon Słońca
mógłby dostać się na Ostrów. Po naprawie odholowałem ich okręt na miejsce na zachodnim brzegu jeziora,

niedaleko młyna.
W sobotę z panem Rudolfem dzieliliśmy pracę promu między dzieci płynące na katechezę i archeologów
budujących bazę na Grodzisku. Serdecznie przywitałem się z Piotrem, z którym nie miałem czasu porozma-
wiać, tak był zajęty organizacją bazy. Zdążył tylko powiedzieć: „Wspaniale wyglądasz" i zajął się
wyznaczaniem miejsc, gdzie miały stanąć namioty. Od archeologów otrzymaliśmy krótkofalówkę, która
miała służyć im do wzywania nas, żeby przeprawić naukowców na stały ląd.
Po obiedzie przesiadłem się na „Crusadera" i pożeglowałem na Jeleni Ostrów. Tam stanąłem w znanej mi
zatoczce, gdzie była już tratwa z rowerami i poszedłem na konar dębu. Nastolatkowie czekali, co ciekawsze
Radek jeszcze coś czytał.
Czołem! — przywitałem ich salutując. — Co u was słychać?
Nic — odpowiedziała Aldona. — A panu przydarzyło się coś ciekawego?
Tak, polowaliśmy z panem Rudolfem na kłusownika...
Opowiedziałem wydarzenia całego tygodnia.
—Widziałem, że zna pan się z tymi archeologami—powiedział Marek.
Kierownik tych badań to mój przyjaciel.
A my wiemy, jak nazywa się nowy człowiek pana Mroczka — pochwaliła się Aldona.
Jerzy Batura — powiedziałem, czym zszokowałem dziewczynę.
Skąd pan wie? — pytała oburzona. — To po co znosiłam umizgi tego Nazgula?
Nie rób tego więcej — przestrzegłem ją.
Właśnie — Radek przyznał mi rację.
Sprawdziliście to co wam kazałem? — zapytałem.
Podzieliliśmy się robotą — opowiadała Aldona. — Marek wziął Świecie i Sobowidz, ja Gniew i Grabiny, a
Radek Nowe i Starą Kiszewę.
Rozsiadłem się i słuchałem opowieści. Musiałem przyznać, że Zakon Słońca dobrze odrobił pracę domową.
Mieli ze sobą mapę i potrafili dokładnie pokazać położenie interesujących nas zamków.
Ja zacznę — zgłosiła się Aldona. — Będziemy wędrować z północny na południe. Pierwszy na szlaku jest
Grabiny-Zameczek. Wiem tylko, że jest koło Pruszcza Gdańskiego, wybudowano go na początku XV wieku
i obecnie jest to budynek mieszkalny. Nie wiem, czemu interesuje pana to miejsce?
Mały zameczek na uboczu, niedaleko Gdańską to idealne miejsce na skrytkę — odpowiedziałem.
Ale wybudowano go na początku XV wieku — Radek zwrócił mi uwagę.
Tak, ale zapewne w miejscu dawnej fortyfikacji. Jaki sens miałoby budowanie zamku, gdy w pobliżu jest
tyle większych fortec? Myślę, że w tym wypadku „początek XV wieku" odnosi się do okresu krzyżackiej
przebudowy.
Następny jest Sobowidz, znajdujący się 13 kilometrów na północny zachód od Skarszew—odezwał się
Marek. — Już w XII wieku na cyplu nad Jeziorem Sobowidzkim miał stać gródek książąt pomorskich. Po
1309 roku Krzyżacy wybudowali w tym miejscu zamek, zdobyty i zburzony przez powstańców podczas
wojny trzynastoletniej. Podobno zachowały się do naszych czasów fragmenty murów, gotyckie piwnice. To
pewnie one zainteresowały pana.
Tak — przyznałem — ale coś jeszcze. Budynek pałacu ma stać na miejscu dawnego zespołu zamkowego.
Teraz Stara Kiszewa. Słucham.
Radek z trzaskiem zamknął książkę trzymaną na kolanach.
Stara Kiszewa dawniej znana była jako Kissów i pod taką nazwą została zapisana w dokumentach z 1269
roku — opowiadał Radek. — Od 1281 roku majątek Kissów znajdował się w rękach rodu Jankowiców, który
odsprzedał go Krzyżakom w 1316 roku za dożywotnią rentę. Wtedy w zakolu Wierzycy zakonnicy wznieśli
zamek. W1454 roku zdobyły go i zniszczyły oddziały gdańskie. Brama i baszta przybramna to jedyne,
gruntownie przebudowane w XVII wieku, pozostałości krzyżackiej warowni. Nie wiem, co pana może tam
zainteresować?
To była warownia położona w dobrym punkcie. Oprócz zamku właściwego było tam przedzamcze otoczone
murem z czterema basztami. W pobliżu przepływała rzeka, którą można było odpłynąć na zachód albo na
wschód do Skarszew i Starogardu. Aldono, słucham o Gniewie.
Z Gniewem związane są ciekawe wydarzenia. W 1229 roku książę świecki Warcisław nadał Gniew
cystersom z Oliwy. W 1258 roku majątek gniewski został najechany i złupiony przez księcia tczewskiego
Sambora II. Ten w 1276 roku zapisał Gniew Krzyżakom, którzy natychmiast usiłowali skorzystać z tej nie do
końca prawomocnej darowizny, bo Gniew stanowił doskonałą bazę wypadową na Pomorze Gdańskie i po-
zwalał kontrolować żeglugę na Wiśle. Od 1283 roku Krzyżacy budowali przez siedemdziesiąt lat zamek w
Gniewie. W czasie wojny trzynastoletniej Gniew stanowił ważny punkt oporu sił krzyżackich. Długo
myślałam i stwierdziłam, że tu najbardziej będzie pana interesował okres cysterski, więc sprawdziłam też

informacje o miejscowym kościele. Jego budowę rozpoczęto w XIV wieku, więc nie pochodzi z czasów
władzy cystersów.
Bardzo dobrze—pochwaliłem dziewczynę. — Teraz pora na Nowe.
Bardziej od zamku, z którego zostało tylko jedno skrzydło i to przebudowane, interesująca jest historia
książąt pomorskich związana z tym miasteczkiem — opowiadał Radek. — W 1266 roku tutaj zmarł książę
Świętopełk i w tym samym roku jego syn Mściwoj II wspólnie z Prusami pokonał wojska krzyżackie.
Świetnie, o to mi chodziło — klasnąłem. — Zostało nam tylko Świecie.
Sportowiec lubił gdy doceniano jego wyczyny, a teraz duma go rozpierała dodatkowo, bo dokonał czegoś nie
na boisku, tylko na niwie naukowej, na której chyba nie czuł się zbyt pewnie. Wyczekująco spojrzałem na
Marka.
- Także w Świeciu ciekawsza jest historia przed powstaniem krzyżackiego zamku— stwierdzi! Marek —
Krzyżacy przejęli Świecie w 1309 roku, a więc po podbiciu Pomorza Gdańskiego. Pierwszą osadę założyli
nad Wisłą na przełomie XII i XIII wieku książęta pomorscy. Świętopełk w 1242 roku przeniósł warownię na
półwysep i wybudował tam niezdobyty przez 60 lat zamek. Krzyżacy musieli przez dwa miesiące oblegać
ostatni wolny gród książąt pomorskich.
Co myślicie o tych potencjalnych lokalizacjach skrytek? — zapytałem. — Które z nich mogą odpowiadać
warunkom opisanym w dokumencie ze Złotoryi?
Świecie — powiedział Marek. — Mówił pan o tym, że miało to być miejsce, gdzie krzyżowiec stanął wśród
pogan. Podobno święty Wojciech wyruszył właśnie ze Świecia.
Słowa Marka zrobiły ogromne wrażenie na dwójce młodych ludzi.
To musi być tam — orzekli.
Pracę wykonaliście bardzo dobrze, ale muszę jeszcze poczytać o powstaniach pruskich i wtedy wspólnie
wybierzemy miejsce następnego rekonesansu.
Pojedziemy tam razem? — zapytał Radek.
O ile wasi rodzice się na to zgodzą.
Kiedy ruszamy? — niecierpliwie pytała Aldona.
Zbliżają się wolne dni związane ze świętami 1 oraz 3 Maja. Postaram się pożyczyć od kolegi samochód i
pojedziemy na kilkudniową wycieczkę. Zgoda?
Może weźmiemy ze sobą parną Jagodę? — zapytała Aldona.
To świetny pomysł — przyznałem — ale to może wy zaprosicie ją na tę wycieczkę?
Zrobimy to w poniedziałek — zapewniała Aldona. Pożegnałem się z Zakonem Słońca i ruszyłem biorąc kurs
na wyspę.
Mijając przystań w Bydzach zobaczyłem sołtysinę machającą do mnie ręką. Podpłynąłem do niej.
- Ludzie mówili, że pan popłynął na zachód, to tu wybiegłam z listem do Rudolfa — wyjaśniła.
Wziąłem list i spojrzałem na pieczątkę. Wysłano go z Poznania. Wróciłem na wyspę. Rybak akurat kończył
kolację.
Proszę — podałem mu przesyłkę. Pan Rudolf mrużąc oczy zaczął czytać.
Syn przyjeżdża we wtorek — powiadomił mnie. Pierwszy raz zobaczyłem łzy w kącikach oczu rybaka.

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY

POZWOLENIE NA WYCIECZKĘ • WIZYTA U PIOTRA • RANDKA Z JAGODĄ • ZALOTY PANA

MROCZKA • JAK SPACYFIKOWAĆ ZAKON SŁOŃCA? • KOLACJA U BIZNESMENA •

SAMOTNOŚĆ CZŁOWIEKA ZE WZGÓRZA

Zostawiłem wzruszonego pana Rudolfa, wziąłem lampę i poszedłem do swojego pokoiku. Gdy byłem na
górze, coś mi się przypomniało. Wystawiłem głowę do kuchni.
Panie Rudolfie, pana syn na długo przyjeżdża? — zapytałem.
Nie, w niedzielę wyjeżdża — odpowiedział rybak.
Mówił pan, że jak się zrobi ciepło, będę musiał postawić sobie szałas...
Zgadza się.
Może na te pierwsze majowe dni wyjadę albo przeprowadzę się do archeologów. Pobędzie pan sam na sam z
synem, a ja nie będę na razie musiał niczego budować...
Rozleniwiłeś się! A dokąd chcesz wyjechać?
Wie pan, w sprawie joannitów.

Rybak chwilę dumał, a potem pokiwał głową na znak zgody.
- Może i masz rację, wyjedziesz, będzie trochę spokoju — rzekł. Uspokojony pozytywnym załatwieniem
kwestii pozwolenia na wyjazd, z książką w ręku usystematyzowałem swoją wiedzę na temat walki Krzy-
żaków z pruskimi plemionami. W dokumencie joannitów nie wymieniono z imienia Prusów, brata
zakonnego ani księcia pomorskiego — sygnatariuszy układu. Poszukiwanie skrytki znacznie ułatwiłoby
rozpoznanie daty zawarcia umowy. Czy chodziło o okres wojny Świętopełka z Krzyżakami i pierwszego
powstania pruskiego? Może to wszystko wydarzyło się przed wyprawą Przemyśla Ottokara II przeciw
Sambom, a może przed drugim powstaniem pruskim?

Następnego dnia, w niedzielę, przewoziliśmy ludzi z Bydzów na mszę i do wsi. Wtedy też wróciła do domu
Jagoda. Nie zaszczyciła mnie ani jednym spojrzeniem. Nawet bałem się, czy nasze spotkanie jest aktualne.
Po obiedzie wsiadłem na „Crusadera" i popłynąłem do archeologów.
Piotr z dumą pokazywał mi obóz, w którym zamieszkał z grupą dziesięciu studentów. Cztery
dziesięcioosobowe namioty z wojskowego demobilu stały łukiem wzdłuż południowego brzegu wysepki.
Dwa zajęli studenci, jeden na pracownię i swoje lokum Piotr, a czwarty pełnił funkcje kuchni, jadalni i
świetlicy. Na składanych krzesełkach usiedliśmy przed siedzibą kierownika i piliśmy kawę.
Wiem, kto będzie twoim nadzorcą—powiedziałem do przyjaciela.
Kto?
Jerzy Batura.
Twój wróg, z którym konkurowałeś podczas badań w Dylewie?
Ten sam.
Czyli muszę uważać na Mroczka, skoro zatrudnia takie kreatury?
Nie chciałbym uprzedzać cię do biznesmena, bo może nie wie, jakim człowiekiem jest Batura? Może też być
tak, że Batura zatrudnił się u niego, by mieć dobrą bazę wypadową. Mówiłem ci o wydarzeniach w Złotoryi i
odkryłem, że sprawa ta może mieć swój dalszy ciąg w tej okolicy.
Tu gdzieś jest ukryty skarb?
Może nie tu nad jeziorem, ale w promieniu kilkudziesięciu kilometrów. W pobliskich Skarszewach był
joannicki zamek.
Nie wierzę w takie przypadki — stwierdził Piotr.
Ja też — przyznałem. Obejrzałem się słysząc odgłos silnika motorówki. — Płyną Nazgule — powiedziałem
widząc znajomą łódź i sylwetki dwóch młodziaków.
Słudzy złego Saurona? — roześmiał się Piotr.
Motorówka szybko dopłynęła do Grodziska. Zauważyłem, że jeden z Nazguli ma plaster na prawej dłoni i w
miarę świeże zadrapania na twarzy. Może to on był kłusownikiem, który poranił się podczas ucieczki przez
wyspę? Ten ranny został w łodzi, a jego kumpel wysiadł i podszedł do nas.
- Dzień dobry! — przywitał mnie z chłodnym uśmiechem. — Witam, panie doktorze — zwrócił się do
Piotra. — Pan Jarosław Mroczek zaprasza pana dziś na kolacj ę i... będzie mu miło, jeśli zaproszenie przyj
-mie też pan Paweł.
Spojrzeliśmy na siebie. Kiwnąłem głową na znak, że powinniśmy zgodzić się.
Dobrze, przypłyniemy — odpowiedział Piotr.
Pan Mroczek oczekuje panów o dwudziestej — Nazgul skłonił się i odszedł.
Za chwilę motorówka pomknęła do willi.
Wersal — mruknął Piotr. — Zaproszenia na kolacje, bankiety, kurierzy. Ten biznesmen żyje tu jak udzielny
książę.
Tak mu się tylko zdaje — powiedziałem.
Chcesz z nim podjąć bój?
Niewypowiedziana wojna podjazdowa toczy się tu od dawna. Wciąż masz tego tarpana?
Chcesz pożyczyć mój samochód? — ucieszył się Piotr. — A gdzie twój wielki i wspaniały jeep grand
cherokee?
Odszedł w zapomnienie, teraz mamy wehikuł, ale jeździ nim szef.
Kiedy chcesz pożyczyć autko?
Od środy do soboty.
To będzie objazd po interesujących miejscach?
Tak.
Jeden ze studentów ma samochód, więc w razie czego będziemy mieli transport. Weź sobie tego tarpana,
tylko zbankrutujesz tankując paliwo.
Trudno, to dla dobra sprawy.

Zerknąłem na zegarek. Zbliżała się piętnastą a nie wypadało spóźnić się na pierwsze spotkanie z Jagodą.
- Mam randkę — wyjaśniłem przyjacielowi żegnając się. Odpłynąłem na zachód, minąłem naszą wyspę i
zbliżałem się do
ciemnego kąta jeziora zajętego przez podmokły las z mnóstwem drobnych wysepek oddzielonych
mokradłami. Pomiędzy nimi jak porzucona wstążka wiła się pięciometrowej szerokości Szalonka. Stanąłem
w dryf, zrzuciłem żagiel i położyłem maszt. Dalej płynąłem już na wiosłach. Na moment moją uwagę
przykuł pewien szczegół na wyspie pana Rudolfa. Na jej zachodnim krańcu stał duży drewniany hangar z
pochylnią. Zapewne było to miejsce, w którym popołudniami znikał rybak.
Moje wcześniejsze obawy co do zjawienia się Jagody były bezpodstawne. Nauczycielka siedziała na konarze
drzewa i moczyła bose stopy w Szalonce. Podpłynąłem do mej.
Dzień dobry! — przywitałem ją.
Dzień dobry.
Porozmawiamy tu czy gdzieś się przejdziemy?
Gospodę otwierają za trzy dni, więc... — chwilę się namyślała — możemy przejść się na Pienińskie
Wzgórze.
Dzięki pani poznam wszystkie tajemnicze miejsca w okolicy — powiedziałem uśmiechając się.
Przewiozłem Jagodę na przeciwległy brzeg i tam uwiązałem „Crusadera". Dalej poszliśmy pieszo na północ.
Początkowo, gdy Jagoda prowadziła mnie przez gęsty las, milczeliśmy. Potem wyszliśmy na piaskową drogę
wśród pól.
To tamto wzgórze? — zapytałem pokazując na wysoki stożek kilometr od nas. Po lewej stronie zauważyłem
szpaler świerków otaczających posiadłość Mroczka.
Tak, stamtąd jest ładny widok na Bydze, kościółek i Grodzisko.
Wiele razy tego dnia układałem w myślach początek naszej rozmowy, ale teraz wszystko to wyleciało mi z
głowy. Patrzyłem z boku na piękny, klasyczny w swej prostej urodzie profil nauczycielki i wszystkie mądre
słowa i zwroty uleciały niczym skowronki, które nad polami wokół nas wyśpiewywały swe melodie.
Możemy sobie mówić na „ty"? — zaproponowała Jagoda.
Będę tym zaszczycony.
Słyszałam, że podszkoliłeś naszych uczniów z historii. Byłeś kiedyś nauczycielem?
Nie, chyba nie dałbym rady unieść ciężaru nauczania i wychowywania dzieci.
To dlatego jesteś dotąd kawalerem? Przepraszam, że tak wprost o to pytam.
Nie, nie dlatego. Praca zajmuje mi dużo czasu.
Jesteś muzealnikiem i ciągle siedzisz w muzeach? Nie masz czasu wyjść do kawiarni, do kina?
Charakter mojej pracy wymaga częstych wyjazdów w teren.
Zauważyłam, że masz dużo blizn na ramionach...
Niekiedy to co robię jest niebezpieczne. Jestem detektywem walczącym ze złodziejami dzieł sztuki, którzy
pragnąc zagarnąć zagubione zabytki...
Jesteś poszukiwaczem skarbów? — zdziwiła się.
Tak
I dużo ich znajdujesz?
Tego najważniejszego jeszcze nie znalazłem — wymownie jej się ukłoniłem. — A ty masz czas, żeby
chodzić do kawiarni, do kina?
W sezonie działa u nas karczma, a średnio co dwa tygodnie są potańcówki w szkole.
Widziałem te tańce — roześmiałem się — w obstawie Nazgula. Twarz Jagody spoważniała.
Przepraszam, że wyraziłem to tak obcesowo, ale tak to wyglądało.
Jagoda słabo się uśmiechnęła. W tym czarującym uniesieniu kącików ust było wiele wdzięku, ale i smutku,
jakby sama zdawała sobie sprawę, że wyglądała żałośnie z człowiekiem Mroczka.
Nawiązałeś dobry kontakt z młodzieżą skoro powiedzieli ci, jak nazywają ludzi Mroczka — powiedziała. —
Może jednak nadajesz się na nauczyciela?
A wiesz, jak na nich mówi pan Rudolf?
Jak? — zapytała śmiejąc się.
Jeźdźcy Apokalipsy.
Dobre, bardzo mroczne w swym wyrazie i trafne w ocenie.
Mogę cię o coś szczerze zapytać?
Chyba na oświadczyny jeszcze za wcześnie? — żartowała.
—Za wcześnie — zgodziłem się.—Chciałem zapytać o ciebie i Mroczka. Czy to prawda, że...
- Nieprawda, ale nie mam wyjścia. Ten człowiek dał mi jasno do zrozumienia, czego ode mnie oczekuje.
Kilka razy zaprosił mnie na kolację, pokazał się jak z nową maskotką na bankietach w Gdańsku i Poznaniu i

tyle. Nic więcej.
Jagoda wyglądała na zdenerwowaną, a nie chciałem, by teraz wściekła się czy miała zły nastrój. Złapałem ją
za rękę i spontanicznie pocałowałem w dłoń. Natychmiast jak oparzona wyrwała się.
- Tylko to chciałem usłyszeć — szybko wyjaśniałem. — Pan Rudolf opowiedział mi... Nieważne. Wiem, że
to tylko gra Mroczka i wiem, dlaczego na to się zgadzasz.
Doszliśmy do stóp Pienińskiego Wzgórza. Leżał tam duży kamień polny. Usiedliśmy na jego nagrzanej
powierzchni i rozkoszowaliśmy się widokiem na jezioro. Było tu naprawdę pięknie.
Podobno w pogańskich czasach składano tu ofiary z dziewic ubranych w białe suknie, ozdobionych
wiankami — odezwała się Jagoda.
Co robisz w te majowe, wolne dni? — zapytałem ją.
Nie miałam konkretnych planów.
Pojedziesz ze mną i Zakonem Słońca na wycieczkę?
Znasz ludzi z Zakonu Słońca? Jeden z... Nazguli pytał mnie o tę nazwę. To ty stoisz za tymi dowcipami
robionymi Mroczkowi?
Dowcipami? Słyszałem tylko o jednej akcji...
No tak, chodzi o tę flagę na przystani.
Do zgromadzenia należy trójka młodych ludzi z Bydzów. Zaproponowali mi uczestnictwo w ich tajnym
stowarzyszeniu...
I razem z nimi zrobiłeś tę głupotę?! — Jagoda była oburzona.
Nie, działali bez mojej wiedzy. Doradzałem im daleko idący spokój, ale ich przywódca jest dosyć krewkim
człowiekiem.
Kto należy do Zakonu Słońca?
Dowiesz się jutro, bo konspiratorzy złożą ci tę samą propozycję co ja. Chodzi o to, by tym wyjazdem,
sprawą jaką się zajmuję, odwrócić ich uwagę od Mroczka. Mógłbym pójść do ich rodziców i w ten sposób
uciąć istnienie tajnej organizacji, ale sama wiesz, że nie tędy droga.
Tak, zbuntują się i zrobią jeszcze większą głupotę — Jagoda przyznała mi rację. — Jak chcesz przekonać
rodziców członków Zakonu Słońca do tego wyjazdu? Ludzie lubią cię i boją się ciebie.
Czemu? — byłem zdumiony.
Widzą w tobie następcę pana Rudolfa. Jesteś silny, odważny i chyba jako jedyny możesz zagrozić
Mroczkowi.
Jak? Nie mam majątku, by go zastąpić, a przecież nie pójdę i nie spalę jego willi?
Bije od ciebie jakaś siła, większa niż wtedy, gdy się tu pojawiłeś.
Chyba ktoś przecenia moją siłę, bo to ty musisz porozmawiać z rodzicami i namówić ich na wyrażenie
zgody na wycieczkę. Sama znajdziesz odpowiednie argumenty.
Mam nie mówić, że jedziemy z tobą?
W żadnym wypadku nie wolno nam kłamać...
W drodze do „Crusadera" ustaliliśmy plan wyjazdu. Potem odwiozłem nauczycielkę do Bydzów. Byłem
pewien, że fakt ten dostrzeżono i szybko powiadomiono Mroczka. Wróciłem na wyspę, odświeżyłem się,
założyłem swój elegancki strój i popłynąłem żaglówką po Piotra. Po dwudziestu minutach weszliśmy we
dwóch na deski przystani przy willi biznesmena. Jeden z Nazguli już czekał. Bez słowa poprowadził nas na
taras, gdzie stał grill, a przy nim Jarosław Mroczek we własnej osobie, w białym fartuchu i czapce
kucharskiej.
- Dobry wieczór! — radośnie uśmiechnął się.
Odprawił Nazgula, a nam wskazał wygodne krzesła przy stoliku.
Cieszę się, że panowie jednak przyjęli moje zaproszenie — powiedział biznesmen.
Czemu mielibyśmy odmówić? — zapytał Piotr.
Widzą panowie — pan Mroczek łopatką do przewracania mięs na ruszcie wykonał ruch dokoła siebie — że
jestem tu sam jak palec. Nie mam z kim normalnie porozmawiać. Panowie są tu jedynymi ludźmi na
poziomie, którzy nie muszą się mnie bać, czuć ode mnie zależność...
Wynajął pan swojego nadzorcę mojej pracy — Piotr z wyrzutem w głosie zwrócił uwagę biznesmenowi.
To odruch — pan Mroczek lekceważąco machnął ręką. — Kiedy za wszystko trzeba płacić i nie można ufać
ludziom, trzeba pilnować interesów.
Właśnie wypomniał mi pan, że płaci za nasze badania — Piotr nie ustępował.
Proszę tego nie brać do siebie — biznesmen przepraszał archeologa. —Nie byłby pan, to musiałbym nająć
kogoś innego. Prosiłem, żeby to był ktoś najlepszy i wskazano pana.
Pan Mroczek zamilkł, przewrócił kawałki karkówki i nalał nam do wysokich szklanek soku
pomarańczowego. Potem usiadł obok nas i zapatrzył się w ciemną plamę wody, w której odbijały się światła

Bydzów i lampki na Grodzisku.
Czasami jak tu siedzę, to odczuwam tę samotność człowieka przy władzy — przemówił. — Proszę nie
uważać mnie za zarozumialca. Wiem, że stworzyłem tu wszystko, dałem ludziom pracę. Może nie wszyscy
są z tego powodu szczęśliwi, ale cóż... Zazdroszczę im czasami tego życia w chałupach w Bydzach, gdzie
mają sąsiadów, ryby od pana Rudolfa w każdy poniedziałek, środę i piątek, msze w każdą niedzielę, mężów,
żony, dzieci. Niby mam wszystko, a naprawdę nie mam nic ważnego.
Ma pan władzę i bogactwo — Piotr przypomniał panu Mroczkowi.
Cóż one znaczą, skoro od miesiąca ludzie nie mówią o nikim innym jak o tajemniczym pomocniku rybaka.
Niech zgadnę, że pański nadzorca archeologów też dużo mówił panu o mnie — odezwałem się.
Pawle, twój instynkt jest w dawnej, dobrej formie — usłyszałem za sobą głos Jerzego Batury.
Natychmiast zerwałem się z miejsca spodziewając się ataku, zasadzki. Pan Mroczek i Piotr przestraszyli się
mojego nagłego ruchu, tylko Batura zachował spokój. Stał w bezruchu trzy metry ode mnie, w ciemnej
marynarce, stalowoszarej koszuli i białych spodniach, i uśmiechał się.
Pobyt na łonie natury wyraźnie ci pomógł — ocenił przyglądając mi się. — Jak tam nasze sprawy?
Nie mamy żadnych wspólnych spraw! — odpowiedziałem.
Mamy, wiele zmieniło się w moim życiu.

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY

CZY BATURA SIĘ ZMIENIŁ? • PRZYJAZD MIESZKA • JESTEM „MURZYNEM" • GOSPODA W
BYDZACHI SMACZNE PIEROGI • ZNALEZISKA Z GRODZISKA • WYJAZD NA WYCIECZKĘ •

GRABINY-ZAMECZEK I KRZYŻ JOANNITÓW

Gospodarz zaprosił nas do stołu i podał mięso zdjęte z grilla. Oprócz tego poczęstował nas sałatkami,
różnymi rodzajami pieczywa i proponował kilka gatunków wina.
Panowie — biznesmen spojrzał na mnie i Baturę — wspominali o jakiś łączących was sprawach. Co to jest,
jeśli można wiedzieć?
Jerzy nie chwalił się panu? — udawałem zdziwionego. — Kilka razy został ukarany za wejście w konflikt z
prawem. Zastanawiałem się, czy to panu nie przeszkadza?
Uważam, że każdemu należy dawać szansę—odparł pan Mroczek.
Nawet najgorszym, zatwardziałym przestępcom?
Oczywiście, że nie. Są kategorie przestępstw, za które należało by wymierzać długoletnie kary ciężkich robót
albo najwyższy wymiar kary. W wypadku pana Jerzego... widzę pewne okoliczności łagodzące.
Widocznie Jerzy nie opowiedział panu wszystkiego.
Pawle, skąd w tobie taki sarkazm? — odezwał się Batura.
Znam ciebie aż za dobrze i pamiętam, za czyją sprawą ostatnio wylądowałem w szpitalu — odpowiedziałem.
To nie była moja wina, tylko twojego serca. Podziękowałeś tej uroczej damie za ratunek?
Nie, nawet nie dała mi na to szansy.
Powinieneś ją odszukać, bo to ona uratowała ci życie. Razem wynieśliśmy cię na dwór, to ja zadzwoniłem
po pogotowie, ale to ona była przy tobie aż do czasu przyjazdu karetki. Widziałem, że nawet robiła ci
sztuczne oddychanie...
Chciałeś się upewnić, czy nie umrę od razu? — szydziłem.
Żal by mi było rozstawać się z tobą w ten sposób.
Podczas naszej wymiany zdań pan Mroczek i Piotr przestali jeść. Obaj byli zdumieni, ale biznesmen był też
chyba zadowolony i utwierdzał się w przekonaniu, że dokonał słusznego wyboru zatrudniając Baturę.
Rozumiem, że mają panowie wiele spraw do omówienia — wtrącił się gospodarz — ale chciałbym wyjaśnić
zasady naszej współpracy.
Czy Paweł jest zaangażowany w prace archeologiczne? — zapytał Batura.
—Nie—biznesmen pokręcił głową. — Wspominałem panu, że w okolicy przebywa Paweł Daniec i jest on...
pomocnikiem rybaka, nikim więcej. Zaprosiłem pana Pawła tu, żeby jasno mu powiedzieć, że nie mam nic
wspólnego z jego rywalizacją z panem Baturą. Nic mnie to nie obchodzi, ale i nie chciałbym, aby w
jakikolwiek sposób rzutowała ona na efekty prac archeologicznych, ewentualne spory... Czy jest to możliwe?
Tak — odpowiedział Batura.
Chyba tak — potwierdził Piotr.
Do czasu, gdy Batura nie zacznie kombinować — dodałem. Pan Mroczek odłożył sztućce i serwetką wytarł
usta. Popił odrobinę
wina i westchnął.

- Panowie, będę szczery — oznajmił. — Badania archeologiczne to przykry obowiązek inwestora więc chcę,
żeby skończyły się jak najprędzej i dlatego zatrudniłem nadzorcę, który ma dopilnować, żeby nikt mnie nie
naciągał, bo za każdy dzień badań płacę z własnej kieszeni. Mam też nadzieję, że zostanie odkryte tu coś
ciekawego, co stanie się dodatkową atrakcją przyciągającą turystów. Pan Batura ma ocenić, czy coś takiego
zostało znalezione. Wiedząc, że pan Paweł jest muzealnikiem, zarażonym przez pana Rudolfa niechęcią do
mnie, podejrzewałem, że będzie bacznie się przyglądał akcji badań archeologicznych nad jeziorem. Gdy
dowiedziałem się, że pan Paweł i pan Jerzy znają się, to byłem uradowany, bo panowie pilnując się
nawzajem nie pozwolą na jakikolwiek szwindel żadnej ze stron. Teraz chciałbym na chwilę zostać z panem
Piotrem sam, by porozmawiać o finansach.
Z Baturą powstaliśmy i ruszyliśmy między ogrodowe alejki.
Pan Mroczek sam cię znalazł? — zapytałem Baturę.
Tak. To człowiek z bardzo dziwnymi układami, ale zaskakująco czysty. A ty jak tu trafiłeś?
Ministerstwo wysłało mnie na urlop zdrowotny, nie chcieli zawałowca — zażartowałem.
To ładna okolica.
Od kiedy interesują cię walory krajobrazowe?
Od zawsze. Nie patrz na mnie tak jak dawniej. Wiele się zmieniło w moim życiu i to przez ciebie.
Żarty sobie robisz!
Nie. W Złotoryi, stojąc w cieniu i patrząc jak leżysz bez czucia, jak ratuje cię obca dziewczyna, jak zabiera
cię karetką wydawało mi się, że umiera jakaś cząstka mnie, moje odbicie, brat bliźniak...
Nie znałem Batury od strony metafizycznego widzenia świata, więc słuchałem go z coraz większym
zainteresowaniem.
Postanowiłem poszukać sobie pracy, rzucić dawne życie, wyprowadzić się gdzieś daleko i zacząć wszystko
od nowa — kontynuował Batura. — Wtedy jak gwiazdka z nieba spadł ten Mroczek ze swoją propozycją.
Wydał mi się nawet trochę podejrzany, więc wysłałem do ciebie anonim z informacją że niejaki Mroczek
zatrudnił Baturę, ale gdy później zadzwoniłem do ciebie do pracy, dowiedziałem się, że jesteś na urlopie.
A joannici? Co zrobiłeś z tym dokumentem?
Odesłałem twojemu szefowi, zadzwoń i sprawdź.
Od kilku tygodni nie miałem kontaktu z Panem Samochodzikiem, więc rzeczywiście nie wiedziałem, co się
wydarzyło.
Przeczytałeś pismo? — wypytywałem Baturę.
Tak, interesujące. I to jest właśnie drugi powód, dla którego tu przyjechałem. Moim zdaniem, skarb ukryto w
jakimś grodzie podległym książętom pomorskim i przekazanym joannitom, którzy mieli w tym miejscu
wybudować zamek. Myślę, że chodziło o ziemie blisko Skarszew, Starogardu Gdańskiego, może trzeba
sprawdzić wioski nadane joannitom? A ty masz jakieś pomysły?
W gruncie rzeczy tok twojego myślenia jest właściwy — przyznałem. — Ty jesteś poszukiwaczem
nastawionym na jak najszybsze trafienie we właściwe miejsce i bardziej zdajesz się w pracy na intuicję. Ja
jestem detektywem, więc sprawdzam wszystkie poszlaki i ślady. Nie myśl, że zdradzę ci swoje plany.
Nie musisz. Skarbu szukamy tylko my dwaj, a postanowiłem, że jeśli to ja go znajdę, oddam wszystko do
muzeum.
Nie wierzę ci — odparłem.
Wróciliśmy do archeologa i biznesmena, którzy zakończyli obrady.
- Wszystkie sprawy wyjaśnione? — pan Mroczek zadowolony zacierał ręce. — To jutro wszyscy ruszamy do
swojej roboty.
Uścisnęliśmy sobie dłonie i zeszliśmy z Piotrem do „Crusadera".
Przyjaciel chwycił za wiosła, a ja usiadłem przy sterze kierując łódź na Grodzisko.
Jak przebiegła rozmowa z Baturą? — zapytał mnie Piotr.
Jak zwykle. Drań szuka tego samego co ja i próbował kłamstwami wydobyć ze mnie to co wiem. A pan
Mroczek zgłosił ci pewnie program oszczędności i lepszej organizacji pracy? Może zaoferował swoich
pracowników do kopania?
Ani jedno, ani drugie. Naciskał na medialny wydźwięk wyników badań, żeby nadać wykopaliskom rozgłos.
Piotrowi szybko zabrakło sił, więc zastąpiłem go przy wiosłach. Odwiozłem przyjaciela na Grodzisko i
wróciłem do chatki pana Rudolfa. Wkrótce usnąłem, by tradycyjnie w poniedziałek wstać przed świtem,
wypić kubek kawy i ruszyć na połów. W głębi duszy byłem niespokojny, czy kłusownik nie wróci, ale żaki
były całe i pełne ryb. Ten dzień i następny upłynęły nam spokojnie. Widziałem, że Batura motorówką płynął
na Grodzisko, wolne chwile poświęcałem lekturze, szykując się do wyjazdu. We wtorek po południu stało się
to, na co czekał pan Rudolf — przyjechał Mieszko, jego syn.
Student był wysokim, chudym brunetem z okrągłą twarzą ozdobioną szkłami okularów. Miał zapuszczoną

kozią bródkę, śmieszną, bo rzadką, i dziwnie wyglądającą na tak młodej twarzy. Był upał i Mieszko czekał
na nas w przepoconych spodniach i koszuli z krawatem. Wyglądał jak komiwojażer z dwiema wielkimi
torbami podróżnymi i teczką na ramieniu z laptopem w środku.
Dzień dobry, tato — chłodno przywitał rybaka.
Witaj, synku — odparł pan Rudolf.
Student wyglądał na poruszonego takim zwrotem wypowiedzianym przy tylu świadkach.
To Paweł, mój pomocnik — rybak przedstawił mnie synowi.
Dotąd tata dawał sobie radę bez Murzyna — chłopak podał mi dłoń miękką i oślizłą jak ryba.
Stary jestem i potrzebuję następcy.
Po co? W supermarketach są tańsze ryby, na przykład łososie z Norwegii — śmiał się młodzieniec.
Nie będę krył, że student nie wywarł na mnie dobrego wrażenia i utwierdziłem się w przekonaniu, że dobrze
robię wyjeżdżając na czas długiego majowego weekendu. Spojrzenie pana Rudolfa skupione na Mieszku
było pełne troski. Zastępując starego marynarza prowadziłem prom. Podczas kursu do Bydzów zauważyłem,
że otwarto karczmę we wsi. Postanowiłem, że wieczorem popłynę tam z Piotrem. W Bydzach odebraliśmy
zapasy żywności dla archeologów, które przewieźliśmy na Grodzisko i pod wieczór wróciliśmy do siebie.
Spakowałem swoje rzeczy do jednego kufra, a te które chciałem zabrać ze sobą do worka, od rybaka
wziąłem hamak i rozwiesiłem go w kokpicie kutra pod brezentowym daszkiem, który montowaliśmy pod-
czas deszczów lub w słoneczne dni. Mieszko zajął mój pokoik na poddaszu i zaraz po wejściu tam zasnął.
- Zmęczony. Jak przyjechał na wieś, gdzie świeże powietrze, od razu poszedł spać — pan Rudolf tłumaczył
syna. — Pawle, nie gniewaj się, on młody, jeszcze trochę głupi, czasami nie wie, co klepie — rybak
przepraszał mnie za nazwanie „Murzynem". — Może jak tu pomieszka to trochę zmądrzeje, nabierze pokory.
Zapaliliśmy fajki i siedzieliśmy na burcie kutra ciesząc się ciepłem wieczoru i wsłuchując się w plusk ryb w
jeziorze.
- Musiałby tu dłużej pomieszkać, a jego ciągnie świat — powiedziałem o Mieszku. — Proszę powiedzieć, co
się stało z jego mamą?
Na twarzy pana Rudolfa zagościł pełen złości i bólu grymas, jak na wspomnienie jakiejś strasznej krzywdy.
Jak chłopak był mały, miał cztery lata, to uciekła z wyspy z jednym takim artystą, co odnawiał malunki w
kościele — opowiadał rybak. — Całe życie spędziłem w marynarce, na okrętach podwodnych. Nim wysłali
mnie na wcześniejszą emeryturę, zwiedziłem kawał świata Ile statków i miast widziałem tylko przez
peryskop. Najmilsze były postoje na Kubie. Wróciłem do wsi z małym majątkiem w dolarach, ale rodziców
już nie było, bracia odeszli w Polskę, więc kupiłem wyspę a ludzie naraili mi dziewczynę. Potem na wakacje
przyjechał ten artysta i we wrześniu oboje wyjechali. Ja już za stary byłem, żeby się stąd wyprowadzić, a ona
chciała do teatru, kina. Miała dość życia bez prądu i wody w kranie. Rzuciła wszystko. Miała tyle lat co teraz
Mieszko, więc pewnie zaczęła życie od nowa, w mieście. Zostało mi po niej tylko to... — stary rybak wyjął
spod koszuli złotą obrączkę zawieszoną na rzemyku — i syn, ale on pójdzie w ślady matki.
A pan tu zostanie do końca?
Tak. Wrócisz tu?
Najpóźniej w sobotę przed wieczorem — odpowiedziałem.
Nie o to mi chodzi, później, jak już stąd wyjedziesz, to wrócisz czasem?
—Nie będę kłamał. Pewnie tak wyjdzie, że tylko czasem i na krótko.
- I to dobre. Powodzenia jutro.
Rybak ciężkim krokiem odszedł do chaty, a ja wsiadłem na „Crusa-dera" i popłynąłem na Grodzisko po
Piotra.
- Chodź, odwiedzimy gospodę! — kusiłem go stając łodzią przy brzegu wyspy.
Piotr tylko skinął głową pobiegł do swojego namiotu, natarł się wodą po goleniu i pachnący w kapeluszu a la
Indiana Jones zjawił się na pokładzie „Crusadera". Pożeglowaliśmy do przystani w Bydzach i poszliśmy do
karczmy. Spodziewałem się wystroju bez gustu, nowoczesnych mebli, strumieni piwa podawanego w
jednorazowych kubeczkach i mięsa z grilla, smrodu starego oleju, na którym smażyły się frytki. Mile się
rozczarowałem. W starym budynku zachowano dawny, nawet przedwojenny styl. Nikt nie podawał gorących
napojów w szklankach, tylko w wielkich kubkach, gęste zupy nalewano do głębokich misek, jedzenie
pachniało oszałamiająco, ale tylko przed nosem jedzącego. Z kuchni nie dobiegał nas żaden dźwięk ni
zapach. Biesiadujący siedzieli przy starych drewnianych stołach, na drewnianych ławach, na które na życze-
nie klientów kładziono miękkie pledy. Tym co mnie zaskoczyło był stojący na ladzie saturator mieszający
„napój firmowy" — symbol wakacji na nadmorskich plażach sprzed trzydziestu lat. Był to jedyny oprócz
kasy cud współczesnej techniki w tym miejscu. Innym ewenementem była szafa grająca z winylowymi
płytami. Za złotówkę można było posłuchać jednej z 86 ulubionych melodii. Stanęliśmy z Piotrem w progu
oczarowani klimatem tego miejsca.

W ciemnej, niskiej izbie szerokiej na dziesięć i długiej na dwadzieścia metrów kilka stołów było zajętych
przez chłopów. W kącie, pod oknem, niedaleko wyjścia na taras z widokiem na jezioro siedzieli Jagoda i
członkowie Zakonu Słońca. Aldona pomachała do mnie ręką. Gestem dałem znać, że ich widzę. Najpierw
podeszliśmy do baru i na czarnej tablicy zobaczyliśmy wypisane kredą menu.
- Widzisz to? — Piotr jęknął patrząc na nazwy dań i ich niskie ceny. — Poproszę piwo i po pół porcji
pierogów z mięsem, kapustą i grzybami.
Ja zamówiłem barszcz do picia i gulasz. Podeszliśmy do stołu moich znajomych, którym przedstawiłem
archeologa. On zapatrzony w piękną twarz Jagody tylko znacząco trącał mnie kolanem pod stołem.
Wasi rodzice zgodzili się na wyjazd? — zapytałem młodych ludzi.
Mam zgody na piśmie — odparła Jagoda.
Co im powiedziałaś, że się zgodzili?
Aldona, Marek i Radek będą stanowili zalążek naszego Wiejskiego Klubu Turystyki i z twoją pomocą
fachowca, bo historyka i muzealnika przygotujemy trasę wycieczki szkolnej — wyjaśniła nauczycielka.
Świetnie — pochwaliłem ją. — Wyjedziemy jutro po śniadaniu. Musimy jeszcze tylko ustalić, czy
zaczynamy wędrówkę po zamkach jadąc z północy na południe czy w odwrotnym kierunku.
Przeprowadziliśmy głosowanie, w wyniku którego ustaliliśmy, że zaczynamy wyprawę od zamku Grabiny.
Młodzież i Jagoda pożegnali nas i poszli do domów spakować bagaże.
- Ładna dziewczyna — stwierdził Piotr popijając piwo i zajadając pierogi.
Jego porcja wypełniała spory talerz dużymi pierogami. Mój gulasz był gęsty, aromatyczny i piekielnie ostry.
Ładna, ale innemu obiecana — powiedziałem.
Komu?
Księciu Mroczkowi — kpiłem.
Chcesz odbić dziewczynę temu facetowi? — widziałem, jak Piotr zaczął kalkulować, czy awantura o kobietę
nie skończy się zerwaniem umowy z archeologami.
To nie jest takie proste... — z rezygnacją machnąłem ręką. — Ona nie chce jego, on nie chce jej, ale ona nie
chce innego, żeby on nie stał się zły, a on chyba tylko czeka, żeby ona znalazła odpowiednią partię.
Brzmi to jak scenariusz telenoweli — uznał Piotr. — Cieszę się, że jesteś dość inteligentny, żeby się w tym
połapać — roześmiał się.
Uśmiechnąłem się i maczałem kromkę chleb w gęstym sosie.
Powiedz, jak Batura sprawuje się na wykopaliskach? — poprosiłem przyjaciela.
Chyba się zaprzyjaźnimy — odpowiedział Piotr. Miał poważną minę, ale widząc moje przerażenie, nie
wytrzymał i zarechotał. — Żartuję, ale to fajny gość, do rany przyłóż, jak to dawniej mawiano. Kompe-
tentny, przystojny, dowcipny — dziewczynom się spodobał, a chłopakom zaimponował wiedzą. Pokazał, że
nie będzie się obijał i mam w nim niezłego pomocnika. Zdążyliśmy zrobić siatkę i pierwsze wykopy.
Coś znaleźliście?
No — Piotr kiwnął głową popijając piwo. — Batura nie jest głupi, więc pewnie Mroczek już wie. Na
Grodzisku stała kiedyś jakaś budowla murowaną co więcej, była ona przez kogoś zdobyta i spalona.
Skąd wiesz?
Po wschodniej stronie Grodziska znaleźliśmy pojedyncze cegły ze śladami osmalenia groty strzał i włóczni,
kawałek ułamanej klingi miecza. To świadczy o walce albo o militarnym przeznaczeniu obiektu na wyspie.
To było Grodzisko, pewnie mieszkał tam jakiś zbrojny miejscowy kacyk — podpowiadałem.
Co innego prosty miecz rycerza na włości spalonej przez najazd sąsiada lub innych wojsk, a co innego klinga
z inskrypcjami.
Z inskrypcjami?! — zdziwiłem się. — Co tam było napisane?
Żebym to ja wiedział — Piotr wzruszył ramionami. — Dobrze wiesz, że metal nie zachowuje się w ziemi
najlepiej, zwłaszcza po tylu latach. Dopiero dokładne badania potwierdzą czy są to wżery czy inskrypcje,
chociaż ślady korozji rzadko układają się w litery: „HIER...". Pokażę ci to, jak wrócisz, a do końca tygodnia
powinniśmy mieć pełniejszy obraz sytuacji.
Po kolacji poszliśmy z Piotrem na podwórko sołtysiny, gdzie stał tarpan przyjaciela. To samochód, który już
rzadko można spotkać na polskich ulicach. Produkowany w różnych wersjach służył dwadzieścia i trzy-
dzieści lat temu jako furgonetka. Ten, którego posiadaczem był Piotr, miał kabinę mieszczącą pięć osób i
budę z tworzywa sztucznego, mogącą pomieścić do pół tony ładunku. Nie było to auto szybkie, ale dawało
sobie radę na wyboistych drogach. Jego poważną wadą było to, że spalało aż dwanaście litrów benzyny na
sto kilometrów.
Przyjaciel wręczył mi kluczyki do auta, a potem odwiozłem go na Grodzisko. Wróciłem do swojego
legowiska na promie i tam, kołysany falami, przy cykaniu świerszczy, kumkaniu żab, dalekim pohukiwaniu
sowy, zasnąłem.

Rano pan Rudolf obudził mnie i zaprosił na śniadanie. Zjedliśmy siedząc na krzesłach wystawionych na
werandę. Mieszko spał na górze tak smacznie, że jego chrapanie dochodziło aż do nas. Nie odzywaliśmy się,
bo wszystko było zrozumiałe. Obaj z rybakiem zdawaliśmy sobie sprawę z nieuchronności zmian, z tego, że
nasze życie na wyspie w takiej formie niedługo się skończy.
- Czas na ciebie — rybak spojrzał na zegarek. Zbliżała się ósma. Wstaliśmy i poszliśmy do przystani. Do
łodzi rybackiej wrzuciłem
swój worek, a potem odruchowo chwyciłem za wiosła. Pan Rudolf uruchomił silnik.
- Dziś święto 1 Maja, nie powinieneś tego dnia ciężko pracować. Co by ludzie powiedzieli, że stary rybak
oszczędza na pomocniku — zrzędził staruszek.
Uśmiechnąłem się tylko. Podpłynęliśmy do Bydzów, gdzie na przystani niecierpliwie wyczekiwali mnie
członkowie wycieczki.
- Kierunek północ — powiedziałem uruchamiając silnik, gdy już wszyscy zajęli miejsca. Młodzież
ulokowała się w tylnym rzędzie, a Jagoda usiadła obok mnie. — Możesz w atlasie sprawdzić drogę, jak mam
jechać? — poprosiłem Jagodę.
Nauczycielka wyjęła atlas. Aldona wetknęła swoją ozdobioną rudą czupryną głowę między nas.
Od kiedy państwo mówią do siebie po imieniu?—zapytała z uśmiechem.
Prawie od zawsze — zażartowałem.
Pojechaliśmy do Starogardu Gdańskiego, z którego przez Tczew dotarliśmy do Pruszcza. Była to nieco
okrężna trasa, bo Jagoda zgubiła się w plątaninie dróg na mapie. Z Pruszcza wyjechaliśmy w kierunku woj-
skowego lotniska, na którego teren chłopcy próbowali zajrzeć, gdy mijaliśmy szpary w gęstej ścianie drzew
otaczających teren wojskowy. Z drogi zjechaliśmy w prawo i potem jeszcze raz, by przejechać przez resztki
ceglanej bramy. Przed sobą ujrzeliśmy zdemolowany dwór i przylegające do niego budynki gospodarcze.
Odrapane tynki i pajęczyna kabli rozłożona na nim robiły przygnębiające wrażenie. Przy szczytowej ścianie
stała drewniana weranda. Na jej schodkach siedziało małżeństwo w średnim wieku. Ona obierała ziemniaki,
on zajęty był kontemplacją przepływających po niebie chmur i paleniem papierosa.
Dzień dobry — przywitałem mieszkańców dawnego zamku. — Szukamy — wskazałem na czeredę za mną
— śladów zamku, który tu podobno stał.
Tu — odparł mężczyzna.
To? — zdziwił się Marek.
I to, to i to—mężczyzna był małomówny, ale wskazał na niewielki ceglany murek, gdzieś w kierunku
dworku oraz na rozwalającą się budę.
Ten dworek to przebudowany zamek? — domyśliłem się.
Ano — przytaknęła kobieta.
A ktoś szukał tu skarbów? — palnęła Aldona.
Tu wszystko do kapitalnego remontu, jaki to skarb? — to zdanie wyczerpało mężczyznę, który wstał, wielką
grabą odsunął firankę powieszoną w wejściu i zniknął nam z oczu. Po chwili usłyszeliśmy, jak pod jego
ciężarem skrzypnęły sprężyny tapczanu.
Podobno taki jeden co szukał, to zaginaj — powiedziała kobieta. — Wszedł w jakąś dziurę i przepadł. Nikt
go więcej nie widział.
Możemy zwiedzić — wykonałem gest w koło nas.
Tak, tylko uważajcie w ruinach na głowy. Podziękowaliśmy i najpierw poszliśmy obejrzeć murek na lewo od
wjazdu. Był wysoki na dwa metry i szeroki na siedem. Obchodząc go zauważyliśmy, że wjazd pod dworek
był starym kamiennym mostkiem przeciągniętym nad strumieniem płynącym w głębokim wąskim rowie.
Dwór miał piętro i poddasze, dwuspadowy dach na głównym skrzydle i rozbudowane w formie wieżyczki
wejście. Na prawo od dworku, przylegając do jego ścian ciągnęły się zabudowania gospodarcze ziejące
ciemnymi otworami wybitych okien i przekrzywionymi skrzydłami wrót wiszących na jednym zawiasie lub
opartych o ścianę.
Weszliśmy przez główne wejście do środka. Sień mimo widocznych śladów dewastacji robiła wrażenie
szerokimi drewnianymi schodami z ładną, rzeźbioną balustradą i marmurową posadzką.
Piwnice — Radek pokazał na drzwi prowadzące do podziemi.
Nikt nas nie wpuści do piwnic, które pewnie zostały podzielone między wszystkie mieszkające tu rodziny —
pokręciłem głową. — Dawne skrzydło zamku przebudowano w XVII lub XVIII wieku, zapewne po
zniszczeniach z czasów wojny trzynastoletniej albo potopu szwedzkiego. Chodźmy dalej.
Ruszyliśmy w kierunku drzew, rosłych klonów, zapewne resztek dawnego parku. Chłopcy zbiegli ścieżką do
mostku na niewielkim potoku w głębokim jarze.
- Zamek stał na wyspie — orzekłem. — Zapewne dzisiejszy dwór to dawny dom konwentualny, podobnie
jak tamte skrzydła przerobione w latach późniejszych na stodoły.

Idąc wzdłuż zachodniej pierzei dawnego zamku, obok schodków odkryliśmy tablicę informującą że jest to
kaplica. Akurat dwóch mężczyzn coś naprawiało przy lampce nad wejściem, więc spytawszy o pozwolenie,
weszliśmy obejrzeć wnętrze kościółka, które było niczym innym jak dawną komnatą o sklepieniu
krzyżowym z kolumną o kamiennej podstawie na środku. Jakież było nasze zdziwienie, gdy zobaczyliśmy
wykuty na niej ośmioramienny krzyż.
- Taki sam mieli na płaszczach joannici — powiedziała Aldona.

ROZDZIAŁ JEDENASTY

KTO PRZED NAMI OGLĄDAŁ KRZYŻ? • PODZIEMIA ZAMKU GRABINY •

NIEPOWODZENIA W SOBOWIDZU I STAREJ KISZEWIE • SPOTKANIE Z RYCERZAMI •

DZIEJE ZAMKU W GNIEWIE • WCIELONY DO ŻÓŁTEGO REGIMENTU PDZCHOTY •

POJEDYNEK Z BATURĄ

Po słowach Aldony zamilkliśmy, nawet panowie przy drzwiach zainteresowali się stwierdzeniem
dziewczyny i przyglądali się nam z uwagą. Weszliśmy między ławki i wodziliśmy palcem po kształcie
krzyża.
W średniowieczu był popularny motyw krzyża — próbowałem otrzeźwić umysły uczestników naszej
wycieczki. — To wcale nie musi być krzyż joannitów.
W piwnicy na ścianie jest podobny—odezwał się jeden z mężczyzn. Jak na komendę obróciliśmy się do
mówiącego.
Jak będziecie schodzić do podziemi, to uważajcie, bo tam jest straszny bałagan — dopowiedział. — Była tu
taka jedna, która mówiła, że ten kamień spod kolumny pochodzi z jakiegoś zamku joannitów.
Patrzyliśmy jak zaczarowani na mężczyznę.
A kto to był? — wykrztusiłem.
Nie wiem dokładnie. Podobno jest właścicielką jakiegoś zamku i interesuje się historią zakonów rycerskich
— odparł pierwszy.
To była chyba babka ze Śląska, miała śląską rejestrację na samochodzie — dodał drugi.
Wykluczało to osobę Jerzego Batury, czego w tej chwili najbardziej się obawiałem. Przedstawiłem się i
wyjąłem swoją legitymację służbową prosząc obu panów o przypomnienie sobie wszystkich szczegółów
dotyczących owego tajemniczego gościa. Dowiedziałem się jedynie, że kobieta była w kaplicy około dwóch
lat wcześniej. Podobno w obecnych piwnicach Krzyżacy mieli lochy i właśnie tam był wyryty na ścianie taki
sam krzyż. Podziękowałem za pomoc i czym prędzej poszliśmy we wskazane miejsce.
Wejście było wielką dziurą w murze. Piwnice były labiryntem średniowiecznych pomieszczeń o sklepieniu
kolebkowym. Późniejsze przeróbki dostosowały sale do potrzeb gospodarczych. Z lewej widzieliśmy nad
sobą poharatany szkielet drewnianych mocowań pięter spichlerza, po prawej zejście do niższych partii
obiektu. Zawsze miałem ze sobą małą latarkę i teraz w jej świetle bez trudu znaleźliśmy maleńką niszę, w
której na ścianie był wyryty niezgrabny, ośmioramienny krzyż.
Trzeba rozbić ścianę, a za nią będzie skarb — stwierdził Radek.
W żadnym wypadku nie wolno niszczyć zabytku — pohamowałem jego zapędy. Obudową scyzoryka
popukałem w ściany — Widzisz, nie ma charakterystycznego odgłosu świadczącego, że za murem jest pusta
przestrzeń. Chociaż jest to zawodna metoda. Czytałem o średniowiecznych skrytkach w uprzednio
przygotowanych niszach, wypełnionych piaskiem i potem zamurowanych. Nie sądzę też, żeby więzień
ukrywał skarb.
Cofnąłem się i zacząłem oglądać piwnicę.
Popatrzcie — pokazywałem młodym ludziom to, na co chciałem zwrócić ich uwagę. — Ta wnęka była
kiedyś zamknięta murem, widzicie ślady na ścianach? Właśnie tu był ciemny loszek.
Ciekawe, kim była kobietą która tu była przed nami? — zastanawiała się Jagoda.
Mam pewną teorię dotyczącą tej niewiasty — odpowiedziałem. — Jeżeli ona odwiedziła to miejsce, to
skarbu już tu nie ma albo nigdy go tu nie było.
Wyszliśmy na słońce i wróciliśmy do auta. Po drodze do Sobowidza opowiedziałem przyjaciołom historię
blondynki ze Złotoryi, która przedstawiała się jako Satelles.
- Nie wiem tylko, czy jest ona właścicielem zamku — zakończyłem. — Gdy zatrzymamy się na obiad,
zadzwonię do mojego szefa żeby poszukał potrzebnych mi informacji w naszych archiwum.
Sobowidz to wioska nad rzeką Styną, gdzie budynki zdają się ciasno przylegać do drogi. Minęliśmy zakręt w

kształcie litery „S", przejechaliśmy przez most na rzeczce wpadającej do jeziora na prawo od szosy i
skręciliśmy na podwórze dawnego Państwowego Gospodarstwa Rolnego, a z niego, znowu w prawo, na
niewielkie wzgórze odgrodzone od reszty świata wodami Jeziora Sobowidzkiego i rowem wyschniętej fosy.
Auto wdrapało się na podjazd zbudowanego z ciemnej cegły pałacu stojącego w miejscu dawnego zamku.
Wokół panowała cisza przerywana z rzadka odgłosami pracy z budynków gospodarczych za nami. Przy
wejściu stał samochód osobowy, ale nie było widać ludzi. Obeszliśmy budynek podziwiając plafony
przedstawiające portrety, amorki i narzędzia rolnicze.
Piwnica — Radek pokazał na wejście znajdujące od strony jeziora.
Masz obsesję na punkcie piwnic czy masz ochotę na konfitury? — Aldona żartowała z kolegi.
Skoro zamku nie ma, to gdzie znajdziemy średniowieczne fragmenty budowli? — Marek tłumaczył
przyjaciela.
Nie możemy wchodzić do cudzej piwnicy bez pozwolenia — powiedziałem spoglądając w kierunku okien.
Nigdzie nawet nie drgnęła firanka. — Spróbuję poszukać mieszkańców.
Przyjaciele zostali na dworze, a ja obszedłem budynek i wszedłem do chłodnej sieni. Była czysta,
remontowana i pachniało tu bigosem. Zapukałem w pierwsze z brzegu drzwi. Po dłuższej chwili usłyszałem
szuranie i w progu stanęła staruszka w fartuchu i chuście na głowie. Wyjąłem legitymację służbową.
Czynsz już zapłaciłam — babina nie dała mi odezwać się.
Ja w sprawie piwnic — oznajmiłem.
A tak, cały czas je zalewa! — staruszka była chyba trochę przygłucha, bo strasznie krzyczała.
Chciałem je zobaczyć.
Niech pan idzie, ale tam i tak wszystko pozamykane, bo strasznie kradną!
Ale to są piwnice średniowieczne?! — upewniałem się.
Znaczy krzyżackie?!
Tak!
To tam! Bliżej jeziora.
Dziękuję i do widzenia!
Szybko wybiegłem do moich towarzyszy. Razem ruszyliśmy między powywracane płotki zapuszczonych
działek ogrodniczych i wśród chaszczy, kilka metrów od jeziora ujrzeliśmy szczątki murów i niskie skle-
pienie piwnicy. Niestety, nie było sensu wczołgiwać się między stosy śmieci składowanych tu chyba od lat.
- Jeżeli tam złożono skarb, to jest on bezpieczny — stwierdziłem z niechęcią.
Zrezygnowani ruszyliśmy w kierunku Starej Kiszewy. Przejechaliśmy przez Skarszewy i w godzinach
południowych byliśmy na miejscu. Zamek stał w dolinie otoczony resztkami fosy. Najstarszymi jego ele-
mentami były mury, bo baszta bramna nosiła ślady przebudowy i świeżego remontu, a budynek dworski miał
najwyżej dwieście lat. Na wyspę prowadziły dwie groble przegrodzone zamkniętymi na kłódkę bramami.
Przed dworem, pod starymi lipami i klonami pasły się dwa wierzchowce.
Nacisnąłem guzik dzwonka przy bramie, czekaliśmy kilka minut, aż z pobliskiego domu wyszła do nas
kobieta.
Właściciela nie ma — poinformowała nas.
A kiedy będzie? — zapytałem.
Nie wiem — rozmówczyni wzruszyła ramionami, ale sądziłem, że doskonale wiedziała.
Pani ma kontakt z właścicielem?
Czasami zadzwoni i pyta, czy zamek jeszcze stoi.
Pani pilnuje tego obiektu?
Pilnuję.
Proszę — wręczyłem jej moją ministerialną wizytówkę z numerem telefonu. — Przez najbliższe dni będę
uchwytny pod tym numerem i bardzo proszę właściciela o kontakt. Do widzenia!
Wróciłem do tarpana i skierowałem nasze auto do Gniewu.
Nie boisz się, że cała ta wyprawa traci sens? — zapytała Jagoda. — Albo ktoś nas ubiegł, albo piwnice
zawalone są śmieciami, albo nie można obejrzeć zamku, bo nie ma jego właściciela...
Gdybyśmy chcieli, moglibyśmy obejść go dokoła, bo od strony murów i fosy nie było ogrodzenia —
zauważyłem. — W murach były wyrwy, przez które można było zajrzeć na dziedziniec, albo zachodząc z
drugiej strony dojść do baszty bramnej...
To czemu tak nie zrobiliśmy? — dziwił się Radek.
Bo powinniśmy szanować cudzą własność i jeżeli chcemy wejść na zamek, to powinniśmy to zrobić za
zgodą jego właściciela — odpowiedziałem.
Całą drogę młodzi ludzie rozmawiali o tym, co zrobiliby, gdyby znaleźli skarb ogromnej wartości. Aldona
chciała wyjechać na studia do Paryża Radkowi marzył się sportowy samochód i własny zespół rajdowy, a

Marek chciał założyć gospodarstwo ogrodnicze.
A ty co zrobiłbyś z fortuną? — zapytała mnie Jagoda.
Nie wiem — przyznałem szczerze. — Mam wszystko czego mi potrzeba.
Oprócz żony — rzuciła Aldona.
W tym momencie policzki Jagody oblały się rumieńcem.
W Gniewie zaparkowaliśmy tarpana w centrum, koło ratusza wybudowanego z cegły, przy rynku otoczonym
starymi kamieniczkami. Przespacerowaliśmy się do zamku, czworobocznej warowni, dawniej otoczonej
pierścieniem murów. Brukowaną drogą weszliśmy na dziedziniec przykryty na czas remontu wielką płachtą
pomarańczowego materiału, zajrzeliśmy do studni i stanęliśmy przy drewnianych straganach z pamiątkami.
Nasze panie oglądały naszyjniki, a chłopcy broń i monety. Ja skupiłem uwagę na książkach. Nagle poczułem
czyjąś ciężką rękę na ramieniu.
- Witaj, braciaszku! — usłyszałem czyjś basowy głos.
Przede mną stał dwudziestoparoletni mężczyzna o twarzy okolonej krótką brodą, ponurym spojrzeniu,
dwóch metrach wzrostu i półtorametrowym obwodzie w pasie. Był ubrany w skórzane spodnie, lnianą ko-
szulę, a u pasa miał umocowany sztylet. Za pas zatknął też topór.
- Kurt! — uradowałem się widokiem kolegi.
Razem podczas inscenizacji bitwy grunwaldzkiej służyliśmy w chorągwi Świętego Jerzego, pod którą w
czasie bitwy w 1410 roku służyli rycerze zaciężni z Czech i Moraw. Razem stoczyliśmy z przeciwnikami z
Anglii piękne walki i gdyby nie jego pomoc, byłoby ze mną krucho.
Co ty tu robisz? — pytałem go.
Mam tu narzeczoną, więc się tu przeniosłem i pracuję na zamku. A ty co, znowu na tropie jakiejś zagadki?
Tak — roześmiałem się. Podeszli do nas Jagoda i młodzież.
A to twoja niewiasta i liczne dziatki? — Kurt ukłonił się w pas.
Nie, damy i giermkowie, którzy służą mi pomocą w mojej misji — odpowiedziałem żartem. Przedstawiłem
wszystkim Kurta i powiedziałem kim jest.
Chodźmy coś zjeść, bo gadać z pustym żołądkiem to jakby mułowi mówić o wyścigach konnych — Kurt
wskazał nam zejście do jadłodajni w podziemiach.
W długiej sali ustawiono rzędy ciężkich ław i stołów z ciemnego drewna. Przy jednym z nich z grupką ludzi
siedział łysy mężczyzna średniego wzrostu, z długą brodą. Pamiętałem doskonale, że podczas inscenizacji
grał on wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena. Kurt wskazał stół dla mojej wycieczki, a mnie
poprowadził do swojego dowódcy.
- Wielki mistrzu, oto Paweł, z którym w barwach polskich gromiliśmy rycerzy zaciężnych z Anglii — Kurt
przypomniał mnie.
Wielki mistrz wstał, przez moment przyglądał mi się, a potem uściskał mnie serdecznie.
Pamiętam! — powiedział. — Tyś jest przyjacielem wielkiego przyjaciela Zakonu, naszego znajomego
skryby z Warmii. Mimo że stawałeś przeciw naszemu Zakonowi, wielcem radzi gościć tak znamienitego
wojownika na naszym zamku. Bądź moim gościem!
Dziękuję mistrzowi Zakonu Domu Niemieckiego — ukłoniłem
się.
Rozmówcy wielkiego mistrza, którzy omawiali z nim chyba jakieś szczegóły związane z imprezami
odbywającymi się na zamku patrzyli na nas jak na ludzi nie do końca świadomych czasów, w jakich żyją.
Wróciliśmy z Kurtem do moich przyjaciół. Rycerz zamówił dla nas wszystkich placki włościańskie —
ogromne placki ziemniaczane z kawałkami mięsa, grzybami i cebulą w gęstym sosie. Opowiedziałem kole-
dze, co mnie sprowadza na zamek. Zadumał się.
Nasz zamek zaczęto budować pod koniec XIII wieku, więc czas jego powstania zahacza o okres, który cię
interesuje — mówił jedząc. — Nie widzę innego wyjścia jak to, żebyś obejrzał naszą fortecę, a twoim
przewodnikiem będę ja.
Będę zaszczycony, ale czy nie zajmę ci zbyt wiele czasu? — odparłem.
Stary, obraziłbyś mnie odmową—Kurt spojrzał na mnie groźnie.
Jesteś gościem samego mistrza czy nie? Ty! — trącił mnie w ramię.
Może spróbujesz swoich sił na wieczornym turnieju?
Dawno miecza w ręku nie miałem — próbowałem wykręcić się od tej przyjemności.
Poćwiczymy! I nie gadaj, że zaraz musisz jechać! Zostajesz tu na noc, dziatwa i dama też. Uciekniesz, to się
obrażę i następnym razem w dyby cię zakuję.
Nie chciałem naciągać gościnnych rycerzy, ale widziałem, że Jagoda traciła ten swój trochę smutny, trochę
zamyślony wyraz twarzy i nieśmiały uśmiech zaczynał rozjaśniać jej oblicze. Młodzieży aż oczy śmiały się
do zapowiadanych atrakcji.

Zjedliśmy i umówiliśmy się z Kurtem za godzinę przy bramie. W tym czasie chcieliśmy obejrzeć Starówkę i
przestawić samochód pod hotel w „Pałacu Marysieńki".
Wróciliśmy na rynek i przeszliśmy podcieniami kamieniczek. Opowiadałem moim towarzyszom podróży, że
już w 1928 roku układ urbanistyczny miasta objęto ochroną prawną i często nagromadzenie zabytków
architektury w Gniewie jest porównywane do tego w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Domy wokół
centralnego placu miasta wybudowano na fundamentach czternastowiecznych domostw. W południowo-
zachodnim narożniku można było obejrzeć domy datowane na XV wiek, a pozostałe pochodziły z XVIII
wieku i miały charakterystyczne dla tego okresu „łamane" dachy. Ratusz wybudowano na przełomie XIV i
XV wieku, ale z czworoboku z dziedzińcem i straganami w przyziemiu zostało tylko jedno skrzydło.
Skierowaliśmy się teraz w okolice czternastowiecznego kościoła pod wezwaniem świętego Mikołaja. W
1348 roku wykończono prezbiterium, a trójnawowy korpus w XV wieku. Podczas potopu szwedzkiego
kościół splądrowano i obecnie ma on neogotyckie wyposażenie. Korzystając z tego, że po mszy kościół był
jeszcze otwarty, obejrzeliśmy płyty nagrobne, chrzcielnicę i renesansowe stalle.
Potem wróciliśmy do tarpana i podjechaliśmy nim na parking. By nie drażnić gości hotelowych widokiem
tak mało eleganckiego auta ustawiłem je w najdalszym rogu, w cieniu dużego klonu. Podeszliśmy do bramy
zamkowej z XV wieku i tam czekaliśmy na Kurta. Zjawił się punktualnie.
Najpierw poprowadził nas do komnaty, gdzie na ścianach wisiały mapy i szkice miasta i samego zamku.
— Według mapy Geskanta z 1635 roku Stary Zamek, grodzisko książąt pomorskich, leżał kilkaset metrów
na północ, nad Wisłą — opowiadał rycerz. — Odpada więc możliwość, na którą pewnie najbardziej Uczyłeś,
że nasz zamek wybudowano w miejscu grodziska, a więc istnieje szansa, że może w fundamentach znajdzie
się na przykład piwniczka z grodziska. Dużo nad tym myślałem przez tę godzinę i sądzę, że to nie jest ten
zamek, którego szukasz, ale może tu znajdziesz jakąś podpowiedz.
Kurt opowiadał nam, jak Krzyżacy u ujścia Wierzycy do Wisły wybudowali warownię, obwarowali miasto,
które miało kilkanaście baszt i trzy bramy, z czego dwie dodatkowo chronione fosami. Zamek był połączony
z miejskim systemem fortyfikacyjnym furtą zamkową na fosie. Przedzamcze miało nieregularny kształt, a
sam zamek wybudowano na planie kwadratu o bokach długości 47 metrów, z czterema narożnymi
wieżyczkami. On też był oddzielony od przedzamcza fosą. W południowym boku, reprezentacyjnym,
umieszczono kaplicę i kapitularz, a jego szczyty miały dekoracyjny wygląd. W XV wieku zamek
rozbudowano, a na dotychczasowych murach obronnych dobudowano skrzydła mieszkalne. Podczas wojny
trzynastoletniej krzyżacka załoga po półtorarocznym oblężeniu i blokadzie żeglugi na Wiśle skapitulowała w
1464 roku. Po wojnie i pokoju toruńskim miasto stało się siedzibą starostwa a starostą w Gniewie był między
innymi Jan Sobieski, późniejszy król polski.
Po teoretycznym wstępie ruszyliśmy na obchód komnat zamkowych, podziemi, zakamarków i wież.
Wszędzie wypatrywaliśmy czegokolwiek, co mogłoby dać nam pretekst, że właśnie tu ukryto skarb
joannitów, ale poszukiwania nasze były bezowocne. Natykaliśmy się za to na ślady pobytu na zamku
aresztantów, gdy w XIX wieku utworzono tu więzienie.
Zbliżał się wieczór i Kurt nie chciał nawet słuchać o naszym wyjeździe. Postanowiliśmy więc przenocować
w schronisku na zamku. Dostaliśmy jeden wspólny pokoik z piętrowymi łóżkami.
Leżałem na „piętrze" i zapatrzony w sufit i maleńkie okienko dumałem, czy ta podróż ma sens? Nie
wiedziałem przecież, czego mam szukać i rozglądałem się za jakimkolwiek znakiem, takim jak tenkrzyż w
kaplicy w Grabinach. Wtedy przypomniałem sobie, że miałem zadzwonić do pana Tomasza. Zeskoczyłem na
podłogę, przeprosiłem przyjaciół i wyszedłem przed zamek. Wyjąłem telefon komórkowy i zadzwoniłem do
szefa.
Witaj, Pawle — powiedział pan Tomasz odbierając telefon. — Co u ciebie słychać?
Dzień dobry, szefie. Wszystko w porządku. Czy Batura oddał panu dokument?
Odesłał, a skąd o tym wiesz?
Od niego.
Czyżbyś szukał skarbu joannitów?
Tak, ale z mizernym skutkiem. Na horyzoncie pojawił się Batura i mniemam, że też ma chrapkę na
odnalezienie skrytki.
Z pewnością. A jak twoje zdrowie?
Bardzo dobrze. Mamy szansę namierzyć Satellesa. Musi pan w naszej bazie danych sprawdzić, czy jest tam
kobieta, właścicielka zamku, najprawdopodobniej na Dolnym Śląsku, ale pewności nie mam. Zrobi pan to do
jutra?
Tak. Co teraz porabiasz?
Jestem w Gniewie, ale wcześniej... — opowiedziałem szefowi przebieg moich dotychczasowych
poszukiwań.

Mówiłem tak długo, aż wyczerpała się bateria w moim telefonie przerywając rozmowę.
- Tutaj jesteś, gaduło! — na moje ramię znowu spadła ciężka łapa Kurta. — Chodź przygotować się do
bitwy. Twoich towarzyszy podróży już zaprosiłem do stołów.
Kurt bezceremonialnie pociągnął mnie za ramię i zaprowadził do przebieralni.
- Za moim wstawiennictwem wstąpiłeś do Żółtego Regimentu Piechoty króla Gustawa II Adolfa — oznajmił
Kurt wkładając mi na głowę kapelusz z białym piórem.
Zaraz też z jego pomocą zostałem ubrany w wysokie buty z wywiniętymi cholewami, wąskie spodnie, kaftan
z przyszytym koronkowym kołnierzem. Na pasie przewieszonym przez ramię miałem rapier, a u pasa
ładownicę na proch i kule oraz nienaładowany pistolet skałkowy. Wkrótce gromadą oficerów przeszliśmy na
przedzamcze, gdzie wśród drewnianych scenografii mogących służyć do widowisk średniowiecznych i
nowożytnych, przy długich stołach ustawionych w podkowy, siedzieli goście zamkowi przebrani w
granatowe peleryny z żółtymi lamówkami. Wielki mistrz tym razem jako pułkownik założył pod kapelusz
perukę z długich, jasnych, falujących włosów. Pośrodku placu płonęło ogromne ognisko, na którym piekł się
baran.
- Panowie oficerowie! — pułkownik zwrócił się do nas. — Mamy tu nowy zaciąg piechurów, których
sprawność i siłę powinniśmy sprawdzić. Do roboty!
Moim zadaniem było głównie asystowanie przy zabawach, jakie gospodarze przygotowali. Kurt poprowadził
mnie na zaimprowizowaną strzelnicę, gdzie miałem okazję trzy razy strzelić ze swojego pistoletu.
Gdy wróciliśmy do ogniska, nagle wszedł na mnie wysoki mężczyzna w pelerynie, jeden z uczestników
biesiady. Może w ciemnościach mnie nie widział i przypadkowo wylał na mnie zawartość kufla który niósł.
Jednak ani myślał mnie przepraszać, tylko silnie pchnął mnie w pierś.
Uważaj, przebierańcu! — warknął na mnie. Podejrzewając, że osobnik jest podchmielony, chciałem się
odsunąć.
Może byś tak przeprosił pana oficera?! — Kurt krzyknął na mężczyznę.
Ten próbował uderzyć pięścią w twarz Kurta, ale w porę chwyciłem go za rękę. W powstałe zamieszanie
nagle wkroczył jakiś młodzian i jeszcze jeden mężczyzna o znajomej mi sylwetce. To był Jerzy Batura.
W tym czasie otoczył nasz kordon oficerów, a między nas wkroczył pułkownik. Kurt relacjonował mu
zajście i przyniesiono pochodnie. Batura dostrzegając moją twarz pod kapeluszem był zdumiony. Młodzia-
nem, który mu towarzyszył, był jeden z Nazguli, ten z opatrunkiem na ręce, a podchmielonym gburem
człowiek, którego pierwszy raz widziałem na oczy.
Pułkownik szybko ocenił nasze siły i nim zdążyłem cokolwiek powiedzieć, ogłosił pojedynek trójki przeciw
mnie i Kurtowi.
- Nasi oficerowie nie pozwolą, by nowo wcieleni pokpiwali sobie z nich. Czy to jasne?!
Tłum klaskał spodziewając się ciekawego widowiska, zapewne podejrzewając, że całe zajście było
wyreżyserowane. Otrzymaliśmy drewniane kopie rapierów, z tępymi końcówkami głowni. Rozbudowane
jelce chroniły dłonie.
- Nie wolno atakować głowy ani podbrzusza, bo oznacza to dyskwalifikację — tłumaczył pułkownik. —
Panowie, walczycie do pierwszego trafienia!
Znowu, jak na polach Grunwaldu stanąłem obok Kurta. Naprzeciw nas stało trzech przeciwników. Żaden z
nas nie chciał się wycofać z walki, bo oznaczałoby to tchórzostwo, w dodatku w obecności tylu widzów.
- Biorę na siebie tego blondyna — szepnąłem Kurtowi wskazując na Baturę.
Kurt miał zająć się Nazgulem, a podpitym przeciwnikiem — któryś z nas, tak „przy okazji".
- Już! — krzyknął pułkownik strzelając w górę z pistoletu i cofnął się w cień.
W pięciu zostaliśmy w kręgu światła z ogniska. Pierwszy zaatakował ten, który mnie oblał. Natarł na nas jak
byk z nisko pochyloną głową i wysoko uniesionym rapierem. Podpuściliśmy go jak najbliżej, w ostatniej
chwili nim opuścił rapier, odsunęliśmy się na boki i gdy nas mijał, obaj porządnie zdzieliliśmy go kijami po
końcówce pleców. Tylko zawył z bólu i padł, a „oficerowie" odprowadzili go na bok.
Kurt sparował zadawane nieomal na oślep ciosy Nazgula i trafieniem w klatkę piersiową pozbył się
przeciwnika. Zostaliśmy z Baturą sami.
Jerzy wysunął drewniany rapier do przodu, stając w pozie szpadzi-sty. Swoją broń trzymałem w
wyciągniętej, lekko zgiętej ręce, drugą wysuwając na bok dla lepszej równowagi. Krążyliśmy wokół siebie
czekając na dobry moment do ataku. Nagle wszyscy umilkli i tylko drwa w ognisku trzaskały z hukiem.
Skąd się tu wziąłeś? — zapytałem Jerzego.
Mój pracodawca przysłał mnie tu ze swoim wspólnikiem i poma-gierem, żeby ten kumpel miał jakąś
rozrywkę. A ty szukasz skarbu? Tu?

Może.

Może chcesz zdobyć pewną urodziwą niewiastę? — Batura spojrzał w bok, jakby tam stała Jagoda i mój
wzrok odruchowo podążył w tym kierunku.
Na ten moment czekał Batura i zaatakował. W ostatniej chwili uchyliłem się przed ciosem, ale w nowych
butach nie miałem dobrego czucia i potknąwszy się, przeturlałem hamując przy ognisku. Zdawało mi się, że
ogień osmala mi włosy. Odrzuciłem kapelusz, na którym ozdobne pióro już było osmalone. Batura nacierał.
Wstając zatrzymałem jego cios. Staliśmy mocując się, ze skrzyżowanymi rapierami. Jerzy napierał na mnie
chcąc, bym uciekając przed ogniem za plecami odsłonił się. Nasza walka przypominała teraz zapasy. Cały
czas bałem się, by Batura nie próbował kopnięciem wytrącić mnie z równowagi.
Gramy fair? — szepnął, jakby czytając w moich myślach.
Jak zawsze — sapnąłem.
Może zrobimy im widowisko? — na twarzy Batury odmalował się łobuzerski uśmiech.
Możemy — odparłem czując, że napór Batury słabnie. Teraz już tylko grał. — Który z nas ma wygrać?
Może obaj przegramy?
Mam ci zaufać?
Spróbuj ten pierwszy raz.
Spróbuję! — odepchnąłem Baturę.
Publiczność biła brawo, a my rozpoczęliśmy bój. To była wyrównana walka. Jerzy stosował ciosy jak przy
szpadzie i pałaszu. Ja je parowałem. Moje ataki choć mocne Batura zatrzymywał zawsze w ostatniej chwili.
W pewnym momencie mój wróg wskoczył na jedną z ław. Gdy i ja tam stanąłem, by przeciwnik nie miał
przewagi wysokości, musieliśmy balansować, by nie wywrócić się razem z nią. Wreszcie gdy jej upadek był
nieunikniony, zeskoczyliśmy. Batura dodał jeszcze zgrabne salto. Wylądowaliśmy około dwóch metrów od
siebie. Zaufałem Baturze, a on dotrzymał słowa.

ROZDZIAŁ DWUNASTY

KOSZMARNE SNY • BLONDYNKA NA KRUŻGANKACH • LIST OD SATELLESA • TAJEMNICE

NAZWY: NOWE • POWSTANIA PRUSKIE • CZY PRZETRWAŁY PODZIEMIA W ŚWIECIU?

Napięcie wśród publiczności było wyczuwalne, jakby wokół nas nagle wyrosła wielka szklana bania.
Pierwszy raz w oczach Jerzego dostrzegłem przyjazne błyski, przypominał teraz chłopca, kolegę z
dzieciństwa, z którym siedząc na jabłoni w sadzie sąsiada bawiło się w załogę czołgu „Rudy 102",
przegryzało się na pół ostatniego groszka z paczki słodkości, z którym z jednej torebki jadło się oranżadę w
proszku. Zaatakowaliśmy jednocześnie i w tym samym czasie nasze rapiery uderzyły o piersi przeciwników.
Widzowie jęknęli wypuszczając powietrze.
Po wszystkim — Batura szepnął z wyraźną ulgą.
Remis! —jak zza mgły dochodził mnie werdykt pułkownika.
Do zobaczenia na Grodzisku — rzekł Jerzy podając mi dłoń. — Cieszę się, że mi zaufałeś.
Jestem szczęśliwy, że dotrzymałeś słowa — odpowiedziałem. Batura odszedł do swoich towarzyszy, a do
mnie przyłączył się Kurt.
To była piękna walka — chwalił mnie. — Może chcesz z kumplem przyłączyć się do naszej kompanii na
stałe?
Nie, dziękuję za propozycję — uśmiechnąłem się. — Pozwól, że pójdę do moich przyjaciół, bo gotowi
obrazić się za takie porzucenie.
Biesiada trwała do późnego wieczora, ale my z Jagodą i nastolatkami po oddaniu salwy z muszkietów na
strzelnicy i zjedzeniu pieczeni poszliśmy spać, bo rano zgodnie z planem musieliśmy pojechać w inne
miejsca.
Śniło mi się, że toczę pojedynek z panem Mroczkiem. Obaj byliśmy ubrani w stroje Żółtego Regimentu
Piechoty, a rapiery mieliśmy prawdziwe. Nagle podczas walki poczułem silne ukłucie w plecy i coś z ogrom-
ną siłą pchnęło mnie na nadstawione ostrze broni biznesmena. Obudziłem się zlany potem, nim we śnie stało
mi się cokolwiek złego. W ciemnościach usłyszałem czyjeś kroki na zamkowym korytarzu. Bardziej od tych
kroków zaintrygował mnie zapach perfum — skądś wydawał mi się on znajomy. Zerknąłem w kierunku
łóżka zajętego przez Jagodę. Spała w śpiworze nasuniętym prawie pod nos. Ostrożnie wstałem i ześliznąłem
się ze swojego „pięterka". Delikatnie nacisnąłem wielką klamkę w drzwiach komnaty i uchyliłem ciężkie
wrota. Wyjrzałem na korytarz. Był to dawny krużganek, w którym na potrzeby pruskiego więzienia
dobudowano mur od strony dziedzińca. Słabe światła rozświetlały mrok żółtawymi plackami. Kroki milkły
za zakrętem, a woń perfum była tu intensywniejsza.
Ostrożnie wyszedłem z naszej sypialni i poszedłem w prawo. Gdy dotarłem do zakrętu w lewo trzydzieści

metrów ode mnie, pod jedną z lamp, na moment mignęły mi jasne włosy.
- Satellesie! — zawołałem blondynkę.
Pobiegłem za nią ale gdy dobiegłem do klatki schodowej w północno--wschodniej wieży, ona zeszła już na
parter. Zbiegłem po schodach, minąłem pustą portiernię i w dwóch skokach znalazłem się na pustym i ciem-
nym dziedzińcu. Zrobiłem dwa kroki i zajrzałem do korytarza prowadzącego do bramy. Tam też nikogo nie
było. Tajemnicza blondynka rozpłynęła się w powietrzu jak duch? Niemożliwe. A co tu robił Satelles? Może
to jednak nie była dziewczyna, którą poznałem w Złotoryi?
Wróciłem do naszej komnaty i wdrapałem się na swoje łóżko. Gdy położyłem głowę na poduszce,
zaszeleścił jakiś papier. Usłyszałem, że Jagoda zaniepokojona hałasem budzi się, więc leżałem w bezruchu
udając, że śpię. W ręku trzymałem kopertę, której nie mogłem otworzyć nie budząc reszty. Niecierpliwie
czekałem do rana, a z każdą minutą papier zdawał się mnie parzyć z większą mocą. W końcu zasnąłem i tak
mocno spałem, że Jagoda budziła mnie potrząsając moje ramię.
Stary niedźwiedź mocno śpi! — śpiewała młodzież tańcząc w kółku.
Paweł dostał list od damy serca — podśmiewywała się ze mnie Jagoda patrząc na kopertę.
To nic takiego — lekceważąco machnąłem ręką i chciałem schować kopertę do kieszeni koszuli. — No
dobrze, komisyjnie otworzymy ją przy śniadaniu — oświadczyłem widząc podejrzliwe spojrzenia przyjaciół.
Spakowaliśmy nasze rzeczy i zaniosłem je z Radkiem do tarpana. Wróciliśmy do zamku, gdzie w karczmie
w podziemiach jedliśmy śniadanie. Gdy nasyciliśmy pierwszy głód, wyjąłem kopertę i na głos przeczytałem
list. Oto jest treść:

Panie Pawle!
Cieszę się, że odzyskał Pan zdrowie i wyruszył na poszukiwanie skarbu joannitów. Proszę się nie gniewać za
nocne najście, ale musiałam mieć pewność, że znowu nie stanie nam na drodze Pański przyjaciel, z którym
stoczył Pan taki piękny pojedynek. Odnoszę wrażenie, że łączy Panów dziwna więź.
Mam nadzieję, że porozmawiamy o tym, gdy przyjedzie Pan po południu do zamku w Starej Kiszewie.
Zapraszam serdecznie. Będę tam na Pana czekała.
Satelles

A więc nie myliłem się i w nocy blondynka była na zamku. Tylko jak podrzuciła list na moje łóżko? To samo
pytanie zadał Radek. Musiałem opowiedzieć o mojej nocnej wędrówce po zamku.
Zazdroszczę panu, że dziewczyny tak na pana lecą — stwierdził Radek.
Jak, kto leci? — pytałem zdumiony. Chłopak bez słowa spojrzał na Jagodę i Aldonę.
Coś ci się tylko zdaje — powiedziałem próbując ukryć zmieszanie. — Ważne jest, że Satelles jest związany
z właścicielem zamku w Starej Kiszewie i to pewnie blondynka dawno temu była w Grabinach, a kto wie,
czy nie na całym szlaku, który teraz pokonujemy? Zastanawia mnie, jak to się stało, że ta tajemnicza
niewiasta znalazła mnie tu?
Przed wyjazdem pożegnałem się z Kurtem i wielkim mistrzem dziękując im za pomoc i gościnę.
Pojechaliśmy na południe do Nowego nad Wisłą. Zaparkowałem auto na rynku w centrum miasta.
Przygrzewało nam piękne majowe słońce. Przeszliśmy do zamku znajdującego się na stromym, zachodnim
brzegu Wisły. Zamiast zamku ujrzeliśmy wschodnie odrestaurowane skrzydło. Na twarzach młodych ludzi
odmalowało się rozczarowanie. Nie tego się spodziewali po ujrzeniu zamku w Gniewie.
- W Nowym nigdy nie było siedziby komtura, więc zamek nie był wielki — wyjaśniałem. — Kiedyś zamek
miał mury, fosę oddzielającą go od miasta niezachowane do dziś północne skrzydło oraz narożne wieże, z
czego jedną, trzykondygnacyjną i podpiwniczoną. Chodźmy popatrzeć na Wisłę...
Przeszliśmy na południe, do ulicy Spacerowej, skąd patrzyliśmy na koryto Wisły.
Ważniejsza w Nowym jest jego historia — powiedziałem. — Nie chodzi mi tylko o to, że zmarł tu książę
Świętopełk i że Mściwoj II wraz z Prusami niedaleko stąd pokonał Krzyżaków. Pierwsza wzmianka o
osadzie w tym miejscu pochodzi z 1255 roku i dotyczy nazwy „de Noua". Z pewnością chodzi o gród
założony na nowo. Historycy nie są pewni, czy Nowe powstało jako nowy gród na przykład w stosunku do
Starogardu Gdańskiego, który przecież też był w rękach joannitów, czy też grodu książąt pomorskich w
najbliższej okolicy.
To by oznaczało, że jesteśmy we właściwym miejscu — ocenił Marek.
Gdzie więc jest skrytka? — zapytałem. — W jedynym, odbudowanym skrzydle dawnego zamku?
Chłopak rozejrzał się dokoła.
Jak byliśmy na rynku, widziałem wieżę kościoła, była podobna do zamkowych — powiedział.
Chodźmy więc do kościoła farnego, zobaczymy w nim wiele ciekawych zabytków, ale uprzedzam, że
budowę jego najstarszej części zakończono w 1366 roku — odparłem.

Przeszliśmy od zamku ulicą Tylną do kościoła pod wezwaniem świętego Mateusza. Jego budowę
zakończono na przełomie XIV i XV wieku, a przebudowywano go w latach 1733, 1862 i 1911—1914.
Najciekawszymi zabytkami są czternastowieczne freski na filarach, a zwłaszcza jeden, przy bocznym ołtarzu
Świętego Rocha — tak zwane wyobrażenie Chrystusa z Lukki. Jezus jest tu ukazany w szacie z trzema
symbolicznymi koronami (na głowie, na biodrach i na dolnym brzegu sukni).
- Ten sposób przedstawiania ukrzyżowania nazywany jest „Ukrzyżowaniem Volto Santo" lub według krzyża
z Lukki — opowiadałem szeptem, gdy patrzyliśmy na malowidło. — Lukka była w średniowieczu jednym z
najsłynniejszych sanktuariów włoskich. Pielgrzymi rozpropagowali takie spojrzenie na ukrzyżowanie
Chrystusa ale już w XV wieku uznano je za świętokradcze. Wątpliwości historyków sztuki budzą widoczne
pod krzyżem but, kielich oraz zamalowane skrzypce, bo są to atrybuty kultu świętej Wilgefortis. Była ona
córką pogańskiego króla Portugalii, która ślubowała Bogu zachowanie czystości. Jej ojciec zmusił ją do
ślubu z królem Sycylii, a dziewica tak gorąco modliła się do Boga o wybawienie z opresji, że wyglądała jak
mężczyzna. Zły ojciec kazał ją za karę ukrzyżować. Skrzypki są atrybutem grajka który przygrywał
królewnie w chwili jej śmierci, a ona w dowód wdzięczności podarowała mu złotą ciżemką. Wilgefortis jest
patronką kobiet, które wybrały na mężów niewłaściwych mężczyzn lub tych, które zostały zmuszone do
małżeństwa.
Jagoda natychmiast spojrzała na mnie, żeby sprawdzić, czy ostatnie zdanie nie było aluzją do jej sytuacji.
Wróciliśmy do tarpana i znowu ruszyliśmy na południe, do Świecia. Gdy nasz wóz wlókł się drogą, z
gwizdem wyprzedzały nas wielkie ciężarówki i lśniące auta.
Powiedz, czemu ma służyć ta wycieczka? — zapytała mnie Jagoda. — Przecież tylko odwiedzamy zamki,
poznajemy ich historię, ale ty naprawdę nie szukasz skarbu.
Może chodzi mi o to, żebyście wy znaleźli swoje skarby?
Pan jak belfer chce, żebyśmy cały czas się uczyli? — oburzyła się Aldona. — Ucz się, dziecko, ucz, bo
wiedza to potęgi klucz do skarbnicy ludzkości — z aktorskim zacięciem przedrzeźniała głos starej nauczy-
cielki. — Jestem pewna, że pan już wie, gdzie jest skrytka i sam ją opróżni.
Obiecuję wam, że jeżeli znajdę skarb, to wydobędziemy go wspólnie. Przyznaję, że ta wyprawa to tylko
rekonesans. Gdy wrócimy do domu, będę mógł lepiej wczuć się w epokę, wyobrazić sobie okoliczności
ukrycia skarbu.
A nie może pan wczuć się już teraz? — dopytywał się Radek.
Nie, do tego potrzebny jest odpowiedni nastrój.
Jaki, co trzeba zrobić, by go osiągnąć? — dopytywał się Marek. — To coś jak delikatny odlot? Trzeba mieć
wkręta na punkcie skarbu?
Nie wiem dokładnie, o czym mówisz, ale do tego przede wszystkim potrzebna jest wiedzą którą chyba nie
dość szanujecie. Mając odpowiednie wiadomości i znając miejsca wydarzeń, możecie puścić wodze
wyobraźni.
Na chwilę zapanowała cisza.
Puszczam i nic — stwierdził Radek.
A wiesz, w jakim miejscu powinieneś to uczynić? — zapytałem go.
Nie.
Musisz przenieść się w trzynasty wiek... — zacząłem opowieść.
Jak pamiętacie z lekcji historii, w 1225 roku Konrad Mazowiecki zwrócił się do wielkiego mistrza
krzyżackiego z propozycją założenia stałej placówki na ziemi chełmińskiej. Próba ściągnięcia krzyżowców
była spowodowana silnymi najazdami Prusów na ziemie polskie. Prusowie buntowali się przeciw polityce
polskiej dążącej do podporządkowania plemion pruskich i chcieli zdobyć cenne łupy. Polski książę prowa-
dząc krucjaty przeciw Prusom chciał zdobyć nowe ziemie, zyskać prestiż jako przywódca krucjat i
zabezpieczyć sobie zaplecze w czasie walk o tron krakowski. Rok później do gródka nad Wisłą przybyło
dwóch rycerzy zakonnych, jednak wyprawy zakonne ruszyły dopiero po 1234 roku, gdy Krzyżacy uzyskali
od papieża Grzegorza IX gwarancje przekazania zdobytych ziem w administrację Zakonu, a więc gdy dla
nich gra była warta przysłowiowej świeczki. Zimą tegoż roku wyruszyła pierwsza wyprawa. Dlatego zimą,
bo nieprzebyta puszcza na granicy ziem pruskich skutecznie zagradzała drogę krzyżowcom, którzy dopiero
po zamarzniętych rzekach i bagnach mogli spokojnie wędrować w głąb ziem pogańskich. Zakonnikom
towarzyszyły zastępy Konrada Mazowieckiego z synem Kazimierzem, Świętopełka z bratem Samborem
oraz Henryka Brodatego. W okolicach rzeki Dzierzgoń stoczono bitwę z Prusami, którzy pierzchli przed
zastępami rycerzy.
Czy to przypadek, że wyprawa ruszyła po uwięzieniu przez Sambów biskupa Chrystiana? Krzyżacy nie
zrobili nic, by uwolnić biskupa, a dysponowali dokumentem podpisanym przez biskupa stwierdzającym
przekazanie Zakonowi dóbr biskupich i wszelkich darowizn otrzymanych od księcia mazowieckiego w ziemi

chełmińskiej, nawet prywatnego majątku biskupa. W 1237 roku Krzyżacy na dwóch okrętach przysłanych
przez margrabiego Miśni u wrót Zalewu Wiślanego założyli Elbląg, a Prusowie wypuścili biskupa
Chrystiana. W tym też roku plemiona Kurów w Kurlandii zbuntowały się przeciw zakonowi kawalerów
mieczowych, który poniósł klęskę w bitwie pod Szawlami i połączył się z Krzyżakami.
Zakon zyskał dobrą bazę wypadową na północy, ale wciąż był zbyt słaby. Jego siłą było systematyczne i
przemyślane działanie. Plemiona pogan jeszcze nie odkryły przewagi, jaką daje jedność, wspólne działanie.
W 1240 roku biskup Chrystian pisał do papieża, że Krzyżacy plądrują grody neofitów pruskich, ale był to już
łabędzi śpiew biskupa, który nie odzyskał majątku ani znaczenia. Teraz wrogiem Zakonu oprócz Prusów stał
się Świętopełk, któremu przeszkadzało odgrodzenie jego ziem od plemion pruskich twierdzami krzyżackimi.
W ten sposób książę tracił wpływ na kierunek wypraw krzyżowych, stracił kontakty z przywódcami
pruskimi. Świętopełk opanował jednak dolny bieg Wisły, a więc kontrolował główną arterię komunikacyjną
na zapleczu powstającego państwa krzyżackiego.
Gdy po 1239 roku za sprawą zbrojnej pielgrzymki wielkiego mistrza Ottona z Brunszwiku wzdłuż wybrzeża
Zalewu Wiślanego powstała twierdza Bałga, Krzyżacy zyskali dobre bazy wypadowe do wypraw na terytoria
pruskie. Problemem wciąż był Świętopełk pilnujący dolnego biegu Wisły, pobierający cłą mogący w każdej
chwili zatrzymać żeglugę na rzece. Zakonnicy postanowili wykorzystać jego konflikt graniczny z książętami
Mazowsza i Kujaw.
Rok 1242 to czas połączenia sił pruskich i Świętopełka. Wcześniej Prusowie zaatakowali Krzyżaków za
ucisk ekonomiczny, za zabieranie dóbr. Biskup Chrystian prowadził korespondencyjną akcję propagandową
przeciw Krzyżakom. Ci powiadomili papieża, że Świętopełk zjednoczył się z poganami i biskup Rzymu
rzucił klątwę na pomorskiego księcia wzywając rycerstwo zachodnie do krucjaty. Jesienią tego roku książę z
oddziałami pruskimi zapędził się pod Toruń, lecz musiał ustąpić. Wtedy siły polsko-krzyżackie zdobyły jego
trzy grody, a zajęcie przez Krzyżaków klasztoru oliwskiego zmusiło księcia do rokowań i zawarcia rozejmu.
Prusowie ogłosili księcia zdrajcą i dalej sami prowadzili walkę. W lecie 1243 roku pod Rządzem koło
Grudziądza pokonali Krzyżaków. Na wieść o tym Świętopełk odbił utracone grody i nad Wisłą zbudował
Świecie. Potem książę i przedstawiciele pruskich neofitów wysłali posłów do papieża przedstawiając mu
swoje racje. Ten bullą z 7 października 1245 roku wstrzymał szykowaną przeciw Prusom krucjatę i zdjął
klątwę z księcia. W 1249 roku, głównie za sprawą legata papieskiego, podpisano traktat dzierzgoński
kończący powstanie.
- ...A co było dalej, opowiem w czasie jazdy do Starej Kiszewy — zakończyłem opowieść, bo właśnie
minęliśmy rogatki Świecia.
Z głównej ulicy skręciłem ku mostowi na Wdzie. Z przeprawy widzieliśmy po prawej stronie, za dawnymi
murami miejskimi bryłę kościoła farnego, a po lewej wieżę zamkową. Najpierw pojechaliśmy do fary. Tam
zaparkowałem tarpana.
- Spójrzcie na to, jak kościół łączy w sobie cechy budowli średniowiecznej i renesansowej — zwróciłem
uwagę przyjaciół. — Gotycki, schodkowy szczyt prezbiterium powstał w XV wieku, a czworokątna wieża z
kwadratowymi oknami to typowy przykład renesansowej architektury, świadectwo prac remontowych po
wojnie ze Szwedami w latach 1626—1629. Znajdujemy się w widłach Wisły i Wdy, a ten teren często był
zalewany.
Podeszliśmy do kruchty, która była zamknięta. Obeszliśmy więc świątynię, pogłaskaliśmy szarego kota
łaszącego się do nas i pomaszerowaliśmy przez łąkę do zamku.
Z dawnej warowni wybudowanej na planie kwadratu o bokach długości 70 metrów zostało tylko jedno
skrzydło i wysoka na 34 metry wieża zwieńczona krenelażem. Z przewodnikiem zwiedziliśmy obiekt wę-
drując od piwnic pod dziedzińcem do szczytu wieży. W zachowanej części zamku była kaplica pod
wezwaniem świętej Katarzyny z siedmioma wysokimi oknami w trzymetrowej grubości murze. Wieża
dawniej miała spiczasty dach, który przerobiono na obecny podczas wojny trzynastoletniej. Jako donżon
była przygotowana do samodzielnej obrony. Wejście do niej znajdowało się trzynaście metrów nad ziemią,
miała specjalne kanały głosowe w murach, a ostatnia kondygnacja była zajęta przez komnatę z kominkiem.
Pytałem przewodnika o to, czy na terenie zamku prowadzono badania archeologiczne dawnego grodu
książęcego. Dowiedzieliśmy się, że właśnie pod wieżą podobno były lochy i piwnice połączone z wodami
Wisły i Wdy i mogły być one pozostałością starych podziemi. Nie wiadomo, czy cokolwiek zachowało się
do naszych czasów.
I co, i co? — wypytywali mnie młodzi ludzie, gdy usiedliśmy na ławie pośrodku dawnego dziedzińca.
Poproszę mojego przyjaciela archeologa, żeby dowiedział się, czy przy okazji odbudowy zrujnowanego
skrzydła w latach 1976—1977 nie prowadzono prac badawczych — odpowiedziałem. — Świecie jako
punkt, z którego święty Wojciech miał ruszyć z misją do Prusów idealnie pasuje jako miejsce skrytki —
zamek książęcy był „dostępny dla wszystkich zainteresowanych" i tu między pogan ruszył misjonarz. Może

będę musiał przyjechać tu jeszcze raz i dokładnie przeszukać podziemia. Teraz jedźmy do Starej Kiszewy.
W przydrożnym barze zjedliśmy obiad i wróciliśmy w nasze okolice. Po drodze dokończyłem opowieść o
powstaniach pruskich.
- Traktat dzierzgoński z 1249 roku podpisano na Kowalowym Ostrowie koło Świecia. Rok wcześniej
Świętopełk zgodził się, że granica między księstwem pomorskim a dobrami zakonnymi będzie przebiegała
środkiem Wisły, a za cenę odzyskania syna, który przebywał u Krzyżaków w niewoli, wyrzekł się między
innymi ceł na Wiśle. Traktat przyznawał Prusom, którzy przyjęli wiarę chrześcijańską, swobodę dyspono-
wania majątkiem. Poganie zobowiązali się też wystawić nowe kościoły.
Akt parafowali przedstawiciele Pomezanii, Warmii i Natangii. Młodzi, zdolni Prusowie uzyskali możliwość
nauki.
Nie myślcie, że na ziemiach pruskich zapanował spokój. Świętopełk oburzony tym, że jego brat Sambor
sprzymierzony z Krzyżakami pozwolił im na budowę zamku w Tczewie, zaatakował posiadłości zakonne w
Pomezanii. Wyprawa odwetowa dotarła aż do Gdańska i w 1253 roku zawarto pokój. Był to czas, gdy
ziemiami pruskimi zaczęli poważnie interesować się sąsiedzi: Litwini, Rusini, a nawet Skandynawowie.
Zakon dogadał się z księciem litewskim Mendogiem, że przyjmie chrzest, a Krzyżacy odstąpią od wypraw
na Jaćwież, którą Mendog uważał za swoją strefę wpływów. By zablokować wyprawę norweskiego króla
Haakona IV na Sambie, Krzyżacy wysłali tam część rycerstwa, które przybyło pod dowództwem hrabiego
Henryka ze Schwarzburga. Resztę jego wojów skierowano przeciw Świętopełkowi, Krzyżacy musieli też
organizować najazdy na ziemie Galindów, którzy chcieli przyjąć chrzest z rąk polskich biskupów, a nie
niemieckich.
Na przełomie 1254 i 1255 roku do Sambii ruszyła wyprawa krzyżowa czeskiego króla Przemyśla Ottokara II
i margrabiego brandenburskiego Ottona. Sambowie czuli się osamotnieni, porzuceni przez sojuszników,
zdradzeni przez współziomków i bezradni wobec obcej potęgi. W 1255 roku plemiona z Nadrowii, Skalowii
i Jaćwieży uderzyły na Sambie. Początkowo ich celem było wspomożenie walczących z Krzyżakami braci,
ale gdy okazało się, że Sambowie ulegli Krzyżakom, przeszli na nową wiarę i przyjmowali przywileje,
złupiono osady i wrócono do domów.
W lipcu 1260 roku przeciw Żmudzinom, wciąż najeżdżającym grody krzyżackie w Kurlandii, wyruszyła
armia krzyżacka pod wodzą inflanckiego mistrza krajowego Burcharda von Hornhauseną w której byli i Pru-
sowie z podbitych ziem, krzyżowcy, zakonnicy z Niemiec, nawet poddani króla Danii z zajętej przez niego
Estonii. I oto wbrew jakimkolwiek przewidywaniom w bitwie pod Durbe, 13 lipca 1260 roku, Żmudzini
wygrali. To pokazało, że Zakon można pokonać. Jedenaście lat rządów krzyżackich dały się we znaki tym,
którzy zgodzili się przyjąć warunki traktatu dzierzgońskiego, i dlatego wodzowie pruscy zaczęli prowadzić
wspólne narady. Zdali sobie sprawę, że w tej walce oprócz siły oręża równie ważna jest dyplomacja. Dlatego
ci wykształceni w szkołach europejskich napisali Ust do papieża tłumacząc, że powstanie jest wymierzone
tylko i wyłącznie przeciw władzy Zakonu, bo Krzyżacy depczą wszelkie prawa boskie i ludzkie, nie
dotrzymują zobowiązań, mordują dzieci, kobiety i starców, a mężczyzn czynią niewolnikami. Oddawali też
siebie i swoje ziemie w opiekę papieską. Jednak Urban IV, przyjaciel Zakonu, uznał, że powstanie jest
odejściem od wiary, wezwał rycerstwo do niesienia pomocy Zakonowi, zezwolił na więzienie tych Prusów,
którzy nie zechcą wystąpić przeciw zbuntowanym braciom. W tej sytuacji Prusowie odrzucili
chrześcijaństwo i realizowali przygotowany wcześniej plan — powstanie wybuchło we wszystkich ziemiach
w tym samym czasie. W 1263 roku powstańców poparł książę Mściwoj II, ale niestety wycofał się z wojny
w 1268 roku. Być może skłoniło go do tego poparcie Krzyżaków przez książąt polskich, których nie cieszyło
przymierze pomorsko-pruskie. Zakon szybko przerzucił siły zaangażowane na froncie pomorskim do walki
przeciw Prusom i podstępem, zdradą przekupstwem, brutalną siłą zduszono powstanie. Uznaje się, że
Krzyżacy zakończyli podbój Prus w 1283 roku, chociaż jeszcze w 1295 roku wybuchło ostatnie powstanie
zbrojne ludności pruskiej.
Skończyłem mówić, bo zajechaliśmy w okolice zamku w Starej Kiszewie i nasze auto bujało się na
wertepach wiejskiej drogi.
Czyli księciem, o którym mówi dokument joannitów był Świętopełk albo Mściwoj? — domyślała się
Jagoda.
Tak, a teraz zobaczymy, jaką niespodziankę przygotował dla nas Satelles — odpowiedziałem wjeżdżając
przez otwartą bramę na dziedziniec zamku.
Drzwi dworku otworzyły się i na schodach stanęła blondynka. W wysokich butach do konnej jazdy,
bryczesach i koszuli w kolorze khaki wyglądało wojowniczo i delikatnie za sprawą burzy jasnych włosów
niesfornie fruwających na wietrze.
- Witam na moich włościach! — powiedziała.

ROZDZIAŁ TRZYNASTY

PORWANIE JOANNITY • ZUZANNA POKAZUJE SWOJE KRÓLESTWO • SWATANIA CZY

POSZUKIWANIA? • ZAKOCHANY MIESZKO • MUR NA GRODZISKU • POMYSŁ BATURY

Widziałem, że blondynka, mimo uśmiechu na twarzy, przyglądała się Jagodzie tak, jakby ta miała być jej
rywalką.
- Zuzanna — powiedziała ściskając moją dłoń, a ja przedstawiłem jej moich towarzyszy.
Weszliśmy do dworku. Z holu drzwi wiodły do salonu na wprost, pokojów po lewej stronie, do kuchni i
pokojów zajmowanych przez Zuzannę po prawej. Wskazała nam drzwi do salonu, w którym była murowana
weranda wychodząca na pastwisko, gdzie stały wierzchowce. Gospodyni posadziła nas przy stole. Grzecznie
odmówiliśmy obiadu, ale zgodziliśmy się na desery lodowe dla młodzieży i kawę dla Jagody i dla mnie.
Zuzanna usiadła w fotelu z wysokim oparciem, trzymała filiżankę w obu dłoniach i uważnie śledziła każdy
mój gest.
Jak poszukiwania? — zapytała.
Jeździmy po zamkach, w których nic nie ma — poskarżyła się Aldona.
Słyszałaś, że to tylko zwiad? — Radek uspokajał koleżankę.
Jedyne miejsce, gdzie mogliśmy napotkać ciekawy trop, odwiedziłaś dawno temu — zwróciłem się do
Zuzanny. — Wpadłaś na trop skarbu przed znalezieniem tuby ze Złotoryi?
Wtedy jeszcze nie wiedziałam, o co chodzi, ale czytałam o tej historii. Od bardzo dawna marzyło mi się
kupno zamku. Na dobrych inwestycjach w Europie Zachodniej zarobiłam niezły majątek. Gdy kilka lat temu
pojawiła się okazja kupna tego zamku, nie zwlekałam ani chwili i nabyłam go. Jak wiecie, pierwsze co
trzeba zrobić w takiej ruinie, to ratować dach przed kompletną dewastacją. Musiałam położyć nowe dachy na
dworku, na wieży bramnej, a w narożnej trzeba było wymienić przegniłe drewniane stropy. Do tego
wszystkiego konserwator zabytków ma pole do popisu stawiając swoje warunki co do tego, jak i jakimi ma-
teriałami mogę robić renowację. Przyznam, że jest to kosztowne i tylko złość mnie bierze, iż konserwator
staje się aktywny dopiero, gdy prywatny właściciel próbuje ratować zabytek. Przy okazji łatania dachu na
baszcie bramnej znalazłam stare księgi w kufrze wciśniętym w kąt, za stare meble. Najpierw dałam je do
renowacji, potem oddałam do muzeum, sobie robiąc kolorowe kserokopie.
Zuzanna wstała i przeszłą przez pokój do kredensu, z którego wyjęła grubą teczkę.
To tylko jeden z woluminów, ciekawa rzecz, bo to kronika tego majątku spisana w XVI wieku —
opowiadała Zuzanna. — Tu — otworzyła teczkę na konkretnej stronie — znalazłam interesujący mnie frag-
ment o joannickim rycerzu uwięzionym przez Krzyżaków. Jak ci wspominałam, mój przodek należał do
zakonu joannitów. Otóż, joannici mieli rozpocząć budowę zamku, potężnej, nowej twierdzy, zagradzającej
Prusom marsz na zachód, dającej wsparcie książętom pomorskim. Pewnego dnia jakiś oddział napadł to
miejsce zrównując je z powierzchnią ziemi. O czyn ten podejrzewano Krzyżaków, ale ci wszystkiego się wy-
parli. Podobno przed atakiem joannici ukryli gdzieś w okolicy swój skarbiec i jeden z braci został
pochwycony i przywleczony do jakiejś strażnicy między Tczewem a Gdańskiem. Oczywiście Grabiny są
takim miejscem, ale ważniejsze jest wymienienie w tekście Tczewa. Wiecie dlaczego?
W 1253 roku do Tczewa przeniósł się Sambor II, sojusznik Krzyżaków — odpowiedziałem. — Sugerujesz,
że Krzyżacy do spółki z Samborem, zaplanowali najazd na powstający zamek, porwali jednego z joannitów,
żeby uzyskać wskazówki dotyczące skarbu i joannici nie protestowali? Nie ma w książkach żadnej wzmianki
na ten temat? To by oznaczało, że zakony wplątały się w spór między braćmi Świętopełkiem i Samborem...
...I dlatego joannici nie mając świadków wydarzeń, dowodów udziału Krzyżaków, milczeli — wtrąciła
Zuzanna. — To były niebezpieczne czasy, wciąż trwały walki między Prusami i Krzyżakami w Sambii, ale
Świętopełk uderzył na Krzyżaków niezadowolony z budowy twierdzy w Tczewie. A może chciał też pomścić
atak na joannitów? Może między zakonami trwała niewypowiedziana wojna? Przecież joannici znajdujący
się niemal w centrum wydarzeń nie mogli pozostać wobec nich obojętni, ograniczać się tylko do pobierania
podatków w swoich domenach. Nie mogli otwarcie popierać księcia sprzymierzonego z poganami, ale w ich
interesie było osłabienie potęgi Krzyżaków.
Zapominasz, że joannici w tej części Europy rekrutowali się z rycerstwa z kręgu niemieckiego... —
zauważyłem.
Masz pewność, że tak było? — Zuzanna odstawiła filiżankę. — Może w przymierze księcia pomorskiego,
dostojników pruskich i brata zakonnego był zaangażowany joannita z Włoch, Francji, Czech, może nawet
Polski?
Przyznaję, że jest to możliwe — pokiwałem głową.

Powiem coś jeszcze — Zuzanna wstała. — Moim zdaniem, za prawdziwością legendy o uwięzionym
joannicie przemawia jeszcze to, że przecież wyprawa odwetowa Krzyżaków dotarła pod Gdańsk, a gdzie
stanęła? Musiał być jakiś gród, strażnica niedaleko Gdańska.
Trzeba tylko odnaleźć ten niedokończony zamek joannitów — stwierdziłem.
Niedokończony? — Zuzanna powtórzyła wypowiedziane przed chwilą słowo. — Może nawet go nie
zaczęto? Może tylko powstała palisadą kilka domostw, może jeden budynek murowany, kaplica... Przecież
przy budowie pracuje mnóstwo ludzi przez kilka lub kilkanaście lat. Myślę, że mocą sprawczą tego napadu
był skarb.
Może więc go już nie ma, bo Krzyżacy wydusili potrzebne im informacje z uwięzionego joannity? —
wyraziłem wątpliwości. — Skąd do tego wszystkiego w podstawie filaru w kaplicy w Grabinach jest krzyż
podobny do joannickiego?
Nie wiem — odparła Zuzanna. — Ale dajmy spokój tym rozważaniom. Chodźcie, pokażę wam mój zamek
— zaproponowała.
Wyszliśmy na dziedziniec okolony grubym, dziurawym, ale łatanym murem. Na lewo od dworku była wieża
wybudowana na planie kwadratu, nosząca znamiona wielu przeróbek. Sam dwór wybudowano w miejscu
dawnego domu kapitulnego, na kamiennej, stabilnej podstawie. Na prawo od nas była dawna brama
folwarku i baszta bramna, przystosowana do użycia broni palnej. Właśnie tam, na poddaszu Zuzanna
znalazła skrzynię z księgami. Oprócz dworu na dziedzińcu stał jeszcze jeden ładny budynek mieszkalny —
przebudowany z dawnych pomieszczeń gospodarczych. Zuzanna w dworku chciała otworzyć restaurację i
małe muzeum, a sama zamieszkać w domku przy murze, za ścianą zieleni. Już teraz wystawiła tyki dla
winorośli.
- Zostańcie tu do rana — zaproponowała gospodyni. — Wiem, że macie blisko do domu, ale mnie samej na
zamku czasami jest smutno.
Widziałem, że przyjaciele byli oczarowani Zuzanną tym, że mieli cały zamek do własnej dyspozycji,
eleganckim wystrojem wnętrz dworku, nastrojem szlacheckiej posiadłości. Zgodziłem się ze względu na
nich, ale przyznaję też, że Zuzanna i mnie bardzo przypadła do gustu. Umówiliśmy się na przejażdżkę konną
na jej wierzchowcach po kolacji. Jeszcze przed posiłkiem, gdy Zuzanna i Jagoda poszły do kuchni, a chłopcy
siedzieli na kwadratowej wieży, obchodziłem zamek oglądając jego mury. Dołączyła do mnie Aldona.
Nie sądziłam, że z pana taki Casanova — powiedziała.
Czemu uważasz mnie za podrywacza?
Nie widzi pan, że tym nagłym zainteresowaniem panią Zuzanną robi pan przykrość pani Jagodzie?
Myślałam, że tę wycieczkę wymyślił pan, żeby oderwać ją od Mroczka.
Myślisz, że wplątywałbym was w moje plany matrymonialne?
Odgrywamy rolę przyzwoitek.
—Jestem dorosłym mężczyzną, który nie musi stosować podstępów...
Ja na miejscu pani Jagody myślałabym, że to wszystko dla niej... A pan co? Nawet nie próbował pan jej
trzymać za rękę. Za to jak pojawiła się ta tleniona blondyna, to pan od razu wdał się w naukowe dysputy,
został na noc, umówił się na koniki...
Mieliście mi pomóc w poszukiwaniach, a nie swatać — zwróciłem dziewczynie uwagę.
liii, co to za poszukiwania? Bujamy się od zamku do zamku szukając nie wiadomo czego. Już jak pan
opowiadał o tych Prusach i książętach pomorskich, to było ciekawsze, coś jak bajka, jak z Tolkiena...
Roześmiałem się za to porównanie historii z powieściami fantasy.
A kto mi mówił, że Jagoda komu innemu jest obiecana? — zapytałem śmiejąc się.
No my, ale myślałam, że pan wszystko zmieni...
Zobaczymy.
Wróciliśmy do dworku na kolację, a po posiłku schwytaliśmy z Zuzanną konie, osiodłaliśmy je i
wyjechaliśmy na wycieczkę po polach. Blisko godzinę jeździliśmy rozmawiając. Postanowiłem
wtajemniczyć Zuzannę w moje plany, a ona zgodziła się mi pomóc.
Noc upłynęła spokojnie, a w piątek przed południem wróciliśmy do Bydzów tankując po drodze paliwo.
Nastolatkowie pobiegli do domów, a Jagoda odprowadziła mnie jeszcze na przystań. Tam zastukałem w
gong i czekałem, aż przypłynie pan Rudolf.
- Dziękuję ci za wycieczkę — powiedziała Jagoda, gdy staliśmy oparci o balustradę pomostu i patrzyliśmy
na płynący ku nam kuter.
To ja jestem ci wdzięczny za pomoc — odparłem.
Chyba bardziej ci przeszkadzaliśmy. Przecież tak naprawdę nic nowego nie odkryliśmy...
Może jednak każde z was odkryło coś ważnego. Wiem, że będę musiał ubiec mojego przeciwnika w
poszukiwaniach skrytki.

Ten blondyn, nowy pracownik Mroczka, to twój wróg?
Od bardzo dawna i jego obecność w tym rejonie nie jest przypadkowa. Próbuje uśpić moją czujność udając,
że się zmienił, ale ludzie tak szybko się nie zmieniają.
Nie? — Jagoda zajrzała mi z bliska w oczy. — A ty? Jak długo tu jesteś i czy nie jesteś innym człowiekiem?
Nie odpowiadałem na to pytanie, bo prom przybijał do pomostu. Pan Rudolf stał za kołem sterowym, a cumy
trzymał Mieszko. Ten tak zapatrzył się na Jagodę, że nie wyskoczył w porę, żeby zahamować pęd promu.
Chwyciłem worek i wskoczyłem na pokład wolno sunącego kutra.
- Cześć! — pomachałem Jagodzie. — Spotkamy się jutro w karczmie na zabawie?
Jagoda tylko pokiwała głową. Uśmiechała się widząc zachwyconą minę Mieszka, który nie odrywał od niej
wzroku.
Wróciłem — powiedziałem witając się z rybakiem. Staruszek mocno objął mnie i uścisnął.
Brakowało mi ciebie, łobuzie — odparł. — Spójrz, jaki zakochany — roześmiał się patrząc na syna.
Mieszko siedział w kokpicie, a ja i rybak staliśmy w sterówce.
Na Grodzisko! — poprosiłem. — Muszę Piotrowi oddać kluczyki do samochodu.
Się robi — mruknął rybak. — Coś szybko wróciłeś. Nie wyszło po twojej myśli?
Wyszło, wyszło, panie Rudolfie. Coś ciekawego wydarzyło się nad jeziorem, jak mnie nie było?
Spokojnie było.
A jak pana kontakty z Mieszkiem?
Jak zawsze — rybak smutno pokiwał głową. Podpływaliśmy do Grodziska, więc włączyłem syrenę, by
zwrócić
uwagę archeologów. Mimo święta pracowali na szczycie grodziska.
- Piotr! — krzyknąłem, gdy siłą rozpędu sunęliśmy cztery metry od brzegu.
Przyjaciel zbiegł z górki. Rzuciłem mu kluczyki.
Znalazłeś co chciałeś?! — zapytał.
Jestem blisko! — odpowiedziałem zerkając na Baturę pracującego wśród studentów. Jerzy oparł się o
stylisko łopaty i przyglądał mi się ze szczerym uśmiechem na twarzy.
Wpadnij wieczorem, to pogadamy — zapraszał mnie Piotr.
Przypłynę na kolację!
Minęliśmy już wyspę i Piotr tylko pokiwał głową na znak, że się zgadza. Wróciliśmy do domu rybaka.
Czas, żebym postawił sobie namiot — powiedziałem do pana Rudolfa, gdy byliśmy na miejscu.
Czemu? — zdziwił się gospodarz. — Mieszko wyjeżdża w niedzielę i wróci pod koniec maja...
Czuję, że wróci wcześniej — odpowiedziałem puszczając znacząco oko do pana Rudolfa.
Mieszko udając, że nie słyszy naszej rozmowy, wspiął się na pięterko chaty. Rybak wyniósł na pomost miskę
ze smażonymi karasiami.
- Jedz — podał mi obiad.
Po chwili doniósł jeszcze chleb i kufel piwa.
- Opowiadaj — poprosił.
Zajadałem cudownie rozpływające się w ustach karasie i doskonały chleb pachnący od palców tłuszczem i
rybami, relacjonując wydarzenia ostatnich dwóch dni. Pan Rudolf słuchał i kiwał głową, czasami z wrażenia
aż uderzał dłonią o kolano. Gdy skończyłem, rybak klepnął mnie w ramię mówiąc: „Dobra robota" i poszedł
na koniec wyspy do tajemniczego hangaru.
Południe spędziłem rozkoszując się ciszą i słońcem, a około piętnastej wsiadłem na „Crusadera" i
postanowiłem pożeglować po jeziorze. Najpierw wpłynąłem na Kulę. Tam mój telefon komórkowy złapał
zasięg sieci i mogłem zadzwonić do pana Tomasza.
—Nareszcie! — powiedział odbierając telefon. — Cały dzień próbowałem się z tobą skontaktować. Mam
nazwiska właścicielek zamków...
Już wiem, spotkałem się z Satellesem... — krótko opowiedziałem szefowi o moich przygodach.
Nieźle — pochwalił mnie Pan Samochodzik. — Czułem, że szukanie po istniejących zamkach lub ich
ruinach to nie jest droga do odnalezienia skarbu, a skrytka jest w miejscu przyszłej lokalizacji zamku. To
przypomina mi historię skarbu templariuszy.
Wiem, ale skarb templariuszy był przecież ukryty pod kościołem, którego budowę rozpoczęto, nim stanęły
mury zamku. To teraz mam szukać starych kościołów? A co mam zrobić, jeśli joannici nie zdążyli niczego
wybudować, może skarb prowizorycznie ukryli zakopując go w lesie, pod jakimś kamieniem, gdziekolwiek?
Raczej nie, bo wskazówki choć enigmatyczne sprawiają wrażenie dotyczących konkretnego miejsca. Może
przegapiłeś jakiś szczegół? Wczuj się w ducha słów wskazujących drogę, a znajdziesz to, czego szukasz.
Dobrze.
Czy mam przyjechać i ci pomóc?

Na razie nie.
Pożegnaliśmy się i pożeglowałem wokół Jeleniego Ostrowu i wpłynąłem do portu używanego przez Zakon
Słońca. Jakiś czas spacerowałem po wyspie, dumałem siedząc w domku na dębie i tam, patrząc na jezioro,
na studentów na Grodzisku, słuchając śpiewu ptaków, plusku fal i dalekich odgłosów z Bydzów czułem, że
jakaś myśl stara się przebić do mej świadomości podpowiadając rozwiązanie. Próbowałem ją rozpalić jak
słabą iskierkę, ale ona wciąż trwożliwie uciekała w najdalsze zakamarki umysłu niczym płocha dziewczyna.
Może był to jeszcze za młody owoc, żeby go zerwać. Może owa myśl musiała dojrzeć?
Wróciłem do „Crusadera" i popłynąłem na Grodzisko do Piotra. Batury już tam nie było, musiał odpłynąć z
wykopalisk w porze obiadowej, bo nie widziałem na wodzie motorówki Mroczka.
Studenci po całym dniu pracy na słońcu ukryli się teraz w namiotach i odpoczywali. Piotr wystawił pod
daszek z brezentu swój zestaw piknikowy: dwa krzesełka i stolik, na którym czekał termos z mocną kawą.
Batura opowiadał, jak się zabawiałeś na zamku w Gniewie — powiedział Piotr. — Chyba przejdę do pracy w
twoim departamencie, bo wasza praca przypomina bardziej zabawę.
To tylko pozory — zapewniałem przyjaciela. — Jak się sprawuje twój nadzorca?
Super! Macha łopatą za dwóch, ma talent do rysunków i sporą wiedzę...
Szkoda, że wykorzystuje ją w niecnych celach — wtrąciłem.
Tu pracuje uczciwie. Myślałem, że będzie tylko stał i patrzył, we wszystko się wtrącał. Sam jednak rwie się
do roboty, a taki pracownik to skarb.
Może tylko się zgrywa, czeka na odpowiedni moment, żeby pokazać różki?
Chyba nie. Pamiętam go jako niezłego cwaniaka, ale teraz to jakby inny facet.
Coś musieliście wykopać, skoro pracujecie nawet w święto?
Studentom zapowiedziałem, że będą odpoczywać wieczorami i w niedziele. A znaleziska mamy ciekawe.
Pokaże ci najpierw ten ułamek miecza.
Archeolog wstał i poszedł do namiotu po pudło z zabytkami. Najpierw pokazał mi fragment głowni.
Rzeczywiście widoczny był napis: „HIER" na pięciocentymetrowym odcinku na prawo od strudziny.
Masz pomysł, co to mógł być za napis? — zapytał mnie.
Nie. A co jeszcze wykopaliście?
Mówisz jak typowy poszukiwacz skarbów, dla którego Uczą się tylko fanty, a nie otoczenie kulturowe
znalezionych obiektów. Jesteśmy pewni, że na Grodzisku stał mur. Czy otaczał on całą wyspę, jeszcze nie
wiem. Druga grupa kopiąca na szczycie znalazła tam ślady czegoś w rodzaju piętrowego, drewnianego
blokhauzu. Mamy trochę żelaznych ułamków „czegoś" — Piotr pokazywał leżące w pudełku torebki ze
sczerniałymi odłamkami. — Na górze wszystko spłonęło. Przy murze mogły stać jakieś budy, które także
spalono.
Czemu na takiej małej wysepce ktoś wybudował obronny dom z drewna otoczony murem z cegieł? —
dziwiłem się. — Mogło to być siedlisko jakiegoś miejscowego możnowładcy?
Może to ten zamek, którego szukasz? — roześmiał się Piotr. — Na tak małej powierzchni nie warto było
stawiać fortecy tym bardziej, że zimą, po lodzie przeciwnik mógłby podejść pod same mury i to ze wszy-
stkich stron. Obrońcy mogli w czasie oblężenia wyrąbać lód wokół wyspy tworząc w ten sposób fosę, ale to
mało prawdopodobne. Ciekawe też, czy Grodzisko nie miało połączenia mostowego z brzegiem?
Widziałem kiedyś plany strażnicy krzyżackiej z okolic Kętrzyna położonej wśród mokradeł —
powiedziałem. — Zakonnicy tak uregulowali stawy i strumienie wokół tego miejsca, że przeciwnik chcący
zdobyć gródek musiałby obiegać po groblach strażnicę i przedzamcze położone na dwóch połączonych tylko
mostem wyspach.
Stawianie warowni na wyspie ma swoje plusy i minusy. Jeżeli obrońcy mieli tu łodzie i mogli spłynąć
Szalonką do Wierzycy, a nią do Starogardu i Gniewu, to może to miało jakiś sens?
Czy oprócz tego kawałka miecza znaleźliście inne fragmenty broni, które pomogłyby w identyfikacji
walczących stron?
Dwa groty strzał. Przypomina mi to robotę niemieckich rzemieślników, ale w średniowieczu nie było
znaków firmowych i producenci broni kopiowali dobre modele. Nie przebadam tu resztek zwęglonych belek,
ułamków metali, żeby podać ci ich wiek Badając charakterystykę żelaza użytego do wyprodukowania
miecza, mógłbym pokusić się o określenie miejsca jego powstania ale to dopiero jak wrócę do Warszawy i
odstoję swoje w kolejce do laboratorium.
Ciężkie jest życie polskiego badacza — zażartowałem.
Zabrałbyś nas jutro wieczorem promem na zabawę w karczmie? — poprosił Piotr na koniec spotkania.
Oczywiście, o ile pozwoli mi kapitan, ale on chyba mnie lubi. Archeolog roześmiał się. Wsiadłem do
„Crusadera" i pożeglowałem
w kierunku wyspy rybaka. Im bliżej przystani, tym bardziej byłem zdenerwowany, bo przy pomoście była

przycumowana motorówka pana Mroczką a na deskach, mrużąc oczy przed słońcem, czekał Batura.
Cześć — powiedział chwytając rzuconą przeze mnie cumę.
Cześć, czego tu szukasz?
Ciebie, chcę pogadać o skarbie.
To znaczy?
Byłeś na Grodzisku i rozmawiałeś z Piotrem?
Tak.
Nie sądzisz, że to jest ten zamek, na zachód od Wisły, w dostępnym dla wszystkich zainteresowanych
miejscu?
Dlaczego myślisz, że był tam zamek joannitów?
A nie uważasz, że w średniowieczu mianem zamku określano solidny gród warowny? — Batura przekornie,
jak małe dziecko na placu zabaw, przechylił głowę.
Mogło tak być — przyznałem. — Nie mamy jednak pewności, że była to strażnica joannitów.
Ja przypuszczam, że jakiś joannita tam był. Wskazówką jest napis z miecza.
No mów — popędzałem Baturę.
Joannici to „divitiae Milites hospitalis sancti Johannis Baptistae Hierosolymitani". Owo „HIER" jest
początkiem słowa „HIEROSOLYMITANI".

ROZDZIAŁ CZTERNASTY

SZANTAŻ I SZPIEGOSTWO • ROZMOWA Z MIESZKIEM • ZAPROSZENIE NA ZABAWĘ •

SPACER DO KAMIENIA BABUNI • ZALOTY NA POTAŃCÓWCE • DŁUGIE POŻEGNANIE

JAGODY I SYNA RYBAKA

Jerzy Batura miał rację, rzeczywiście jakiś joannita mógł mieć na mieczu wykutą nazwę zakonu. Czy
świadczyło to o tym, że zakonnik próbował zdobyć gród, czy był jego obrońcą. Na to nie potrafiłem odpo-
wiedzieć.
Czemu wskazujesz mi ten trop? — zapytałem Jerzego. Usiadł na pomoście opierając stopy o burtę
motorówki.
Bo chciałbym, żebyśmy razem szukali tego skarbu — odpowiedział.
Żartujesz?
Już ci mówiłem, że skarb przekażę do muzeum.
Chcesz mi utrzeć nosa?
Nie... — roześmiał się — ...może trochę.
Zwróciłeś dokument panu Tomaszowi, nie oszukałeś mnie podczas pojedynku, aleja ci wciąż nie wierzę.
Co chcesz zrobić z tą czarnulką, która podobno jest narzeczoną Mroczka?
Draniu! Przyjechałeś na przeszpiegi? Batura nie okazał złości za mój słowny atak.
Nie, ten pomagier Mroczka doniósł mu o wszystkim i mój pryncy-pał wypytywał mnie o ciebie. Wiem, o co
chodzi z tą nauczycielką i nie podoba mi się to. Mógłbym mu też powiedzieć, że blondyna ze Złotoryi, ten
twój Satelles, też tam była i że to ona jest tym dekoratorem wnętrz, który sprzeda Mroczkowi stare meble.
Co?!
Byłem zdumiony. Rozmawiając z Zuzanną opowiadałem jej o Mroczku, o pracującym dla niego Baturze,
uprzedzałem, żeby nie kontaktowała się z biznesmenem, bo Batura mógł ją zdekonspirować. Miała jedynie
wystąpić w wybranym przeze mnie momencie jako moja tajna broń.
Masz szaloną wspólniczkę, bo nie sądzę, żeby jej przyjazd do willi Mroczka był twoim pomysłem —
stwierdził Batura.
Kiedy u was była?
Nie „u nas", tylko u Mroczka. Dziś po południu. Wtedy w Złotoryi nie przyjrzałem jej się, ale teraz w
pełnym świetle ujrzałem atrakcyjną kobietę. Jesteś szczęściarzem.
Zostaw ją w spokoju! Jeśli coś jej się stanie, to... Głos uwiązł mi w gardle.
Mityguj się, Pawełku — Batura dobrotliwie klepał mnie po plecach. — Pan Mroczek zlecił, by kontakty z
panną Zuzanną odbywały się przeze mnie, a ta lala, blada ze strachu musiała się zgodzić. Ani jednym
słowem, ani gestem nie okazałem, że ją rozpoznałem. Muszę, skoro nie wierzysz w moje dobre intencje,
zaszantażować cię. Powiesz mi, jakie masz plany wobec tej nauczycielki, a ja będę pilnował, by Satellesowi
nic się złego nie stało.

Bzdura! Nie możesz mnie szantażować! Zaraz zadzwonię do Zuzanny i uprzedzę ją...
Nie zdążysz, bo nie wiesz, czy Zuzanna wciąż nie jest gościem pana Mroczka?
Batura blefował, w jego tonie nie było dawnej pewności siebie, którą zwykł okazywać w tego typu
sytuacjach. Bawił się konwencją w której dawniej go znałem.
Gdzie twoja pycha? — zapytałem Jerzego. — Dawniej...
Ty tylko wspominasz! Powiedz, co jest teraz!
Chciałbym wyrwać Jagodę ze szponów twojego szefa, żeby nie musiała być jego zakładniczką, ale jeszcze
nie wiem, jak to zrobić.
A ty? Nie wystąpiłbyś w roli Don Kichota?
Nie nadaję się — odpowiedziałem zdecydowanie.
Szkoda, ale będę cię popierał, cokolwiek wymyślisz — Batura wskoczył do motorówki. — O blondynkę się
nie martw. Wybiłem jej z głowy pomysły uwodzenia Mroczka. Cześć!
Uruchomił silnik i odpłynął do Kuli. Gdy tylko zniknął w zatoce, wsiadłem do żaglówki i wypłynąłem na
środek Kuli. Zadzwoniłem do Zuzanny.
Halo! — usłyszałem jej głos w słuchawce.
Mam wielką ochotę w prostych, żołnierskich słowach wyjaśnić ci, jaką głupotą było zjawienie się w willi
pana Mroczka.
Skąd wiesz?
Batura mi powiedział.
Nie spodziewałam się go o tej porze...
Batura jest jak zły duch, zawsze zjawia się o niewłaściwej porze. Słyszałem, że wybił ci z głowy pomysł
wejścia w bliższą komitywę z panem Mroczkiem. To prawda?
Jesteś zazdrosny? — Zuzanna nie byłaby kobietą, gdyby nie zadała tego pytania.
Nie, martwię się o ciebie.
Miło mi — odparła z nutką kokieterii w głosie. — Ten twój Batura powiedział, żebym skontaktowała się z
nim za miesiąc i zabronił dzwonić do pana Mroczka. Wydawało mi się, że mnie nie rozpoznał. Zachowywał
się jak jakiś nadęty majordomus, alfa i omega w dziedzinie dzieł sztuki.
To drugie w pewnym sensie do niego pasuje. Masz czekać na mój sygnał i żadnych, powtarzam: żadnych
pochopnych, samodzielnych działań. Jasne?
Jasne. Mogę do ciebie przyjechać?
Co?! W żadnym wypadku!
Tylko żartowałam.
Zuzanna rozłączyła się, a mój telefon natychmiast zadzwonił.
Jesteś po rozmowie z Zuzanną? — zapytał Batura. — Mówiłem prawdę?
Dwa razy „tak" i do usłyszenia.
Wyłączyłem telefon i spojrzałem w kierunku willi Mroczka. Batura stał na balkonie drugiego piętra i
pozdrawiał mnie machając ręką.
Zły na wszystko wróciłem na wyspę. Było już późno, więc znowu rozwiesiłem hamak pod daszkiem na
promie. Nie dane mi było szybko zasnąć. Usłyszałem kroki na pomoście. Odwróciłem się twarzą do nad-
chodzącego Mieszka. Student wszedł na kuter i usiadł w kokpicie.
Przepraszam, mogę przeszkodzić? — zapytał niepewnie.
Tak, proszę. Jesteś synem mojego kapitana, więc ten kuter jest także twój.
Głupio wyszło... na początku jak przyjechałem, to...
Nieważne — machnąłem ręką. — Też byłbym wściekły jak diabli, gdybym zobaczył ojca z jakimś facetem,
który rządzi się na statku, na wyspie, w domu, uważanym przeze mnie za moje niepodzielne królestwo.
Tak?
Pewnie, że tak. Ojciec kazał ci ze mną pogadać?
Nie. Mówił, że pan...
Mówmy sobie po imieniu — podałem mu dłoń. — Paweł.
Mieszko. Tata wspominał, że z ciebie jest równy gość i jak tak mi opowiadał o tych połowach, pływaniu,
budowie żaglówki, to byłem zazdrosny, że tak nie potrafię.
Potrafisz, tylko nie musisz, bo masz swoje studenckie życie, karierę, bo chyba gdzieś pracujesz?
Tak, ostatnio nawet więcej pracuję niż studiuję. Chyba przeniosę się na studia zaoczne.
Odradzam. Póki możesz, rób studia dzienne, bo gdy pójdziesz na zaoczne i wszystko poświęcisz pracy,
stracisz studia. Nie chodzi mi o wypady do klubów studenckich, imprezy w akademiku, ale o wiedzę. Kuj
teraz, ile wlezie. Wiem, że brzmi to jak gadanie belfra, ale wielu moich kolegów poświęciło swój czas i
energię jakiejś firmie, dobrym pensjom, wycieczkom dla najlepszych pracowników i nie dokończyli studiów.

Pracodawca gdy tylko stwierdził, że stara kadra wypaliła się, szukał oszczędności, znalazł młodych,
kreatywnych, studiujących, gotowych przyjąć każdą pracę, a pozbył się tych starych. Zostali z niczym, bez
skończonych studiów i bez dotychczasowego celu w życiu.
Może masz rację. Ale co zrobię po studiach? Wrócę tu na wieś? Będę rybakiem jak tata albo będę
wysługiwał się Mroczkowi?
Po co poszedłeś na studia? Tylko po to, żeby znaleźć dobrze płatną pracę?
Chyba po to trzeba w siebie inwestować?
A gdy wrócisz tu i zostaniesz rybakiem, to nie wykorzystasz swojej wiedzy? To będzie chybiona inwestycja?
Jagoda też studiuje i tu pracuje w szkole...
Ta dziewczyna na przystani to była Jagoda? — przerwał mi Mieszko.
Tak.
Chodzicie ze sobą?
—Niespecjalnie. Dotąd byliśmy tylko na jednym spacerze i wycieczce z młodzieżą. Nawet jakaś nastolatka
zwróciła mi uwagę, że ani razu nie wziąłem Jagody za rękę.
Jest twoją dziewczyną?
Nie.
Ale umówiłeś się z nią na jutro...
Tak, na tańce. Na imprezę w karczmie wybiera się chyba cała wieś i archeolodzy.
Mogę popłynąć z wami.
Pod warunkiem, że tym razem zacumujesz kuter, a nie będziesz gapił się na dziewczynę.
Student zaczerwienił się i szybko się pożegnał. Teraz mogłem spokojnie zasnąć, a pewna wesoła myśl grzała
moje serce.
Obudziło mnie stukanie w burtę kutra. Otworzyłem oczy i zobaczyłem Aldonę opartą o reling od strony
jeziora.
- Aldona, nie wierć się tak, bo nas wywrócisz — usłyszałem głos Radka.
Szybko zerwałem się z miejsca i pomogłem dziewczynie przejść do kokpitu. Przywitałem się też z chłopcem
siedzącym w kajaku.
Jest nieznośna, uwielbia stawać w kajaku — narzekał Radek.
Przyjdzie pan na zabawę? — zapytała Aldona.
Tak.
A pójdzie pan z nami do Kamienia Babuni złożyć ofiarę?
Chcesz, żeby spotkał cię los żony furmana, tego od potoku koło kościoła?
Radek roześmiał się, a dziewczyna zrobiła obrażoną minę.
A powiedz, co to będzie za ofiara, w jakiej intencji i kto ją będzie składał? — dopytywałem się.
Niezamężne dziewczyny plotą wianki i składają je na kamieniu, aby w przyszłości miały dobrych mężów —
wyjaśnił mi Radek.
Ale ja nie jestem niezamężną dziewczyną, a do tego jestem tak brzydki, że kładzenie wianków z pewnością
mi nie pomoże — żartowałem.
Faceci muszą utworzyć wokół kamienia koło, złapać się za ręce i trzy razy je okrążyć, żeby zaklęcia dały
efekt — powiedziała Aldona. — Im więcej kawalerów, tym lepiej.
Ze mnie już chyba stary kawaler, to pewnie starczę za dwóch młodych — śmiałem się. — Kiedy wymarsz?
Niech pan będzie o dwunastej koło szkoły.
A mogę go zabrać? — zapytałem pokazując na Mieszka, który wyszedł z chałupy i robił poranną
gimnastykę.
Panie Pawle, dla nich każdy kawaler jest na wagę złota — drwił Radek.
Cicho! — huknęła na niego Aldona.
Pan Mroczek i jego Nazgule biorą w tym udział? — zapytałem pomagając Aldonie wsiąść do kajaka.
Nigdy nie szedł, ale teraz popłyniemy i go zaprosimy — Aldona ucieszyła się z pomysłu. — Pewnie będzie
się wstydził i potem będzie mu przykro, że tak dobrze się bawiliśmy.
Kajak popłynął do Kuli, a ja poszedłem do kuchni, gdzie pan Rudolf zdejmował z pieca czajnik z kawą. Po
porannej toalecie zjedliśmy śniadanie, pomogłem z Mieszkiem porządkować sieci rybaka i w południe
wsiedliśmy ze studentem do „Crusadera" i popłynęliśmy do Bydzów.
Przed szkołą zebrała się grupa około czterdziestu młodych ludzi. Mieszko przywitał się ze starymi
znajomymi i z Jagodą, którą znał ze szkoły.
- Po co zabrał pan tego wymoczka? — Aldona szeptała mi do ucha. — Widzi pan, jak patrzy na panią
Jagodę. Będzie ją bajerował całą drogę, a jest taki przesąd, że kto całą drogę gada z jednym chłopem, to z
nim pewnie spędzi całe życie.

Zauważyłem na drodze auto Batury i forda, który stał na podwórzu zamku w Starej Kiszewie. Zaraz też
stanęli obok mnie mój wróg i moja sojuszniczka. Jagoda widząc blondynkę trochę przygasła.
Na hasło dane przez Aldonę ruszył nasz pochód. Nastolatkowie w wielkiej gromadzie krzyczeli, śpiewali
przy dźwiękach gitary. Jagoda i Mieszko, rówieśnicy, szli razem i gdy na moment do nich dołączyłem
słyszałem, że rozmawiali o studiach. Wtrąciłem kilka żartobliwych uwag i próbowałem oddzielić Zuzannę
od Batury.
Jurek był tak miły, że zaprosił mnie na to urocze święto — wyjaśniła mi Zuzanna.
Nie masz wianka — zwróciłem jej uwagę.
Och, to żaden problem!
Zaraz oboje zostali w tyle zajęci zbieraniem polnych kwiatów. Nie chciałem im przeszkadzać ani Jagodzie,
której najwyraźniej dobrze rozmawiało się z Mieszkiem. Do młodzieży nie wypadało mi przyłączać się, więc
wędrowałem sam dumając i podziwiając krajobraz pól między Bydzami a Kulawą, okolonych na horyzoncie
czarnymi kreskami lasów. Ścieżką wzdłuż jeziora szliśmy na południe przechodząc przez bród na Babiaku
koło młyna. Dalej maszerowaliśmy wzdłuż zachodniego krańca Zatoki Wąskiej, by w połowie jej długości
skręcić na zachód, w ciemny bór. Tam, niecały kilometr od jeziora, leżał ogromny, długi na cztery metry i
wystający nad ziemię na metr, głaz — to był Kamień Babuni.

Znajdował się na niewielkiej polanie otoczonej lasem najeżonych gałązek świerków. Mimo mrocznej
atmosfery było tu zadziwiająco przyjemnie za sprawą słońca, które przeświecało przez czubki drzew i mięk-
kiego mchu.
Najpierw niewiasty złożyły swoje wianki. Między nastolatkami były Jagoda i Zuzanna.
Z tego co Aldona mówiła o ludowych przesądach, to wasza nauczycielka ożeni się z synem rybaka, a moja
sojuszniczka z moim wrogiem — powiedziałem nachylając się do ucha Radka. — Az kim rozmawiała
Aldona?
Ze wszystkimi, ale najdłużej ze mną — chłopak pokazał na zatrzymany czas na stoperze jego zegarka
elektronicznego.
Powstrzymałem się od wybuchu śmiechu, bo pamiętałem swoje młodzieńcze wygłupy związane z
pierwszymi szkolnymi miłościami.
Następnie męska część zachęcana przez damy stanęła w kręgu, chwyciła się za dłonie i trzy razy okrążyła
kamień. Zwieńczeniem wyprawy był piknik na mchu. I znowu Jagoda z Mieszkiem i Batura z Zuzanną tak
byli zajęci sobą że mnie pozostało towarzystwo Aldony, Marka i Radka.
Po półgodzinnym odpoczynku nasza pielgrzymka do kamienia wyruszyła do Bydzów, gdzie musiałem długo
czekać na Mieszka na przystani, aż odprowadził Jagodę do jej mieszkania w szkole. Chłopak robił wszystko,
by tylko zostać z nią jak najdłużej. Widziałem też, jak Batura i Zuzanna poszli na obiad do karczmy.
Najwyraźniej maj był dobrym czasem na zakochanie się.
Przepraszam — rzucił Mieszko wskakując do „Crusadera".
Mogłeś mnie uprzedzić, że zajmie ci to tyle czasu, to bym poszedł czegoś się napić — warknąłem.
Student widząc moją złą minę trochę się przestraszył. Chyba nawet miał wyrzuty sumienia, że tak
zmonopolizował towarzystwo Jagody.
- W porządku, tak tylko marudzę—uspokajałem go. — Widocznie jak twój tata staję się czasami zrzędliwy.
Wróciliśmy na wyspę właściwie tylko po to, żeby zjeść obiad i aby Mieszko przebrał się w eleganckie
ubranie. Pan Rudolf zgodził się na wypożyczenie promu i z Mieszkiem popłynęliśmy po studentów i Piotra.
Całą grupą wkroczyliśmy między stoły ustawione w podkowę przed karczmą, na placu między nią a
przystanią. Nim wynajęty przez Mroczka zespół grający muzykę taneczną zaczął występy, wszyscy raczyli
się jadłem i przede wszystkim napitkami. Młodzi tradycyjnie oczekiwali nadejścia zmroku. Na zabawę
przyjechała przebrana Zuzanna. Usiadła obok mnie.
Nie gniewaj się, że w czasie wycieczki do tego kamienia... — zaczęła.
Batura jest przystojniejszy — rzuciłem.
Jednak jesteś zazdrosny — Zuzanna obdarzyła mnie kuksańcem.
Cóż, miała rację. Wiedziałem, że ta ładna bluzka, nowy zapach, wypielęgnowana fryzura nie zostały
wybrane z myślą o mnie, a Zuzanna była naprawdę piękną zmysłową kobietą do tego miała podobne jak ja
zainteresowania. Gdy Zuzanna rozmawiała ze mną, Mieszko przechwycił Jagodę i nie opuszczał jej ani na
moment. Z daleka widać było, że czują się ze sobą dobrze.
Chciałam wyciągnąć coś z Batury na temat jego poszukiwań skarbu joannitów — konspiracyjnym tonem
opowiadała Zuzanna. — On od razu powiedział, że nie powinniśmy rozmawiać o tej sprawie, bo przez to
twoja osoba jest między nami, a my, to znaczy Batura i ja, powinniśmy lepiej się poznać. Powiedział, że wie
tyle samo co ty, bo o tym rozmawiacie. To prawda?

Częściowo, wczoraj Batura powiedział mi o fragmencie miecza, prawdopodobnie rycerza z zakonu
joannitów, znalezionym tu na wyspie.
Co ty powiesz?
Nasza rozmowa została przerwana pojawieniem się Batury i dwóch Nazguli. Jerzy widząc, że Jagoda i
Mieszko są zajęci sobą odesłał ludzi Mroczka. Od kiedy tylko mój wróg pojawił się na horyzoncie, Zuzanna
nie odrywała od niego oczu.
- Chodźmy zatańczyć — porwałem Zuzannę.
Właśnie karczmarz przez głośnik nadawał z magnetofonu folkowe piosenki, przy których tańczyły pierwsze,
najodważniejsze pary. Chciałem zrobić na złość Baturze, a Zuzanna chciała mu się pokazać z jak najlepszej
strony. Wygrzebywałem z zakamarków pamięci kroki tańców ludowych, a Zuzanna wirowała tak ruszając
się, by Batura zobaczył, jaka ona potrafi być zalotna. Jerzy z uśmiechem na twarzy, rozmawiając z Piotrem,
patrzył na moją partnerkę i znacząco puszczał do mnie oko.
Hasaliśmy pół godziny, a moja tancerka była niezmordowana. Gdy zagrano pierwszą balladę, najnowszy
przebój, przywarła do mnie mocno i pomyślałem, że jednak mam u niej pewne szanse. Ona opierając głowę
na moim ramieniu spoglądała w kierunku Batury. Gdy zabrzmiały ostatnie takty, odprowadziłem ją do stołu,
gdzie z ochotą rolę jej partnera przejął Batura.
Nie tańczysz? — zapytałem Piotra ocierając pot z czoła.
Żebym miał się męczyć jak ty? — udawał zdziwionego. — Chyba już jestem za stary na takie harce, wolę
dobrze zjeść i... — pokazał na szklankę wina. — Mam wysilać się jak ty, a potem wszystko stracić — zrobił
aluzję do Zuzanny i Jagody.
Kobieta zmienną jest — odparłem.
Masz rację — Piotr smutno pokiwał głową. — Posiedzimy sobie jak stare dziadki? — zapytał śmiejąc się. —
Opowiesz mi swoje przygody...
Rozśmieszyła mnie wizja nas dwóch jako staruszków narzekających na wszystko dokoła i wspominających
czasy, gdy jako młodzieńcy gotowi byliśmy na wszystko.
Co panu tak wesoło? — zagadnęła mnie Aldona wpychając szopę swoich rudych włosów między mnie i
Piotra. — Wszystkie dziewczyny panu ukradli. Chce pan, żeby chłopaki zajęli się tym blondynem?
Broń Boże! Nie róbcie tu bójek na sztachety. Błagam.
Jak pan chce. A może zatańczy pan ze mną?
Piotr tylko cicho gwizdnął, gdy z nastolatką wyszedłem na klepisko, gdzie tańczono. Wiedząc, że chłopcy
zawsze są czuli na punkcie „swoich" dziewczyn, starałem się bardzo spokojnie tańczyć z Aldoną, by nie
wykonywała żadnych nazbyt frywolnych ruchów ani gestów. Po trzech piosenkach odprowadziłem ją prosto
do Radka i czym prędzej wróciłem do Piotra.
Ty masz jeszcze jakieś szanse na znalezienie żony, aleja — Piotr udawał smutnego zaglądając do szklanki.
— Ze mną nie chcą tańczyć nawet moje studentki...
Bo są rozchwytywane przez chłopców z Bydzów — zauważyłem. — Jak pobędziesz tu dłużej, to będziesz
miał wielu ochotników do pracy na Grodzisku.
Grodzisko robię tylko do końca maja. Potem przyjedzie koleżanka i przeniesiemy siew okolicę tego
kamienia, przy którym dziś byliście. Trzysta metrów od tego miejsca jest cmentarz, a pomiędzy nim a
kamieniem podobno było pogańskie cmentarzysko. Koleżanka zajmie się też badaniem Pienińskiego
Wzgórza wskazywanego jako lokalizacja dawnego świętego gaju. Będziesz tu jeszcze do tego czasu?
Nie wiem.
A co będzie ze skarbem?
Mam tyle hipotez, a nie wiem, która może być prawdziwa.
Pozostaje ci tylko praca, to najlepsza metoda, jaką znam. Przy okazji, przypadkiem, zawsze coś odkryjesz.
Dziękuję za pocieszenie — uśmiechnąłem się.
Zabawa trwała do dwudziestej trzeciej. Potem Mieszko odprowadził Jagodę, a gdy wrócił na prom,
odwieźliśmy studentów na Grodzisko i wróciliśmy na wyspę pana Rudolfa. Nazajutrz rybak zbudził nas z
rana, żebyśmy doprowadzili się do porządku i porządnie wyglądali wożąc ludzi do kościoła.
- Paweł, ty poprowadzisz prom, a ja sobie odpocznę — powiedział pan Rudolf.
Z Mieszkiem jako załogantem kursowałem między Bydzami i Kopytem. Student poszedł na mszę, podczas
której usiadł obok Jagody. Gdy po południu Mieszko wyjeżdżał do Poznania, długo żegnał się na przystani w
Bydzach z Jagodą. Na koniec nauczycielka pocałowała go w policzek. Poczułem coś jak ukłucie szpadą.
Przyjadę za tydzień! — zapowiedział Mieszko.
Będę czekała! — odpowiedziała Jagoda.
Na twarzy pana Rudolfa na pewien czas zagościł uśmiech.

ROZDZIAŁ PIĘTNASTY

POWRÓT KŁUSOWNIKA • NOCNA ZASADZKA* POMOC BATURY • UJĘCIE ZŁOCZYŃCÓW

• RYBAK W SZPITALU • LIST Z ANGLII • TAJEMNICA PANA RUDOLFA • MARZENIA SIĘ

SPEŁNIAJĄ

Nazajutrz, w poniedziałek o świcie wypłynęliśmy na połów. W piątek pan Rudolf i Mieszko rozstawili żaki u
wejścia do Szalonki i na zachód od Kopyta. Wybraliśmy ryby przy Szalonce i wiosłowałem, byśmy
dopłynęli na zachód od Kopyta. Nie chciałem, żeby rybak włączał silnik. Po wydarzeniach ostatnich dni
potrzebowałem wyciszenia, powrotu do spokojnego, prostego życia. Pokochałem te chłodne ranki, gdy
strużki potu płynęły mi po czole, a my z mozołem przebijaliśmy się jakby po gęstej wodzie, gdy kręgi na
powierzchni jeziora ginęły we mgle jak daleka droga i gdy dulki rytmicznie skrzypiały. W takich chwilach
czułem w sobie siłę, gdy z każdym moim pociągnięciem ciężka łódź nabierała rozpędu i czasami wydawało
się, że do jej poruszania potrzeba samej siły woli.
Cieszę się, że doceniasz urok niektórych chwil — odezwał się pan Rudolf. — Natura została stworzona jako
piękna kobieta i taką zostanie, dopóki ludzie będą ją kochać, wtedy odpowiednio pielęgnowana do końca
naszych dni pozostanie tą samą. Dla mnie to jezioro nigdy się nie zmieniło.
Jest cudownie — przyznałem.
Kiedy zamierzasz wyjechać? Zdziwiony spojrzałem na rybaka.
Nie wyganiam cię — zastrzegł się pan Rudolf. — Wiem, że pewnego dnia wrócisz tam, skąd przyszedłeś.
Chcę się jakoś na to przygotować.
Nie wiem kiedy. Najchętniej zostałbym tu, ale... sam pan wie.
Wiem — staruszek zamyślony patrzył na brzegi jeziora.
Mina rybaka zrzedła, gdy zobaczył porwane sieci. Znowu ktoś, pewnie jeden z Nazguli Mroczka, bawił się
w kłusownika. Najpierw zawieźliśmy ryby do wsi, resztę za przysłowiowe psie grosze sprzedaliśmy
studentom na Grodzisku. Na molo do Mroczka popłynęliśmy z pustymi skrzynkami i porwanymi sieciami.
Pan Mroczek uważa, że kłusownicy to pana problem — powiadomił nas jeden z Nazguli. — Jeżeli nie radzi
pan sobie z tym, to może czas pożegnać rybactwo? — zwrócił się do pana Rudolfa.
Po moim trupie — odparł rybak.
Jak pan sobie życzy — mruknął Nazgul.
Ranek spędziliśmy na promie, a potem na łataniu i suszeniu sieci. Znowu musieliśmy przygotować zasadzkę
na kłusownika, ale ten nie pojawiał się. Przez te dni przygotowałem sobie z pomocą pana Rudolfa niewielkie
domostwo. Najpierw wyplantowałem kawałek równego terenu. Na nim z bali ułożyłem podłogę. W czterech
rogach ustawiłem kołki, które do wysokości metra połączyłem deskami. Pośrodku, wzdłuż osi chaty,
postawiłem dwa maszty ze wspólną poprzeczką, na które nałożyłem płachtę brezentu. W ten sposób
powstało domostwo z namiotowym dachem i drewnianą podstawą. Latem było to idealne schronienie, prze-
wiewne i w razie potrzeby ciepłe.
W piątek wieczorem przyjechał Mieszko. Pożyczył „Crusadera" i popłynął do Bydzów w odwiedziny do
Jagody.
W sobotę, wracając z porannego pilnowania sieci, odwiedziłem archeologów.
Coś ty robił cały tydzień? — pytał Piotr.
Pilnowałem sieci przed kłusownikiem — zrezygnowany machnąłem ręką. — Podejrzewam, że ludzie pana
Mroczka... — przerwałem, bo podszedł do nas Jerzy Batura.
Co zrobili? — zapytał Batura.
Ktoś tnie sieci rybackie — wyjaśnił Piotr.
—Pomogę ci w polowaniu na tych kłusowników—zaoferował się Batura.
Jaki masz w tym interes? — zdziwiłem się.

A muszę mieć? Daj tylko znać, jak będę ci potrzebny. Jerzy odszedł do wykopów.
Widzisz? — szepnął Piotr. — Zmienił się nie do poznania.
Nadal mu nie wierzę.
Wróciłem na wyspę odespać zarwaną noc. W niedzielę zastąpił mnie Mieszko, który całą sobotę spędził z
Jagodą. Chłopak wracał na studia w poniedziałek rano. Następnym razem miał przyjechać za dwa tygodnie,
kiedy i Jagoda miała wolny weekend. Wtorek upłynął nam na męczącym czuwaniu, a wieczorem przypłyną)
do mnie Batura.
Słyszałem, że Nazgule coś szykują na tę noc — powiedział. — Gdzie rozstawiliście sieci?
W Zatoce Wąskiej, przy zachodnim brzegu Kopyta — odpowiedziałem.
Pilnujcie ich! Na razie!
Batura szybko odpłynął w kierunku Kuli. Opowiedziałem panu Rudolfowi o tej rozmowie.
Trzeba będzie pilnować — mruknął pan Rudolf.
Jeśli to pułapka? Może im właśnie chodzi o to, żebyśmy tam całą noc spędzili, a oni w tym czasie przyjadą
chociażby tu, do pana chaty?
Nie przyjadą.
Skąd pan wie?
Nie zaryzykują napadu na moją ziemię.
Omówiliśmy strategię naszych nocnych działań i czekaliśmy do zmroku. Gdy nad jeziorem zrobiło się
ciemno, najpierw wyprowadziłem „Crusadera", a rybak miał wypłynąć pół godziny po mnie.
O północy przygotowaliśmy zasadzkę i ukryliśmy się w dobrych punktach obserwacyjnych: pan Rudolf w
przybrzeżnych trzcinach kilkanaście metrów od sieci, a ja przy niewielkiej kępie trzydzieści metrów od
brzegu. Leżałem na pokładzie dziobowym „Crusadera" i wpatrywałem się w nasze żaki. To była wietrzna
noc. Po niebie gnały chmury odsłaniając co jakiś czas skąpy sierp księżyca.
Około drugiej od strony stanowiska pana Rudolfa błysnęło słabe pomarańczowe światło latarki. Był to
sygnał, że rybak słyszy silnik łodzi kłusownika. Przygotowałem wiatrówkę, obok siebie położyłem mały re-
flektor halogenowy uwiązany linką do wanty.
Po chwili w ciemnościach zamajaczyła jasna plama. Biały kadłub jakiejś łodzi odbijał się w lustrze wody.
Słyszałem głosy dwóch mężczyzn, którzy klnąc przechylali się przez burty i coś robili przy żaku.
Najpierw pan Rudolf zapalił swoją latarkę i skierował ją na złodziei. Byli ubrani w kurtki przeciwdeszczowe
i kaptury nasunęli sobie na głowy tak, aby nie było widać ich twarzy.
- Mam was, łobuzy! — krzyknął pan Rudolf. — Stój, bo będę strzelał!
Oddał jeden ostrzegawczy strzał w powietrze. To nie pomogło. Zawył odkręcony na pełną moc silnik łodzi
kłusowników. By uciec spod ognia strzelby rybaka musieli wpłynąć między moją kępę a brzeg. Ten
przesmyk wykorzystaliśmy na przygotowanie pułapki. Wbiegłem na wysepkę, gdzie rosła wątła brzózka.
Szybko uwiązałem do niej linę, która umocowana do drzewa na stałym lądzie, naprężona, wisiała niecały
metr nad wodą. Gdy kłusownicy byli dwa metry od liny zapaliłem swój halogen.
Złodzieje byli zaskoczeni nagłym blaskiem i nie zauważyli linki. Jeden z nich pochylił się, a drugi skupiony
na sterowaniu został strącony do wody. Brzózka na kępie długo nie wytrzymała i kłusownik szarpiący się w
wodzie ze sznurem wyrwał ją z korzeniami.
Wycelowałem z wiatrówki do łodzi i trafiłem śrutem w przewód paliwowy. Benzyna chlusnęła do wnętrza
łodzi. Drugi kłusownik bojąc się pożaru sam wskoczył do wody. Złapałem za wiosła i ruszyłem w stronę
porzuconej łódki. W tym czasie pan Rudolf płynął do złodzieja, który wpadł do wody przez naszą pułapkę.
Siedząc twarzą do rufy, kilkadziesiąt metrów od kępy, widziałem, jak rybak pomaga wejść do łodzi
złapanemu kłusownikowi, a ten zaraz chwyta drąg leżący na dnie łodzi i uderza nim w głowę rybaka.
Krzyknąłem wzburzony takim zachowaniem. Zawróciłem „Crusadera", by pomóc panu Rudolfowi. Złodziej
uruchomił silnik rybackiej łodzi i zaczął uciekać. Postanowiłem postawić żagiel. Stanąłem, by wciągnąć grot
na maszt. Wtedy z trzcin rozległ się ryk motoru i wypłynęła stamtąd motorówka Mroczka. Sternik włączył
silny reflektor i skierował się do drugiego kłusownika. Jednak Mroczek miał powiązania z kłusownikami!
Gdy „Crusader" złapał wiatr w żagle, mógł ruszyć w pościg za łodzią uprowadzoną przez złodzieja. Na razie
wiało za słabo, ale przynajmniej utrzymywałem stały dystans do uciekiniera. Obejrzałem się. Sternik moto-
rówki pomógł wejść topielcowi, potem uderzył go i rzucił na dno. Podpłynął do porzuconej łodzi i
przycumował ją długą liną do burty, a potem także rozpoczął pościg.
Gdy tylko wypłynęliśmy na szerokie wody Jeziora Krzyżowieckie-go, na wschód od Jeleniego Ostrowu,
złapałem silniejszy, zachodni wiatr w żagle. Kłusownik kierował się na wschód, więc płynąc pełnym wia-
trem nadrabiałem dystans.
Motorówka za mną płynęła równoległym kursem, ale bardziej na północ, jakby chciała odciąć drogę
ucieczki do Kuli. Reflektor z łodzi Mroczka był skierowany na uciekającego. Ten widząc, że nie ma szans na

ucieczkę do Kuli, skierował się na południe, w stronę Bydzów. Teraz motorówka była dalej od niego, aleja
miałem szansę przeciąć jego kurs.
Przyszedł szkwał, który pchał „Crusadera", a mnie zmuszał do balastowania. Żaglówka skutecznie
blokowała drogę ucieczki do Kąta Szczupaka. Kłusownik rozpędził łódź i gnał na brzeg, na przystań w
Bydzach.
Silny snop światła z motorówki omiatający domy we wsi pobudził psy, które natychmiast podniosły rwetes.
Po minucie w kilku domach zapaliły się światłą ludzie wyglądali przez okna.
Wtedy kłusownik chwycił strzelbę pana Rudolfa i wymierzył we mnie. Zrobiłem gwałtowny zwrot. On
strzelił. Nie trafił; słyszałem, jak śrut uderza w wodę kilka metrów za moją rufą. Straciłem prędkość i
dystans do uciekającego, ale huk zaalarmował mieszkańców wsi.
Złodziej miał do brzegu zaledwie pięćdziesiąt metrów, ja sześćdziesiąt, a motorówka sto i mieliśmy szanse
dobić do plaży w Bydzach w tym samym czasie.
Gdy dno łodzi rybackiej zaszorowało o piasek na plaży, „Crusader" był trzy metry od brzegu. Porzuciłem
żaglówkę i skoczyłem do wody. Kłusownikowi zsunął się kaptur z głowy i w świetle z motorówki rozpo-
znałem twarz jednego z Nazguli. Próbował uciec do wsi, ale jednym skokiem złapałem go w pasie i
obracając się w lewo pchnąłem go do wody.
Nazgul złapał równowagę. Na jego ręce zobaczyłem opatrunek. To był ten sam, na którego polowaliśmy
przy Jelenim Ostrowie.
Moja wiatrówka — powiedziałem pokazując na jego ranę.
Wiem, że to ty! — warknął. W jego ręku błysnęło ostrze noża. Wtedy sternik motorówki najechał od tyłu na
mojego przeciwnika.
Pęd łodzi motorowej wywrócił Nazgula, który upadł twarzą do wody. Zza steru motorówki wyskoczył Jerzy
Batura.
- Zobacz, co z rybakiem! — wskazał na łódź.
Podbiegłem tam i pomogłem usiąść oszołomionemu panu Rudolfowi.
- Co za diabeł! —jęczał stary marynarz. — Ja go ratuję, a ten mnie przez łeb... Niewdzięcznik. Gdzie on?
Wskazałem w kierunku Batury, który właśnie wiązał Nazguli do drzewa na brzegu w Bydzach. Przyglądała
się temu coraz liczniejsza grupa mieszkańców wsi.
Co się dzieje, Rudolfie?! — krzyknęła sołtysina patrząc, jak wyprowadzam pana Rudolfa na brzeg. — Co ci
się stało?
To są kłusownicy, którzy niszczyli nasze sieci—wysapałem oglądając czubek głowy rybaka. Na szczęście
miał na sobie czapkę i gruba wełna ochroniła go przed rozcięciem skóry; miał tylko solidnego guza. —
Niech ktoś zadzwoni po pogotowie, pana Rudolfa trzeba zbadać.
Nic mi nie będzie — mruczał rybak.
Sołtysina podeszła do drzewa z więźniami.
Przecież to są ludzie Mroczka?! — oznajmiła zdumiona. — A ten co tu robi? — zerknęła na Baturę. — Ten
też jest od Mroczka.
Ale nam pomagał — powiedziałem. — To uczciwy człowiek.
Dziękuję za komplement — rzucił Jerzy.
Trzeba zadzwonić po pana Mroczka, żeby zabrał swoich ludzi — zwróciłem się do sołtysiny.
Może trzeba po policję? — zaproponowała kobieta.
Nie, niech Mroczek sam wytłumaczy, co jego ludzie robili przy naszych sieciach.
Sołtysina podreptała do domu dzwonić po karetkę i po Mroczka. Część ludzi poszła do domów po cieplejsze
ubrania, bo zapowiadało się ciekawe widowisko. Nazgule stali przy drzewie z opuszczonymi głowami.
Podszedłem do Batury.
Dziękuję — podałem mu rękę. — Sam nie dałbym rady.
Mówiłem, że powinieneś mi zaufać.
Pewnie teraz stracisz pracę.
Nieprędko. Mroczek wyprze się Nazguli, a mnie będzie trzymał, by udowodnić ludziom, że nie popierał tej
akcji swoich chłopców. Będę musiał się wyprowadzić z jego willi.
Zamieszkasz u archeologów.
Może jak ty znajdę jakąś wyspę?
Albo zamek — złośliwie dodałem.
Jesteś zazdrosny o Zuzannę? — ucieszył się Batura.
Nie.
Z oddali słychać było syrenę karetki pogotowia, zaraz też nadjechał Mroczek. Lekarz zadecydował, że pana
Rudolfa trzeba zabrać do szpitala na badania. Po chwili ambulans odjechał.

Czy ktoś wyjaśni mi, dlaczego moi pracownicy są uwięzieni? — Mroczek stanął pośrodku półkola
utworzonego przez mieszkańców Bydzów. — Panie Jurku, co się stało?
Pańscy ludzie próbowali ukraść ryby z sieci i zostali złapani przez rybaków na gorącym uczynku —
opowiadał Batura. — Widziałem to na własne oczy. Jeden z nich, ten, którego wcześniej Paweł postrzelił z
wiatrówki i ma ranę na dłoni, uratowany przez rybaka uderzył wybawiciela w głowę. Zachował się jak
najgorsza...
Dość! — krzyknął pan Mroczek. — To jakaś bzdura! Czemu moi ludzie mieliby rwać sieci i zabierać ryby?
Odpowiedziała mu cisza. Nikt z Bydzów nie poparł Mroczka. Każdy tu miał wyrobione zdanie na ten temat.
Nie widzicie, że to stary rybak chce doprowadzić do wojny?! — Mroczek przemawiał do tłumu. —
Sprowadził najpierw tego muzealnika — wskazał palcem na mnie. — Gdy on przyjechał, w okolicy zaczął
działać jakiś Zakon Słońca. Wyjechał z nauczycielką i dziećmi niektórych z was na wycieczkę. Czemu nie
zabrali wszystkich? Może nastolatkowie mieli służyć do ukrycia romansu?!
Wymyśla pan brednie — wtrąciłem się i z przykrością patrzyłem, jak po twarzy Jagody spływają łzy.
Ci dwaj — biznesmen pokazał na mnie i Baturę — grali przede mną wrogów, a w rzeczywistości weszli w
spółkę. Inspirowani przez zdziwaczałego rybaka postanowili mnie oczernić atakując moich ludzi! Nie
widzicie, że to akcja wymierzona przeciw mnie i całej naszej dotąd spokojnej okolicy.
Dlaczego toczy pan wojnę z panem Rudolfem? — zapytałem biznesmena. — Tylko wyspy rybaka i jego
części jeziora brakuje panu, żeby zawładnąć całym terenem i utworzyć tu ośrodki wypoczynkowe. Czy i
wtedy będzie to spokojna okolica?
Będą nowe miejsca pracy! — krzyczał Mroczek.
Takiej reakcji Mroczek się nie spodziewał. Ludzie po prostu odwrócili się i odeszli. Biznesmen stał
zdumiony, a jego usta poruszały się wypowiadając bezgłośne zdania.
- Pan zabierze tych sympatycznych młodzieńców, a ja popłynę, spakuję swoje rzeczy i wyjadę — Batura
odezwał się do biznesmena.
Ten tylko skinął głową.
Jerzy pomógł mi złapać „Crusadera" i uwiązać go do łodzi rybackiej.
Możesz przenocować u mnie na wyspie — zaproponowałem Jerzemu. — Żebyś nie jechał po nocy do Starej
Kiszewy — dodałem uśmiechając się.
Cwaniaczek! — Batura klepnął mnie w ramię.
Popłynąłem na wyspę, zostawiłem tam żaglówkę, zabrałem rzeczy Batury z pomostu na Kuli, a potem
samego Baturę z Kopyta gdzie koło plebanii zostawił samochód.
Wróciliśmy do chaty rybaka. Nie było sensu już układać się do snu, więc napaliłem w kuchni i zrobiłem nam
kawę.
- Popłyniemy po ryby? — zapytałem Baturę. — Poczciwy pan Rudolf byłby niepocieszony, gdybyśmy tego
nie zrobili.
- Jasne, kapitanie! — Batura zasalutował.
Nie będę ukrywał, że drogę do ocalałych sieci w Zatoce Wąskiej odbyliśmy bez silnika — wiosłował Batura.
Rano przywieźliśmy ryby do wsi, potem do studentów. Do Mroczka już nie płynęliśmy. Ludzie, których
przewoziłem promem do pracy, z uśmiechem witali mnie stojącego przy kole sterowym i Baturę jako
mojego pomocnika.
Dzwoniłam do szpitala do Starogardu — informowała mnie sołtysina. — Pana Rudolfa zatrzymają na
obserwacji do poniedziałku.
Będę musiał mu zawieźć jego rzeczy do szpitala, Jerzy? — spojrzałem na Baturę.
Spoko, zawiozę cię.
Po porannych kursach spakowałem trochę rzeczy rybaka do torby i pojechaliśmy z Baturą do szpitala.
Kto został na promie?! — krzyknął pan Rudolf na nasz widok.
Zaraz wracam — odpowiedziałem.
Kto ci pozwolił opuścić posterunek?!
Myślałem...
Ty nie myśl, tylko pracuj! Dam ci w skórę, jak wrócę. Batura z trudem powstrzymywał śmiech.
Chciałem panu przywieźć ubrania przybory toaletowe i małą wałówkę... — odezwałem się.
Ty myślisz, że szpital jest od tego, żeby paść brzuch? Tytoń przywiozłeś?
Miałem wielką ochotę ukarać starego marynarza za te krzyki, ale zrezygnowałem.
Tytoń i bibułki do robienia skrętów — powiedziałem podając kopertę. — Cieszę się, że jest pan w dobrym
zdrowiu. Wracam na posterunek.
I nawet nie próbuj dzwonić do syna! — usłyszałem głos pana Rudolfa gdy szedłem korytarzem.
Jak ty z nim wytrzymałeś? — dziwił się Batura.

Jestem twardy — mruknąłem.
Gdy wróciliśmy do domu, odwiozłem Baturę do obozu archeologów, którzy przyjęli go z otwartymi
ramionami i pomogli mu rozbić mały namiocik. Po południu już sam przewoziłem ludzi promem.
Wieczorem zostałem sam na wyspie i zmęczony usiadłem na werandzie. Zapaliłem fajkę, żeby chwilę
posiedzieć i ułożyć plan działania dopóki nie wróci pan Rudolf. Najpierw jednak postanowiłem pójść do
hangaru na końcu wyspy. Pomaszerowałem na zachód, przedarłem się przez zarośla i stanąłem przy
drzwiach. Położyłem dłoń na klamce i wtedy powróciły dawne wątpliwości. Uznałem, że poznanie
tajemnicy pana Rudolfa byłoby nieuczciwe. Wróciłem do chaty.
W piątek, gdy odbierałem popołudniową zmianę na przystani na Kopycie ksiądz Tadeusz wręczył mi grubą
kopertę.
- List do pana Rudolfa, z Anglii — powiedział.
Spojrzałem na imię i nazwisko nadawcy i aż oniemiałem. David G., frontmen legendarnej grupy rockowej,
której piosenka ,Learning to fly" tak podobała się panu Rudolfowi, odpisał.
Po powrocie na wyspę położyłem list na honorowym miejscu, na kredensie w kuchni. Kolejne dni upływały
mi na pracy, w samotności. Nie miałem ochoty spotykać się z ludźmi, chociaż Piotr i Batura zapraszali mnie
do archeologów. W niedzielę Batura pojechał na randkę z Zuzanną i wrócił dopiero w poniedziałek rano.
Przywiózł rybaka ze szpitala.
Pan Rudolf widząc list z Anglii wzruszył się. Czytał go w swoim pokoju. Zauważyłem, że rybak stał się
weselszy i częściej śpiewał ulubioną piosenkę. Następnego dnia pojechał do miasta. Wrócił zadowolony
niczym nastolatek po pierwszej randce.
- Pawle, dzięki tobie wiem, że na świecie są wspaniali ludzie — powiedział we wtorkowy wieczór. —
Chodź, nadszedł czas, żebym ci coś pokazał.
Poszliśmy więc do hangaru. Tam stanąłem osłupiały widokiem hydroplanu! Rybak budował samolot, dlatego
tak lubił piosenkę o lataniu, a gdy wspominałem o swoich lotach, słuchał tego z takim zainteresowaniem.
Maszyna miała brezentowe poszycie, dwa płaty główne, otwartą kabinę na dwie osoby. O ścianę oparte stało
śmigło. Brakowało tylko silnika.
- Budowałem to według tych planów — pan Rudolf pokazał mi rocznik amerykańskich miesięczników
rolniczych z okresu międzywojennego. — To miała być maszyna dla farmerów, którzy chcieliby doglądać
swoje pola. Zrobiłem wszystko tak jak tu podali. Pracowałem nad tym samolotem dwanaście lat i brakowało
mi tylko silnika. Ten człowiek, który tak ładnie śpiewał o lataniu, przysłał mi odpowiedź i czek, żebym kupił
silnik. Prosił, żebym odesłał mu swoje zdjęcie przy samolocie.
Nie odzywałem się — tak byłem zaskoczony. Niemożliwe wydawało mi się zbudowanie w garażowych
warunkach samolotu, który by bezpiecznie wystartował i wylądował.
Wie pan, żeby wznieść maszynę w powietrze, trzeba mieć specjalne pozwolenia bo może pan spowodować
katastrofę, zabić siebie i innych — zwróciłem mu uwagę.
Pomożesz mi zamontować silnik?
Uznałem, że większą szansę zapanowania nad staruszkiem będę miał asystując rybakowi w pracy.
Tak, pomogę panu — zgodziłem się.
Ale nikomu ani mru-mru — pan Rudolf położył palec na ustach.
Słowo — przyrzekłem.
Na weekend przyjechał Mieszko, który prawie cały wolny czas spędził z Jagodą często na „Crusaderze".
Mogłem się temu przyglądać siedząc na pomoście wyspy rybackiej albo Grodziska. Romans Batury i Zu-
zanny nabierał tempa i oboje znikali na całe weekendy. Mroczek i jego Nazgule nie pojawiali się w Bydzach.
Trochę bano się tego, jak biznesmen zemści się na ludziach. Batura mówił, że nie dostał wypowiedzenia, a
tygodniowe raporty składane na piśmie wrzucał do skrzynki na listy przy furtce willi Mroczka.
W następnym tygodniu przywieziono silnik. Ciężarówka z cennym ładunkiem czekała na Kopycie. Księdzu,
który z zainteresowaniem przyglądał się załadunkowi skrzyń na prom, wytłumaczyliśmy, że to nowy silnik
do kutra. Do niedzieli każdą wolną chwilę poświęcaliśmy pracy nad hydroplanem. Wieczorem, gdy byliśmy
sami na wyspie, wypchnęliśmy samolot z hangaru na wodę. Pan Rudolf wspiął się po pływaku do kabiny i
uruchomił silnik.
- Trzeba będzie skombinować dla niego jakąś kotwicę! — przekrzykiwałem ryk silnika.
Rybak pozwolił, by hydroplan odpłynął od brzegu. Jednym susem znalazłem się przy nim na pływaku.
- Niech pan jeszcze nie startuje! Nie w nocy! — krzyczałem. Rybak pokiwał głową i zawrócił. Z trudem
wepchnęliśmy samolot
do hangaru.
Nic mnie nie powstrzyma przed startem! — mówił zadowolony rybak, częstując mnie orzechówką.
Błagam pana, niech pan tego nie robi —jęczałem.

Poleci, słowo ci daję — pan Rudolf kładł mi dłoń na ramieniu. Nie wierzyłem, ale też nie chciałem zdradzić
gospodarza, więc milczałem. Poniedziałek i wtorek były dniami deszczowymi, więc nie nadawały się na
pierwszy lot. W środę i czwartek wiał wschodni wiatr. Dopiero w piątek doczekaliśmy się niezbyt mocnego,
ale równego wiatru z zachodu.
Wieczorem, po wczesnej kolacji wyprowadziliśmy hydroplan na wodę.
Przeczytaj! — pan Rudolf podał mi pisma urzędowe sprzed kilku lat. Wynikało z nich, że urzędowa komisja
uznała konstrukcję samolotu za zdolną do latania i czekano na montaż silnika, by przeprowadzić testy
dopuszczające. — Teraz mi wierzysz?
Ani trochę!
Ale polecisz?
Jak mamy się rozbić, to we dwóch!
Założyliśmy kamizelki ratunkowe, czapki pilotki i nasz hydroplan sterowany przez siedzącego w przednim
fotelu pana Rudolfa odpłynął w kierunku Szalonki. Byłem ciekaw, co powiedzą ludzie, gdy zobaczą samolot.
Pan Rudolf przeżegnał się, odkręcił gaz, poruszył klapami i ruszyliśmy przed siebie. Gdy tylko pokonaliśmy
pierwsze pięćdziesiąt metrów po wodzie, wiedziałem, że nam się uda, że się wzniesiemy. Na wysokości
Kopyta promienie słońca odbijające się od fal zaczęły szybko znikać z tyłu jak skry buchające z pędzącego
parowozu. Wykręciliśmy nad kościołem, przelecieliśmy nad willą Mroczka.
Biznesmen tak zapatrzył się na nas, że wylał sobie sok na koszulę. Dorośli i dzieci w Bydzach stali
oszołomieni z zadartymi głowami. Pomachałem ręką do nich i do archeologów na Grodzisku. Całe jezioro
leżało u mych stóp. Patrzyłem na polanę, gdzie leżał szary Kamień Babuni, na Pienińskie Wzgórze za willą
Mroczka, na rozkopane Grodzisko i na Półwysep Kopyto, w samym środku, z księdzem Tadeuszem żegna-
jącym nas znakiem krzyża.
Pan Rudolf szczęśliwy kręcił się nad jeziorem udowadniając wszystkim, że marzenia mogą się spełnić.

ZAKOŃCZENIE

Gdy unosiliśmy się w powietrzu, strach został zagłuszony przez euforię tym większą, że byłem już pewien,
gdzie należy szukać skarbu joannitów. Teraz marzyłem, żeby jak najszybciej znaleźć się na dole.
- Lądujmy! — krzyknąłem do pana Rudolfa stukając go w ramię. On pokiwał głową, poleciał na zachód
nisko przelatując nad Jelenim Ostrowem i zaczęliśmy obniżać lot. Uderzenie w wodę przy braku wprawy ze
strony pilota można było uznać za udane, bo przeżyliśmy. Mocowanie pływaków zajęczało i zdawało się, że
hydroplan zaraz się rozbije. Po dwóch odbiciach się od wody mknęliśmy dalej i chyba pan Rudolf nie
wiedział, jak wyhamować.
- Niech pan zmniejszy gaz i ustawi go pod wiatr! — poradziłem. Rybak posłusznie wykonał polecenie, ale
skręcenie nie było rzeczą
prostą. Na szczęście gdy ustawiliśmy się bokiem do wiatru, już straciliśmy pęd. Niestety, przed naszym
dziobem pojawiła się wyspa i mimo wysiłków domorosłego pilota nie mogliśmy zmienić kursu.
Hamowanie było brutalne, bo pływaki zakopały się w przybrzeżnym piasku, a nas pochyliło do przodu.
Śmigło pękło i jedno z dwóch jego piór odleciało w stronę chaty wybijając okno. Silnik wbił się do kabiny
zatrzymując zaledwie kilka centymetrów od kolan pana Rudolfa. Urządzenie jeszcze chwilę warczało, aż
zakaszlało i zgasło.
Rozcierałem czoło, którym uderzyłem o obręcz kabiny, i zdjąłem pilotkę.
Żyje pan? — zapytałem rybaka.
Tak — usłyszałem spokojną odpowiedź.
Musi pan zamontować w kabinie poduszki powietrzne — żartowałem. — Musi pan też poćwiczyć
lądowanie.
Ten samolot więcej nie poleci.
Czemu?
Rybak nie odpowiedział, ale wtedy usłyszałem skrzypienie i cały górny płat trzymający się na dwóch
dźwigarach zsunął się na piasek, wyrywając mocowania i linki od klap.
Chyba już po samolocie — pan Rudolf westchnął.
Chyba tak.
Z trudem wyszedłem ze swojego fotela a potem otworzyłem drzwiczki w kadłubie i pomogłem panu
Rudolfowi wydostać się z rozbitej maszyny.
Nie żal panu? — zapytałem rybaka, gdy już siedzieliśmy na trawie i paląc fajki przyglądaliśmy się rozbitemu
hydroplanowi. — Warto było pracować kilkanaście lat, by go rozbić?

A co? Miałem uczyć się pilotowania? Nikt starego nie chciałby uczyć.
Mógł pan poprosić jakiegoś pilota.
Samemu pilotować to jest frajda...
Coś mi się przypomniało. Pobiegłem do swojego namiotu i przyniosłem aparat fotograficzny.
- Musimy zrobić zdjęcia dla pańskiego sponsora z Anglii — wyjaśniłem.
Rybak uśmiechnął się i zadowolony pozował niczym jeden z pionierów lotnictwa z zawadiacko założoną
pilotką, z fajką w ustach, dumnie oparty o wrak. W obiektywie ujrzałem coś, co mnie rozśmieszyło. W stro-
nę naszej wyspy sunęły łódki, kajaki ludzi z Bydzów i wielka łódź motorowa pana Mroczka.
- Trzeba będzie ludziom opowiedzieć historię pierwszego lotnika z Bydzów — śmiałem się.
Pierwszy raz usłyszałem jak staruszek rechotał, a po chwili obaj tarzaliśmy się po ziemi nie mogąc
powstrzymać śmiechu i łez.
Mroczek pewnie myślał, że go zbombardujemy—powiedział pan Rudolf trzymając się ze śmiechu za brzuch.
Krowy w Bydzach przestaną dawać mleko — żartowałem. — Albo każą pana spalić jak czarownicę, albo
postawią panu pomnik.
Wyobrażałem sobie miny ludzi, którzy nagle nad jeziorem zobaczyli samolot pilotowany przez starego
rybaka.
Wyprawa łodzi i łódek dotarła do naszej wyspy. Ludzie nie mogli oderwać wzroku od wraka dopiero po
jakimś czasie patrzyli na rybaka i na mnie.
- Co to za żarty? — zapytał Mroczek w imieniu całej społeczności. — Kto panom pozwolił...
- ...latać po moim niebie? — naśladowałem głos Pawlaka ze znanej komedii.
Ludzie roześmieli się.
Powiadomię policję! — odgrażał się biznesmen.
Samoloty nie mogą latać nad pana domem? — rybak dziwił się.
Miał minę niewinną jak dziecko i to do reszty rozbawiło ludzi. Wszyscy, nawet Mroczek, zaczęli się śmiać.
Pan Rudolf opowiadał, jak kilkanaście lat, w tajemnicy przed wszystkimi zbudował maszynę, bo bardzo
chciał latać, samemu pilotować samolot.
- Jeździłem samochodem, sterowałem różnymi statkami, tylko samolotem nie latałem — wyjaśnił na koniec.
Rybak obiecał, że więcej nie poleci, a hydroplan na zawsze zostanie zamknięty w hangarze.
W niedzielę po mszy zapraszam wszystkich na odkrycie skarbu — powiedziałem, gdy ludzie już odchodzili.
Jakiego skarbu? — zainteresował się Mroczek.
To skarb ukryty przez zakon joannitów. Może będzie znajdował się na pana ziemi, ale zgodnie z prawem
należy on do państwa.
Nie zdradziłem żadnych szczegółów, więc wszyscy musieli odpłynąć zaintrygowani nie tylko samolotem, ale
i skarbem. W sobotę odwiedziłem Piotra.
Ale wycięliście numer! — śmiał się archeolog. — Myślałem, że to pudło zaraz się rozleci.
Ja też spodziewałem się tego w każdej chwili.
Ludzie mówią, że odkryłeś miejsce, gdzie jest skarb.
Mam poważne przypuszczenia. Jak tam wasze wykopaliska?
Dotarliśmy do warstw, gdzie odnajdujemy fragmenty wczesnośredniowiecznej ceramiki. Zapewne przez
wiele lat przed najazdem było tu grodzisko.
Odwiedziny na Kopycie potwierdziły moje przypuszczenia. Popłynąłem tam „Crusaderem", chodziłem
pomiędzy krzakami, wokół kościoła i nabrałem pewności.
W niedzielę, gdy wieźliśmy ludzi na mszę, Aldona usiadła obok mnie na dziobie.
Wykiwał nas pan — oświadczyła z wyrzutem.
Jak was oszukałem?
Nie mówił pan ani słowa o samolocie.
Bo pan Rudolf zobowiązał mnie do zachowania tajemnicy.
A ten skarb? Sam go pan znalazł.
Przypadkiem, dopiero gdy wzniosłem się w powietrze i wszystko zobaczyłem z innej perspektywy.
Ciekawe — mruknęła obrażona dziewczyna.
Obiecałem, że będziecie przy odkryciu skarbu? Słowa dotrzymam.
Ale przy tym będą wszyscy.
Nie bądź takim skąpiradłem — roześmiałem się. Na przystani na Kopycie czekał na nas ksiądz Tadeusz.
Oszukaliście mnie — pogroził nam palcem. — Jestem pewien, że te skrzynki zawierały jakieś części
samolotu.
Przepraszamy księdza — pan Rudolf nisko się skłonił.
Nie mnie obraziliście... — ksiądz znacząco spojrzał w niebo.

I jak Ikar zostaliśmy ukarani za naszą pychę, ale obiecuję, że wynagrodzimy to parafii — odezwałem się.
Z tego skarbu, co znajdziecie? Uśmiechnąłem się robiąc tajemniczą minę.
Łobuzy! — ksiądz żartobliwie pogroził nam palcem.
Na mszy siedzieliśmy w ostatnim rzędzie, na dworze, ale i tak spojrzenia wszystkich cały czas kierowały się
w moją stronę.
- Jak zapowiadał Paweł Daniec, chętni do odszukania skarbu joannitów mogą zostać przed kościołem —
powiedział ksiądz Tadeusz na zakończenie ogłoszeń parafialnych.
Prawie cała wieś została. Musiałem wykorzystać nagłośnienie z kościoła, żeby lepiej było mnie słychać.
Opowiedziałem historię zawartą w dokumencie, o przypuszczeniach co do tego, w jakim zamku mogła być
skrytka i wreszcie o wynikach badań archeologów na Grodzisku.
- Dopiero przedwczoraj, gdy leciałem samolotem nad jeziorem, zrozumiałem sens wskazówek
prowadzących do skrytki — przemawiałem. Na chwilę umilkłem, bo zauważyłem, że do tłumu dołączyli
Jerzy Batura i Zuzanna. — Może wyda wam się to dziwne, ale stoimy na miejscu niewybudowanego zamku
joannitów. Trójkątny kształt półwyspu zwężający się ku północy, z fosą zasilaną wodami strumienia
Furmańskiego, był dobrym miejscem do obrony. Szalonka pozwalała utrzymać komunikację przez Wierzycę
ze Starogardem i Wisłą. Jedyne co zdołano tu wybudować to zapewne kaplica, rozbudowana później do
wielkości kościoła. Za to na Grodzisku powstała strażnica, której zadaniem było baczenie na jezioro na
tyłach zamku i powstrzymanie szturmujących zimą po lodzie, bo wtedy zamek główny stawał się dostępny
ze wszystkich stron.
Ale co ze skarbem? — dały się słyszeć głosy zniecierpliwionych.
Depozyt miał być ukryty w miejscu, gdzie „wśród trzech pogan stanął krzyżowiec". Ci trzej poganie to:
Grodzisko, gdzie archeolodzy odnaleźli fragmenty ceramiki z czasów pogańskich, okolice pogańskiego
cmentarzyska koło Kamienia Babuni oraz Pienińskie Wzgórze, gdzie składano ofiary w świętym gaju. W
sercu tego trójkąta stoi wasz kościółek — ów krzyżowiec, a w zamierzeniu zamek joannitów—rycerzy
krzyżowych.
Skarb jest w kościele? — dziwił się Mroczek.
—Nie. Pamiętajcie, że złoto mógł odebrać ten, który „odrzucił wszystko i jeszcze dał siebie". To oznacza
chrzest, bo podczas tego sakramentu poganin odrzucał całe swoje poprzednie życie i oddawał je Bogu.
Raz, podczas remontu, przesuwaliśmy chrzcielnicę i nic nie zauważyłem — wtrącił ksiądz Tadeusz.
Bo tam — wskazałem trzydzieści metrów w bok od kościoła — była chrzcielnica dla pogan, których —
wzorem Jana Chrzciciela — chrzczono zanurzając całych w wodzie.
Wszyscy rzucili się w kierunku wskazanych krzaków.
Tu jest jakaś zaśmiecona studnia — ktoś krzyknął.
Dlatego trzeba te wszystkie śmieci wybrać — powiedziałem. Na dany znak pan Rudolf przyniósł z kutra
duże worki na śmieci i dwie łopaty. Najpierw Marek i Radek wyplantowali teren wokół półtorametrowej
średnicy, kamiennej cembrowiny. Naszym oczom ukazały się schodki prowadzące do studni. Rzeczywiście
pełno w niej było śmieci sprzed lat, które łopatami załadowaliśmy z panem Rudolfem do worków. Pod
naszymi stopami pojawiła się drewniana pokrywa, z dwoma żelaznymi uchwytami. Na tę okazję
przygotowaliśmy liny, które ochoczo chwycili chłopi i wyciągnęli klapę.
Po wczorajszym rekonesansie wiedziałem, czego powinienem się spodziewać, więc przygotowałem też
piankę do pływania, którą na wszelki wypadek przywiozłem jadąc nad jezioro. Miałem ją założoną, ukrytą
pod normalnym ubraniem.
Naszym oczom, po podniesieniu przykrycia ukazały się kolejne, zanurzone w wodzie, porosłe wodorostami,
trzy schody prowadzące na platformę, na której zapewne dokonywano chrztu.
Zdjąłem ubranie, założyłem maskę i zszedłem do wody. Gdy stałem na dnie, woda sięgała mi do piersi.
Nabrałem haust powietrza i zanurkowałem. Pod wodą sprawdzałem ściany i kamienną podłogę. Gdzieś mu-
siała być dziura, którą dopływała tu woda. Byłem około trzech metrów pod powierzchnią ziemi, na poziomie
tafli jeziora. Za trzecim zanurzeniem odkryłem w ścianie, obok schodów, niewielki otwór półmetrowej
średnicy. Włożyłem w mego rękę i odkryłem, że jest tam pomieszczenie, w którym jest powietrze.
Jeszcze raz zrobiłem głęboki wdech i wsunąłem się do dziury. Prześliznąłem się przez otwór i znalazłem się
w niewielkiej komorze o powierzchni dwa na dwa metry. Jej środkiem płynęła w kanale woda. Pod ścianami
w skrzynkach i luzem leżały skarby: złote kielichy, skromne, ale z pięknymi zdobieniami; monety z różnych
krajów; pierścienie; brosze; naszyjniki; dwa diademy; ozdobne pasy; nawet srebrne ostrogi. Wszystko to
skrzyło się niebotycznym bogactwem, kamieniami, złotem.
Nie myślałem w tym momencie o wartości skarbu. Przypomniałem sobie wtedy słowa Jakuba de Vitry,
biskupa Akry, które posłużyły jako przysięga ludzi, którzy złożyli się na ten skarb: „Bo nie ważcie się prze-
żyć ani jednego dnia w takim stanie, jakim nie ważylibyście się umrzeć". Nie żałowałem ani jednego dnia

spędzonego u rybaka i nie żałowałem skarbu, który miał spocząć w muzealnych sejfach.

Nie da się ukryć, że wkrótce wyjechałem znad Jeziora Krzyżowiec-kiego, długo żegnając się z panem
Rudolfem. Wróciłem do pracy, gdzie otrzymałem nowe zlecenie.

Na Kopyto wróciłem po kilku latach na smutną uroczystość. Był to pogrzeb starego rybaka. O dziwo,
okolica nie zmieniła się, nie licząc tego, że na wyspie był prąd — to był warunek, pod jakim Jagoda zamie-
szkała tam z Mieszkiem.
Syn tego wspaniałego człowieka po uroczystości powiedział mi w sekrecie, że zgodnie z wolą ojca włożył
mu do trumny złamane śmigło.

KONIEC