WIĄZARY DACHOWE

Dach składa się z pokrycia (papa, blacha itp.), podkładu (deskowanie, płyty i inne) oraz
konstrukcji nośnej. Zespół tych elementów tworzy górne przykrycie budynku chroniące go
przed opadami atmosferycznymi.
Konstrukcję nośną stanowią najczęściej wiązary drewniane. W przestrzeni ograniczonej
więźbą dachową znajduje się poddasze, które przy większych pochyleniach dachu może być
wykorzystywane dla celów użytkowych. Przy dachach płaskich poddasze może być tylko
wówczas wykorzystywane, gdy są dostatecznie wysokie ściany ponad najwyższą
kondygnacją.

Dachowe konstrukcje ciesielskie
Wiązar krokwiowy
Wiązar krokwiowy składa się z dwóch krokwi formujących trójkąt równoramienny. Jest to
ustrój rozporowy, w którym siła pozioma przejmowana jest w budynkach drewnianych przez
belki stropowe drewniane. W budynkach murowanych ze stropami żelbetowymi rozpór
przejmowany jest przez poziomą belkę (murłatę) spoczywającą na stropie zakotwioną
śrubami co 2,0-2,5 m w wieńcu żelbetowym. Wiązary krokwiowe stosuje się przy rozpiętości
do 6,0 m w świetle.

Aby nie dopuścić do złożenia się dachu pod działaniem sił wiatru, łączy się krokwie, zaraz
po ich ustawieniu, ukośnie przybitymi do spodu krokwi deskami, tzw. wiatrownicami. W
dachu, w którym pokrycie układane jest na deskowaniu, wiatrownice można zdjąć po
przybiciu desek, ponieważ deskowanie (każda deska przybita jest do krokwi dwoma
gwoździami) stanowi sztywną tarczę lepiej usztywniającą dach niż wiatrownice. Natomiast w
przypadkach, w których pod pokrycie daje się łaty, konieczne jest pozostawienie wiatrownic
na stałe. Łaty mają niewielki przekrój i są rzadko rozstawione — dlatego też nie mogą
skutecznie chronić dachu przed działaniem sił poziomych.

Wymiary przekroju krokwi wynikają z obliczeń statycznych. Krokwie pracują na zginanie i
ściskanie. Przekrój krokwi zależy od obciążenia, rozpiętości i pochylenia połaci dachowych.
Na podstawie obliczeń statycznych otrzymujemy przekroje znacznie oszczędniejsze, niż sto-
sowane dawniej tradycyjne wymiary. Najczęściej przekrój krokwi wypada w granicach 5x12
do 5x16 cm tradycyjnie (7 x 14 lub 10 x 14 cm). Nie należy dawać krokwi cieńszych niż 5
cm, ponieważ trudno jest wtedy przybić deskowanie, zwłaszcza w miejscu łączenia desek na
krokwi.

Wiązary jętkowe

Przy rozpiętościach wiązarów większych niż 6,0 m krokwie muszą być podpierane
poziomymi elementami —jętkami. Jętka stanowi dla krokwi podporę w niewielkim stopniu
sprężystą. Każda para krokwi łączona jest jętką, którą przybija się do boku krokwi
gwoździami. Stosowane dawniej wpuszczanie jętki w krokiew na tzw. jaskółczy ogon
osłabiało krokiew w miejscu występowania największych momentów zginających.

Wiązary

krokwiowe z jętką nie podpartą stosuje się przy rozpiętości wiązarów 6—7,5 m.
Jętkę umieszcza się nie niżej niż w połowie wysokości wiązara, lecz nie wyżej niż w
odległości 0,6 długości krokwi licząc od jej dolnego oparcia. W przypadkach lokalizowania
pomieszczeń użytkowych na poddaszu jętka spełnia równocześnie rolę belki stropowej. Jej
przekrój zależy od tego, czy jest tylko elementem więźby, czy również belką stropową. W
pierwszym przypadku jętka jest ściskana, z możliwością wyboczenia. Aby zmniejszyć
długość wyboczeniową, przybija się na wierzchu jętek deskę stężającą, a w polu co 4-5 jętkę

daje się poziomą kratownicę stężającą. W jętkach niosących strop stężenie jest niepotrzebne,
ponieważ jętki są w tym przypadku wystarczająco usztywnione przez deski podsufitki.
Wiązary tego typu stosuje się przy pochyleniach połaci dachowych nieco większych niż
pochylenia wiązarów krokwiowych.

Wiatrownice stężające krokwie daje się tak samo jak w wiązarach krokwiowych.

Wiązary płatwiowo-kleszczowe

Wiązary płatwiowo-kleszczowe, podobnie jak wiązary jętkowe, mogą być stosowane

przy rozpiętości do 12,0 m. Wiązary płatwiowo--kleszczowe składają się z krokwi, słupów i
kleszczy. Krokwie opierają się na płatwiach: kalenicowej, pośredniej i stopowej. Podwójne
kleszcze występują w miejscach, gdzie są słupy. Kleszcze obejmują słupy i przyległą krokiew
oraz ujmują swym wrębem płatew. W tym miejscu powstaje dosyć sztywny węzeł
wpływający korzystnie na sztywność całego ustroju.

Wiązar, w którym występują wszystkie elementy więźby, tj. słup, kleszcze i krokwie,

nazywa się pełnym wiązarem. Wiązary bez słupów i kleszczy nazywają się wiązarami
pustymi.

Schody i pochylnie

• W budynkach jednorodzinnych :

szerokość biegu : 0,80 m

szerokość spocznika : 0,80 m

max. wys. stopni :

0,19 m

• W budynkach wielorodzinnych :

szerokość biegu : 1,20 m

szerokość spocznika : 1,50 m

max. wys. stopni :

0,175 m

– Liczba stopni w 1 biegu schodowym : nie mniej

niż 3 ,

i nie więcej niż :

- w budynku opieki zdrowotnej – 14 stopni,

- w innych budynkach – 17 stopni

Powyższe nie dotyczy budynków 1-rodzinnych i zagrodowych.

Liczba stopni w jednym biegu schodów zewnętrznych nie powinna wynosić więcej niż 10.

Usytuowanie

pochylni

Przeznaczenie pochylni

na zewnątrz bez
przekrycia
% nachylenia

wewnątrz budynku lub
pod dachem %
nachylenia

Do ruchu pieszego i dla osób niepełnosprawnych
poruszających się przy użyciu wózka inwalidzkiego, przy
wysokości pochylni:
a) do 0,15 m
b) do 0,5 m
c) ponad 0,5 m*

)

15
8
6

15
10
8

Dla samochodów w garażach wielostanowiskowych:
a) jedno- i dwupoziomowych
b) wielopoziomowych

15
15

25
15

Dla samochodów w garażach indywidualnych

25

25

*

)

Pochylnie do ruchu pieszego i dla osób niepełnosprawnych o długości ponad 9 m powinny być

podzielone na krótsze odcinki, przy zastosowaniu spoczników poziomych o długości co najmniej 1,4
m.

Schody żelbetowe

Schody o konstrukcji żelbetowej należą obecnie do najczęściej stosowanych zarówno w
budownictwie mieszkaniowym, jak i użyteczności publicznej. Rozróżnia się schody
prefabrykowane i wykonywane na placu budowy. Podparcie biegu schodów może być
realizowane w dwojaki sposób - jako schody wspornikowe albo oparte na podporach .

Schody wspornikowe
Schody takie składają się z prefabrykowanych lub monolitycznych stopni wspornikowych
oraz płyt spocznikowych. Stopnie są jednostronnie zamocowane w ścianie o konstrukcji

żelbetowej, betonowej lub murowanej (długość oparcia min 25 cm). Ściana ta powinna
zapewniać dobre warunki utwierdzenia tzn. powinna być pozbawiona otworów nad i pod
zamocowaniem, powinna być wykonana z cegły pełnej na zaprawie co najmniej cementowo
– wapiennej.
Wysięg stopni wspornikowych nie przekracza na ogół 1,20 m.
W przypadku schodów wspornikowych monolitycznych, płytę biegową należy zamocować w
murze za pośrednictwem wieńca żelbetowego .
Schody policzkowe
Do schodów policzkowych zaliczamy te, które stopnie w poszczególnych biegach podpiera
jedna lub więcej belek policzkowych. Belki policzkowe są to skośnie położone elementy
nośne, wsparte zwykle na belkach spocznikowych.
Schody policzkowe dzielimy w zależności od liczby belek policzkowych w biegu schodów
oraz od sposobu zamocowania. Podparcie stopni może być następujące:
- z jednej strony oparte na murze klatki schodowej , z drugiej na belce policzkowej
- z obydwu stron podparte belkami policzkowymi
- oparte na jednej belce policzkowej

Schody płytowe
Sposoby kształtowania schodów
Monolityczne stopnie żelbetowe wykonuje się bezpośrednio na budowie (w szalowaniu).
Biegi schodów razem ze spocznikami tworzą monolityczna całość . Spocznik jest to pozioma
konstrukcja łączą ca dwa biegi schodów.
Spocznik może być oparty na całym obwodzie lub jego części (belką spocznikowa,
podciągiem, ścianami, biegami sąsiadującymi i ich elementami nośnymi). Wykończenie
powierzchni spoczników jest ściśle powiązane z rozwiązaniem wykończenia biegów
schodów i powinno sobie odpowiadać parametrami estetyczno- technicznymi. Współcześnie
wykonuje się konstrukcję spocznika w taki sposób aby od dołu posiadał gładka powierzchnię
bez widocznych belek spocznikowych.
Zasady konstrukcji schodów płytowych
Schody płytowe wykonywane są dwoma sposobami. Najczęściej spotyka się biegi opierające
się na wylewanych belkach spocznikowych, które wpuszczane są w ściany klatki schodowej.
Belka spocznikowa jest równocześnie oparciem dla płyty spocznikowej . W przypadku gdy
nie można oprzeć belek spocznikowych na podłużnych ściankach klatki schodowej, wówczas
projektuje się płytę ciągłą dwukrotnie łamaną o rozpiętości w rzucie równej długości szybu
klatki schodowej.
W budownictwie prefabrykowanym zamiast biegów wylewanych daje się gotowe elementy
biegów, często z gotowymi okładzinami lastrykowymi na stopniach. Spoczniki są również
wykonane z elementów prefabrykowanych z odpowiednim wyprofilowaniem dla oparcia
biegów.
Biegi schodów wykonuje się przez nałożenie na płytę żelbetowa gotowych stopni lub
jednocześnie z betonowaniem płyty betonuje się poszczególne stopnie.
Schody płytowe stosowane są w budynkach o dużym natężeniu ruchu takich jak: domy
towarowe szkoły, budynki administracyjne, pawilony wystawowe.

Wykonywanie schodów żelbetowych monolitycznych
Wykonywanie monolitycznych schodów żelbetowych , niezależnie od rodzaju konstrukcji
schodów rozpoczyna się od montażu deskowania. Najpierw wykonuje się deskowanie
podniebienia schodów, nad którym w odstępie odpowiadającym grubości płyty ustawia się
formę biegu przy ścianie i policzkach z przybitymi deskami ograniczającymi czoła stopni.

Ostatnim etapem budowania schodów monolitycznych jest ułożenie zbrojenia i betonowanie ,
które wykonuje się stopniowo od dołu ku górze.

Rys.17 Sposób wykonania schodów płytowych monolitycznych z płytą łamaną:
a) przekrój podłużny przez płytę biegowo – spocznikową
b) fragment deskowania przez płytę biegową
Oznaczenia: 1- zbrojenie podłużne (główne) płyty biegowo – spocznikowej, 2- zbrojenie
rozdzielcze, 3- deskowanie podniebienia schodów, 4- deski ograniczające czoła stopni, 5-
deski ograniczające szerokość biegu, 6- konstrukcja wsporcza

Schody żelbetowe prefabrykowane

W zależności od rodzaju i wielkości elementów klatki schodowej rozróżniamy klatki
schodowe :
- montowane z elementów prefabrykowanych
- montowane z płyt
- montowane z elementów prefabrykowanych układanych na monolitycznej konstrukcji

biegu schodów i spocznika

Schody drewniane

Schody drewniane wykonuje się przeważnie z drewna sosnowego chociaż lepsze, lecz
znacznie droższe jest drewno dębowe. To ostatnie używa się głównie na stopnie ze względu
na większą trwałość i odporność na ścieranie. Nie należy stosować drewna świerkowego ani
jodłowego z powodu dużo większej ścieralności od drewna sosnowego. Drewno na schody
musi być suche ponieważ drewno mokre paczy się i pęka. Dla zwiększenia odporności
ogniowej stosuje się specjalne impregnaty oraz od spodu schodów tynki mineralne lub płyty
suchego tynku.
Rozróżniamy trzy typy konstrukcji schodów drewnianych: schody drabiniaste, schody
policzkowe ze stopniami wsuwanymi i schody siodłowe ze stopniami nakładanymi. Schody
drewniane mają zastosowanie w budownictwie niskim, do dwóch kondygnacji oraz w
budynkach jednorodzinnych i gospodarczych.

Schody drabiniaste

Schody drabiniaste znajdują zastosowanie jako schody pomocnicze. W domach
jednorodzinnych stosuje się je jako połączenie parteru z piwnicą czy poddaszem. W
budownictwie przemysłowym stosuje się je najczęściej w kotłowniach i maszynowniach.
Schody drabiniaste mają duży kat nachylenia biegów 45 – 60

o

. Dzięki temu zabierają w

rzucie mało miejsca, a umożliwiają pokonanie dużej różnicy poziomów. Szerokość stopni
waha się od 8 do 20 cm, wysokość od 22,5 do 31,5 cm. Zależność szerokości od wysokości
stopni wyraża wzór:

h = 37,5 – 0,75 s

gdzie: h – wysokość stopnia [cm]

s - szerokość stopnia [cm]

aby poruszanie się po schodach drabiniastych było bezpieczne, właściwa szerokość stopnicy
musi być większa i wynosić 24 – 28 cm, a szerokość biegu 60 – 70 cm. Po obu stronach biegu
mocuje się balustradę. W niektórych przypadkach wystarczy sama poręcz, która umożliwi
pewniejsze i wygodniejsze korzystanie ze schodów.
Schody drabiniaste projektuje się najczęściej bez podstopnic i wykonuje z drewna lub stali.
Na rysunku nr 1 znajdują się schody drabiniaste w budynku mieszkalnym o większej
szerokości stopni oraz biegu.

Schody drabiniaste składają się z policzków wykonanych z bali o grubości 5-7cm i o
szerokości 23-28 cm , ze stopniami z desek o grubości 39-50 mm i szerokości 25-30 cm
wsuniętych od przodu w policzki w odstępach na jaskółczy ogon, na czopy lub zwykły wpust.
Stopnie łączy się z policzkami na jaskółczy ogon lub na wpust, leż wówczas należy ściągnąć
belki policzkowe dwiema śrubami – ściągaczami, aby belki policzkowe nie rozsuwały się.
Spód biegu można odeskować lub obłożyć płytami suchego tynku aby zamknąć prześwity
między stopniami i stworzyć gładką powierzchnię.
Schody policzkowe wsuwane
Elementem nośnym są policzki które jednocześnie stanowią boczna osłonę biegów.
Wykonuje się je z bali o grubości 6-7 cm i szerokości 27-33 cm. Ze względu na ekonomikę
konstrukcji można policzki przyścienne wykonać z bali o cieńszym przekroju ze względu na
bezpośrednie zamocowanie ich w ścianie. Szerokość policzków jest uzależniona od
szerokości i wysokości stopni ponieważ powinna zapewnić 3-4 cm odległość bruzdy na
stopień od powierzchni górnej policzka oraz 4-5cm od dolnej powierzchni belki policzkowej.
Stopnie wykonuje się z desek o grubości 4-6 cm i szerokości 28-36 cm z wyokrąglonym
wykończeniem przedniej krawędzi podnóżka. Przednóżki wykonuje się z desek o grubości 2-
3cm i szerokości 15-19 cm , mocuje się je w bruzdach belek policzkowych a następnie
przybija dołem do tylnej krawędzi podnóżka.
Zewnętrzne belki policzkowe mogą być oparte na słupie lub belce spocznika. Przy oparciu
belek policzkowych na belkach spocznikowych, po ustawieniu policzków we wnekach
spocznika wsuwa się stopnice i podstopnice w wycięcia wykonane w belkach policzkowych.
Stopnie można wsuwać od góry lub od dołu policzka. Policzki ściąga się dwiema śrubami
(ściągaczami). Na rys. przedstawiono schody ze stopniami wsuwanymi od dołu.

Schody policzkowe nakładane
Schody ze stopniami nakładanymi pokazane na rys.3 nazywane są również schodami
siodłowymi.
Belki policzkowe są wykonane z bali o grubości 6 – 7 cm i szerokości 29-37 cm, wyciętych
schodkowo w sposób zapewniający zachowania dolnego pasa belki bez wycięć o wysokości
14 - 18 cm . Stopnie leżą na wycięciach belki policzkowej są wysunięte za przednóżek i przed
wewnętrzny policzek schodów. Stopnie mocuje się do belek za pomocą śrub. Pomimo
zużycia większej ilości drewna na policzki niż w schodach ze stopniami wsuwanymi schody
siodłowe są chętniej stosowane z powodu ładnego wyglądu.

OKNA

Zadaniem okna jest przepuszczanie światła do wnętrza pomieszczenia, a jednocześnie
zabezpieczenie wnętrza przed wpływem czynników atmosferycznych. Najczęściej okna
wykonywane są z drewna, PVC rzadziej z aluminium. Umiejętny dobór okien i drzwi w
budynku nie tylko umożliwia dostęp właściwej ilości światła, ale w ogromnym stopniu
kształtuje jego indywidualny charakter i atmosferę wnętrza.
Okna, drzwi balkonowe i drzwi wejściowe są integralną częścią ściany zewnętrznej budynku i
w związku z tym pełnić muszą przynależne temu funkcje:
• Ochrona wnętrza budynku przed czynnikami atmosferycznymi, jak wiatr i deszcz oraz
przed stratami ciepła z ogrzewanych pomieszczeń użytkowych.
• Ochrona przed ciepłem i promieniowaniem słonecznym.

• Ochrona wnętrza przed szkodliwymi wpływami otoczenia takimi jak hałas uliczny i
zanieczyszczenie powietrza.
• Zapewnienie właściwej wentylacji - łatwe i wygodne regulowanie dopływu powietrza.
• Okna powinny również charakteryzować się odpowiednią wytrzymałością mechaniczną,
być trwałe i estetyczne, szczelne i łatwe w otwieraniu i zamykaniu oraz zapewniać wymagane
doświetlenie pomieszczeń.
W oknie występują następujące elementy:

Izolacyjność cieplna okien i drzwi

Okna i drzwi balkonowe pogarszają izolacyjność cieplną całej ściany zewnętrznej i w związku z tym powinny
być stosowane w rozsądnej ilości i wielkości oraz posiadać możliwie niski współczynnik przenikania ciepła.
Nowoczesne, właściwie dobrane i odpowiednio usytuowane okno może dzięki nowym technologiom i
specjalnym rozwiązaniom - zamiast oddawać

• zatrzymywać pochłonięte ciepło.

Wszystkie typy okien składają się z szyby i elementów konstrukcyjnych utrzymujących szybę: skrzydła, ramy.
Izolacja termiczna okna jest wypadkową typu okna, izolacji termicznej elementów konstrukcyjnych okna czyli
zależy od właściwości termofizycznych materiału ramy i ościeżnicy, a także od sposobu zamocowania oszklenia
w ramie.

• Profile okienne - Coraz częściej stosowane są profile o podwyższonej izolacyjności termicznej. Profile
pięciokomorowe są wypierane przez profile z wkładką termiczną. Poszukiwane są nowe rozwiązania
podwyższające parametry izolacyjne profili.

• Szklenie - Na izolacyjność termiczną okna ogromny wpływ ma izolacyjność termiczna szyby, która
zależy od ilości oszklenia czyli liczby szyb (podwójne, potrójne), od rodzaju gazu wypełniającego komory
międzyszybowe, rodzaju i szerokości przestrzeni gazowej, materiału opaski dystansowej oraz szczeliwa
uszczelniającego krawędzie oszklenia na styk z ramką.

Rozwiązania pozwalające na zwiększenie izolacyjności okien:

- Niskoemisyjne powłoki na wewnętrznych stronach szyb, które zmniejszają straty ciepła przez promieniowanie.
Powłoki odbijają promienie cieplne do wnętrza pomieszczenia (w zimie) oraz zatrzymują część promieniowania
słonecznego (w okresie letnim).

o oszklenie popularne z szybą wypełnioną argonem z jedną powłoką niskoemisyjnąna szybie zewnętrznej (U

S2yby

= 1,1 W/m

2

K)

o oszklenie podwójne z dwoma powłokami niskoemisyjnymi na szybie zewnętrznej i wewnętrznej
(U

szyby

= 1,0 W/m

2

K)

o rozwiązanie energooszczędne to oszklenie potrójne z dwoma powłokami niskoemisyjnymi (U

szyby

= 0,6

W/m

2

K).

- Nowoczesne materiały do oszklenia - szyby zespolone w zestawach dwu- lub trójszybowych i wypełnienie
przestrzeni międzyszybowej gazem szlachetnym o dużej masie cząsteczkowej (np. argon lub krypton)
dodatkowo zmniejsza utratę ciepła na skutek konwekcji.
-Uszczelnienia pomiędzy skrzydłem okna a ościeżnicą, zakładane w dwóch lub trzech płaszczyznach
szczelności.

-Konstrukcja ramiaków i ościeżnic o zmnimalizowanych przekrojach.

- Nowoczesne okucia okienne, które ryglując skrzydło na całym jego obwodzie dociskają je równomiernie do
ościeżnicy. Obwiedniowe okucia, poza dobrym uszczelnieniem, umożliwiają ustawianie skrzydła w pozycji
uchylnej i otwieranie w dwu płaszczyznach.

Metody i narzędzia służące poprawie wymiany powietrza:

• Okucia okienne z funkcją mikrouchylenia

Niektóre typy okuć mają możliwość ustawienia w pozy.cji minimalnego uchylenia (jedno- lub wielopozycyjne).
Rozwiązanie takie zapewnia wymianę powietrza w sposób analogiczny do stosowanego dawniej lufcika.
Wielkość napływu powietrza mieści się w przedziale od 5 do 20 m

3

/h. Przepływ powietrza jest jednak

niekontrolowany i zależny od warunków atmosferycznych. Ponadto uchylenie nie zapewnia szczelności na
przenikanie wody opadowej.

. Rozszczelnianie okien poprzez wycinanie uszczelek lub stosowanie specjalnych uszczelek

Aby zapewnić infiltrację powietrza w przedziale 0,5-1,0 m

3

/h można wyciąć fragmenty uszczelek przylgowych

(w przyldze zewnętrznej i wewnętrznej). Sposób wycinania uszczelek opisany w aprobatach technicznych ITB
jest łatwy i zapewnia poziom infiltracji zgodny z normą. Niewątpliwą wadą rozwiązania jest jednak obniżenie
izolacyjności akustycznej, spadek szczelności na przenikanie wody deszczowej i ryzyko powstawania
zaciemnień w miejscach przepływu powietrza.

• Wykonanie w oknie kanałów przewietrzających

Jest to sposób stosowany w niektórych systemach okien z PCV, polegający na wyfrezowaniu systemu otworów
w ościeżnicy lub w listwach przyszybowych. Rozwiązanie takie może zastosować jedynie producent,
dysponujący odpowiednimi profilami.

• Nawiewniki

Są to elementy umożliwiające uzyskanie prawidłowej wymiany powietrza, można je mocować w różny sposób:

• pod parapetem okna,

• jako wydzieloną kwaterę okna (rodzaj lufcika),

• w skrzydle okiennym nad szybą,

• w ramie skrzydła okiennego lub w ościeżnicy.

Okna drewniane

Korzystne właściwości materiałowe drewna, jak niski współczynnik przewodzenia ciepła (sosna i świerk U =
0,14 W/mK), wysoki współczynnik sprężystości (E = 10000-17000 N/mm

2

), łatwość obróbki i możliwość

nadania dowolnego kształtu i barwy oraz relatywnie niska cena powodują, że drewno jest najpopularniejszym
materiałem do produkcji stolarki okiennej i drzwiowej. Z różnych gatunków drewna stosowanego do produkcji
okien najlepiej nadaje się drewno z drzew iglastych (przede wszystkim sosna, mniej świerk i jodła), a z
gatunków liściastych - mahoń. Ramy okien produkuje się z drewna klejonego, ponieważ jest ono bardziej
wytrzymałe i odporne na warunki atmosferyczne niż drewno lite i nie ulega wypaczaniu. Drewno, z którego
wykonywane są ramy okienne jest impregnowane, co zabezpiecza je przed szkodliwym działaniem grzybów i
owadów. Uszczelki i okucia montuje się w otworach wyfrezowanych w ramach. W oknach drewnianych stosuje
się uszczelki wciskane z kauczuku syntetycznego (EPDM) lub silikonowe. Okno drewniane jest malowane lub
lakierowane środkami wodorozcieńczalnymi.

W zależności od kształtu oboknia, sposobu zamocowania i otwierania skrzydeł rozróżnia się następujące
rodzaje okien: krosnowe, ościeżnicowe, skrzynkowe, półskrzynkowe, zespolone, jednoramowe

Okna z PVC

Podstawową zaletą nowoczesnych okien z tworzyw sztucznych, aluminium i stali jest ich duża odporność na
czynniki atmosferyczne i wynikające z niej niskie koszta konserwacji. Wspólną cechą tych okien jest również
systemowe rozwiązanie charakterystycznych dla konkretnego producenta detali jak: profile progowe i
parapetowe, profile do łączenia okien pod kątem, profile do łączenia okien w trzech płaszczyznach, itp. Systemy
okien z aluminium i ze stali stosowane są również do wykonywania samonośnych przeszklonych ścian
kurtynowych.

Okna z tworzyw sztucznych wytwarzane są z wysokoudarowego PCV jako wielokomorowa konstrukcja
jednoramowa, szklona szybami zespolonymi. Ze względu na małą sztywność profili z PVC umieszcza się
wewnątrz nich kształtowniki ze stali ocynkowanej. Ramy skrzydeł i ościeżnic w każdym z systemów różną się
kształtem przekroju poprzecznego, wymiarami, grubością ścianek zewnętrznych i wewnętrznych oraz liczbą
komór. Profile mają od dwóch do sześciu komór (najczęściej spotyka się dwu- i trzykomorowe). Komorowa
budowa profili pozwala uzyskać lepsze parametry termoizolacyjne. Profile okienne posiadają otwory
odwadniające i przewietrzające, a na zamówienie mogą być wyposażone w różnego rodzaju nawiewniki i inne
systemy ułatwiające wymianę powietrza w pomieszczeniach.

DRZWI DREWNIANE
Ościeżnice drzwiowe
Ościeżnice drewniane są stosowane w budynkach murowanych i drewnianych. Rozróżnia się
ościeżnice z wrębem do drzwi przylgowych i do drzwi tępych.

Drzwi z listew

Drzwi z listew wykonywane są z listew są nie struganych. Skrzydło zawieszone jest na zawiasach
pasowych osadzonych w murze lub ościeżnicy. Zamknięcie na skobel i wrzeciądze. Drzwi z listew stosuje
się w piwnicach, na poddaszach i jako drzwi wewnętrzne w magazynach. Zaletą ich jest małe zużycie
drewna oraz przepuszczanie światła i powietrza.

Tynki

Tynkowanie elewacji
Tynkowanie elewacji najlepiej jest przeprowadzać wiosną lub jesienią, w temperaturze od 15
do 20C (temperatura nie może być niższa niż 5C). Świeży tynk należy chronić przed zbyt
szybkim wysychaniem, stosując w razie potrzeby osłony przed słońcem i wiatrem. Tynk
zewnętrzny kładziemy po wykonaniu i wyschnięciu tynków wewnętrznych i wylewek
podłogowych.
Wybór materiałów
Tynk trójwarstwowy
Tynk składający się z trzech warstw:
-obrzutka(3-5mm),
-narzut(15-20mm),
-gładź (5-7mm).

Tynk jednowarstwowy

Zaprawa gotowa, składająca się najczęściej z odpowiednio dobranego kruszywa, wapna i
cementu. Po dodaniu barwnika może występować w różnych kolorach. Tynk można kłaść na
murach

z

cegły,

kamienia

naturalnego,

betonu

komórkowego

itp.

Zużycie w zależności od typu tynku i rodzaju podłoża: około 15 kg/m2.

Tynk

dekoracyjny

Jest to tynk gotowy do użycia. Nakłada się go na tradycyjny tynk lub inne odpowiednio
przygotowane podłoże za pomocą wałka lub packi, w zależności od typu. Może być biały lub
występować

w

wielu

kolorach.

Pozwala

na

różnego

rodzaju

wykończenia.

Zużycie

w

zależności

od

sposobu

nakładania:

2-5

kg/m2.

Proporcje

składników

zapraw

tynkarskich [tabela].

Do powyższych składników dodajemy wodę w ilościach niezbędnych do uzyskania
wymaganej konsystencji.

Przygotowanie podłoża
Podłoże musi być czyste, nośne i mocne.
W narożniku, otworach drzwiowych, okiennych itp. umieszczamy metalowe listwy
tynkarskie, aby zachować proste krawędzie. Listwy mocujemy w ten sposób, aby wyznaczały
grubość tynku.
W przypadku tynkowania dużych powierzchni, ustawiamy listwy wyznaczające powierzchnię
tynkowania co około 1,5m.Przed nałożeniem tynku zwilżamy podłoże, co poprawi wiązanie.
Tynk wielowarstwowy
Tynk tradycyjny, składający się z trzech nakładanych kolejno warstw. Wykonanie go jest
dość

pracochłonne

i

wymaga

pewnej

wprawy.

Obrzutka cementowa
Narzucamy kielnią na całej powierzchni ściany warstwę obrzutki o grubości 3 - 5 mm.
Narzut
Po wyschnięciu, nakładamy drugą warstwę tynku, na grubość ok.15 mm.
Ściągamy nadmiar tynku przesuwając deskę wzdłuż listew z dołu do góry.
Zostawiamy do wyschnięcia na 24 godz.
Gładź
Kilkumilimetrową warstwę gładzi narzucamy kielnią lub nakładamy przy pomocy pacy.

Zacieramy okrężnym ruchem, aby uzyskać równą powierzchnię. Pozostawiamy do
wyschnięcia na 2 - 3 tygodnie.
Dopiero po całkowitym wyschnięciu, możemy nałożyć tynk dekoracyjny, gładź gipsową lub
od razu pomalować farbą.
Tynk wapienny
Tynk wapienny najczęściej kładzie się w dwóch warstwach. Sposób postępowania jest taki
sam,

jak

w

przypadku

zaprawy

cementowo-wapiennej.

I

warstwa:

5-6

mm

grubości

II

warstwa:

do

15

mm

Drugą warstwę kładziemy najwcześniej po 7 dniach od wyschnięcia pierwszej warstwy.

Wykończenie packą
Po wyschnięciu drugiej warstwy (od 4 do 24 godzin, w zależności od warunków
atmosferycznych), przecieramy powierzchnię skrobaczką lub packą okrężnymi ruchami.
Tynk jednowarstwowy
Mocujemy listwy tynkarskie wyznaczające ostateczną grubość warstwy tynku.
Sznurem rozciągniętym pomiędzy listwami sprawdzamy wyrównanie.
Nakładamy warstwę tynku.
Wyrównujemy długą pacą.
Jeżeli nie możemy otynkować za jednym razem dużej powierzchni, przerywamy nakładanie
tynku, tworząc na krawędzi skos 45 stopni, który zamaskuje ślady przyszłego łączenia
warstw.
Wykańczamy, zacierając powierzchnię packą

Beton

Domieszki do zaprawy i betonu

Istnieje wiele gotowych dodatków pozwalających zmienić właściwości betonu lub zaprawy:
-

domieszki

przeciwmrozowe,

przyspieszające

lub

opóźniające

wiązanie,

- plastyfikator (zwiększający plastyczność lub płynność zaprawy lub betonu bez zwiększania
ilości

wody).

Rozrabianie zaprawy i betonu

Zaprawa

Mała ilość



Mieszamy piasek z cementem i wapnem.



Dodajemy wodę, aż uzyskamy żądaną konsystencję.



Mieszamy.

Średnia ilość



Na gładkiej, czystej powierzchni łączymy cement i wapno z suchym piaskiem.



Mieszamy do otrzymania jednolitej mieszanki. Formujemy z niej jeden lub kilka kopczyków.



Rozgarniamy kielnią środek kopczyka i wlewamy do środka niewielką ilość wody.

Konstrukcje stalowe

Dachy stalowe ze względu na swą lekkość znajdują zastosowanie przy przekryciach o dużych
rozpiętościach tak w budownictwie ogólnym, jak i przemysłowym.
Konstrukcja nośna dachów stalowych wykonana jest najczęściej w formie stalowych dźwigarów
kratowych lub pełnościennych tworzących wiązary płaskie lub ramy, w których dźwigar zwany
jest również ryglem. Na ryglach opiera się płatwie, które wraz z przekryciem tworzą dach
dźwigarowo-płatwiowy. W przypadku zastosowania sztywnych płyt przekrycia (np. blachy
trapezowe o dużej wysokości fałd) opartych bezpośrednio na wiązarach otrzymujemy dach
bezpłatwiowy.

Materiałem, z którego wykonuje się większość konstrukcji stalowych jest niskowęglowa stal
konstrukcyjna zwykłej jakości. Z niej wytwarzane są kształtowniki, blachy i rury, które łączy się
między sobą stosując najczęściej połączenia spawane, zgrzewane lub na śruby i nity.
Elementy stalowe dostarczane są na plac budowy w formie gotowych elementów (np. dźwigar,
słup) lub zespołów konstrukcji przygotowanych przez wytwórnię; odpowiednio oznakowane,
zgodnie z dostarczoną specyfikacją montażową, i zabezpieczone powłoką antykorozyjną.

Płatwie dachowe

Płatwie w zależności od rozpiętości i schematu statycznego mogą być wykonane z profili
walcowych o przekroju dwuteowym lub ceowym, względnie jako belki kratowe. Do rozpiętości 6
m stosujemy płatwie z dwuteowników walcowanych , a powyżej 6 m z belek kratowych

Stężenia dachów stalowych

W celu uzyskania należytej sztywności przestrzennej przekrycia dachowego konieczne jest
wprowadzenie odpowiednich jego usztywnień. Tężniki dachowe wraz z tężnikami ściennymi
zapewniają usztywnienie przestrzenne budynku stalowego jako całości.
Tężniki dachowe sytuowane są w płaszczyźnie połaci dachowej (tężnik połaciowy) poprzecznie
lub podłużnie do osi podłużnej budynku halowego. Tężnik połaciowy poprzeczny jest to
kratownica (rys. 3.41a), do zadań której należy:

a) przejąć wszystkie siły występujące w połaci dachowej skierowane równolegle do osi podłużnej
hali,

b) stanowić podparcie dla rusztu ściany szczytowej hali obciążonego poziomymi siłami parcia
(ssania) wiatru,
c) przenieść wszystkie siły podłużne powstałe w wyniku tendencji wyboczeniowych ściskanych
pasów górnych dźwigarów (wiązarów) dachowych.
Tężniki połaciowe podłużne w poziomie pasa górnego wiązarów dachowych usytuowane są
najczęściej na skraju połaci dachowej (rys. 3.41b) i spełniają następujące zadania:

a) stanowią podpory dla słupów pośrednich ścian podłużnych i przekazują reakcję od parcia
(ssania) wiatru na główne układy poprzeczne dźwigarowo-słupowe,

b) rozkładają działanie sił poziomych na kilka głównych układów poprzecznych (ram
poprzecznych) jednocześnie.

Coraz powszechniej stosowane są na pokrycia dachowe płyty z blachy fałdowej (trapezowej),
które mają znaczną sztywność tarczową (szczególnie w kierunku podłużnym), stwarzając w ten
sposób możliwość wyeliminowania dodatkowych stężeń połaciowych. Blacha fałdowa właściwie
przytwierdzona do płatwi stanowi wystarczające stężenie połaciowe dachu. Wprowadzenie
przekryć z blach o dużej wysokości fałdy daje możliwość eliminacji płatwi i mocowania
przekrycia z blachy bezpośrednio do górnych pasów dźwigarów dachowych. W ten sposób
powstają konstrukcje dachów bezpłatwiowych.

Stężenia pionowe połaci dachowej powinny występować co najmniej w płaszczyznach
podłużnych ścian zewnętrznych hali w przypadku dachów z dźwigarami trapezowymi. Dla
dachów z dźwigarami trójkątnymi stężenia pionowe występują w połowie rozpiętości.

Instalacje odwodnienia dachu

Bardzo częstą przyczyną zawilgocenia budynku jest niewłaściwie wykonana, lub uszkodzona
instalacja odprowadzająca wodę z dachu, dlatego właściwe rozwiązanie orynnowania jest
ważnym zadaniem dla projektanta i wykonawcy.
Sposoby odwodnienia dachów
W zależności od formy architektonicznej budynku , założonych wielkości i kierunków
spadków przyjmuje się dwa podstawowe sposoby odprowadzenia wody opadowej z dachu lub
tarasu :
 zewnętrzny - za pomocą rynien i rur spustowych rozmieszczonych po zewnętrznym
obrysie budynku
 wewnętrzny – wynikający z konstrukcji tzw. dachu pogrążonego o spadku połaci
dachowych w kierunku rur spustowych usytuowanych w rynnach wewnętrznych tzw.
korytach (analogicznie dla tarasu)

W naszych warunkach klimatycznych charakteryzujących się częstymi spadkami temperatury
poniżej 0

o

C teoretycznie korzystniejsze jest odwodnienie wewnętrzne, jednakże – ze

względów technologicznych związanych z precyzją wykonania wpustu – nie zalecane. Wpust
dachowy znajduje się bowiem w strefie dodatnich temperatur panujących w środkowej części
połaci dachowej podczas okresu zimowego . Wyższa temperatura wpustu powstaje dzięki
strumieniowi ciepła przenikającego przez stropodach , jak również wskutek stosunkowo
wysokiej temperatury gazów kanałowych wydobywających się z kanału, do którego
odprowadzona jest woda przez rurę spustową . Dlatego w niskich temperaturach śnieg
zalegający na dachu może być okresowo roztapiany i zamieniany w lód tamujący sprawny
odpływ wody w czasie dodatnich temperatur. Pewnym zabezpieczeniem może być w takim
przypadku instalacja ogrzewania odpływów realizowana za pomocą wewnętrznej spirali
elektrycznej o napięciu 24 Volt.
Odwodnienie zewnętrzne stosowane jest w przypadku dachów stromych w większości
budynków jednorodzinnych oraz użyteczności publicznej. Zewnętrzne rynny i rury spustowe
w okresie zimowym mogą ulegać oblodzeniu. Oblodzenie to może powodować zatykanie
spustów i przelewanie się wody z rynien.
Te niekorzystne zjawiska nie występują w przypadku prawidłowego ocieplenia ścian i
stropów budynku (ciągłość izolacji termicznej w strefie połączenia ściany i stropu przy
okapie) , oraz intensywnej wentylacji przestrzeni poddasza, nad ocieplonymi stropami
strychowymi.
Rynny
Zalecane spadki rynien powinny wynosić 0,5 – 2%. Długość rynny łączonej w sposób
niepodatny (np. przy połączeniach lutowanych i nitowanych) bez dylatacji nie może
przekraczać 40m. Wpusty rynnowe powinny swobodnie wchodzić do rury spustowej na
głębokość minimum 100 mm i być odpowiednio połączone z przewodem spustowym.
Rynny blaszane wykonuje się z blachy stalowej ocynkowanej lub cynkowej grubości 0,6 – 0,7
mm. Łączenie segmentów rynien wykonuje się przez nitowanie (3 lub 4 nity o średnicy 3
mm) po czym należy wykonać dokładne lutowanie połączenia. Zakłady należy wykonywać
w kierunku spływu wody deszczowej. Rynny wiszące z blachy cynkowej należy łączyć na
lutowany zakład nie mniejszy niż 20 mm.

W zależności od pochylenia połaci dachowej oraz przekroju poprzecznego rynny, należy
stosować uchwyty, kierując się następującymi wymaganiami:

 Przy dachach o spadku połaci mniejszym lub równym 80% (ok.39

o

) oraz średnicy rynny

do 180 mm – stosuje się uchwyty z płaskownika stalowego ocynkowanego o wymiarach 4 x
25 mm
 Przy dachach o spadku powyżej 80% oraz średnicy rynny do 180 mm należy stosować
uchwyty z płaskownika 5 x 25 mm
 W przypadku rynien średnicy 180 mm i większej stosuje się uchwyty 5 x 35 mm bez
względu na pochylenie połaci.

Uchwyty powinny być wpuszczone w podłoże na głębokość równą grubości płaskownika
(tzn. 4 lub 5 mm). Należy je rozstawić w odstępach nie większych niż 500 mm i mocować do
desek okapowych, listew lub do deskowania trzema gwoździami blacharskimi.

Rury spustowe
W budynkach mieszkalnych dla odwadniania dachów zaleca się stosować instalację z pionami
wewnętrznymi. Dopuszcza się w budynkach o wysokości do 5 kondygnacji, stosowanie
pionów zewnętrznych. Średnica pionu powinna być jednakowa na całej wysokości. Piony
wewnętrzne należy prowadzić przez pomieszczenia niemieszkalne.
Rynny i przewody spustowe powinno się przyjmować w zależności od powierzchni
odwadnianej przyjmując miarodajne natężenie deszczu nie mniejsze niż 300 [dm

3

/(s ha)] .

Dobór średnicy rynny i rury spustowej polega na jej odczycie z odpowiedniego wiersza
tablicy odpowiadającego wymaganej wielkości powierzchni spływu.
Dachowe konstrukcje inżynierskie

Konstrukcje drewniane

Charakterystyka ogólna
Do projektowania tego rodzaju konstrukcji wymagana jest wiedza inżynierska; konstrukcje te
są stosowane przy większych rozpiętościach. Wybór odpowiedniej konstrukcji zależy od
rozpiętości i rozstawu wiązarów lub ram. Charakterystyczne konstrukcje inżynierskie, to
rozwiązania płatwi ciągłych, dźwigarów dwuteowych, wiązarów kratowych, sklepień
łukowych i ram.
Płatwie przegubowe Gerbera.
Płatwie te w większości przypadków są to belki ciągłe z dwoma przegubami co drugie
przęsło, w przęsłach środkowych, i z jednym tylko przegubem w skrajnych. Projektuje się je
zazwyczaj w ten sposób, aby momenty przęsłowe (w przęsłach środkowych) i momenty
podporowe były sobie równe, i wynosiły - ql

2

/16

W tym przypadku przeguby stosuje się w przęsłach środkowych w odległości x = 0,1465 l od
podpory. W skrajnych przęsłach moment przęsłowy

jest większy i wymaga większych

przekrojów niż w przęsłach środkowych.
Przeguby konstruuje się w sposób nieskomplikowany, na nakładkę skośną, stosując w
przegubie śrubę fi 10 — 12 mm, zabezpieczającą stykające się elementy od wzajemnego
przesunięcia.

Belki o przekroju złożonym

Do najprostszych belek o przekroju złożonym należą belki uzyskane przez wzmocnienie przekrojów
prostokątnych. Belki te mogą mieć przekrój dwuteowy lub skrzynkowy z desek, bali lub łat. Elementy

belek łączy się na gwoździe wbijane pionowo lub poziomo. Z uwagi na mniejszą podatność złącza belki
łączone na gwoździe wbijane poziomo są mniej odkształcalne.

Dźwigary dwuteowe mogą być w kilku typach: gwoździowane lub klejone ze ścianką
krzyżulcową (środnikiem) z desek, ze ścianką ze sklejki lub twardych płyt pilśniowych.
Dźwigary tego typu stosuje się dla rozpiętości 8-12 m, rzadziej 15 m, do dachów pod
pokrycie papowe itp.
Ścianka pełna dźwigarów powinna być wzmocniona żebrami usztywniającymi o grubości
desek pasa i szerokości nie mniejszej niż 8 cm lub 1/2 wysokości pasa. Żebra usytuowane są
zwykle w odległości 1,0-1,20 m, przy czym skrajne są szersze i wzmocnione jeszcze
nakładkami

Kratownice

Kratownice są to płaskie ustroje prętowe, w których elementy zewnętrzne (pasy) przenoszą
ściskanie i rozciąganie, wynikające z działania momentów zginających, a średnik pozostaje
zredukowany do elementów prętowych usytuowanych tak, aby mogły przenosić siły
poprzeczne. Jeśli założy się, że elementy prętowe zostaną połączone w węzłach przegubowo,
a siły będą przyłożone w miejscach połączeń, to powstanie lekka konstrukcja, w której
wszystkie elementy będą obciążone osiowo. Kratownice stosowane jako elementy nośne
dachów są nazywane wiązarami, a konstrukcje kratowe płaskie pełniące funkcję belek
dźwigarami kratowymi lub kratownicami.


Gęstość podziału (siatka) zależy od rozpiętości i kształtu kratownicy. Siatkę należy tak
dobrać, aby pręty nie były zbyt długie oraz aby nie było nadmiernie dużo różnych prętów.
Obciążenie zewnętrzne powinno być przekazywane w węzłach kratownicy, dlatego też gdy w
konstrukcji dachowej występują płatwie, należy umieszczać je w węzłach pasa górnego.
Odstępy węzłów pasa górnego powinny być w takim przypadku jednakowe.
W kratownicach trójkątnych, trapezowych i pięciokątnych odległości między węzłami
przyjmuje się 1,2-3,0 m, a w kratownicach o pasie górnym krzywoliniowym 1,5-2,5 m. Jeśli
płatwie zostały umieszczone między węzłami, pas górny jest narażony na dodatkowe
zginanie.
Odległości między węzłami pasa dolnego mogą być dwa razy większe niż odległości między
węzłami pasa górnego. Wielkości te należy dobierać tak, aby kąty między krzyżulcami a
pasem dolnym znalazły się w przedziale 30-60°. Kąt w węźle podporowym również nie
powinien być mniejszy niż 30°.
Maksymalny wymiar przekroju pojedynczego elementu nie powinien przekraczać 220 mm, a
szerokość desek — z uwagi na zsychanie się i paczenie — nie powinna być większa niż 200
mm. Minimalna grubość desek stosowanych na krzyżulce powinna być nie mniejsza niż: 20
mm w kratownicach o rozpiętości L <16,0 m, 24 mm w kratownicach o rozpiętości L<20,0 m
oraz 30 mm w kratownicach o rozpiętości L = 20,0-24,0 m.
Elementy wewnętrzne (słupki, krzyżulce) wykonuje się o przekroju pojedynczym lub
złożonym i rozmieszcza symetrycznie względem płaszczyzny kratownicy.

Ramy kratowe
Ramy kratowe mogą mieć rozpiętość dochodzącą do 60 m i zróżnicowany kształt.

Dźwigary z drewna klejonego

Belki (dźwigary) wielowarstwowe wykonuje się sklejając deski na płask, jedną do drugiej, aż
do żądanej wysokości. W wyniku tego powstają belki stałej wysokości lub jedno- bądź
dwuspadkowe. W belkach o stałej wysokości h = (l /18 ~ l / 25) / l w dwuspadkowych w
środku rozpiętości h

ap

= (l /12 -1 /18) l , a na podporze h

p

w 0,5h

ap

.Rozpiętość belek wynosi

od 6,0 do 24,0 m. Najczęściej stosuje się przekroje prostokątne, rzadziej dwuteowe i teowe.

Pokrycia dachowe

Pokrycie dachowe chroni budynek przed opadami atmosferycznym przy czym skuteczność

tej ochrony polega przede wszystkim na sprawnym odprowadzeniu wody ściekającej po
połaci dachowej. Pokrycia dachów skośnych nie muszą być tak szczelne jak w przypadku
płaskich stropodachów, przez co pozwalają na łatwiejsze odprowadzenie wilgoci zewnętrznej.
W efekcie są to pokrycia bardziej trwałe.
Wymogi wobec materiałów do krycia dachów:
• Trwałość
• Szczelność ułożonego dachu
• Łatwość układania,
• Estetyka
• Tłumienie hałasu
Najczęściej stosowane pokrycia dachowe:

 dachówki ceramiczne i cementowe,
 powlekane blachy profilowane wytłaczane w kształcie dachówek ,blachy profilowane o
kształcie trapezowym lub sinusoidalnym,

 blachy płaskie,
 gonty bitumiczne,
 pokrycia bitumiczne (papowe).

Pokrycia papowe

Krycie na deskowaniu. Pod krycie papą stosuje się deski, przybijane bez odstępów, w których
papa mogłaby zwisać i łamać się przy chodzeniu. Deski są przeważnie wieloprzęsłowe o
grubości 25 mm. Nie należy stosować desek jednoprzęsłowych i węższych niż 12 cm,
ponieważ deski jednoprzęsłowe i wąskie uginają się nadmiernie, zwłaszcza pod obciążeniem
skupionym, powodując uszkodzenia papy. Każdą deskę przybija się do krokwi co najmniej
dwoma gwoździami.

Stosuje się krycie

1) jednowarstwowe (papy wierzchniego krycia najwyższej jakości),

2) dwuwarstwowe (1-sza warstwa papa podkładowa, 2- warstwa papa wierzchniego krycia).

.

Krycie rozpoczyna się od okapu. Role papy rozwija się i przybija równolegle do okapu. W

budynkach tymczasowych nie daje się zazwyczaj rynny wobec czego pierwszą rolkę papy
zawija się i przybija do czoła najniższej deski, formują w ten sposób okapnik . Papa
przybijana jest wzdłuż dolnej krawędzi ocynkowanymi gwoździami papowymi co 5 cm. Górą
arkusz papy mocuje się takimi samymi gwoździami co 40 ~50 cm. Następny, wyższy arkusz
nasuwa się na dolny, tworząc zakład szerokości 10 cm . Nastepnie przybija się dolną krawędź
tego arkusza gwoździami co 5 cm dając pod gwóźdź podkładki z blachy cynkowej,
aluminiowej lub stalowej ocynkowane o średnicy 2,5-i-3,0 cm. Podkładki zmniejszają
możliwość odrywania pap] przez wiatr. Na ułożone w ten sposób warstwy papy podkładowej
przykleja się papę wierzchniego krycia którą wstępnie mocuje się do podłoża wzdłuż górnej
krawędzi przybijając papę co ok. 30 cm. Zalecane spadki dla pokryć papowych to 3-20%.

Krycie na betonie

Pochylenie połaci dachowych przy kryciu na betonie jest takie samo jak przy pokryciu dwu-
warstwowym na deskowaniu. Przy zastosowaniu pap nowoczsnychj, pochylenia mogą być
mniejsze, a mianowicie 2-20%, przy czym zalecane pochylenie wynosi 5%.
Roboty dekarskie na podłożu betonowym powinny być wykonywane latem w dnie suche.
Podłoże musi być suche i oczyszczone szczotkami z kurzu. Wszelkie nierówności :
uszkodzenia betonu zaprawione i wyrównane. Dla lepszego przylegania lepiku do podłoża
należy podłoże posmarować roztworem gruntującym.

Przy większych spadkach dachów stosuje się bardzo często krycie krzyżowe, przy którym role warstwy

wierzchniej układane są prostopadle do okapu. Krycie krzyżowe zaleca się przy kryciu dachów
betonowych o powierzchni walcowej. W tych przypadkach pochylenie powierzchni dachu przy okapie
bywa często znacznie większe przewidzianego normą dla pokryć papowych. Istnieje wówczas
niebezpieczeństwo zsuwania się arkuszy ułożonych wzdłuż okapu przy mięknieniu lepiku w wysokich
temperatur.

Jednowarstwowe pokrycia z papy są technologiczną nowością ostatnich lat, umożliwiają
bowiem wykonywanie krycia na dachach o niemal zerowych spadkach. Papy do
jednowarstwowego pokrycia produkowane są na osnowie z włókniny poliestrowej o
gramaturze 250 g/m

2

, zbrojonej siatką z włókien szklanych. Powinny być montowane za

pomocą łączników mechanicznych, dobieranych w zależności od rodzaju podłoża, w
którym mają być osadzone. Ilość i rozmieszczenie łączników uzależnione są od
nachylenia i wielkości dachu oraz położenia danego łącznika w strefie dachu (w narożach,
na krawędzi, czy w partii środkowej).

Pokrycie gontem bitumicznym

Wartości pochylenia połaci dachowych dla gontów wynoszą od 20% do 370%.

Jako podłoże stosuje się deskowanie pełne z desek lub z płyt OSB

Dachówka bitumiczna składa się z prostokątnych pasów, których dolne części

wykrojone są w różnych kształtach. Ułożenie na zakład daje uzyskanie podwójnej warstwy
hydroizolacji. Obecność masy klejącej na zewnętrznej posypce powoduje sklejanie się warstw
pomiędzy sobą. Przy układaniu gontów papowych w temperaturach poniżej 5

○

C należy

pomiędzy segmentami pozostawić szczelinę ok. 2 mm z powodu rozszerzalności cieplnej.
Po usunięciu folii ochronnej należy docisnąć gont do powierzchni podkładu i przybić
czterema gwoździami papowymi ocynkowanymi w miejscach jak na. „Języki” gontów muszą
przykrywać szczeliny połączeń i perforacje pasów brzegowo – kalenicowych.
W trakcie układania gontów pełnymi, poziomymi pasami należy kontrolować równoległość
linii gontów do linii kalenicy.

Pokrycia z blachy płaskiej
Pod pokrycia blaszane daje się deski nie strugane o grubości 25 mm, bite z odstępami 3 -5
cm. Odstępy między deskami stosuje się ze względów oszczędnościowych drewna i dla
chłodzenia blachy od spodu, gdyż blacha nadmiernie nagrzewana słońcem uległaby
niepożądanym pofałdowaniom.
Pochylenie połaci dachowych ponad 20%. Zalecane pochylenie 30%.
Do pokryć stosuje się blachy o grubości 0,5-0,7 mm. Im grubsza blacha, tym trwałość
pokrycia jest większa.
Arkusze układa się na dachu dłuższym wymiarem prostopadle do okapu , tak że szwy
poziome sąsiednich pasów powinny być wzajemnie przesunięte o pół długości arkusza
tak, aby w jednym miejscu nie spotkały się 4 arkusze. Arkusze blachy łączy się między
sobą na rąbki.

Szwy prostopadłe do okapu na rąbek stojący podwójny, szwy równoległe do okapu na
rąbek leżący pojedynczy. Pokrycie mocuje się do deskowania za pomocą żabek lub łapek,
wykonywanych z wąskich pasków blach wpuszczonych jednym końcem w rąbek, a drugi
koniec rąbka (lub łapki) przybity jest dwoma lub trzema gwoździami do deskowania.
Rąbki stojące łączy się z podkładem za pomocą łapek, a rąbki leżące za pomocą żabek. Na
szerokości arkusza powinny być dwie żabki, a wzdłuż boku dłuższego trzy łapki.
Zaginanie rąbków odbywa się za pomocą specjalnych narzędzi i młotków drewnianych.
Nie wolno używać młotków stalowych i sklepywać rąbków na płask, gdyż powoduje to

odpryskiwanie warstwy cynku. W miejscach bez ochronnej warstwy cynku blacha ulega
szybko korozji.

DACHY Z BLACH FAŁDOWYCH BUDYNKÓW MIESZKALNYCH

Pokrycia z blach powlekanych są trwałe, estetyczne, nie wymagają pracochłonnej
konserwacji, dlatego dość często stosuje się je nie tylko w obiektach przemysłowych, do
jakich były pierwotnie przeznaczone, ale i w budynkach mieszkalnych.
Ochrona antykorozyjna stali stosowanej do wyrobu blach fałdowych polega na zastosowaniu
w pierwszym etapie obustronnej, metalowej powłoki cynku, nakładanego metodą ogniową w
procesie ciągłym. W drugim etapie zabezpieczeń antykorozyjnych antykorozyjnych blacha
zostaje powleczona warstwą lakieru na bazie tworzyw sztucznych.

Wytyczne kształtowania połaci dachowych
Przy podejmowaniu decyzji o zastosowaniu dachów z pokryciem z blach fałdowych należy
pamiętać o wymaganiach dla tego pokrycia, a więc stosować odwodnienia zewnętrzne w
miarę możliwości na okapach.
Trzeba unikać odwodnień z koszy, a w zamian stosować długie połacie przy spadku
dopuszczalnym przez normę. Blachami fałdowymi można kryć dachy również o małym

pochyleniu >10% (za optymalny uważa się spadek dachu nie mniejszy niż 20% tzn. 12

o

), ze

zwróceniem uwagi na uszczelnienia połączeń (styków) arkuszy blach. We wszystkich
rozwiązaniach dachów ocieplonych należy wentylować przestrzeń pod blachą pokrycia tym
intensywniej im wyższa jest wilgotność względna we wnętrzu budynku. Należy również
pamiętać o siatkach na otworach nawiewnych i wywiewnych aby uniknąć gnieżdżenia się
ptaków i większych owadów w przestrzeni poddasza.
Podczas zakupu blach fałdowych na pokrycie dachu, należy pamiętać że oprócz dachowych
płyt fałdowych jako elementu podstawowego pokrycia, niezbędne są również elementy
dodatkowe, t.j. obróbki blacharskie i akcesoria montażowe odpowiednie dla danego profilu
blachy fałdowej.
Dla dachów małych budynków istnieje możliwość ręcznego wykonania obróbek blacharskich
kalenicy, okapu i krawędzi dachowych natomiast dla dachów o większych powierzchniach
należy stosować obróbki blacharskie produkowane fabrycznie.
Mocowanie blach fałdowych z konstrukcją dachu należy wykonywać za pomocą łączników
przez górne fałdy blachy. W przypadku dachów stromych płyty pokrycia dachowego można
mocować w dolnych fałdach blachy pod warunkiem stosowania pod łącznikami szczelnych
podkładek z gumą neoprenową. Łączniki mocujące należy dokręcić do momentu aż
podkładka elastyczna „wypłynie” (ok. 1mm) spod podkładki stalowej.


Do cięcia blach nie należy stosować urządzeń powodujących nagrzewanie ciętych arkuszy –
np. szlifierek kątowych zaleca się natomiast używanie narzędzi ręcznych lub urządzeń
specjalistycznych jak. np. tzw. niblery czy wyrzynarki. W czasie montażu lakierowanych
blach trapezowych należy usuwać opiłki powstające przy docinaniu arkuszy ponieważ mogą
one powodować przyspieszoną korozję pokrycia. Ewentualne uszkodzenia powłoki należy
zamalować farbami zaprawkowymi.
Wybrane elementy i akcesoria wykończenia pokryć dachowych przedstawiono w na rys.2.
Ich zastosowanie zależne jest od konstrukcji dachu i typu stosowanych blach fałdowych.
Podczas montażu gąsiorów kalenicowych (rys.2 b, g) należy używać taśmy uszczelniającej i
właściwych łączników . Odległości między punktami mocowań nie powinny przekraczać 300
mm a szerokość zakładki kolejnych segmentów gąsiora wynosi min 100 mm.

Rodzaje dylatacji ich rozstaw

W budownictwie rozróżnia się dylatacje termiczne i konstrukcyjne. Dylatacje termiczne

przeciwdziałają uszkodzeniom konstrukcji oraz rysowaniu się płyt dachowych, tarasowych i ścian w

wyniku wahań temperatury. Należy przyjąć zasadę że dachy i tarasy żelbetowe powinny posiadać

dylatacje obwodowe zapobiegające ścinaniu ścian zewnętrznych, czy rysowaniu gzymsów, oraz

dylatacje pośrednie zmniejszające odkształcenia płyt połaci dachowych i tarasowych oraz

zapobiegające uszkodzeniom pokrycia i warstw nawierzchniowych.

Dla większych odkształceń poziomych oraz odkształceń poziomych występujących łącznie z

niedużymi odkształceniami pionowymi wywołanymi wahaniami temperatury należy stosować

dylatacje konstrukcyjne. Dylatacje konstrukcyjne od temperatury przecinają budynek od powierzchni

dachu lub tarasu, poprzez ściany lub nośny szkielet konstrukcyjny, aż do górnej powierzchni

fundamentów. Zatem dylatacje te nie przecinają fundamentów, natomiast przerwa dylatacyjna ścian

pokrywa się z dylatacją płyt dachowych. W miejscach gdzie spodziewane są duże odkształcenia

pionowe wykonuje się dylatacje konstrukcyjne stosowane ze względu na nierównomierne osiadanie

budynku. Dylatacje te są prowadzone od spodu fundamentu aż pod pokrycie dachowe lub warstwę

wierzchnią tarasu.

Sposób kształtowania przerw dylatacyjnych (ich szerokość, lokalizacja, odległości między nimi) oraz

dobór materiałów zabezpieczających szczelinę zależy od rodzaju przyjętego rozwiązania stropodachu

lub tarasu, jego konstrukcji ,materiału itp. Czasem można zrezygnować z przerw dylatacyjnych

uwzględniając w obliczeniach wpływ dodatkowych naprężeń w konstrukcji .

Zaleca się następujące odległości między dylatacjami termicznymi i termiczno-skurczowymi

w poszczególnych warstwach stropodachu lub tarasu:

 gładź cementowa – nacięcia kielnią

1,5 –2,0 m

- przerwy dylatacyjne

3,5 – 4,0 m

 płyty żelbetowe nieocieplone od góry

12,0 m

 płyty żelbetowe ocieplone od góry

24,0 m

 gzymsy

12,0 m

 ścianki kolankowe i attykowe murowane

24,0 m

 ścianki kolankowe i attykowe prefabrykowane

24,0 m

Przy kształtowaniu płaszczyzn spadku stropodachu czy tarasu należy unikać kierunku spadków

przecinających dylatację. Przy lokalizacji wpustów wewnętrznych dla odwodnienia wewnętrznego

należy przyjąć zasadę, że muszą być one odpowiednio oddalone od dylatacji. Należy bezwzględnie

unikać dylatacji załamanych w planie .

STROPODACHY PEŁNE I ODPOWIETRZANE

Stropodachy pełne znalazły zastosowanie w konstrukcjach stropodachów płaskich o

minimalnym spadku dla tradycyjnych pokryć papowych, równym 5%. W stropodachach
pełnych wszystkie warstwy konstrukcyjne całkowicie przylegają do siebie i nie ma w nich
żadnych szczelin ani kanalików powietrznych. Na konstrukcji nośnej stropu (przekrycia)
ułożone są bezpośrednio: warstwa ocieplająca i pokrycie.
W przypadku pomieszczeń o ciśnieniu pary wodnej przekraczającym 1200 Pa pod materiałem
termoizolacyjnym należy stosować paroizolację. Jako paroizolację wykorzystuje się
najczęściej papę asfaltową z obustronną powłoką. Papę należy przyklejać do wyrównanego
podłoża z zakładami około 5 cm, sklejonymi lepikiem. Paroizolacja powinna stanowić ciągłą
warstwę, gdyż jakiekolwiek nieszczelności przekreślają w dużym stopniu efekt praktyczny jej
zastosowania. Stosowanie paroizolacji jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy materiały
zamykane między nią a pokryciem są suche, tzn. nie zawilgocone przez opady.
W celu zabezpieczenia stropodachu przed kondensacją pary wodnej w jego wnętrzu
obowiązuje prosta zasada, że opór dyfuzyjny paroizolacji powinien być co najmniej
porównywalny z oporem dyfuzyjnym warstw pokrycia dachowego. Lepiej jednak stosować
takie materiały na paraizolację, aby były szczelniejsze dla przepływu pary wodnej od warstw
pokrycia dachowego.

Stropodachy odpowietrzane

Stropodachy odpowietrzane mogą być stosowane nad pomieszczeniami suchymi (np.

pokoje mieszkalne) oraz nad pomieszczeniami średnio wilgotnymi (kuchnie, pomieszczenia
sanitarne) o wilgotności względnej nie przekraczającej około 70%. Natomiast nad
pomieszczeniami wilgotnymi i mokrymi (np. pralnie, umywalnie) należy stosować
Stropodachy wentylowane. Dopuszczalne minimalne spadki stropodachów powinny wynosić
co najmniej 3% dla wielowarstwowych pokryć papy asfaltowej, o zawartości masy
powłokowej minimum 1600 g/m

2

. Zaleca się jednak, aby w miarę możliwości spadek połaci

dachu był większy i wynosił około 5%.Dla zmniejszenia ryzyka zawilgocenia stropodachu
pełnego lepszym rozwiązaniem jest stropodach odpowietrzany. W stropodachu tym pod
pokryciem papowym znajduje się sieć kanalików powietrznych umożliwiających ujście
nadmiaru pary wodnej dyfundującej z wnętrza budynku spod pokrycia na zewnątrz. System
odpowietrzający, uzyskany za pomocą papy z gruboziarnistą posypką lub papy perforowanej,
powinien mieć połączenie z powietrzem zewnętrznym. Połączenie to uzyskuje się albo na
krawędziach stropodachu przez odpowiednie ukształtowanie obróbek blacharskich, albo też
przez ustawienie wywietrzników na powierzchni dachu, jeśli wykonanie takich obróbek jest
niemożliwe.

Stropodachy o odwróconej kolejności warstw

W stropodachach tych warstwę termoizolacyjną układa się powyżej warstwy pokrycia

dachu. Takie położenie warstwy wodoszczelnej zabezpiecza pokrycie przed wahaniami
temperatury oraz uszkodzeniami mechanicznymi. Płyty izolacji termicznej łączone są na
przylgę lub na wpust i pióro. Nad płytami termoizolacyjny-mi stosuje się paroprzepuszczalną
włókninę lub matę ochronną, zwaną flizeliną. Duża wytrzymałość żelbetowych płyt
stropowych stanowiących podłoże dla stropodachów odwróconych umożliwia zastosowanie
rozwiązań stropodachów o różnorodnej funkcji ich warstwy wierzchniej. Warstwa ta
najczęściej stanowi pokrycie dachowe lub warstwę dociskową i ochronną, a czasem
wykorzystywana jest jako taras, jak również dla ruchu i parkowania pojazdów.

Stropodach z warstwą roślinności tzw. ogrody na dachu
Dach zielony ,by mógł prawidłowo funkcjonować i cieszyć użytkowników, stawia konkretne
wymagania przy projektowaniu, wykonawstwie i doborze materiałów. Bardzo ważnym
elementem ,przy tego typu dachach jest hydroizolacja. Musi być ona szczelna, odporna na
penetrację korzeni i mieć optymalne warunki pracy, dlatego najczęściej stosowaną
kosntrukcją, przy realizowaniu dachów zielonych system stropodachu odwróconego.
Termoizolacja stropodachu odwróconego wykonana w postaci płyty z polistyrenu
ekstrudowanego XPS

chroni hydroizolację nie tylko przed niekorzystnymi zmianami

temperatur, ale także jest barierą dla penetrujących korzeni i niewłaściwych prac
konserwacyjnych np. przez zbyt głębokie kopanie w trakcie prac ogrodniczych .
Układ warstw w stropodachach zielonych o odwróconej kolejności warstw jest następujący :
 warstwa wegetacyjna (ziemia uprawna);
 warstwa geowłókniny, która zapobiega przedostawaniu się ziemi lub substratów roślinnych

do warstwy drenującej;

 warstwa filtracyjno drenująca, którą może stanowić żwir, keramzyt lub styropian porowaty
 separująco - ochronna warstwa geowłókniny;
 warstwa płyt izolacji termicznej z ekstrudowanej pianki polistyrenowej XPS o

wytrzymałości 200 lub 300 kPa;

 hydroizoalcja dachu, którą mogą stanowić np: papy bitumiczne modyfikowane

elastomerami (wierzchnia warstwa może zawierać metalową wkładkę przeciwkorzenną
jeśli jest to wymagane ze względu na rodzaj roślin które maja być posadzone na dachu) lub
jednowarstwowe pokrycia typu PVC;

 konstrukcja nośna - zazwyczaj strop żelbetowy (z warstwą spadkową o nachyleniu do 5%

wykonanej z lekkiego betonu spadkowego)

Przykład rozwiązania warstw stropodachu z roślinnością o odwróconej kolejności warstw
pokazano na rys..

TARASY

Taras jest to dach płaski z dodatkową funkcją warstwy wierzchniej dostępnej dla ludzi lub
ruchu pojazdów. Ponadto tarasy nad pomieszczeniami mieszkalnymi chronią wnętrza przed
opadami atmosferycznymi oraz zmianami temperatury. Warstwy nawierzchniowe powinny
być odporne na wpływy mechaniczne i klimatyczne, mogą być wykonane z płyt
kamiennych, płyt betonowych, klinkierowych itp.

Ze względu na oddziaływania zewnętrzne ważny jest zarówno prawidłowy dobór rodzaju
materiałów, właściwa kolejność warstw oraz właściwy rozstaw dylatacji w tarasach.

Spadki tarasu nie powinny być mniejsze niż 1,5 do 2%, przy czym zaleca się wg

Instrukcji ITB aby spadki wynosiły min 2 %. Minimalna grubość gładzi ułożonej na warstwie
termoizolacyjnej powinna wynosić 3,5 cm.

Wg zaleceń ITB nawierzchnia z płytek odpornych na czynniki atmosferyczne

powinna być zdylatowana łącznie z warstwą gładzi cementowej, na której została ułożona na
pola o wymiarach 1,5 x 1,5m.

Zgodnie z instrukcją ITB nr 404 powinno się unikać spadków w tarasie powodujących

przepływ wody przez dylatacje. W analizowanym tarasie zaobserwowano spadki nawierzchni
w kierunku dylatacji konstrukcyjnej (spadki przeciwne) zamiast spadków do rynien i rur
spustowych na zewnątrz. Ponadto wg zaleceń ITB wywiniętą hydroizolację z tarasu na ścianę
części wysokiej powinno się zabezpieczyć przed zniszczeniem wskutek różnych osiadań
części wysokiej i niskiej budynku. Przykładowo, poprzez doprowadzenie hydroizolacji do
płaszczyzny ściany i wyprowadzenie na ścianę dodatkowego pasma klejonego na zakład min
15 cm z warstwą wychodzącą z płaszczyzny tarasu. Aktualnie uszczelnienie dylatacji
konstrukcyjnych wykonuje się za pomocą gotowych listew kompensujących wzajemne
przemieszczenia elementów konstrukcji w postaci profili z elastycznego tworzywa z PCV.

Uwarstwienie tarasu oraz sposób ochrony warstwy wodoszczelnej

W nowych rozwiązaniach tarasów ma zastosowanie nowoczesny sposób

zabezpieczenia warstwy wodoszczelnej polegający na ułożeniu na warstwie izolacji maty
polietylenowej z kubełkowymi wytłoczeniami. Mata ta ma dużą wytrzymałość na ściskanie, a
kopulaste wytłoczenia tworzą puste przestrzenie nad warstwą wodoszczelną. Woda
przesączająca się z warstwy podpłytkowej po przejściu przez otworki w macie spływa
grawitacyjnie między wytłoczeniami po powierzchni warstwy wodoszczelnej do rynien
odwadniających taras. Mata PE , której przekrój pokazano na rys.2 oprócz funkcji
odwadniającej, pełni funkcję warstwy poślizgowej dla warstw nawierzchniowych
narażonych na dużą rozszerzalność termiczną w wyniku nagrzewania powierzchni tarasu
promieniami Słońca. Brak warstwy poślizgowej jest przyczyną pękania warstwy poślizgowej
z powodu różnic odkształceń termicznych warstw nawierzchniowych i warstwy
termoizolacyjnej. Zastosowanie warstwy poślizgowej w postaci nowoczesnej maty z
wytłoczeniami gwarantuje odpowiednie odwodnienie tarasu, większą trwałość nawierzchni
przy zastosowaniu właściwego rozstawu dylatacji pionowych, oraz stanowi warstwę ochronną
i tzw. warstwę odcinającą dla warstwy wodoszczelnej.
W tradycyjnym układzie warstw tarasu pod warstwą termoizolacyjną znajduje się warstwa
paroizolacyjna, ułożona na konstrukcji płyty stropowej (por. rys.2). Warstwa ta chroni
warstwę termoizolacyjną przed zawilgoceniem wywołanym dyfuzją pary wodnej
przepływającej z wnętrza mieszkalnego do wewnętrznych warstw tarasu.
W przypadku odwróconej kolejności warstw tarasu (tzw. tarasy odwrócone) warstwa
paroizolacji nie występuje, gdyż funkcje tą pełni warstwa wodoszczelna tarasu ułożona pod
warstwą termoizolacji.