11

63. Surowce mineralne na tle

budowy geologicznej

Zadanie 63.1

A–C.

Odpowiedź w formie graficznej.

Zadanie 63.2

Kolejno od góry: rudy miedzi, rudy cynku i ołowiu, siarka, surowce
budowlane, gips, sól kamienna, ropa naftowa i gaz, węgiel
kamienny, węgiel brunatny

Zadanie 63.3

Węgiel kamienny – utwory karbońskie zapadliska śląsko-
-krakowskiego, Sudetów i niecki lubelskiej.

Węgiel brunatny – utwory trzeciorzędowe wypełniające niecki
śródsudeckie i pokrywające monoklinę przedsudecką, nieckę
łódzką i nieckę mogileńską.

Ropa naftowa i gaz ziemny – utwory trzeciorzędowe Karpat
i zapadliska przedkarpackiego; utwory permskie monokliny
przedsudeckiej, wału pomorskiego, niecki pomorskiej
i wyniesienia Łeby.

Rudy miedzi – permskie łupki ilaste Sudetów i monokliny
przedsudeckiej.

Rudy cynku i ołowiu – triasowe utwory monokliny śląsko-
-krakowskiej.

Dolomity – utwory dewońskie Gór Świętokrzyskich.

Gips i anhydryt – utwory trzeciorzędowe niecki miechowskiej.

Siarka – utwory trzeciorzędowe zapadliska przedkarpackiego.

Sól kamienna i sól potasowa – zapadlisko przedkarpackie
(trzeciorzęd), wał kujawski (perm), wyniesienie Łeby (perm).

Występowanie surowców mineralnych, posiadających największe
znaczenie gospodarcze, wiąże się z utworami starszych epok
geologicznych:

utwory paleozoiczne: węgiel kamienny, miedź, część ropy
naftowej i złóż soli, liczne surowce skalne;

utwory mezozoiczne i trzeciorzędowe: rudy cynku i ołowiu,
siarka, gaz ziemny i ropa naftowa Karpat i ich przedpola, sól
kamienna Bochni i Wieliczki, węgiel brunatny, gips, anhydryt.

utwory czwartorzędowe nie zawierają surowców mineralnych
o dużym znaczeniu gospodarczym. Najczęściej są to lokalnie
wykorzystywane surowce, takie jak: piaski, żwiry, gliny, iły, torf.

Zadanie 63.4

a) ropa naftowa, b) węgiel kamienny, c) gaz ziemny,
d) cynk i ołów, e) węgiel brunatny, f) miedź, g) siarka,

h) sól kamienna.

64. Krainy geograficzne. Przykłady form

rzeźby terenu

Zadanie 64.1

Indywidualna odpowiedź ucznia.

Zadanie 64.2

Jura Polska, Wyżyna Krakowsko -Wieluńska

Zadanie 64.3

Przykładowa odpowiedź:
Pojezierze Pomorskie było objęte zasięgiem ostatniego
zlodowacenia – bałtyckiego, dzięki czemu zachowała się
tam rzeźba młodoglacjalna. Do charakterystycznych form
młodoglacjalnych należą ciągi pagórków moreny czołowej,
osiągające wysokość ponad 300 m n.p.m. (Szeskie Wzgórza).
Wzgórza morenowe na terenie Pojezierza Pomorskiego mają
ogólny kierunek z północnego wschodu na południowy zachód
i układają się prawie równolegle do wybrzeża Bałtyku. Na północ
od ciągu pagórków morenowych rozpościerają się lekko faliste
równiny moreny dennej. Na południe od wzgórz moren czołowych
występują lekko nachylone ku południu równiny sandrowe.
Najbardziej znany w tej części Polski i najrozleglejszy jest sandr
tucholski. Od południa Pojezierze Pomorskie zamyka Pradolina
Toruńsko-Eberswaldzka. W krajobrazie zaznacza się jako forma
dolinna, szerokości kilkunastu kilometrów, o wyraźnych zboczach
osiągających wysokość od kilkunastu do ponad 20 metrów. Cały
obszar Pojezierza Pomorskiego jest usiany licznymi jeziorami,
których jest tam ponad 4000. Liczne rzeki, na skutek dużych
różnic wysokości, żłobią głębokie – o stromych zboczach – doliny
i płyną wartkim nurtem, przypominając górskie potoki. Inną
rzeźbę ma Nizina Wielkopolska. Współczesny wygląd kraina ta
zawdzięcza w głównej mierze zlodowaceniu środkowopolskiemu.
W porównaniu z rzeźbą młodoglacjalną Pojezierza Pomorskiego,
formy są tu łagodniejsze i prawie brak jezior. W czasie zlodowacenia
bałtyckiego obszar ten znajdował się na jego przedpolu i formy
rzeźby powstałe podczas zlodowacenia środkowopolskiego
podlegały intensywnej denudacji. W czasie krótkiego lata grunt
rozmarzał na niewielką głębokość, co sprzyjało rozmywaniu
przez wody roztopowe i spełzywaniu zwietrzeliny, powodując
spłaszczenie form wypukłych oraz wypełnianie obniżeń
terenowych. Zachowały się tu, co prawda, moreny czołowe,
np. Wzgórza Dalkowskie, Wzgórza Trzebnickie, Wzgórza
Ostrzeszowskie, jednak ich maksymalna wysokość jest
kilkadziesiąt metrów mniejsza w porównaniu z tym samym
typem form na Pojezierzu Pomorskim. Lokalne różnice wysokości
są zdecydowanie mniejsze. Pradoliny, np. Głogowsko-Barucka,
są znacznie płytsze i o zboczach mniej wyraźnych niż
na Pojezierzu Pomorskim. Do głównych form ukształtowania
Niziny Wielkopolskiej należą wysoczyzny (Wysoczyzna
Leszczyńska, Kaliska, Sieradzka). Są to prawie płaskie
powierzchnie, opadające krawędziami, o wysokości dochodzącej
do kilkudziesięciu metrów, ku dolinom rzecznym. Wysoczyzny
są zbudowane głównie z glin, dzięki czemu oparły się denudacji.
Ze względu na czas, jaki upłynął od ustąpienia zlodowacenia
z tych terenów, Nizina Wielkopolska jest w zasadzie pozbawiona
jezior. Nieliczne, które się zachowały, mają niewielką głębokość
i są w stadium zaniku.

Zadanie 64.4

Tab. 64.1. Przykłady form rzeźby terenu

Zadanie 64.5

wydmy paraboliczne, pokrywy lessowe, gołoborza

Zadanie 64.6*

Indywidualna odpowiedź ucznia.

22

65. Masy powietrza kształtujące

pogodę

Zadanie 65.1

Indywidualna odpowiedź ucznia.

Zadanie 65.2

a) Dni są bardzo ciepłe i bezdeszczowe, mogą występować burze.
b) Zimą nad obszar Polski nadciągają:

z zachodu masy powietrza polarnego morskiego (wilgotne
i cie płe), „niosąc” ocieplenie, zachmurzenie i opady śniegu
lub śniegu z deszczem;

z południowego zachodu masy powietrza zwrotni ko we go
morskiego (ciepłe i wilgotne), które powodują wzrost
temperatury, często odwilż, mgły, zachmurzenie, opady
deszczu (lub śniegu z deszczem).

Zadanie 65.3

Położenie Polski w obszarze nizin europejskich, układających się
równoleżnikowo, ułatwia przemieszczanie się kontynentalnych
i morskich mas powietrza w kierunkach wschód-zachód.
Przyczynia się to do zmienności pogody na obszarze Polski.
W kolejnych latach obserwujemy w Polsce różne układy
pogodowe: chłodne deszczowe lato i mroźna, śnieżna zima
lub w innym roku – upalne, suche lato i ciepła, deszczowa zima.
Pogoda jest wynikiem przeważającego wpływu określonych mas
powietrza. W jednych latach dominują masy powietrza znad
kontynentu, w innych – znad oceanu. Czasem „silniejsze” są masy
nadciągające z kierunków południowych (ciepłe), a w innych
latach – z północnych (chłodne lub mroźne). Wynikiem tego
jest również zmienność kierunków wiatrów. Przejściowość klimatu
przyczynia się do tego, że w Polsce nie wyróżniamy czterech,
lecz sześć pór roku (przedwiośnie, wiosna, lato, jesień,
przedzimie, zima).

66. Temperatura powietrza

Zadanie 66.1

Indywidualna odpowiedź ucznia.

Zadanie 66.2

W styczniu izotermy na obszarze Polski mają przebieg
południkowy. Temperatura powietrza stopniowo obniża się
z zachodu na wschód (pomijając obszary górskie). Nad Odrą
średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi około –1°C,
a na Pojezierzu Suwalskim –5°C. Taki rozkład temperatury
w styczniu jest następstwem ścierania się mas cieplejszego
powietrza oceanicznego, napływającego z zachodu, z masami
chłodniejszego powietrza kontynentalnego, nacierającego
od wschodu. Zbliżony do kierunku linii wybrzeża przebieg izoterm
na Pojezierzu Pomorskim świadczy o ograniczonym, do wąskiego
pasa nadmorskiego, ocieplającym wpływie Bałtyku.
W lipcu przestrzenne zróżnicowanie temperatury powietrza
w Polsce jest znacznie mniejsze niż w styczniu. Układ izoterm
w lipcu jest bardziej zaburzony niż w styczniu. Ogólny kierunek
ich przebiegu jest zbliżony do równoleżnikowego.
Poza obszarami górskimi, temperatura osiąga ponad 18°C

na południu i niespełna 17°C na Pojezierzu Pomorskim,
Pobrzeżu Koszalińskim i Gdańskim.
Niewielkie różnice temperatury powietrza na nizinnym obszarze
Polski są z jednej strony następstwem różnic szerokości
geograficznej, a z drugiej oziębiającego wpływu Bałtyku
(zaznaczającego się głównie w wąskim pasie pobrzeża).

Zadanie 66.3

Największe roczne amplitudy powietrza, ponad 22°C występują
w północno-wschodniej i wschodniej Polsce: Pojezierze Suwalskie,
Nizina Podlaska, Polesie Lubelskie, Wyżyna Lubelska, Roztocze.
Najmniejsze roczne amplitudy powietrza (poniżej 17°C) występują
w wysokich górach oraz na wybrzeżu Bałtyku (18 –19°C).

Zadanie 66.4

Okres wegetacyjny jest najdłuższy w Kotlinie Oświęcimsko-
-Sandomierskiej, na Nizinie Śląskiej, Nizinie Wielkopolskiej,
Pojezierzu Lubuskim, Nizinie Szczecińskiej. Najkrócej trwa na:
Pojezierzu Suwalskim, Nizinie Podlaskiej, w Karpatach
i Sudetach.

67. Opady atmosferyczne

a ukształtowanie powierzchni

Zadanie 67.1

Indywidualna odpowiedź ucznia.

Zadanie 67.2

Obszar Pojezierza Pomorskiego jest eksponowany na wilgotne
masy powietrza przynoszące opady, napływające do Polski
z zachodu i północnego zachodu. Dzięki temu roczne sumy
opadów wynoszą tu 600–800 mm. Środkowa część Polski
osłonięta od napływu wilgotnych mas powietrza wzniesieniami
wzgórz morenowych Pojezierza Pomorskiego i Pojezierza
Lubuskiego odznacza się najniższymi sumami opadów rocznych
w Polsce (450–550 mm).

Zadanie 67.3

Obszar położony za przeszkodą orograficzną (wzniesieniem),
osłaniającą go od napływających wilgotnych mas powietrza,
otrzymuje mniejszą ilość opadów atmosferycznych niż tereny
położone przed przeszkodą. Położenie w „cieniu opadowym”
oznacza usytuowanie obszaru za barierą terenową.

68. Rzeki, zbiorniki sztuczne.

Wezbrania i powodzie

Zadanie 68.1

Indywidualna odpowiedź ucznia.

Zadanie 68.2

Przykładowa odpowiedź:
Wisła, największa rzeka w Polsce, wypływa ze stoków Baraniej
Góry jako Czarna Wisełka i po połączeniu się z Białą Wisełką
tworzy Wisłę. Wypływając z gór, zmienia kierunek z północnego
na wschodni. W Kotlinie Oświęcimskiej przyjmuje trzy duże
dopływy: Sołę, Skawę i Przemszę. Poniżej Krakowa Wisła

3

skręca w kierunku północno-wschodnim. Płynąc przez Kotlinę
Sandomierską, przyjmuje dalsze duże dopływy: Rabę, Dunajec,
Wisłokę, San i Nidę. Między Zawichostem a Puławami rzeka
płynie doliną o stromych zboczach, tworząc przełom między
Wyżyną Kielecką a Wyżyną Lubelską. Po wpłynięciu na Nizinę
Mazowiecką przyjmuje największy swój lewobrzeżny dopływ
– Pilicę. Pod Warszawą promieniście spływa ku Wiśle kilka rzek,
w tym największy prawo brzeżny dopływ – Narew. Od ujścia
Narwi, wykorzystując fragmenty pradoliny, Wisła płynie
w kierunku zachodnim, pod Bydgoszczą przyjmuje kierunek
północny i przecina pojezierza. Poniżej Gniewa zaczyna się delta
Wisły, którą utworzyły dwa główne ramiona: Nogat i Leniwka.
Wisła jest rzeką niezbyt zasobną w wodę, średni przepływ
pod Tczewem wynosi około 1100 m/s. Częste są wezbrania wód,
powodujące niejednokrotnie powodzie. Największe wezbrania
wód w górnej części dorzecza występują w lipcu, co jest spowo dowane
ulewnymi deszczami. Mniejsze wezbrania, związane ze spływem
wód roztopowych, występują w marcu, głównie w nizinnej części
dorzecza.

Zadanie 68.3

Indywidualna odpowiedź ucznia.

Zadanie 68.4

Tab. 68.1. Funkcje wybranych zbiorników zaporowych

Zadanie 68.5

a) opadowo-rozlewowe
b) sztormowe
c) roztopowe
d) opadowo-nawalne

Zadanie 68.6

pobrzeże Bałtyku: od XII do III – sztormowe i roztopowe;

pojezierza: od II do IV – roztopowe, VIII – opadowe (w rzekach
jeziornych czasem spotęgowane podpiętrzaniem stanów wód
przez roślinność wodną);

niziny środkowopolskie: od II do IV – głównie roztopowe;

wyżyny: od II do IV – roztopowe oraz V–VI – opadowo-
-rozlewowe lub opadowo-nawalne;

kotliny podgórskie: głównie VII – opadowo-rozlewowe
lub opadowo-nawalne w niewielkim stopniu, III–IV
– roztopowe;

Sudety: głównie VII – opadowo-rozlewowe lub opadowo-
-nawalne oraz X–XI – również opadowe, szczególnie w Sudetach
Zachodnich i Środkowych;

Karpaty: VII – opadowo-rozlewowe oraz na niewielkim obszarze
III–IV – roztopowe.

Zadanie 68.7

Wezbrania i powodzie półrocza letniego (V–X) występują
przeważnie w górach i na wyżynach. Wywoływane są one
opadami nawalnymi i rozlewowymi. Wezbrania i powodzie
półrocza zimowego (XI–IV) przeważają na terenach nizinnych
i wywoływane są głównie roztopami oraz towarzyszącymi im
zatorami lodowymi. W pasie pobrzeży przyczynami wezbrań
i powodzi są także sztormy.

Zadanie 68.8

Przykładowa odpowiedź:
Wezbrania i powodzie w województwie mazowieckim mogą
wystąpić w dorzeczu Wisły, w okresie od lutego do kwietnia,
wskutek topnienia śniegów i często towarzyszących im zatorów
lodowych.

Zadanie 68.9

A. Dorzecze Odry.
B. Odra jest rzeką uregulowaną. Działania regulacyjne Odry

(regulacja biegu rzeki, budowanie wałów przeciwpowodziowych
oddzielających koryto rzeki od obszarów zalewowych),
a także wylesianie (w Sudetach zniszczenia lasów sięgają
90%) i powiększanie obszarów użytków rolnych w jej
dorzeczu istotnie ograniczają retencję doliny. Zły stan
techniczny obwałowań, niewłaściwie zlokalizowana zabudowa
mieszkaniowa na terenach zalewowych to kolejne powody
wyrządzonych szkód.

Wisła – określana jest mianem rzeki „dzikiej”. Niedawno

wybudowany zbiornik Czorsztyński na Dunajcu istotnie
złagodził skutki powodzi w dorzeczu Wisły.

Zadanie 68.10

Przykłady takich przedsięwzięć to:

udrożnienie kanalizacji burzowych;

naprawa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych;

racjonalne wykorzystywanie teras zalewowych
i nadzalewowych (m.in. rezygnacja z zabudowy i stałego
osadnictwa na ich obszarze, przywrócenie im naturalnego
charakteru);

dbałość o stan techniczny urządzeń melioracyjnych;

zalesianie dorzeczy – szczególnie górnych biegów rzek;

budowa nowych zbiorników retencyjnych i innych obiektów

hydrotechnicznych wg najnowszych światowych standardów;

porządkowanie koryt rzecznych (usuwanie zadrzewień,
zakrzaczeń utrudniających odpływ wód);

usprawnienie systemu ostrzegania;

współpraca z Czechami i Słowacją w zakresie przeciwdziałania
wezbraniom powodującym powódź.

Zadanie 68.11

Argumenty „za”:

zmniejszenie zagrożenia powodziowego wskutek zwiększenia
przepływu wody i skrócenie czasu przebywania wód
wezbranych na terenach zalewowych,

zmniejszenie zagrożenia powodziowego wskutek zwiększenia

przepływu kry lodowej i zmniejszenia niebezpieczeństwa
tworzenia się zatorów,

poprawa warunków żeglugi,
ochrona gatunków nadbrzeżnych przed procesami erozyjnymi,
możliwość wykorzystania retencjonowanej wody do celów

gospodarczych.

Argumenty „przeciw”:

dewastacja ekosystemu w czasie wykonywania prac
technicznych, wprowadzenia ciężkiego sprzętu na brzegi rzeki
lub bezpośrednio do jej koryta,

4

zmiana w składzie gatunkowym fauny i flory,
ograniczenie wędrówki ryb,
zmniejszenie retencji wody,
obniżenie poziomu wód gruntowych i wody w korycie rzeki,
ograniczenie możliwości samooczyszczania się rzeki,
możliwość wystąpienia powodzi w następstwie nałożenia się fal

z dopływów bocznych na falę rzeki głównej.

69. Morze Bałtyckie

Zadanie 69.1

Indywidualna odpowiedź ucznia.

Zadanie 69.2

Zasolenie wód Morza Bałtyckiego jest zróżnicowane. Największe
występuje w Kattegacie – 20%

°

, w południowej części Bałtyku

Właściwego obniża się do 7– 8%

°

, w Zatoce Ryskiej – do 5%

°

,

najmniejsze występuje w północnej części Zatoki Botnickiej –
2%

°

. Zasolenie wód powierzchniowych Morza Bałtyckiego

jest bardzo niskie w porównaniu z zasoleniem wód Oceanu
Światowego. Średnie zasolenie wód powierzchniowych Oceanu
Światowego wynosi ok. 35%

°

. Na niskie zasolenie wód Bałtyku

wpływa: położenie morza w strefie klimatu umiarkowanego,
w którym roczna suma opadów jest wyższa niż parowanie
duża ilość słodkich wód rzecznych – ok. 250 rzek uchodzi
z obszaru zlewiska do Bałtyku, oraz utrudniona wymiana wód
z bardziej słonym Morzem Północnym. Poziom wód Morza
Bałtyckiego jest wyższy niż poziom wód Morza Północnego,
dlatego tzw. wlewy słonej wody z Morza Północnego dokonują się
głównie w czasie silnych sztormów.

Zadanie 69.3

Wybrzeże klifowe:
w Jastrzębiej Górze, Trzęsaczu, na Wyspie Wolin.
Wybrzeże mierzejowo-zalewowe:
na Półwyspie Helskim, w okolicach Świnoujścia i Kołobrzegu.

Zadanie 69.4

Rys. 69.1. Wybrzeże mierzejowo-zalewowe
Rys. 69.2. Wybrzeże klifowe

Zadanie 69.5

Kolejno:
1) nadmierne użyźnianie wód Bałtyku związkami biogennymi

zawierającymi azot i fosfor

2) nadmierny rozwój jednego lub kilku gatunków flory lub fauny
3) zwiększone zużycie tlenu w czasie rozwoju roślin i rozkładu

obumarłych roślin i zwierząt

4) wydzielanie się siarkowodoru (substancji toksycznych)
5) zanikanie życia organicznego w wodach przydennych
6) powstawanie pustyń beztlenowych (siarkowodorowych,

azoicznych)

Zadanie 69.6

Indywidualna odpowiedź ucznia.

Zadanie 69.7

Granicę tę przeprowadzono na mocy konwencji ONZ o Prawie
Morza (UNCLOS). Granicę polskiej wyłącznej strefy ekonomicznej

ustanowiono w wyniku negocjacji z krajami sąsiednimi. Jedynie
z Danią nie udało się ustalić ostatecznej granicy (tzw. obszar
sporny w rejonie Bornholmu). W wyniku tych podziałów
do Polski należy obszar przylegający do zewnętrznej granicy
morza terytorialnego i sięgający kilkadziesiąt mil w głąb morza
(mniej więcej do środkowej linii Bałtyku).

Zadanie 69.8

1) Od 1994 r. wydobywana jest za pomocą platformy wiertniczej

„Petrobaltic” (ok. 70 km na północ od Przylądka Rozewie)
wysokiej jakości, prawie bezsiarkowa ropa naftowa.

2) Dokonywane są połowy ryb.
3) Na obszarze Zatoki Puckiej występują złoża soli kamiennej

i potasowej, a wzdłuż wybrzeża złoża rud tytanu i magnetytu.
Dno polskiej strefy jest pokryte piaskami budowlanymi
i szklarskimi. W przyszłości będzie można eksploatować te
surowce.

70. Użytkowanie ziemi

Zadanie 70.1

A. 10,5%
B. a) Bieszczady, c) Kotlina Biebrzańska,

d) Kotlina Orawsko-Podhalańska, g) Niecka Nidziańska,
h) Polesie.

C. Pojezierze Mazurskie, Nizina Podlaska, Tatry, Bieszczady.

Występowanie łąk i pastwisk wiąże się zarówno
z chłodniejszym, dostatecznie wilgotnym klimatem,
jak również z warunkami hydrologicznymi – z występowaniem
rozległych dolin rzecznych, podtapianych bądź zalewanych
w czasie wiosennych roztopów.

Zadanie 70.2

Przykładowe odpowiedzi:

zniszczenie roślinności, traw, ziół,

straty masy organicznej cennej jako kompost,

zniszczenie flory bakteryjnej gleby,

śmierć ptaków, owadów, np.: mrówek przyczyniających się
do przewietrzania gleby i przyspieszających rozkład masy
organicznej,

emisja dwutlenku węgla, siarki i kancerogennych
węglowodorów,

erozja gleby,

przyspieszanie efektu cieplarnianego,

pogorszenie stanu zdrowia ludzi,

zmniejszenie plonów, zbiorów.

Zadanie 70.3

Bory Dolnośląskie – A, Bory Tucholskie – B,
Bory Stobrawskie – C, Puszcza Białowieska – G, Puszcza
Kampinoska – I, Puszcza Niepołomicka – D, Puszcza Romincka
– E, Puszcza Świętokrzyska – H, Puszcza Wkrzańska – F.

Zadanie 70.4

1) olsy, 2) bory mieszane, 3) łęgi, 4) grądy

Zadanie 70.5

A. drzewa iglaste
B. a)

5

Zadanie 70.6

Kolejno od góry: turnie, hale, kosodrzewina, regiel górny, regiel
dolny, uprawy

Zadanie 70.7

Przykładowa odpowiedź:
Tatry Wysokie zbudowane są głównie z odpornych granitów,
co spowodowało, że mają wyższe wysokości bezwzględne.
Na wysokości powyżej 2200 m n.p.m. mogło wykształcić się
w tej części Tatr piętro turni, które nie występuje w Tatrach
Zachodnich zbudowanych ze skał osadowych, głównie z wapieni,
margli, dolomitów, łupków – skał o mniejszej odporności
na procesy erozyjne. W związku z budową geologiczną Tatry
Zachodnie mają mniejsze wysokości n.p.m. i nie występuje
w nich piętro turni.

71. Parki narodowe

Zadanie 71.1

Kolejno od góry:
Babiogórski Park Narodowy – 1
Bieszczadzki Park Narodowy – 4
Park Narodowy Gór Stołowych – 8
Narwiański Park Narodowy – 12
Poleski Park Narodowy – 15
Wielkopolski Park Narodowy – 21
Mapy 71.2. Wybrane parki narodowe
a) Woliński Park Narodowy – 23
b) Park Narodowy Bory Tucholskie – 5
c) Gorczański Park Narodowy – 7
d) Magurski Park Narodowy – 11
e) Biebrzański Park Narodowy – 3
f) Roztoczański Park Narodowy – 16

Zadanie 71.2

2) Białowieski,
6) Drawieński,
9) Kampinoski,
10) Karkonoski,
13) Ojcowski,
14) Pieniński,
17) Słowiński,
18) Świętokrzyski,
19) Tatrzański,
20) Ujście Warty.

Zadanie 71.3

b)

Zadanie 71.4

d)

Zadanie 71.5

1) ochrona przyrody
2) edukacja ekologiczna
3) działalność naukowa (realizacja programów badawczych)
4) teren dla uprawiania różnych form turystyki

Zadanie 71.6

1) Rezerwaty przyrody – chronią obszary cenne ze względów

przyrodniczych, naukowych bądź kulturowych. Wyróżnia się
rezerwaty leśne, krajobrazowe i np. przyrody nieożywionej.
Dzielą się na ścisłe; nie dopuszcza się na ich obszarze
ingerencji człowieka, i częściowe, w których dopuszczone są
pewne formy gospodarki.

2) Parki krajobrazowe – chronią obszary ze względu na ich

wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe. Służą głównie
turystyce i rekreacji; z pewnymi ograniczeniami na ich terenie
można prowadzić działalność gospodarczą.

Zadanie 71.7

Różnice: Parki Narodowe zajmują powierzchnię nie mniejszą niż
1000 ha, Parki Krajobrazowe mogą być mniejsze; w Parkach
Narodowych działalność gospodarcza jest znacznie bardziej
ograniczona niż w Parkach Krajobrazowych; w Parkach
Narodowych wyróżnia się strefę ochrony ścisłej, częściowej
i otulinę, w Parkach Krajobrazowych tych stref nie ma.

72. Obiekty dziedzictwa kulturowego

i przyrodniczego

Zadanie 72.1

Kolejno od góry:
1) Zamek Krzyżacki w Malborku.
2) Kopalnia Soli w Wieliczce – miejsce górniczej eksploatacji

soli kamiennej od XIII wieku. We wnętrzach kopalni znajduje się
na dziewięciu poziomach (o przybliżonych rozmiarach 4
na 1 km) około 2000 komór powstałych po wyeksploatowaniu
soli. Obiekt muzealno-turystyczny. Muzeum Żup Krakowskich.
Unikalna na skalę światową kaplica poświęcona błogosławionej
Kindze.

3) Stare Miasto w Warszawie – dowód uznania złożony miastu

i wielkiej woli odbudowania stolicy Państwa Polskiego –
jednego z najpiękniejszych przedwojennych miast Europy
– zniszczonej w czasie II wojny światowej. Zamek Królewski,
Kolumna króla Zygmunta III Wazy, zabudowania Starego
Miasta.

4) Obóz Koncentracyjny w Oświęcimiu–Brzezince – największy

obóz koncentracyjny utworzony przez nazistów na terenie
okupowanej Polski w czasie II wojny światowej. Największe
światowe muzeum martyrologii. Miejsce eksterminacji
wielonarodowościowej społeczności, w tym przede wszystkim
narodu żydowskiego.

5) Stare Miasto w Zamościu – „Perła polskiego renesansu”.

Miasto–twierdza. Renesansowe fortyfikacje.

6) Zespół Kulturowo-Krajobrazowy Klasztoru i Parku

Pielgrzymkowego oo. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej
– zespół sanktuarium klasztoru oo. Bernardynów i kościoła
Matki Boskiej Anielskiej „dróżek” kalwaryjnych
oraz 42 kaplic–sanktuariów w Polsce. Jedno z najczęściej
odwiedzanych sanktuariów w Polsce. Słynie z barwnych
misteriów pasyjnych i odpustów.

B. Małopolskie.