1

Mieczysław Ciosek

PSYCHOLOGIA SĄDOWA I PENITENCJARNA

Rozdział I. Miejsce psychologii sądowej i penitencjarnej wśród dyscyplin psychologicznych.

1. Zmiany poglądów na temat przedmiotu i wiodącej metody psychologii jako nauki.]

•

psychologia odrywa się od filozofii i staje się nauką samodzielną w 1897 (Wundt,

laboratorium psychologii eksperymentalnej w Lipsku)
•

psychologia wyrastała z powiązań tradycji filozoficznej, religijnej i medyczno-biologicznej

Jaki jest przedmiot psychologii?

•

historycznie: dusza ludzka

•

XIX w., psychologia klasyczna/introspekcyjna, psychologia jest nauką o przeżyciach i

zjawiskach świadomości (wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, = obrazy naoczne), emocjach,
pamięci... generalnie zjawiskach psychicznych
•

behawioryzm, psychologia jest nauką wyłącznie o zachowaniu się ludzi/zwierząt

•

Freud, psychoanaliza, podświadomość

•

neopsychoanaliza, psychoanaliza kulturowa, jej źródło to przede wszystkim psychologia

głębi (w wyd. Freuda i Junga), , nieświadome siły, ale podstawowa rola dla czynników kulturowych
i społecznych), przedstawiciele: Horney, Sullivan, Fromm
•

psychologia humanistyczna („trzecia psychologia”), człowiek jest jednością ciała, uczuć,

umysłu i woli, jest pełen sił i możliwości do samorealizowania się, cel psychologii to zrozumienie i
oswobodzenie człowieka, synteza, dialog między obserwatorem a obserwowanym, wzajemna
akceptacja, przedstawiciele: Rogers, Maslow, Perls, May, Laing, Frankl, Binswanger
•

koncepcje poznawcze: człowiek jako samodzielny podmiot, aktywnie i celowo bada świat,

zmienia go i przystosowuje się do niego , inf. zewnętrzne, płynące ze środowiska + inf.
wewnętrzne, zakodowane w pamięci jednostki
Informacje wewnętrzne – (samowiedza, system poznawczy, struktury poznawcze itp.) są rezultatem
doświadczeń życiowych podmiotu, interakcja między inf. zew. a tymi zakodowanymi już w
pamięci, ma decydujące znaczenie dla zachowania podmiotu, struktury poznawcze stanowią
względnie trwały system informacji człowieka określający przebieg procesów regulacji jego
stosunków z otoczeniem, istotnym aspektem tych struktur są ich właściwości treściowe i formalne,
analiza treści inf. przechowywanych w pamięci człowieka stała się podstawą ich podziału na:
- system inf. podmiotu o świecie zew.
- system inf. o sobie samym } mają dot. czasu ter, prze. i przy.
- system inf. o programach działania
Do formalnych struktur poznawczych zalicza się najczęściej poziom ich:
- zróżnicowania
- złożoności
- abstrakcyjności
- uporządkowania
-otwartości
- stopień rozbieżności-zgodności

2

Od tych właściwości treściowych i formalnych struktur poznawczych zależą pełnione przez nie
różnoraki funkcje regulacyjne:
- formułowanie antycypacji (przewidywanie zdarzeń niezależnych od działania podmiotu i
przewidywanie konsekwencji własnych działań
- wartościowanie i ocenę obiektów zew., których jednostka unika lub do których dąży, jak i
wyników własnych zachowań
- formowanie programów działania, dzięki którym jednostka osiąga określone cele i wartości
- selekcja i transformacja napływających informacji
- opis i rozpoznawanie elementów oraz zjawisk rzeczywistości
- wzbudzanie napięcia emocjonalno-motywacyjnego
- standardy regulacji – poprzez inf. opisujące stan rzeczywisty i inf. opisujące stan idealny
- funkcja miernika zmian wew. i zew.
Struktury poznawcze ciągle się zmieniają.

•

tym co wyróżnia psychologię od innych nauk o człowieku jest, iż jej przedmiot stanowią

zachowania specyficznie ludzkie, najwyżej zorganizowane – zachowania celowe, zamierzone,
ukierunkowane na osiągnięcie określonych stanów końcowych + związki jakie łączą człowieka ze
światem zew. („czynnościowe” ujecie przedmiotu psychologii – Tomaszewski)


2.

Dziedziny współczesnej psychologii i jej związki z niektórymi innymi naukami o

człowieku.

•

psychologia współczesna = dziedzina badań naukowych + dziedzina działalności

praktycznej
•

badania naukowe realizowane są przez 3 dyscypliny psychologiczne:

a. psychologię ogólną
b. psychologię rozwojową } psychologia teoretyczna
c. psychologię społeczną

•

3 dziedziny praktycznej psychologii:

- psychologia wychowawcza
- psychologia pracy
- psychologia kliniczna


3.

Główne problemy psychologii sądowej i penitencjarnej.

•

są to dziedziny psychologii klinicznej, sądowa – gł. syt. człowieka w fazie dochodzenia,

aresztowania i wyrokowania; penitencjarna – gł. zachowanie człowieka w środowisku więziennym i
realizowany w nim proces resocjalizacji skazanych

3

GŁÓWNE PROBLEMY:

•

Czym jest przestępstwo, zachowanie aspołeczne i antyspołeczne?

Zaburzenia zachowania: (Lewicki) wtedy, gdy zachowanie nie spełnia swojej funkcji indywidualnej
(tzn. gdy zachowanie nie spełnia funkcji biologicznych lub psychospołecznych podmiotu) albo
społecznej lub obu wymienionych, zaburzenia funkcji społecznej zachowania to gł. przedmiot
zainteresowania psychologii sądowej i penitencjarnej lub więziennej

Zaburzenia społecznej funkcji zachowania – te zachowania, które naruszają reguły współżycia
społecznego przyjęte i obowiązujące w danej społeczności.

Podział ze względu na stopień przyjmowania dobra własnego podmiotu oraz interesów innych:
a. zachowania prospołeczne
działania altruistyczne, pomocnicze i kooperacyjne
b. aspołeczne (świadome/nieświadome)
głównie/wyłącznie mój interes i dobro, np. wrogość, nieuczciwość, uprzedzenia rasowe,
zaspokajanie własnych potrzeb kosztem innych
c. antyspołeczne (świadome/nieświadome)
głównie/wyłącznie mój interes + naruszają normy obyczajowe/moralne/prawne/takie i takie, np.
kradzież, oszustwo, zabójstwo, nieudzielenie pomocy osobie, znajdującej się w położeniu
zagrażającym jego życiu, przestępstwa drogowe, w afekcie, nieumyślne
+ zachowania neutralne z punktu widzenia tego kryterium

Dodatkowe podziały zachowań a- i antyspołecznych:
- częstotliwość (jednorazowe, powtarzalne, chroniczne)
- ich treść (dot. sfery cielesnej, materialnej, moralnej, orientacyjnej, praktycznej,
emocjonalnej)
- koszty zachowania




Kim jest przestępca lub kto i dlaczego popełnia przestępstwo?



Kim jest ofiara lub kto i dlaczego staje się ofiarą?

Wiktymologia – dyscyplina kryminologiczna, jej podstawy stworzyli Heting, Ellenberger,
Mendelsohn, nauka o ofierze, ujęcie wąskie – przestępstwa, ujęcie szerokie – również własne
działanie, jak np. narkotyzowanie się, klęski, wojny, siły przyrody
Tutaj zajmiemy się ujęciem wąskim:
OFIARA
WIKTYMNOŚĆ = indywidualna i z reguły nieświadoma tendencja do stawania się ofiarą czyjegoś
działania przestępczego
WIKTYMIZACJA = sam proces stawania się ofiarą

http://notatek.pl/ciosek-psychologia-sadowa-i-penitencjarna-streszczenie?notatka