POLITYKA ZAGRANICZNA - ZMIANY TERYTORIALNE
MIESZKO I
Mieszko I ok. 965 r. przyłączył do państwa Polan (Wielkopolski) Kujawy. W
latach 967-972 podbił Pomorze Zachodnie (rywalizacja z margrabiami marchii
wschodniej, bitwa pod Cedynią 972 r.). Pokonał margrabiego Hodona i opanował
Pomorze Gdańskie. Około 990 r., w wyniku wojny z Czechami, przyłączył Śląsk i
prawdopodobnie Małopolskę.
W 981 r. książę kijowski Włodzimierz Wielki odebrał "Lachom" (Polakom) grody
Przemyśl i Czerwień - Grody Czerwieńskie.
Granice państwa Mieszka I opisane w dokumecie Dagome iudex (990-992) rozciągały
się od Morza Bałtyckiego na północy, poprzez granicę z Prusami i Rusią na
wschodzie, dalej na zachód do Krakowa i Odry, w dół rzeki do morza. U schyłku
swojego życia
Mieszko I oddał ziemie polskie pod opiekę Stolicy Apostolskiej, dzięki czemu
mógł liczyć na poparcie polityczne i obronę przed niemieckimi feudałami -
chciał wyjednać u papieża zgodę na utworzenie arcybiskupstwa na ziemiach
polskich i w ten sposób nadać państwu samodzielną organizację kościelną.
Mieszko I nazywany był przez współczesnych kronikarzy niemieckich "przyjacielem
cesarza " (Widukind) i " wiernym cesarzowi " (972 r. Thietmar). Przyjaźń z
Ottonem I książę potwierdził płacąc trybut z ziem "aż do rzeki Warty". Mieszko
I dwukrotnie popierał opozycję antycesarską ks. bawarskiego Henryka Kłótnika
(973 i 983 r.). Z tego powodu został wezwany do cesarza do Quedlinburga i
zmuszony do oddania na dwór niemiecki syna, Bolesława, jako zakładnika pokoju.
Po śmierci cesarza Ottona I władca polski, popierając pretensje do tronu
niemieckiego księcia Henryka, zerwał zależność od cesarstwa. W czasie kolejnego
spotkania z cesarzem Mieszko I odnowił przyjaźń i uznał jego zwierzchnictwo.
BOLESŁAW 1 CHROBRY (992-1025)
W latach 992-1002 nastąpiło wzmocnienie władzy w Polsce (Chrobry usunął od
władzy przyrodnich braci i macochę). Utrzymywał dobre stosunki z Cesarstwem,
Skandynawią i Węgrami, natomiast pogorszeniu uległy kontakty z Czechami i
Rusią. Władca rozpoczął starania o powołanie arcybiskupstwa w Gnieźnie
wykorzystując męczeńską śmierć biskupa praskiego, Wojciecha Sławnikowica, który
zginął w 997 r. w Prusach podczas misji chrystianizacyjnej. Jego osobę otoczono
kultem, w 999 r. erygowano (założono) "arcybiskupstwo św. Wojciecha w Gnieźnie
". W 1000 r. cesarz Otton III odbył pielgrzymkę do grobu św. Wojciecha, odbył
się zjazd gnieźnieński, na którym potwierdzono utworzenie arcybiskupstwa W
Gnieźnie oraz trzech biskupstw. Bolesław otrzymał prawo inwestytury dostojników
kościelnych (mianowania ich), Otton III uznał formalnie niezależność naszego
księcia (nałożenie diademu cesarskiego i podarowanie Bolesławowi włóczni św.
Maurycego były gestami o charakterze symbolicznym). Bolesław ofiarował
cesarzowi relikwię św. Wojciecha (ramię) i 300 pancernych wojowników. Bolesław
podjął u papieża starania o koronę królewską.
Po śmierci Ottona III Bolesław był zmuszony do prowadzenia wojen z królem
niemieckim Henrykiem II:
1002-1005 - Chrobry zajął Milsko i Łużyce, interweniował w Czechach. Te
działania wywołały kontrakeję króla niemieckiego wobec wzrostu potęgi
Bolesława. Miały miejsce polsko-niemieckie walki w Łużycach i Milsku, podczas
wyprawy na Polskę Henryk I1 otrzymał wsparcie Wieletów i Czechów. Zwycięstwa
niemieckie doprowadziły do zawarcia w 1005 r. pokoju pod Poznaniem, na mocy
którego Chrobry stracił Łużyce Milsko i Czechy, zatrzymał Morawy.
1007-1013 - Chrobry zaatakował ziemie niemieckie, podjął marsz pod Magdeburg,
co wywołało odwetowe wyprawy niemiecko-ezeskie (1010 - Śląsk, 1012 -
niepowodzenia Niemców). Ponieważ Henryk był wówczas zaangażowany w ltalii, w
1013 r. zawarto pokój w Merseburgu - Chrobry został lennikiem Henryka II z
Łużyc i Milska, uzyskał pomoc niemiecką w wyprawie na Ruś w zamian za pomoc
Polaków w wyprawie Henryka do Italii;
lOlS-1018 - Niemcy udzielili Polakom pomocy w wyprawie na Ruś, strona polska
natomiast nie dotrzymała obietnicy pomocy Henrykowi II w ltalii. W dodatku
Bolesław nawiązał kontakt z opozycją antyhenrykowską, co przyniosło wybuch
wojny. Polacy unikali starć na otwartym polu, bronili się w grodach (1017 r.
Niemcza, mimo przewagi niemieckiej nie zdobyto grodu). Niemcy doszli do Śląska,
pomoc czeska okazała się nieskuteczna. Sytuację pogorszył atak Rusinów
Jarosława Mądrego na Polskę. Mimo to udało się odeprzeć atak niemiecki. W 1018
r. zawarto polsko-niemiecki pokój w Budziszynie - Łużyce i Milsko pozostały
przy Bolesławie, podobnie Morawy. Najważniejszym wynikiem tych wojen było
utrwalenie niezależności Polski od Cesarstwa;
- interweneje na Rusi - cel: odzyskanie Grodów Czerwieńskich i rozbicie sojuszu
rusko-niemieckiego. Bolesław próbował utrwalić swe wpływy na Rusi poprzez
małżeństwo swojej córki z księciem Świętopełkiem. W latach 1013-1014 podejmował
wyprawy na Kijów, w 1018 r. zdobył bogate łupy i przyłączył do Polski Grody
Czerwieńskie. Nawiązał także przyjazne stosunki z księciem kijowskim,
Jarosławem;
- zainteresowanie sprawami południa i wschodu oderwało uwagę od Pomorza
Zachodniego, które się częściowo usamodzielniło;
- terytorium państwa Bolesława I Chrobrego w 1025 r. - Pomorze Wschodnie
(Gdańskie), Wielkopolska, Śląsk z ziemią lubuską, Łużyce i Milsko, Małopolcka
(;rnrlv (erwieńckie Ma7OWSZ2 1 KuIaWV. MOraWV.
MIESZKO II LAMBERT (1025-1034)
Odziedziczył ziemie po ojcu, kontynuował ofensywną politykę wobec sąsiadów:
wyprawy do Saksonii ( 1028, 1030) przeciwko cesarzowi Konradowi II. Ingerował w
wewnętrzne sprawy Czech, zawarł sojusz z Węgrami, który stanowił osłonę przed
Czechami i Niemcami.
Na przełomie lat 1030 i 1031, korzystając z pomocy ruskiej i niemieckiej,
ziemie polskie najechał brat Mieszka 1I, książę Bezprym. Na znak zależności od
cesarza odesłał na dwór niemiecki insygnia królewskie. Jego działania
spowodowały kryzys wewnętrzny państwa. Bezprym został zamordowany w 1032 r. W
wyniku jego najazdu od Polski odpadły: Grody Czerwieńskie - Jarosław Mądry,
Morawy - książę czeski Brzetysław, Łużyce i Mińsko - cesarz Konrad II.
Po śmierci Bezpryma Mieszko II powrócił do kraju ( 1032). Objął władzę wspólnie
z bratem Ottonem, ale zrzekł się tytułu królewskiego i uznat zwierzchnictwo
cesarza (ugoda w Merseburgu). Przed śmiercią w 1034 r. Mieszko II ponownie
zjednoczył ziemie polskie.
Lata 1034-I039 to okres chaosu i walk wewnętrznych w Polsce - Czesi zajęli
Śląsk i Małopolskę, usamodzielniło się Pomorze Wschodnie, na Mazowszu władzę
uzurpatorską sprawował Masław (Miecław), splądrowana zostata Wielkopolska
(najazd czeski ks. Brzetysława 1038-1039). Dysponujemy informacjami o powstaniu
ludowym i reakcji pogańskiej.
KAZIMIERZ I ODNOWICIEL (1034-1058)
W 1039 r. syn Mieszka II, książę Kazimierz, korzystając z pomocy cesarskiej
powrócił na ziemie polskie. Jego siedzibą był Kraków, panował nad Wielkopolską,
Małopolską, ziemią łęczycko-sieradzką.
W 1047 r. z pomocą księcia kijowskiego Jarosława Mądrego odzyskał Mazowsze,
narzucił zwierzchność Pomorzu, ok. 1050 r. przyłączył do Polski Śląsk. Cesarz
Henryk III uznał Śląsk za własność Kazimierza z koniecznością płacenia z tego
terenu rocznego trybutu dla Czech.
Dzięki zawarciu małżeństwa z księżniczką ruską książę prowadził aktywną
politykę wschodnią - następcy będą ją kontynuować.
BOLESŁAW II SZCZODRY (9058--1079)
Prowadził aktywną politykę międzynarodową. W trakcie sporu papiestwa z
cesarstwem znalazł sie w obozie reoriańskim, wvstepował przeciw cesarzowi
- popierał buntujących się przeciw niemu Sasów, nie płacił Czechom trybutu ze
Śląska, władcom nieprzychylnym Niemcom (Bela, Gejza, Władysław) udzielał
poparcia jako kandydatom do tronu na Węgrzech.
Kilkakrotnie wyprawiał się na Ruś Kijowską - 1073, 1077 - popierał księcia
Izasława, złupił Kijów, utwierdził władzę polską nad Grodami Czerwieńskimi. Nie
interesował się zbytnio ziemiami na północy kraju - Pomorze ostatecznie
się usamodzielniło, do władzy doszły lokalne dynastie książąt pomorskich.
WŁADYSŁAW I HERMAN (1079-1102)
Nie koronował się, insygnia królewskie odesłał do cesarza, przeszedł do obozu
antygregoriańskiego i popadł w zależność od cesarza Henryka IV. Za jego rządów
duży wpływ na politykę mieli możni duchowni i świeccy - bezwzględne rządy w
kraju sprawował palatyn Sieciech. Taka sytuacja miała wpływ na zawiązanie się
opozycji. Władysław Herman uznał swojego nieślubnego syna Zbigniewa i wydzielił
mu osobną dzielnicę, Śląsk (1093). Jego decyzja spowodowała podział na dwa
państwa polskie.
Trwały walki Sieciecha ze Zbigniewem i jego młodszym bratem, Bolesławem
Krzywoustym. Wzrost liczebny opozycji antysieciechowej pozwolił na pokonanie
palatyna Sieciecha i zmuszenie księcia Władysława Hermana do wydzielenia
dzielnic. Około 1098 r. powstał następujący podział: Zbigniew: Wielkopolska,
Kujawy i ziemia łęczycko-sieradzka; Bolesław Krzywousty: Małopolska i Śląsk,
główne grody tych ziem zajęły załogi wojskowe ojca; Mazowsze i Kraków pozostały
pod bezpośrednią wtadzą Władysława Hermana.
Władysław Herman podejmował wyprawy łupieżcze na Pomorze - nie miały charakteru
zdobyczy terytorialnych (podobnie jak do l I06 r. wyprawy Bolesława
Krzywoustego).