Tkanki roślinne, autor: gryzaj
TKANKI ROŚLINNE
Tkanka  zespół komórek o określonej budowie, pełniących określoną funkcję i zajmujących określone miejsce w organizmie.
Tkanki roślinne
Stałe Twórcze
- miękiszowa: zasadnicza, asymilacyjna, - kambium (miazga)
spichrzowa, powietrzna - fellogen
- wzmacniająca: sklerenchyma, kolenchyma - stożki wzrostu
- przewodząca: drewno, łyko - merystemy interkalarne
- okrywająca: skórka, korek
Blaszka środkowa, przegroda pierwotna - powstała przy podziale komórkowym w wyniku odkładania się pektyn (wielocukrowce). Gdy blaszki
środkowe ulegają rozpuszczeniu, tkanki zaczynają się rozpadać. Przykłady: mięknące owoce, ugotowany ziemniak, opadające liście (pektyny w
warstwie odcinającej rozpadają się).
Ściana komórkowa pierwotna
Ściana komórkowa wtórna
Plasmodesmy
Blaszka środkowa
Plasmodesmy  cienkie cytoplazmatyczne nici łączące ze sobą protoplasty sąsiadujących komórek. W środku plasmodesmy biegnie
desmotubula, która jest zmodyfikowanym fragmentem ER gładkiego. A
ączy ona ze sobą siateczki obu komórek. Plasmodesmy powstają w
dzielącej się komórce wraz z formującą się ścianą komórkową lub mogą tworzyć się w ścianach już istniejących.
Symplast  system połączonych plasmodesmami protoplastów wszystkich komórek danej rośliny.
Apoplast  system transportujący wodę, sole mineralne i gazy, składający się z martwych części rośliny, tj. wtórne ściany komórkowe, wnętrza
martwych komórek, przestwory międzykomórkowe.
Pierwotne ciało/budowa rośliny  zespół pierwotnych tkanek merystematycznych oraz powstałych w wyniku ich działania pierwotnych tkanek
stałych organu.
Idioblasty  pojedyncze komórki różniące się od innych komórek tkanki.
Rośliny telomowe  gromada roślin lądowych obejmująca rośliny o podobnym typie przemiany pokoleń, z dominującym sporofitem (oprócz
mszaków). Sporofit wykazuje wysoki stopień specjalizacji i ma budowę osiową; zróżnicowany jest na łodygę i liście. Gametofit jest najczęściej
zredukowany, drobny, o krótkim okresie życia. Podgromady: mszaki, widłakowe, skrzypowe, paprociowe, nago- i okrytozalążkowe.
TKANKI OKRYWAJ
CE
Tkanka okrywająca powstała na skutek opanowania lądu przez rośliny. Miała ona umożliwić zarówno odizolowanie, jak i połączenie
wnętrza rośliny ze światem zewnętrznym.
Nie występuje ona u glonów, a u mszaków jest to najczęściej pojedyncza (tylko u płonników zbudowana jest z kilku warstw) okrywa
zbudowana ze ściślej ułożonych komórek miękiszu, zaopatrzonych w zgrubiałe ściany komórkowe.
SKÓRKA NAZIEMNYCH CZ
ŚCI ROŚLIN /EPIDERMA/
Skórka stanowi zazwyczaj pojedynczą warstwę ściśle do siebie przylegających, silnie zwakuolizowanych i najczęściej pozbawionych
chloroplastów komórek.
W skład skórki wchodzą właściwe komórki epidermalne, aparaty szparkowe oraz inne wyspecjalizowane komórki.
U traw i turzyc w skórce odkłada się wapń lub krzemionka.
Główne funkcje skórki nadziemnych części roślina to:
- ograniczanie transpiracji (wyparowywania wody z rośliny)
- ochrona mechaniczna
- ochrona przed pasożytniczymi drobnoustrojami
- wymiana gazowa za pośrednictwem aparatów szparkowych
- czasami skórka pełni funkcje wydzielnicze, asymilacyjne lub magazynuje wodę i produkty przemiany materii
Zewnętrzne ściany komórkowe skórki okrywającej nadziemne części roślin są zazwyczaj grubsze i wysycone kutyną.
Kutyna  związek chemiczny nie przepuszczający wody i gazów. Jej wytwarzanie stymuluje wysoka temperatura, silne oświetlenie i
niedostatek wody. Odkładana w procesie pośrednim między inkrustacją a adkrustacją. (Likowska  adkrustacja)
Kutikula  trudno przepuszczalna dla wody i powietrza warstwa ochronna utworzona z kutyny, zawiązków tłuszczowych i tłuszczów.
Obecność kutikuli zapobiega nadmiernemu parowaniu i utracie wody, a także chroni przed wnikaniem drobnoustrojów. Wosk w niej
zawarty tworzy charakterystyczny szary nalot na owocach, liściach i łodygach. Skórka korzeni nie posiada kutikuli.
Parowanie kutykularne  parowanie przez powierzchnię liścia pokrytą kutikulą. Zależne jest od grubości kutikuli.
Kutynizacja  odkładanie się kutyny wewnątrz ściany komórkowej skórki, między warstwami zawierającymi celulozę.
Aparaty szparkowe umożliwiają przepływ gazów i pary wodnej.
- Składają się ze szparki oraz komórek przyszparkowych mających zazwyczaj kształt nerkowaty i zawierających wiele chloroplastów,
a także posiadające ścianę komórkową o nierównomiernej grubości fragmenty ściany komórkowej graniczące ze szparką są
zgrubiałe.
1/1
Tkanki roślinne, autor: gryzaj
- Najczęściej występują tylko na dolnej (liście hipostomatyczne) lub na górnej (liście epistomatyczne) stronie liścia, rzadziej po obu
stronach (liście amfistomatyczne).
- Mogą być osadzone w zagłębieniach blaszki liściowej i powstaje wówczas komora nadszparkowa, której atmosfera jest bardziej
nasycona parą wodną niż atmosfera otaczająca liść, co utrudnia transpirację.
- Dwie teorie sposobu zamykania i otwierania aparatów szparkowych:
Światło mniej CO2 w komórkach przyszparkowych, gdyż wiązany w glukozę mniej H2CO3 wzrost pH (gdy jest ciemno
to ph<7) rozkład skrobii do glukozy pobieranie wody wzrost turgoru otwieranie szparki
Światło mniej H+ więcej K+ większa hydratacja (pobieranie wody)
dwuliścienne jednoliścienne
Plastydy występujące w skórce to leukoplasty; chloroplasty
występują tylko u roślin cieniolubnych, podwodnych i paproci oraz
w komórkach przyszparkowych.
Epiderma może być gładka lub pokryta włoskami, emergencjami
(kolcami).
Emergencje /kolce/ - wyrostki na powierzchni skórki, wykształcone
z udziałem leżącej pod nią tkanki miękiszowej, ale bez połączenia
z wiązkami przewodzącymi. Przykładem emergencji są kolce u róży
i czułki na liściach rosiczki.
Włoski mogą być jedno- lub wielokomórkowe, proste i
rozgałęzione. Żywe komórki włosków wykazują intensywny ruch
cytoplazmy, a martwe zazwyczaj wypełnione są powietrzem.
- chronią organy przed nadmiernym oświetleniem,
przegrzaniem oraz gwałtownymi zmianami temperatury
szarotka alpejska, sępolia
- martwy kutner chroni roślinę przed nadmierna utratą wody, dziewanna
- pełnią funkcje podporowe chmiel, przytulina czepna
- wydzielają substancje parzące pokrzywa; wabiące chmiel; odstraszające pelargonia, pokrzywa
- asymilują wodę tropikalne epifity
SKÓRKA KORZENI /RYZODERMA, EPIBLEMA/
Jest odpowiedzialna za pobieranie wody i soli mineralnych.
Składa się z żywych, ściśle przylegających do siebie komórek, mających jednolicie cienkie ściany.
Nie jest pokryta kutikulą, nie występują w niej szparki.
W strefie włośnikowej każda komórka tworzy włośniki. Korzenie rosnące w wodzie nie posiadają włośników.
KORKOWICA /PERYDERMA/
Wtórna tkanka okrywająca, wykształcająca się na łodygach i korzeniach roślin nagonasiennych i drzewiastych dwuliściennych, u których
występuje przyrost na grubość.
Kora pełni funkcję izolatora.
Peryderma jest tkanką wtórną budowaną przez merystem wtórny felogen (tkankę korkotwórczą), i produkty jego działalności: korek
(felem) - odkładany na zewnątrz tkanki twórcze], i felodermę - odkładaną do wewnątrz organu
Peryderma zastępuje skórkę, która ulega zniszczeniu.
Fellem, korek  wtórna tkanka okrywająca wytwarzana przez miazgę korkotwórczą, zbudowana ze ściśle do siebie przylegających
martwych komórek wypełnionych powietrzem, o skorkowaciałych ścianach wysyconych suberyną (na drodze adkrustacji). Na warstwach
suberynowych może dodatkowo odkładać się celuloza. Korek składa się z regularnie ułożonych promienistych rzędów komórek o
prostokątnych zarysach. Jest nieprzepuszczalny dla wody i powietrza. Chroni roślinę przed uszkodzeniami mechanicznymi, przegrzaniem i
przemarznięciem. Kontakt rośliny ze środowiskiem utrzymywany jest za pośrednictwem przetchlinek. W korku niektórych gatunków
roślin obok komórek skorkowaciałych mogą występować ciągłe warstwy komórek nieskorkowaciałych, tzw. felloid brzoza.
2/2
Tkanki roślinne, autor: gryzaj
Fellogen, miazga korkotwórcza  zespół komórek merystematycznych wtórnego pochodzenia, które dzieląc się wytwarzają korkowicę.
Pod względem cytologicznym są podobne do komórek tkanki miękiszowej. Mogą zawierać chloroplasty.
Felloderma  wtórna tkanka miękiszowa powstająca w wyniku podziałów fellogenu. Od głębiej leżących tkanek miękiszowych różni się
tylko pochodzeniem i promienistym układem komórek.
Przetchlinki - miejsca, w których komórki korka ułożone są luz
niej, dzięki czemu para wodna i inne gazy mogą swobodnie przepływać do
wnętrza i na zewnątrz rośliny.
MI
KISZ /PARENCHYMA/
Miękisz zbudowany jest z żywych, silnie zwakuolizowanych komórek, ze stosunkowo słabo wyspecjalizowanym protoplastem. Ze względu
na niski stopień specjalizacji komórki miękiszowe zachowują zdolność do podziałów i odróżnicowania. Odgrywają istotną rolę w
procesach regeneracyjnych.
Odróżnicowanie  powrót wyspecjalizowanych morfologicznie i funkcjonalnie komórek do stanu niewyspecjalizowanego. Możliwe jest to
dzięki odblokowaniu określonych genów, uprzednio zablokowanych w procesie różnicowania. Występuje w procesie odnowy komórek i
tkanek w organizmie, podczas wzrostu, gojenia się ran i regeneracji.
Ściana komórek miękiszowych jest zazwyczaj pierwotna, zbudowana głównie z celulozy, pektyn i hemiceluloz, a rzadziej zdrewniała z
jamkami prostymi.
Charakterystyczną cechą miękiszu jest dość luz
ny układ komórek z dużymi przestworami międzykomórkowymi.
Miękisz jest tkanką budującą lub współbudującą wszystkie organy roślinne.
W protoplaście młodych komórek znajduje się wiele wakuoli. Z czasem łączą się one w jedną, zajmującą centralną część komórki.
W cytoplazmie, oprócz innych organelli, znajdują się plastydy, na świetle przekształcające się w chloroplasty
Miękisz dzielimy ze względu na budowę i pełnione funkcje na:
- Miękisz zasadniczy /podstawowy/ wypełnia przestrzenie między innymi tkankami (np. kora pierwotna i rdzeń w młodych
łodygach i korzeniach, miękisz owoców). Jego komórki są cienkościenne, mają podobne rozmiary.
- Miękisz asymilacyjny /zieleniowy, chlorenchyma/ jest tkanką, w której najintensywniej przebiegają procesy fotosyntezy.
Jego komórki mają szczególnie dużo chloroplastów. Znajduje się w liściach oraz zielonych częściach roślin.
- Miękisz spichrzowy jest magazynem substancji odżywczych lub wody (miękisz wodny), zgromadzonych najczęściej w
wakuolach budujących go komórek.
- Miękisz powietrzny (aerenchyma) pełni funkcje przewietrzające. Jego cechą charakterystyczną są bardzo obszerne
przestwory międzykomórkowe. Miękisz ten występuje u roślin wodnych, pełniąc funkcję zbiornika gazów i poduszki umożliwiającej
unoszenie się w wodzie.
U roślin naczyniowych miękisz może mieć różne położenie w organach, wchodzi też w skład tkanek przewodzących, tworząc miękisz
łykowy i miękisz drewna.
Miękisz pełni ważną funkcję mechaniczną, zapobiegając odkształcaniu się organów rośliny.
TKANKI WZMACNIAJ
CE /STEREOM/
Zapewniają one roślinie sztywność i twardość oraz elastyczność.
ZWARCICA /KOLENCHYMA/
Zwarcica składa się z żywych, wydłużonych i ściśle do siebie przylegających komórek. Stanowi ona odmianę miękiszu grubościennego
wyspecjalizowanego jako tkanka wzmacniająca.
Mimo zgrubień ściany komórkowej, mają one zdolność przyrostu na długość, nie hamując w ten sposób wzrostu organów, w których
występują, a tkanka przez nie budowana jest elastyczna.
Protoplast, który często zawiera chloroplasty, ma zdolność odróżnicowywania się i podziałów.
Komórki kolenchymy otoczone są nierównomiernie zgrubiałą ścianą zbudowaną z naprzemiennych warstw pektyn i celulozy.
W zależności od rodzaju wyróżnia się cztery rodzaje zwarcicy:
- Kątowa - zgrubienia występują w  kątach ścian, w miejscu gdzie trzy lub więcej komórek zwarcicy graniczy ze sobą. Występuje
ona w ogonkach liściowych.
- Płatowa - zgrubienia występują w ścianach stycznych do obwodu organu. Występuje np. w łodydze bzu czarnego.
- A
ukowa - zgrubienia znajdują się w narożach wokół przestworów międzykomórkowych.
- Włóknista - ściany są na ogół równomiernie zgrubiałe, lecz pierwotne.
Kolenchyma występuje w peryferycznych częściach łodyg lub ogonków liściowych, chroniąc te organy przed złamaniem.
TWARDZICA /SKLERENCHYMA/
Sklerenchyma zbudowana jest z martwych, porządnie grubościennych
komórek o silnie zdrewniałych ścianach wtórnych.
Istnieją dwa rodzaje komórek sklerenchymatycznych:
- Komórki kamienne /sklereidy/ - kształty sklereidów mogą
być cechami gatunkowymi i mieć wartość taksonomiczną.
Komórki kamienne mają różne kształty, silnie zgrubiałe ściany
komórkowe z wyraz
ną warstwą narastania i kanalikowatymi
jamkami, stanowią tkankę ochronną w pestkach, łupinach
orzechów, suchych owocniach i łupinach nasiennych, mogą
także występować pojedynczo lub w małych grupach, np.
w owocach gruszy i liściach herbaty.
Brachysklereidy  równowymiarowe komórki spotykane w
korze pierwotnej, łyku, rdzeniu łodygi i miąższu owoców
(gruszki np.).
Makrosklereidy  wydłużone komórki w nasionach roślin
strączkowych
Osteosklereidy  komórki o kształcie piszczelowatym, rozmieszczone w liściach i łupinach nasion wielu gatunków
dwuliściennych
Asterosklereidy  często występują jako idioblasty
3/3
Tkanki roślinne, autor: gryzaj
Nitkowate  wydłużone podobne do włókien komórki
Trichosklereidy  komórki cienkościenne z licznymi rozgałęzieniami wnikającymi do przestworów międzykomórkowych
- Włókna sklerenchymatyczne - komórki znacznie wydłużone, zwykle zaostrzone na końcach, mające bardzo grubą, zdrewniałą,
jamkowaną, wtórną ścianę komórkową, zawierającą dużo celulozy (59-90% suchej masy).
Drzewne - rozwinęły się z cewek
A
ykowe - rozrzucone w postaci pasm w łyku (włókna przędne: len, konopie, juta)
Kory pierwotnej - w łodygach roślin zielnych dwuliściennych i jednoliściennych w postaci oddzielnych pasm lub cylindrów w
korze pierwotnej
Perywaskularne - zlokalizowane są we wnętrzu kory pierwotnej
Liściowe - znajdują się w ogonkach i nerwach liści
Włókna typu włosków - otaczają nasiona takich roślin, jak np. bawełna
TKANKI PRZEWODZ
CE
Funkcjonalne odpowiedniki tkanek przewodzących można spotkać już u glonów o wysokim stopniu organizacji plechy, np. brunatnic.
Stanowią je pasma wydłużonych komórek, biegnące wzdłuż plechy glonu. Przestrzenie między nimi wypełnione są śluzem. Niektóre z
komórek zbudowane są podobnie jak komórki sitowe roślin wyższych. W poprzecznych ścianach mają porowate otwory, przez które
przechodzą pasma cytoplazmy łączące poszczególne komórki.
Wśród mszaków najbardziej skomplikowana tkanka przewodząca występuje u płonników. Pośrodku łodygi gametofitu biegnie wiązka
przewodząca zbudowana z dwóch typów komórek - hydroidów (skupionych w centrum wiązki) i leptoidów (otaczających pierścieniem
skupienie hydroidów).
Hydroidy - martwe komórki o wydłużonych końcach, nie zdrewniałe, przystosowane do łatwego przewodzenia wody i rozpuszczonych w
niej soli mineralnych.
Leptoidy - wydłużone żywe komórkami, zawierające dużo cukrów i białek, przystosowane do przewodzenia związków organicznych.
DREWNO /KSYLEM/
Tkanka przewodząca odpowiedzialna za rozprowadzanie po całym organizmie wody i rozpuszczonych
w niej soli mineralnych pobranych przez korzenie.
Występuje u roślin naczyniowych, do których należą wszystkie telomowe oprócz wątrobowców,
mchów i glewików.
Drewno pełni również funkcje magazynujące i mechaniczne (wzmacniające).
Drewno umożliwiło roślinom lądowym osiągnięcie dużych rozmiarów, dzięki szybkiemu przewodzeniu
wody na duże odległości.
Drewno jest tkanką niejednorodną. W jego skład wchodzą:
- Komórki martwe o ścianach zdrewniałych;
cewki /tracheidy/ - u nagozalążkowych. Długie komórki o końcach zwężonych bądz

zakończonych ukośnie. Na ścianach bocznych w miejscach kontaktu z innymi cewkami
mają jamki.
naczynia /tracheje/ - u okrytozalążkowych. Są to długie rury, które powstały poprzez
zanik ścian poprzecznych członów naczyniowych (komórek). Wtórna ściana komórkowa
członów naczyń odkładana jest w różny sposób toteż komórki te posiadają różne rodzaje
zgrubień: pierścienie, spirale, siatki, jamki.
włókna drzewne - wydłużone, zaostrzone komórki o wąskim świetle, powstałe
prawdopodobnie z cewek. Występują pojedynczo lub w grupach pomiędzy innymi
komórkami. Pełnią rolę mechaniczną
sklereidy - pełnią funkcję wzmacniającą
- Komórki żywe o ścianach celulozowych;
Miękisz drzewny - występuje w postaci pasm komórek miękiszowych, biegnących pomiędzy innymi elementami drewna.
Pełni funkcje spichrzowe oraz zapewnia łączność drewna z innymi tkankami.
Miękisz promieni rdzeniowych
" Słoje przyrostu rocznego, słoje roczne - roczne przyrosty
drzewa na grubość (przyrost wtórny), uwidaczniające się na
przekroju poziomym pnia w postaci naprzemiennych jasnych
i ciemnych (przyrost wiosenny i letni) obręczy powstałych
w wyniku podziału komórek miazgi twórczej. Drewno letnie
składa się z cewek i naczyń o niewielkiej średnicy, grubych
ścianach i zawiera dużo włókien drzewnych. W drewnie
wiosennym przeważają elementy o dużej średnicy, cienkich
ścianach i stosunkowo małej ilości włókien drzewnych. W
starych pniach zamierają wewnętrzne pasma promieni miękiszu
drzewnego. Ta część drewna przestaje pełnić funkcje
przewodzące i staje się tkanką mechaniczną, tzw. twardziela.
Funkcje przewodzące pełni jedynie młodsza, leżąca bliżej
obwodu łodygi warstwa ksylemu, tzw. biel.
A
YKO /FLOEM/
Rozprowadza substancje organiczne, głównie cukry.
Występuje u roślin telomowych oprócz glewików, wątrobowców i
mchów.
Transport substancji pokarmowych jest transportem aktywnym, stąd też może on zachodzić jedynie w żywych, oddychających, czyli
produkujących związki magazynujące energię, komórkach.
Pory elementów przewodzących wyścielone są warstwą kalozy - wielocukru o śluzowatej, kleistej konsystencji. Jesienią u roślin wieloletnich
zawartość kalozy wzrasta - stopniowo, w miarę przechodzenia rośliny w stan spoczynku, czopuje ona pory sit. Wiosną zasklepki z kalozy
zostają rozpuszczone, sita udrożnione, a transport przez rurki sitowe wznowiony. Najczęściej transportowaną substancją jest dwucukier -
sacharoza.
4/4
Tkanki roślinne, autor: gryzaj
A
yko jest tkanką niejednorodną, w skład której wchodzą głównie
komórki o ścianach celulozowych z żywym protoplastem.
- Elementy przewodzące - dojrzałe komórki nie posiadają
jądra komórkowego, diktiosomów i mikrotubul, mają
zmniejszona ilość rybosomów. Struktura plastydów i
mitochondriów wskazuje na ich słabą aktywność.
Komórki sitowe - są prymitywniejszą formą.
Występują u paprotników i nagozalążkowych. Mają
jeden rodzaj nieregularnie rozmieszczonych i niezbyt
wyspecjalizowanych pól sitowych, nie wykształcają
płytek sitowych. Są zwykle długie, a ich skośne ściany
końcowe zachodzą na siebie (na tych ścianach znajduje
się najwięcej pól sitowych). Mają jądro komórkowe
Rurki sitowe - składają się z ciągu członów mających
dwa rodzaje pól sitowych. Ściana rozdzielająca dwa
człony sitowe to płytka sitowa. Wnętrze członów
wypełnia duża wakuola, otoczona cienką warstwą
cytoplazmy. Nie ma jądra komórkowego. W ich
poprzecznych ścianach występują charakterystyczne
skupienia otworów (por) zwane sitami. Przez pory sit przechodzą grube pasma
cytoplazmy (znacznie grubsze od plasmodesm), łączące ze sobą poszczególne człony
rurek sitowych.
- Inne elementy:
Miękisz łykowy - składa się z żywych wydłużonych komórek, połączonych w pasma
przenikające inne elementy floemu. Pełni funkcje łącznika między nimi i między łykiem a
innymi tkankami. Jego komórki zawierają skrobię i pełnią funkcje magazynujące.
Komórki towarzyszące /przyrurkowe/ i albuminowe - pierwsze występują u
okrytonasiennych, drugie u nagonasiennych. Są żywymi wydłużonymi komórkami,
przylegającymi ściśle do członów rurek łykowych. Ich funkcją jest między innymi
odżywianie rurek sitowych. Komórki przyrurkowe mają wspólne pochodzenie z przyległą komórką sitową - obie powstały przez
podłużny podział jednej komórki macierzystej. Komórka towarzysząca często dzieli się jeszcze kilkakrotnie, dlatego do jednego
członu rurki sitowej przylega kilka komórek przyrurkowych.
Włókna łykowe - mają zbliżoną budowę i pełnią podobne funkcje jak włókna drzewne. Włókna łykowe występują u części
roślin nagozalążkowych i wszystkich okrytozalążkowych.
Czasem komórki wydzielnicze rurki mleczne, kanały żywiczne, komórki zawierające śluz i kryształy.
WI
ZKI PRZEWODZ
CE
Pasma tkanek wiązek przewodzących biegną nieprzerwanie od korzeni, przez łodygę po liście.
Wiązki przewodzące zbudowane są z ksylemu i floemu, a także niejednokrotnie z wtórnej tkanki twórczej - miazgi (kambium).
Układ sit i naczyń oraz rozmieszczenie wiązek przewodzących w organach rośliny są charakterystyczne dla jej wieku i pozycji
systematycznej.
W budowie pierwotnej łodyg i korzeni roślin nagozalążkowych i dwuliściennych najbardziej rozpowszechnione są otwarte wiązki
przewodzące. Składają się one z jednego pasma naczyniowego i jednego pasma łyka, przedzielonych pasmem tkanki twórczej
(kambium).
U roślin jednoliściennych występują zamknięte wiązki przewodzące - pasma drewna i łyka nie są rozdzielone tkanką twórczą, lecz
stykają się ze sobą.
Na skutek działania merystemów wtórnych, u roślin nagozalążkowych i dwuliściennych wzajemne położenie pasm sit i naczyń zmienia się.
Zanikają pierwotne wiązki przewodzące i powstają w pełni ukształtowane, zbudowane z różnych typów komórek tkanki przewodzące, o
odmiennym niż w młodych organach układzie; badając anatomię dojrzałych łodyg i korzeni, mamy do czynienia z ich budową wtórną.
W zależności od ułożenia łyka i drewna wyróżnia się wiązki:
5/5
Tkanki roślinne, autor: gryzaj
- promienista - zawiera ona kilka pasm łyka i drewna ułożonych naprzemianlegle. Pasma drewna tworzą figurę zbliżona kształtem
do gwiazdy, w zatokach pomiędzy drewnem znajdują się pasma łyka oddzielone warstwą miękiszu. Typowe wiązki promieniste
występują w korzeniach.
- koncentryczna
leptocentryczna /amfiwazalna/ - centralnie położone łyko otoczone jest drewnem. Występuja u niektórych jednoliściennych.
hadrocentryczna /amfikrybralna/ - centralnie położone drewno otoczone jest łykiem. Występują u paproci. Najstarsza
filogenetycznie.
- kolateralna - w przekroju poprzecznym ma ona zarys eliptyczny i najczęściej składają się one z jednego pasma łyka i jednego
pasma drewna przylegającego do siebie bocznie. Część sitowa skierowana jest na ogół na zewnątrz łodygi, a naczyniowa ku
środkowi.
bikolateralna - od zewnątrz: łyko (miazga) drewno drewno (miazga)-łyko. Występuje w łodydze ziemniaka i dyni.
TKANKI TWÓRCZE /MERYSTEMY/
Merystemy występują w plechach wyżej zorganizowanych, tkankowych glonów (np.brunatnice), u roślin wyższych z tkanki
merystematycznej zbudowane są zarodki, a w roślinie dojrzałej występuje ona tylko w ściśle określonych miejscach.
Komórki tkanki merystematycznej są cienkościenne o ścianach pierwotnych, na ogół słabo zwakuolizowane, o dużym jądrze komórkowym,
z gęstą cytoplazmą.
Plastydy występują zwykle w postaci praplastydów. W komórkach miazgi korkotwórczej mogą występować chloroplasty.
Komórki merystemów wierzchołkowych są równowymiarowe, a w miazdze silnie wydłużone.
Z reguły brak przestworów międzykomórkowych.
Wzrost roślin jest zlokalizowany i nieograniczony - odbywa się w ściśle określonych miejscach i trwa przez całe życie rośliny.
W merystemach występuje jedna lub grupa komórek inicjalnych, które dzieląc się, dają zawsze jedną nową komórkę inicjalną oraz drugą
komórkę, której pochodne różnicują się w odpowiednie tkanki stałe.
Merystemy dzielimy na:
- Pierwotne - pochodzą bezpośrednio od komórek embrionalnych zarodka i zachowują swoje zdolności podziałowe przez całe
życie. W wyniku działania merystemów pierwotnych rośliny uzyskują tzw. pierwotną budowę anatomiczną.
Wierzchołkowe /apikalne, stożki wzrostu/ - zlokalizowane na szczytach korzeni i pędów, odpowiedzialne za wzrost na
długość /elongacyjny/.
Interkalarne /wstawowe/ - wywodzące się z merystemu wierzchołkowego, ale oddzielone od niego partiami tkanek
stałych, umiejscowione w łodydze u podstawy międzywęz
li, np. trawy, skrzypy
Kambium wiązkowe /miazga wiązkowa/ - znajduje się w wiązce przewodzącej pomiędzy drewnem i łykiem.
Odpowiedzialne za tworzenie się drewna i łyka oraz za przyrost na grubość.
Archesporialne - tkanka zarodnikotwórcza u paprotników, mszaków i roślin kwiatowych. W wyniku zachodzących w nich
podziałów mejotycznych powstają spory o zredukowanej liczbie chromosomów. Występuje w zarodniach mszaków i
paprotników oraz w zalążkach i woreczkach pyłkowych roślin nasiennych.
- Wtórne - powstają z żywych komórek stałych poprzez odróżnicowanie.
Kambium międzywiązkowe /miazga międzywiązkowa/ - formuje się pomiędzy wiązkami przewodzącymi podczas
przyrastania rośliny na grubość. Odpowiedzialne za tworzenia drewna i łyka oraz za przyrost na grubość.
Fellogen /miazga korkotwórcza/ - odpowiedzialna za powstawanie korkowicy oraz za przyrost na grubość
Merystemy boczne korzeni bocznych i pędów przybyszowych - odpowiedzialne za przyrost na długość tychże organów
Merystemoidy - grupy komórek lub pojedyncze komórki o wysokiej aktywności podziałowej, występujące w obrębie tkanek, których
komórki nie dzielą się, np. komórki macierzyste aparatów szparkowych i komórki inicjalne włosków.
Kallus /tkanka przyranna/ - nie zróżnicowana, wybujała tkanka tworząca się na obrzeżu zranienia. Kallus może być wytwarzany przez
miazgę lub przez żywe komórki znajdujące się w pobliżu rany, które ulegają odróżnicowaniu, przekształcają się w tkankę merystematyczną
i intensywnie się dzieląc, zasklepiają ranę.
TKANKI I KOMÓRKI WYDZIELNICZE
Komórki te mają gęstą cytoplazmę oraz szczególnie dużą liczbę aparatów Golgiego.
Komórki i tkanki wydzielnicze występują często na powierzchni organów roślinnych; są to specjalne komórki skórki, wykształcone w
postaci włosków, bądz
nie różniące się szczególnie swą budową zewnętrzną.
- Tworami zbudowanymi z tkanki wydzielniczej są miodniki, których komórki wydzielają na zewnątrz słodką ciecz  nektar.
- Innym typem powierzchniowych tkanek wydzielniczych są gruczoły wodne, przez które rośliny wydzielają nadmiar wody,
niezależnie od procesu transpiracji.
- Do tego typu tkanek należą także gruczoły trawienne występujące u roślin mięsożernych (np. u rosiczek i muchołówek).
Tkanki i pojedyncze komórki wydzielnicze mogą występować także wewnątrz organów roślinnych.
- Wytwarzają różne produkty (np. alkaloidy, garbniki, żywice, sok mleczny), które mogą gromadzić się wewnątrz wytwarzających je
komórek lub poza nimi - w specjalnych kanałach i zbiornikach (np. kanały gromadzące sok mleczny czy zbiorniki olejków lotnych
w owocach i liściach drzew cytrusowych).
Szparki wodne /wypotniki, hydatody/ - elementy tkanki wydzielniczej u roślin, twory występujące na liściach, służące do aktywnego
wydzielania wody w postaci kropli zbierających się na brzegach blaszki liściowej. Hydatody mogą występować w postaci szparek wodnych,
jako przestwór między dwiema komórkami skórki, pod którym znajduje się komora wodna, w której zbiera się woda przed jej wydzieleniem
na zewnątrz lub w postaci wypotników, które mają charakter gruczołowaty i składają się z komórek wydzielniczych. Komórkami
wypotnikowymi są albo specjalne cienkościenne komórki skórki, albo wydzielające wodę włoski gruczołowe.
Zadaniem komórek wydzielniczych (a raczej ich produktów) jest:
- odstraszanie roślinożerców (substancje o intensywnym zapachu oraz trucizny)
- przywabianie zwierząt zapylających (miodniki, zapach kwiatów)
- wspomaganie gojenia się ran (żywice)
6/6