1

Co to jest socjologia?
AUGUSTE COMTE.
wymyślił pojęcie „socjologia” – na początku używał „fizyka społeczna”
twierdził, że społeczeństwo podlega niezmiennym prawom tak samo jak świat fizyczny
uważał socjologię za naukę pozytywną- czyli, że nauka ta wymaga takich samych rygorystycznych
praw naukowych jakie obowiązują w fizyce i chemii
pozytywizm utrzymuje, że nauka powinna zajmować się rzeczami, które są namacalne, które można
doświadczyć. Na podstawie obserwacji można zdefiniować prawa wyjaśniające związki między
obserwowanymi zjawiskami. Zgodnie z tą nauką, wiedza na temat społeczeństwa powinna obierać
się na danych empirycznych uzyskanych dzięki obserwacji, porównaniom i eksperymentom.
Stworzył prawo trzech etapów, które mówi o trzech stadiach ludzkiego pojmowania świata
(teologiczny, metafizycznym i pozytywnym)
W teologicznym myśleniem rządziły idee religijne i wiara. Na etapie metafizycznym (w Renesansie)
ludzie odeszli od postrzegania w kategoriach ponadnaturalnych. Natomiast etap pozytywny (od
odkrycia Galileusza, Kopernika, Newtona) jest fazą poznawania świata metodami naukowymi.
Chciał stworzenia „religii człowieczeństwa”, w której wiarę i dogmat zastąpiłyby podstawy
naukowe.
Samo społeczeństwo jest częścią przyrody (naturalizm)
EMILE DURKHEIM
„Fakty społeczne należy traktować jak rzeczy”- czyli, że analiza życia społecznego powinna być
równie skrupulatna jak badanie naturalnych obiektów i zjawisk
fakty społeczne- to wg Durkheim’a – zewnętrzne wobec jednostki sposoby działania, myślenia i
odczuwania, które żyją własnym życiem, niezależnie od tego, jak żyją i co postrzegają pojedynczy
ludzie. Druga ich właściwość, to „przymusowość”- czyli, że ludzi podporządkowują się ogólnym
wzorom społecznym.
Uważał, że fakty społeczne nie są widzialne i namacalne. Możne je badać pośrednio- czyli analizując
np. prawo, teksty religijne, reguły postępowania.
Szczególnie interesował się społeczną i moralną Solidarnością ludzi- stworzył dwa rodzaje
solidarności- mechaniczną i organiczną
Mechaniczna- istnieje tam, gdzie jest słaby podział pracy- większość ludzi wykonuje te same
czynności, wiążą ich wspólne doświadczenia i poglądy. Solidarność ta jest oparta na konsensie i
wspólnocie przekonań.
Organiczna- postępująca industrializacja doprowadziła do załamania się solidarności mechanicznej i
tym samym powstała solidarność organiczna- w związku z podziałem ról w społeczeństwie i
wykonywaniem różnych zawodów. Siłą tej solidarności jest zależność ekonomiczna jednostek oraz
rozpoznanie tego co wnoszą inni.
ANOMIA społeczna- zjawisko rozprężenia norm społecznych, braku nowych wartości, upadająca
moralność, wiara religijna. W związku z tym, pojawia się poczucie bezsensowności
Jedno z najsłynniejszych studiów jest poświęcono analizie samobójstwa.
KAROL MARKS
uważał, że to kapitalizm przyniósł zasadnicze zmiana w społeczeństwie
Wyróżniał dwa zasadnicze elementy przedsiębiorstwa kapitalistycznego- kapitał (wszelkie mienie,
włączając pieniądze, maszyny, a nawet fabryki) oraz praca zarobkowa (dotyczy ludzi którzy nie
posiadają własnego kapitału i musza szukać zarobku u ludzi posiadających kapitał). Ci pierwsi, to
klasa rządząca, tzw. Kapitaliści, drudzy, to klasa robotnicza, czyli proletariat.
Stosunek między klasami jest nierówny i kapitaliści wyzyskują ludzi pracujących.
Materialistyczna koncepcja dziejów- zmiana w społeczeństwie nie zachodzi pod względem idei,
lecz ze względów ekonomicznych.
Konflikty klasowe są motorem historii. Cała historia ludzkości jest historią walk klasowych
Zarysował następujące etapy historyczne- od prymitywnych wspólnot łowców i zbieraczy, przez
system niewolniczy starożytności i system feudalny. Dopiero pojawienie się kupców i rzemieślników
wyznacza początek klasy przedsiębiorców, czyli kapitalistów.

2

Uważał, że tak jak kapitaliści obalili feudalizm, tak też oni zostaną wyparci przez inny system-
socjalistyczny
MAX WEBER
Uważał, w przeciwieństwie do Marksa, iż idee i wartości mają wielkie znaczenie dla zmiany
społecznej.
Mniejsze znaczenie przypisywał walce klas
Uważał, że socjologia powinna zajmować się badaniem działania społecznego, a nie struktur.
Twierdził, że to idee i motywy ludzkie powodują zmianę.
Wg Webera uważał, że jednostki ludzkie są w swoim działaniu wolne i mogą kształtować własną
przyszłość. W przeciwieństwie do Marksa i Durkheima nie uznawał zewnętrznych, niezależnych od
jednostek struktur.
Stworzył tzw typ idealny- czyli pomocne w rozumieniu rzeczywistości modele pojęciowe i
analityczne.(każdą sytuację na świecie można zrozumieć, porównując ją z typem idealnym. Choć typ
idealny, to nie jest coś doskonałego czy pożądanego, jest to jedynie „czysta forma” zjawiska)
RACJONALIZACJA- to rozwój nauki, nowoczesnej techniki i biurokracji pospołu. Cechuje
jednowoczesne społeczeństwo. (W przeciwieństwie do tradycji)
Uważał, że powstanie kapitalizacji, jest wynikiem dążenia społeczeństw do racjonalizacji.
FUNKCJONALIZM
zakłada, że poszczególne elementy złożonego systemu, jakim jest społeczeństwo, współdziałają ze
sobą, tworząc stabilną, zgraną całość- jak organizm.
Wszystkie elementy życia, są ściśle powiązane (religia, ekonomia itp.)
Funkcjonaliści (Durkheim i Comte) posługiwali się analogią organiczną- porównanie
funkcjonowania społeczeństwa do żywego organizmu
Funkcjonalizm podkreśla znaczenie konsensusu moralnego- czyli gdy większość społeczeństwa
podziela te same wartości, tworzą równowagę i porządek społeczny.
We współczesnym świecie odchodzi się od funkcjonalizmu- gdyż zarzuca się mu, iż uogólnia
społeczeństwa, zmniejszając role jego podziału i pomijając rolę jednostki.
TEORIA KONFLIKTU
Odrzuca założenie o konsensie społecznym
Kładzie nacisk na podział społeczeństwa, walkę klasową, nierównościami.
Opisuje i bada konflikty pomiędzy różnymi grupami (rządzeni – rządzący ) starającymi się osiągnąć
własne interesy.
Głównym przedstawicielem tej myśli jest Karol Marks
TEORIA DZIAŁANIA SPOŁECZNEGO
W przeciwieństwie do teorii konfliktu i funkcjonalizmu, który kładł nacisk na znaczenie struktur w
społeczeństwie, teoria działania społecznego kładzie nacisk na formowanie tych struktur przez
działania i interakcje członków społeczeństw.
Chce uchwycić sens działania społecznego
Weber jest uznawany za pioniera badań teorii działania społecznego
INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY
„Zdaniem G. H. Mead’a to dzięki językowi stajemy się istotami samoświadomymi, a więc mamy
poczucie własnej indywidualności i możemy spojrzeć na siebie z zewnątrz, tak jak widzą nas inni”.
Kluczowym elementem jest symbol!
Każda interakcja między ludźmi polega na wymianie symboli
Nauka ta kładzie nacisk na badanie bezpośredniej interakcji w sytuacjach życia codziennego.

3

KULTURA I SPOŁECZEŃSTWO

Kultura- ogół dorobków, ludzkich społeczeństw.
Wartość- to co jest dla nas ważne
Norma- to reguła zachowań, odzwierciedlająca wartości danej kultury
Subkultura, kontrkultura,
Relatywizm kulturowy- kluczowe założenie socjologii, mówi o badaniu poszczególnych
kultur w kategoriach ich własnych sensów i wartości.
Etnocentryzm- ocena innej kultury z perspektywy własnej.
Socjalizacja- proces w którym nowi członkowie społeczeństwa uczą się, jak w tym
społeczeństwie żyć. (Przekazywanie całości dorobku kultury jednostce w trakcie jej
wzrastania)
Instytucje socjalizacji- to grupy lub konteksty społeczne, w których zachodzą ważne procesy
socjalizacji.
socjalizacja pierwotna- etap edukacji kulturowej, który przypada na okres niemowlęcy i
wczesno-dziecięcy
socjalizacja wtórna- obejmuje starsze dzieci i rozciąga się na dorosłe życie. Czynnikami
socjalizacji stają się nie tylko rodzice, ale także szkołą, organizacje, media, praca.
Rola społeczna- społecznie określone oczekiwania, które ma do spełnienia osoba zjamująca
daną pozycję społeczną
Tożsamość- jak my rozumiemy samych siebie i co jest dla nas ważne. Do źródeł tożsamości
należą płeć, orientacja seksualna, narodowość lub etniczność i klasa społeczna.
tożsamość społeczna- są to cechy, jakie jednostce przypisują inni. Przykłady tożsamości
społecznych to student, matka, prawnik, katolik, bezdomny, Azjata itp. Mają wymiar
zbiorowy.
tożsamość jednostkowa- oznacza naszą odrębność względem innych.
Rozwój kultury, czyli typy społeczeństw.
społeczeństwo łowców i zbieraczy
społeczeństwa pasterskie i rolnicze
cywilizacje przedindustrialne, czyli tradycyjne
społeczeństwo przemysłowe- świat nowoczesny
Czynniki zmiany społecznej:
środowisko fizyczne
organizacje polityczne
czynniki kulturowe