6

10 KLASY, STRATYFIKACJE I NIERÓWNOŚCI

STRATYFIKACJA- związana jest z nierównym dostępem do społecznie pożądanych dóbr
(materialne, władza, prestiż, wykształcenie, zdrowie, kapitał kulturowy, kapitał kultury
fizycznej)
SYSTEMY STRATYFIKACJI:
Niewolnictwo- przedmiotem własności byli ludzi
System kastowy- zupełne zamknięcie kast w swoich granicach (pochodzi z Indii)
System stanowy- kiedy różne stany mają różne obowiązki i prawa (np. feudalizm- szlachta,
duchowieństwo, mieszczaństwo)
System klasowy- nie jest ustanowiony formalnie, jest oddolny, pozycja nie jest dana na stałe,
pozycja jest osiągana; główną role pełnią nierówności ekonomiczne; bezosobowe relacje
TEORIE KLAS I STRATYFIKACJI- głównymi twórcami teorii klas był Marks i Weber.
Marks- większość swoich prac poświęcił zagadnieniu stratyfikacji, lecz nie wypracował
samego pojęcia klasy. Informacje na ten temat możemy jednak wyczytać z pewną
dokładnością z napisanej części prac Marksa.
Co to jest klasa?
Wg Marksa klasa to grupa ludzi o podobnym stosunku do środków produkcji, które
zapewniają im utrzymanie. Dzieli klasy na kapitalistów i klasę robotniczą.
Stosunki między tymi klasami jest oparta na konflikcie interesu.
Relacje klasowe mają charakter wyzysku- czyli nadprodukcja klasy robotniczej i zysk
uzyskany przez kapitalistów to wartość dodatkowa.
Marks w stosunku do ubożenia się klasy robotniczej w stosunku do klasy kapitalistów,
używał terminu peuperyzacji.
Wysuwa też teorię alienacji praca jest monotonna (nie ma kontroli nad czym i co się
wyprodukowało)
Jedynym możliwością współistnienia ludzkości jest bezklasowość
Max Weber- modyfikuje i rozwija teorie Marksa; również uważa, że społeczeństwo jest
naznaczone konfliktem. Tworzy trzy porządki społeczne:
Porządek klasowy- ma wymiar przede wszystkim ekonomiczny (naszą pozycję wyznacza
szanse życiowe, które na rynku pracy są zróżnicowane, zależne od pozycji rynkowej każdego
z nas)
Porządek stanowy- dotyczy poczucia szacunku, godności (prestiżu), przejawia się w stylu
życia
Porządek partyjny- grupa ludzi która próbuje w sposób zorganizowany zrealizować swoje
własne interesu.
Teoria klas Erika Olina Wrighta
Wg Wrighta, ś trzy sposoby panowania nad środkami ekonomicznymi:
panowanie nad inwestycjami lub kapitałem finansowym
panowanie nad materialnymi środkami produkcji (własność ziemi lub fabryk i biur)
panowanie nad siłą roboczą
Kapitaliści panują nad wszystkimi trzema aspektami, zaś klasa robotnicza nie panuje nad
żadną. Jednak między tymi klasami, znajdują się inne grupy społeczne- kadry kierownicze i
białe kołnierzyki. Pozycja tych jednostek charakteryzuje się sprzecznym położeniem
klasowym.
KLASA ŚREDNIA:
ludzie należący do kl.śr mogą sprzedawać swoją pracę fizyczną i umysłową.
Posiadają większe korzyści materialne i kulturowe od klasy robotniczej, dzięki swojemu
wykształceniu i kwalifikacjom

7

Klasa ta nie jest wewnętrznie spójna i jest mało prawdopodobne by kiedykolwiek się taka
stała
Pozycja inteligencji, kadr kierowniczych i administratorów wyższego szczebla wynika
głównie z posiadanych przez nich rekomendacji- stopni, dyplomów i innych kwalifikacji.
NOWE OBLICZE KLASY ROBOTNIEJ
Marks uważał, że klasa fizycznych pracowników przemysłowych będzie rosła.
Klasa ta utrzymuje tendencje spadkową już od długiego czasu
Poziom życia robotników znacznie wzrósł, ze względu na wzrost płac w tym sektorze a także
szerszy dostęp do dóbr.
Dostateczne życie niebieskich kołnierzyków jest drogą do powstania społeczeństwa klasy
średniej.
Występuje równie proces burżuazyjnienia- czyli upodobanie się klasy robotniczej do klasy
średniej. Po badaniach okazało się, iż taki proces faktycznie nie zachodzi.
PODKLASA- stosuje się do części społeczeństwa znajdującej się na samym dole drabiny
społecznej. Członkowie tej grupy, często nie mają pracy, korzystają z opieki społecznej,
niektórzy są bezdomnymi lub nie mają stałego miejsca zamieszkania. Często mówi się, że są
grupą zmarginalizowaną lub wykluczoną.
RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA- to przemieszczanie się jednostek lub grup w przestrzeni.
Jeżeli te jednostki lub grupy przemieszczają się w przestrzeni społecznej to mamy ruchliwość
pionową
Ta przestrzeń tworzy drabinę stratyfikacyjną.
Ruchliwość taka może być awansem lub degradacją
Ruchliwość pozioma, to przestrzeń geograficzna (imigracja, dojazd do pracy, turystyka)
Ruchliwość międzypokoleniowa- czyli rodzaj analizy, który polega na badaniu w jakim
stopniu dzieci w swojej karierze idą w ślady swoich rodziców.
Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa- badanie indywidualnych karier zawodowych.
intensywność ruchliwości pionowej w danym społeczeństwie stanowi główny wskaźnik
stopnia „otwartości”, czyli wskazuje, jakie są szanse awansu uzdolnionych jednostek.
Satysfakcja życiowa nie ma związku między doświadczeniem statusu klasowego