Obliczanie połączeń spawanych
Na ogół spoiny mają mniejszą wytrzymałość od materiału rodzimego (spawanych
elementów) ze względu na:
- zmianę struktury materiału spoiny,
- spiętrzenie naprężeń,
- powstawanie naprężeń własnych podczas spawania.
Dlatego podczas obliczania połączeń spawanych należy uwzględnić współczynnik zmniejszający
wartość naprężeń dopuszczalnych, tzw. współczynnik jakości spoiny.
Naprężenia dopuszczalne dla spoin oblicza się z zależności:
r
k
z
z
k
⋅
⋅
=
0
'
gdzie:
z
0
– współczynnik wytrzymałości statycznej (dla rozciągania: z
0
= 0,75; zginania: z
0
= 0,8;
ściskania: z
0
= 0,8; ścinania z
0
= 0,65;
z – współczynnik jakości spoiny. Współczynnik z zależy od konstrukcji i staranności wykonania
spoiny i waha się w granicach od 0,5 – 1;
k
r
– naprężenie dopuszczalne na rozciąganie dla materiałów łączonych elementów.
W miejscu gdzie rozpoczyna się i kończy spoina występują kratery, co powoduje obniżenie
wytrzymałości w tych miejscach. W obliczeniach przyjmuje się, że długość kraterów jest równa
grubości spoiny a.
1. Spoiny czołowe
(przy jednakowej grubości elementów łączonych)
Długość obliczeniową spoiny przyjmuje się szerokości łączonych elementów, jeśli brak w spoinie
jest kraterów (zastosowanie podkładek). Jeżeli istnieją kratery to długość obliczeniowa spoiny
wynosi:
a
b
l
2
0
−
=
2a – sumaryczna długość kraterów na początku i końcu spoiny (rys. 1),
b – szerokość blachy
Rys. 1. Spoina czołowa rozciągana
1.1. Spoiny czołowe rozciągane lub ściskane
Przekrój spoiny czołowej wynosi:
g
l
A
⋅
=
0
(rys. 1)
gdzie:
a
b
l
2
0
−
=
długość obliczeniową a przyjmuje się grubości łączonych elementów g.
Naprężenie w spoinie zgodnie z warunkiem wytrzymałościowym na rozciąganie:
'
,
,
c
r
c
r
k
A
F ≤
=
σ
zastosowanie spoiny ukośnej (rys. 2) zwiększa wytrzymałość połączenia. Dla kąta β = 45
O
przyjmuje się, że wytrzymałość szwu jest równa wytrzymałości materiału łączonych części. W
tym przypadku warunek wytrzymałościowy przybierze postać:
Rys. 2. Spoina czołowa ukośna
c
r
c
r
k
A
F
,
,
≤
=
σ
gdzie:
k
r,c
– dopuszczalne naprężenie dla materiału spawanych elementów.
1.2. Spoiny czołowe zginane.
Przykład zginania spoiny czołowej przedstawiony jest na rys. 3.1
W przypadku spoinę czołową oblicza się z warunku na zginanie:
'
g
x
g
g
k
W
M
≤
=
σ
biorąc pod uwagę odpowiedni wskaźnik przekroju:
- dla przypadku przedstawionego na rys.3.1
Rys. 3.1. Spoina czołowa zginana
max
y
I
W
x
x
=
gdzie:
2
12
2
,
12
0
3
0
0
max
3
0
l
l
a
W
l
y
l
a
I
x
x
⋅
=
⇒
=
⋅
=
6
3
0
l
a
W
x
⋅
=
- dla przypadku przedstawionego na rys. 3.2
Rys. 3.2. Spoina czołowa zginana
max
y
I
W
x
x
=
gdzie:
2
12
2
,
12
0
2
max
0
3
a
l
a
W
a
y
l
a
I
x
x
⋅
=
⇒
=
⋅
=
6
0
2
l
a
W
x
⋅
=
1.3. Spoiny czołowe obciążone momentem zginającym i siłą tnącą.
Przykład spoiny czołowej obciążonej momentem zginającym i siłą tnącą przedstawia rys.4. Jest
to belka o przekroju prostokątnym mająca w odległości l od przyłożenia siły zginającej spoinę
czołową. Jest to przypadek jednoczesnego zginania i ścinania spoiny.
Rys. 4. Spoina czołowa zginana i ścinana
Moment gnący w tym przypadku wynosi:
l
F
M
g
⋅
=
Wskaźnik przekroju na zginanie wynosi odpowiednio:
max
y
I
W
x
x
=
gdzie:
2
12
2
,
12
0
3
0
0
max
3
0
l
l
a
W
l
y
l
a
I
x
x
⋅
=
⇒
=
⋅
=
6
2
0
l
a
W
x
⋅
=
naprężenie zginające
x
g
g
W
M
±
=
σ
naprężenie ścinające
0
l
a
F
A
F
⋅
=
=
τ
naprężenie zastępcze
2
2
3τ
σ
σ
+
±
=
g
z
1.4. Spoina czołowa obciążona momentem zginającym i siłą rozrywającą.
Przykład takiego połączenia pokazuje rysunek 5. Belka przyspawana do płyty spoiną czołową,
obciążona momentem gnącym M
g
i siłą rozrywającą F.
Rys. 5. Spoina czołowa zginana i rozciągana
Moment gnący w tym przypadku wynosi:
l
F
M
g
⋅
=
Wskaźnik przekroju na zginanie wynosi odpowiednio:
max
y
I
W
x
x
=
gdzie:
2
12
2
,
12
0
3
0
0
max
3
0
l
l
a
W
l
y
l
a
I
x
x
⋅
=
⇒
=
⋅
=
6
2
0
l
a
W
x
⋅
=
naprężenie zginające
x
g
g
W
M
±
=
σ
naprężenie rozciągające:
0
l
a
F
A
F
r
⋅
=
=
σ
naprężenie zastępcze:
r
g
z
σ
σ
σ
+
=
2. Spoiny pachwinowe.
Przy obliczeniach spoin pachwinowych dla wszystkich rodzajów obciążeń przyjmuje się,
że występują w nich tylko naprężenia ścinające. W rzeczywistości występują tu również
naprężenia normalne, ale ich wielkość a więc i wpływ na wytrzymałość spoiny pachwinowej jest
mały i nie bierze się ich pod uwagę.
Jako grubość przekroju obliczeniowego przyjmuje się wysokość a trójkąta
równoramiennego wpisanego w spoinę (rys. 6)
Rys. 6. Przekrój przez spoinę pachwinową
h
h
a
O
⋅
≈
⋅
=
7
,
0
45
sin
w większości przypadków h równa się grubości spawanego elementu czyli g. Długość
obliczeniową spoiny pachwinowej oblicza się tak jak spoiny czołowej.
2.1. Spoiny pachwinowe obciążone siłami wzdłużnymi i poprzecznymi.
Oblicza się je tylko na ścinanie niezależnie od rodzaju obciążenia. Naprężenia dopuszczalne
wynoszące dla spoin pachwinowych k
t
= 0,65k
r
, mają duży zapas bezpieczeństwa w stosunku do
wytrzymałości doraźnej, stwierdzonej na próbkach.
Na rysunku 7 pokazano różne przypadki obciążenia spoin pachwinowych. We wszystkich
przypadkach długości l
0
spoiny obliczane są z uwzględnieniem kraterów o długości a. Naprężenie
w spoinie oblicza się biorąc pod uwagę sumę obliczeniowych długości spoin.
'
0
t
k
a
l
F
≤
⋅
=
∑
τ
Rys. 7. Spoiny pachwinowe
2.2. Spoina pachwinowa obciążona momentem zginającym M
g
oraz siłą poprzeczną Q
(rys. 8).
Rys. 8. Spoina pachwinowa zginana i ścinana
Naprężenie ścinające pochodzące od momentu gnącego:
x
g
M
W
M
=
τ
Wskaźnik przekroju na zginanie
max
2
y
I
W
x
x
=
gdzie:
2
12
2
,
12
0
3
0
0
max
3
0
l
l
a
W
l
y
l
a
I
x
x
⋅
=
⇒
=
⋅
=
6
2
2
0
l
a
W
x
⋅
=
naprężenie ścinające od siły poprzecznej Q:
A
Q
Q
=
τ
przekrój spoiny:
0
2
l
a
A
⋅
=
naprężenie zastępcze
'
2
2
t
Q
M
z
k
≤
+
=
τ
τ
τ
2.3. Spoina pachwinowa obciążona momentem zginającym, skręcającym i siłą poprzeczną.
(rys. 9)
Rys. 9. Spoina pachwinowa zginana, ścinana i skręcana
Na rysunku 9 przedstawiono wałek przyspawany spoiną pachwinową do płyty, Wałek ten
obciążony jest siłą F działającą na ramieniu r, Siła ta wywołuje:
- moment zginający:
l
F
M
g
⋅
=
- moment skręcający:
r
F
M
s
⋅
=
- siłę poprzeczną Q:
F
Q
=
Pole przekroju spoiny:
a
d
D
d
D
A
2
),
(
4
2
2
+
=
−
=
π
Wskaźnik przekroju spoiny na zginanie:
D
d
D
W
x
4
4
32
−
⋅
=
π
Wskaźnik przekroju na skręcanie:
D
d
D
W
x
4
4
16
−
⋅
=
π
Naprężenia ścinające od momentu gnącego:
x
g
Mg
W
M
=
τ
Naprężenia ścinające od momentu skręcającego:
0
W
M
g
Ms
=
τ
Naprężenia ścinające od siły poprzecznej:
A
Q
Q
=
τ
naprężenia zastępcze:
2
2
2
Mg
Ms
Q
z
τ
τ
τ
τ
+
+
=