BIAŁKA OSOCZA I SUROWICY

KRWI

Klinika Immunologii Transplantologii

i Chorób Wewnętrznych

mgr Kamila Gala

BIAŁKA OSOCZA I SUROWICY KRWI

 Białka to polimery zbudowane z 20 aminokwasów

połączone wiązaniami peptydowymi determinującymi ich
strukturę

 Synteza odbywa się na rybosomach

DNA

RNA

BIAŁKO

 Biosynteza i degradacja białek regulowana jest:

 ilością i jakością podawanych pokarmów

 czynnikami hormonalnymi

 zmianami środowiska wewnętrznego

 czynnikami pozaustrojowymi: toksyny, bakterie, leki

Transkrypcja

Translacja

ROLA BIAŁEK

 K

ontrola dystrybucji płynów w przestrzeni

pozakomórkowej (albumina)

 Funkcje transportowe:

 Albumina: WKT, hormony, bilirubina, hormony, niektóre leki i in.
 Transferyna: żelazo
 Tyreoglobulina: trójjodotyroninę i tyroksynę
 haptoglobina: hemoglobinę

 Układ hemostatyczny krwi
 Enzymy i regulatory aktywności enzymatycznej
 Białka odpornościowe
 Bufory krwi
 Materiał odżywczy (albuminy)

POBIERANIE KRWI DO OZNACZENIA BIAŁKA

 Standardowe warunki pobierania krwi:

 rano
 na czczo
 po kilkunasto minutowym spoczynku
 w pozycji siedzącej
 zmiana pozycji leżącej na stojącą oraz wysiłek fizyczny

powoduje wzrost białka całkowitego o ok. 10 %

 zaciśnięcie stazy powoduje wzrost stężenia białka

całkowitego i albumin

 Chorzy leczeni szpitalnie mają poziom białka całkowitego

niższy o 5-10 g/l

WARTOŚCI REFERENCYJNE

 Zakres wartości referencyjnych:

 poziom białka całkowitego w surowicy

60-80 g/l

 poziom albuminy w surowicy

35-50 g/l

METODY OZNACZANIA

Oznaczanie białka całkowitego

metoda

biuretowa

Oznaczanie albuminy

metoda z

zielenią bromokrezolową

SKŁAD POSZCZEGÓLNYCH FRAKJI

BIAŁKOWYCH

ALBUMINY

albumina

GLOBULINY

α 1

α1 –antytrypsyna (AAT), α1–kwaśna
glikoproteina (AAG), α1–lipoproteina (HDL)

α 2

α2–makroglobulina (AMG), haptoglobina

β1

transferyna, β1–lipoproteina (LDL)

β2

frakcja C3 dopełniacza IgA, IgG

γ

Białko C–reaktwne (CRP), IgG, IgA, IgM

PRAWIDŁOWY SKŁAD FRAKCJI BIAŁKOWYCH

SUROWICY W ROZDZIALE ELKTROFORETYCZNYM

FRAKCJA

g/l

%

ALBUMINY

35 - 55

55 - 70

GLOBULINY

α 1

1 - 2

1 - 4

α2

5 - 8

4 - 13

β

8 - 13

8 - 17

γ

9 - 16

9 - 22

A. Prawidłowy

rozdział
elektroforetyczny
białek surowicy
krwi

B. Odczyt

densytometru

C. Diagram

rozmieszczenia
poszczególnych
białek surowicy

ZABURZENIA GOSPODARKI BIAŁKOWEJ

HIPOPROTEINEMIA



Poziom białka

< 60g/l



Przyczyna:

 Najczęściej spadek poziomu

albuminy

 Zahamowanie syntezy białek

w wątrobie

 Zwiększona utrata przez

nerki

 Zwiększony katabolizm
 Przewodnienie
 Rzadko ciężkie niedobory

immunologiczne



Za krytyczny uznaje się
poziom białka całkowitego
< 45 g/l, a albuminy < 20 g/l

HIPERPROTEINEMIA

 Poziom białka

>80 g/l

 Prawdziwa hiperproteinemia

jest rzadka

 Przyczyna:

 Wzrost immunoglobulin
 Odwodnienie
 Długotrwałe zaciśnięcie

stazy przy pobieraniu krwi

PRZYCZYNY HIPOPROTEINEMII

Zespoły utraty
białka



Zespoły nerkowe: kłębkowe zapalenie nerek, cukrzyca toczeń
rumieniowaty, zakrzepica żył nerkowych, skrobiawica,



Zespoły jelitowo/żołądkowe: stany zapalne, nowotwory złośliwe,
zwężenia, uchyłki, choroba popromienna, zaburzenia odpływu
chłonki: ucisk, niewydolność krążenia, zapalenie krezki



Zespoły skórne: rozległe oparzenia, dermatozy



Przesięki/wysięki: obrzęki zapalenie płuc



Krwawienia i krwotoki



Stany ciężkie: sepsa

Zahamowanie
syntezy białek
w wątrobie



Uszkodzenie miąższu wątroby: toksyczne, marskość,
nowotwory wątroby



Zaburzeni wchłaniania: zespoły poresekcyjne, biegunki
bakteryjne

Niedobory
immunoglobulin

Wrodzone: izolowane niedobory IgA lub IgM

Nabyte: nowotwory układu chłonnego

Zmiany objętości
przestrzeni
pozakomórkowej

Przewodnienie, spadek ciśnienia, stany zapalne, artefakty

PRZYCZYNY HIPERPROTEINEMII

Hipergammaglobulinemie



Monoklonalne:



szpiczak mnogi, makroglobulinemia
Waldenströma, nowotwory układu
chłonnego



Poliklonalne:



przewlekłe stany zapalne, choroba
reumatyczna



Przewlekłe choroby wątroby:



marskość , WZW, sarkoidoza

Odwodnienie

Dysproporcja między podażą a utratą wody

Artefakty

Błędy w pobieraniu krwi

WZROST IMMUNOGLOBULIN W JEDNOSTKACH

CHOROBOWYCH (POLIKLONALNE)



Ostre stany zapalne



Pasożyty



Ostre WZW



Marskość wątroby

IgM



Przewlekłe WZW



Przewlekłe stany zapalne



Marskość wątroby



AIDS



Sarkoidoza

IgG



Przewlekłe infekcje dróg
oddechowych i przewodu
pokarmowego



Marskość wątroby



Laktacja

IgA

WRODZONE I NABYTE NIEDOBORY

IMMUNOGLOBULIN

WRODZONE:

 Agammaglobulinemia

związana z płcią (niedobór
wszystkich Ig u chłopców)

 Izolowane niedobory IgA

lub IgM

 Niedobory Ig z

trombocytopenią i egzemą

NABYTE:

 Nowotwory układu

chłonnego i siateczkowo-
śródbłonkowego

 Jelitowe ,nerkowe zespoły

utraty białka,
niedożywienie

 Leczenie cytostatykami,

promieniowanie
jonizujące

 Usunięcie śledziony
 Anemia złośliwa

ALBUMINA

 Syntetyzowana w wątrobie (ok. 15 g/dobę)
 Pełni funkcje transportowe
 Odpowiada za ciśnienie onkotyczne krwi
 Bisalbuminemia:

 charakteryzuje się dwoma pikami w zakresie frakcji albumin
 może być wrodzona bądź towarzyszyć określonym patologiom

trzustki

 Albumina wiąże nieswoiście różne ligandy:

 kwasy tłuszczowe, kwas moczowy, bilirubinę
 jony metali Ca, Cu, Zn
 substancje obce dla organizmu: salicylany, barbiturany i in.

α1- ANTYTRYPSYNA (AAT)

 Inhibitor enzymów proteolitycznych
 Białko ostrej fazy
 Wzrost w

stanach zapalnych

 Zwykle 4-krotny w ciągu 2-4 dni

 Wrodzony niedobór AAT jest czynnikiem

wywołującym zapalenie i marskość wątroby lub
rozedmę płuc

α2- MAKROGLOBULINA (AMG)

 Inhibitor proteaz
 2-3 krotnie wyższe stężenie u noworodków
 Wzrost:

 zespół nerczycowy

 marskość wątroby
 cukrzyca u kobiet w ciąży

 Spadek:

 ciężka niewydolność wątroby
 zakażenia
 nasilony proces fibrynolityczny

HAPTOGLOBINA

 Odpowiada za transport wolnej

hemoglobiny

 Białko ostrej fazy
 Zabezpiecza nerkę przed toksycznym działaniem

hemoglobiny i zapobiega nadmiernej utracie
żelaza

 Spadek stężenia:

niedokrwistość hemolityczna

wewnątrznaczyniowa hemoliza
ostre choroby wątroby
po transfuzji krwi

BIAŁKA UKŁADU DOPEŁNIACZA

 Jeden z najważniejszych składowych układu

dopełniacza (20 białek) – C3

 Zmniejszenie:

 choroby autoimmunologiczne

przebiegające z

powstawaniem kompleksów immunologicznych

 zmniejszenie C3 jest proporcjonalne do nasilenia

choroby

 Zwiększenie:

 nieswoisty wskaźnik wzrostu białek ostrej fazy

uszkodzenie tkanek, procesy zapalne

TRANSFERYNA

 Główne białko osocza transportujące żelazo (Fe

3+

)

 W anemii z niedoboru żelaza poziom transferyny jest

wysoki, a wysycenie żelazem niskie

 Ujemne białko ostrej fazy

 Obniżenie poziomu transferyny:

 stany zapalne (ujemne białko ostrej fazy)

 choroby nowotworowe

 przewlekłe uszkodzenie wątroby

 zespół nerczycowy

IMMNOGLOBULINY

IgG

 Wytwarzane jako odpowiedź na antygeny (wirusy, bakterie)
 Główny element nabytej odporności humoralnej
 Noworodek otrzymuje je od matki, zanik w ok. 3 miesiącu

życia, a następnie wzrost do poziomu max około 4-7 roku
życia

IgM

 Produkowane przez limfocyty B
 Należą do nich izoaglutyniny układu AB0
 Noworodek ma zdolność do ich produkcji
 Wysoki poziom IgM we krwi noworodka świadczy o

zakażeniu wewnątrzmacicznym

IMMNOGLOBULINY

IgA

 Aktywują dopełniacz drogą alternatywną
 Wydzielnicze IgA (obecne we łzach, ślinie, pocie) osłaniają

błony śluzowe przed wnikaniem wirusów i bakterii

IgE

 Występuje głównie w błonach śluzowych, skórze i na

powierzchni mastocytów

 Komórki tuczne i bazofile rozpoznają połączone z

antygenem Ig, uruchamiając reakcję odczynu alergicznego

IgD

 Podstawowy receptor powierzchniowy limfocytów B

BIAŁKA OSTREJ FAZY

 Dodatnie – wzrost stężenia w ostrej fazie:

 Spektakularne:

 CRP, białko amyloidowe A (SAA), prokalcytonina (PCT)

 Umiarkowane:

 AAT, AAG, haptoglobina, fibrynogen

 Minimalne:

 Ceruloplazmina

 Ujemne – spadek stężenia w ostrej fazie:

 Albumina
 Prealbumina
 Transferyna
 Białko wiążące retinol (RBP)

BIAŁKO C- REAKTYWNE (CRP)

 Czuły wskaźnik rozwijającego się stanu zapalnego na tle:

 infekcji bakteryjnej

 martwicy spowodowanej niedotlenieniem, oparzeniem

lub działaniem toksyn

 Okres półtrwania 12- 24 godzin

 Wzrost bez stanu zapalnego w przypadku nowotworów

złośliwych produkujących IL-6 (szpiczak mnogi)

WSKAZANIA DO OZNACZENIA CRP

Badanie w kierunku stanów zapalnych

Różnicowanie zakażeń bakteryjnych i wirusowych

Rozpoznanie uogólnionych infekcji u noworodków

Wykrycie infekcji u pacjentów z obniżoną odpornością

(AIDS)

Ocena ryzyka zmian w układzie sercowo – naczyniowym

Wykluczenie bakteryjnych stanów zapalnych po zabiegach

chirurgicznych

RÓŻNICOWANIE ZAKAŻEŃ WIRUSOWYCH

I BAKTERYJNYCH

CRP

< 50 mg/l

50-150 mg/l

>150 mg/l

Infekcje
wirusowe

Łagodny przebieg

Ostry przebieg

-

Infekcje
bakteryjne

Miejscowe

Zakażenie
bakteryjne

Ostre ciężkie stany

septyczne

Wzrost CRP

CRP 10-50 mg/l

CRP > 50 mg/l



Zawał mięśnia sercowego max
po 2 dniach



Miejscowe zakażenia bakteryjne



Infekcje wirusowe



Sarkoidoza



RZS



Łuszczycowe zapalenie stawów



Toczeń rumieniowaty



Wrzodziejące zapalenie jelita
grubego



Zakażenia wewnątrzmaciczne



Rozległe zakażenia bakteryjne-
zapalenie płuc



Ostre zapalenia trzustki



Zakrzepica żył głębokich



Przerzuty nowotworowe

PROCALCYTONINA (PCT)

W warunkach fizjologicznych jest

prekursorem kalcytoniny

Wzrost w chorobach

bakteryjnych

, ale nie

wirusowych

Jej poziom wzrasta szybciej niż CRP