SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA
W WARSZAWIE
KATEDRA ANALIZY RYNKÓW I KONKURENCJI

prof. dr hab. Roman Sobiecki

Podstawowe struktury

rynkowe

Plan wykładu

1.

Model konkurencji doskonałej

2.

Monopol pełny

3.

Konkurencja monopolistyczna

4.

Oligopol

5.

Nietypowe struktury rynkowe

6.

Porozumienia monopolistyczne

7.

Antymonopolowa polityka państwa

8.

Kluczowe pytania

Model konkurencji doskonałej

Założenia modelu konkurencji doskonałej:

1.

Na rynku występuje bardzo duża liczba producentów (sprzedających), z których
każdy jest na tyle mały, że nie jest w stanie wpływać na kształtowanie się ceny
rynkowej

2.

Na rynku występuje bardzo duża liczba konsumentów (kupujących), z których
żaden nie jest na tyle silny, by móc wpływać na cenę rynkową towaru lub usługi

3.

Konsumenci posiadają pełną informację o rynku ( w tym o cenach) i jest im
obojętne, u którego sprzedającego zakupią towar

4.

Wszyscy producenci wytwarzają i sprzedają wyroby homogeniczne, co oznacza,
iż towary jednego sprzedającego są nie do odróżnienia od towaru wszystkich
pozostałych

5.

Producenci (sprzedający) mają pełna swobodę wejścia i wyjścia z rynku, to
znaczy, że koszty wejścia i wyjścia z rynku nie występują, bądź są minimalne

6.

Sprzedający jest cenobiorcą (cenę rynkową wyznacza rynek)

Model konkurencji doskonałej

Krzywe popytu

a) dla firmy b) dla rynku

Monopol pełny

Cechy monopolu pełnego

1.

Jeden sprzedawca na rynku

2.

Produkt nie posiada nawet zbliżonych substytutów

3.

Bariery wejścia na rynek zabezpieczają monopolistę przed

konkurentami

4.

Sprzedający jest cenotwórcą, ustalona przez niego cena jest ceną

rynkową. Cena nie jest ustalana na maksymalnym poziomie lecz na

poziomie zapewniającym maksymalny zysk

5.

W dłuższym okresie monopolista musi liczyć się z wejściem na

rynek substytutów

Odwrotnością monopolu jest monopson

(sytuacja dominacji po stronie kupującego)

Monopol pełny

Krzywe popytu

dla firmy i rynku są te same

Konkurencja monopolistyczna

Cechy konkurencji monopolistycznej

1.

Na rynku występuje nieznaczna liczba producentów
(sprzedających) oferujących niewiele różniące się towary lub usługi

2.

Wejście na rynek jest ograniczone niewielkimi kosztami

3.

Oferowane towary lub usługi posiadają swoje substytuty

4.

Sprzedający konkurują między sobą stosując przede wszystkim
formy pozacenowe (np. reklama)

Konkurencja monopolistyczna

Krzywa popytu rynkowego

(firmy mogą być cenotwórcą, ale nie jest dla nich korzystne

konkurowanie cenowe)

Oligopol

Cechy oligopolu

1.

Na rynku występuje od dwóch do kilkunastu producentów

(sprzedających)

2.

Producenci wytwarzają , albo taki sam towar (np. stal), albo

zróżnicowany (np. samochody)

3.

Decyzje cenowe oligopolistów są wzajemnie zależne

a) oligopolista występuje w roli monopolisty (jeśli dominuje na rynku)
b) oligopolista występuje w roli lidera cenowego

Sytuację na rynku, na którym występuje kilkunastu sprzedających może

nazywać polipolem

Charakterystyka form struktur rynkowych

Forma rynku

Liczba
firm

Swoboda
wejścia

Rodzaj
produktu

Przykłady

Konkurencja
doskonała

Bardzo
duża

Brak barier

(duża
elastyczność
cenowa popytu

homogeniczny Złoto, układy

scalone, pszenica

Monopol

Jedna

Blokada
wejścia

jeden

Energia elektryczna
usługi pocztowe,
telekomunikacyjne

Konkurencja
monopolistyczna

Wiele

Względnie
łatwa

zróżnicowany

Książki, proszek do
prania, pióra, papier

Oligopol

kilka

Trudna

(mała

elastyczność
cenowa popytu

Standaryzowa
ny lub
zróżnicowany

Stal, samochody,
żarówki, przetwory
zbożowe

Rynek kontestowalny

kilkanaś
cie

Trudna

(duża
elastyczność
cenowa popytu

Standaryzowa
ny

Usługi lotnicze

Porozumienia monopolistyczne

1.

Kartel

2.

Syndykat

3.

Trust

4.

Koncern

5.

Konglomerat

Antymonopolowa polityka państwa

Praktykami monopolistycznymi, zgodnie z ustawą o ochronie

konkurencji i konsumenta są:

1.

Narzucenie uciążliwych warunków umów, przynoszących podmiotowi
narzucającemu nieuzasadnione korzyści

2.

Nabywanie udziałów lub akcji spółek bądź majątku podmiotów gospodarczych,
jeśli skutkiem takiego nabycia mogłoby być istotne ograniczenie konkurencji

3.

Łączenie przez tą samą osobę funkcji dyrektora, członka zarządu, członka rady
nadzorczej lub komisji rewizyjnej w konkurujących ze sobą podmiotach
gospodarczych, z których co najmniej jeden posiada ponad 10% udziału w
rynku

4.

Ustalenie, bezpośrednio lub pośrednio, cen lub zasad ich kształtowania między
konkurentami w stosunkach oz osobami trzecimi

5.

Podzial rynków według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub
podmiotowych

Antymonopolowa polityka państwa

Praktykami monopolistycznymi, zgodnie z ustawą o ochronie

konkurencji i konsumenta są:

6.

6. Ustalenie lub ograniczenie wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu
towarów

7.

7. Ograniczenie dostępu do rynku lub eliminowanie z rynku podmiotów
gospodarczych nie objętych porozumieniem

8.

8. Ustalenie przez konkurentów warunków umów zawieranych a osobami
trzecimi

9.

9. Nadużywanie pozycji dominującej, zwłaszcza:

6.

przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju
konkurencji

7.

sprzedaż towarów w sposób powodujący uprzywilejowanie niektórych podmiotów
gospodarczych

8.

nieuczciwe oddziaływanie na kształtowanie cen, w tym odsprzedaży oraz sprzedaży
poniżej kosztów w celu eliminacji konkurentów

Antymonopolowa polityka państwa

Podmiotom gospodarczym zajmującym pozycję

dominującą zakazuje się także:

1.

Ograniczanie, pomimo posiadanych możliwości, produkcji lub sprzedaży
lub skupu towarów, w szczególności prowadzące do podwyższania cen

2.

Wstrzymywanie sprzedaży towarów prowadzące do podwyższania cen

3.

Pobierania nadmiernie wygórowanych cen (np. lichwa)

Kluczowe pytania

1.

Jakie znaczenie dla funkcjonowania rynku ma struktura rynkowa?

2.

Czym charakteryzuje się model konkurencji doskonałej?

3.

Czy w praktyce jest możliwa konkurencja doskonała?

4.

Jakie są cechy monopolu pełnego i jakie mogą być jego skutki dla

uczestników rynku?

5.

Na czym polega społeczny koszt monopolu i w jaki sposób można go

określić?

6.

Na czym polega monopson i jakie mogą być jego skutki dla uczestników

rynku?

7.

Co wyróżnia konkurencję monopolistyczną i na jakich rynkach ona

dominuje?

8.

Dlaczego ukształtował się oligopol i jaki jest jego wpływ na funkcjonowanie

rynku?

9.

Jakie nietypowe struktury rynkowe powstają na współczesnym rynku?

10.

Jakie są cele i praktyczna skuteczność ustawodawstwa antymonopolowego?