W

W

y

y

ż

ż

s

s

z

z

a

a

S

S

z

z

k

k

o

o

ł

ł

a

a

Z

Z

d

d

r

r

o

o

w

w

i

i

a

a

,

,

U

U

r

r

o

o

d

d

y

y

i

i

E

E

d

d

u

u

k

k

a

a

c

c

j

j

i

i

w

w

P

P

o

o

z

z

n

n

a

a

n

n

i

i

u

u

W

W

y

y

d

d

z

z

i

i

a

a

ł

ł

Z

Z

a

a

m

m

i

i

e

e

j

j

s

s

c

c

o

o

w

w

y

y

w

w

S

S

z

z

c

c

z

z

e

e

c

c

i

i

n

n

i

i

e

e

u

u

l

l

.

.

M

M

a

a

t

t

e

e

j

j

k

k

i

i

6

6

b

b

,

,

7

7

1

1

-

-

6

6

1

1

5

5

S

S

z

z

c

c

z

z

e

e

c

c

i

i

n

n

2010

Pielęgnacja

i upiększanie włosów

K

K

o

o

s

s

m

m

e

e

t

t

o

o

l

l

o

o

g

g

i

i

a

a

u

u

p

p

i

i

ę

ę

k

k

s

s

z

z

a

a

j

j

ą

ą

c

c

a

a

Violetta Ratajczak-Stefaoska

1

Spis treści

1.

Wstęp .......................................................................................................... 2

2.

Mycie włosów ............................................................................................. 2

2.1

Szampony ................................................................................................ 2

2.2

Detergenty .............................................................................................. 3

2.3

Substancje kondycjonujące ..................................................................... 5

2.4

Substancje zagęszczające ........................................................................ 6

3.

Pielęgnacja włosów ..................................................................................... 6

3.1

Zabiegi pielęgnacyjne .............................................................................. 6

3.2

Środki do pielęgnacji włosów .................................................................. 7

4.

Farbowanie i barwienie włosów ............................................................... 11

5.

Rozjaśnianie włosów ................................................................................. 12

6.

Trwała ondulacja ....................................................................................... 12

2

1. Wstęp

Mycie i pielęgnacja włosów są procesami bardziej złożonymi niż zabiegi

higieniczne dotyczące skóry gładkiej, z uwagi na to, że powierzchna nimi objęta jest

większa, gdyż składają się na nią: skóra głowy oraz powierzchnia każdej łodygi włosa.

Produkty przeznaczone do usuwania zabrudzeo ze skóry owłosionej głowy nazywane

są szamponami. Produkty mające na celu poprawę wyglądu oczyszczonych, umytych

włosów, ich pielęgnację, regenerację i ochronę to środki kondycjonujące, odżywki,

maseczki, balsamy, pianki i płukanki.

2. Mycie włosów

2.1 Szampony

Szampony są złożonymi zazwyczaj płynnymi środkami, których podstawowym

zadaniem jest oczyszczanie mycie skóry głowy i włosów. Zawarte w nich czynniki

myjące powinny działad szybko i skutecznie, nie zmieniad swoich właściwości w zimnej

wodzie, łatwo się wypłukiwad i nie usuwad radykalnie naturalnej powłoki tłuszczowej.

Włosy po umyciu szamponem powinny byd miękkie, łatwe do rozczesania i ułożenia

oraz lśniące. Składniki szamponu nie powinny też wywoływad podrażnieo skóry i błon

śluzowych.

Szampony w swoim składzie zawierają wiele różnych substancji, takich jak:

detergenty, środki spieniające i matujące, zagęszczacze, odżywki, środki maskujące,

regulatory pH, zmiękczacze, substancje zapachowe, konserwanty oraz inne dodatki

specjalne. Składniki zawarte w szamponach można ogólnie podzielid na trzy

podstawowe grupy.

Pierwszą

z nich stanowią substancje podstawowe, odpowiedzialne za działanie

myjące szamponu oraz tworzenie się piany –

środki powierzchniowo czynne

(detergenty)

.

Do

drugiej

grupy zalicza się składniki pomocnicze,

kondycjonujące,

modyfikujące, ułatwiające użycie szamponu i zwiększające efekty mycia.

3

Trzecią

grupę związków zawartych w szamponach stanowią

substancje

dodatkowe

zagęszczające, zmętniające, barwiące, konserwujące oraz środki

zapachowe.

Z uwagi na podstawowa funkcję szamponów, którą jest usuwanie

zanieczyszczeo i nadmiaru sebum z włosów i skóry głowy, najważniejszym ich

składnikiem są detergenty.

2.2 Detergenty

Detergenty, czyli podstawowe substancje powierzchniowo czynne szamponów

mogą byd związkami zarówno lipofilnymi (liofilowymi), jak i hydrofilnymi. Komponenty

lipofilne, czyli dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, przylegają i wnikają do sebum,

„obklejonego” zanieczyszczeniami, rozbijają je i otaczają. Składniki hydrofilne

utrzymują środki myjące na powierzchni skóry i włosów oraz umożliwiają ostateczne

oderwanie się całego kompleksu zanieczyszczeo i spłukanie go.

Do najczęstszych syntetycznych składników myjących szamponów należą

anionowe środki powierzchniowo czynne

, które zawierają ujemnie naładowane

polarne grupy hydrofilowe i działają silnie odtłuszczająco. Należą do nich:

I.

Siarczany alkoholi tłuszczowych

− są to podstawowe związki powierzchniowo czynne,

− posiadają dobre właściwości pianotwórcze i myjące,

− dobrze rozpuszczają się w wodzie, także twardej (są odporne na jony wapnia

i magnezu),

− nie drażnią i nie alergizują skóry,

− powodują sztywnośd i zmatowienie włosów oraz nadmierne wysuszenie skóry.

II.

Sole siarczanów oksyetylenowanych alkoholi tłuszczowych sole sulfonianów alfa-

olefin, np. sól sodowa siarczanu laurylomyristylo-(etylenoeteru)

2

,

− są podstawowymi środkami powierzchniowo czynnymi,

− produkują bogatą i stabilną pianę,

− wykazują dobre właściwości zagęszczania roztworów,

− przyczyniają się do zmatowienia i szorstkości włosów.

III.

Acylosarkozyniany (np. laurylosiarczan sarkozyny):

4

− to

związki

powstałe

z

połączenia

N-metyloglicyny

(kwasu

N-

metyloaminooctowego, czyli sarkozyny) z kwasami tłuszczowymi (kw.

laurylowym),

− należą do łagodnych środków powierzchniowo czynnych, kompatybilnych z innymi

detergentami,

− ich właściwości myjące zależą od pH roztworu (najlepsze przy pH lekko

alkalicznym),

− są odporne na twardą wodę, łatwo tworzą stabilną pianę i wykazują właściwości

kondycjonujące.

IV.

Sulfobursztyniany (np. dioktylosulfobursztynian sodu):

− tworzą w obecności środków kondycjonujących nietrwałą pianę,

− nie podrażniają skóry i są często stosowane w szamponach dla dzieci,

− należą do pomocniczych środków powierzchniowo czynnych, występujących często

w kompozycjach z siarczanami alkoholi tłuszczowych.

Do stosunkowo słabo pieniących się związków powierzchniowo czynnych,

stosowanych w szamponach, należą

detergenty kationowe

. Substancje te posiadają

dodatnio naładowane grupy polarne, zapobiegające elektryzowaniu się włosów,

ponadto wykazują zdolnośd adsorpcji na ich powierzchni. Detergenty kationowe są

rzadko stosowane w zwykłych szamponach, z uwagi na ich niezgodności

z surfaktantami anionowymi, natomiast w szamponach przeznaczonych do włosów

farbowanych lub rozjaśnianych związki te działają kondycjonująco, nadając włosom

miękkośd, puszystośd, połysk i podatnośd na ułożenie oraz rozczesywanie. Najczęściej

są składnikami szamponów typu „2 w 1” i odżywek do włosów

.

Detergenty niejonowe

, których przykładem są polisorbiniany i alkanoloamidy

kwasów tłuszczowych (mono– i dietanoloaminy), stanowią drugą najbardziej

popularną grupę środków powierzchniowo czynnych po surfaktantach anionowych.

Alkanoloamidy występują w około 80% produkowanych aktualnie szamponów.

Substancje te nie posiadają grup polarnych i są zwykle stosowane w połączeniu

z detergentami anionowymi. Do zalet tych związków należy zdolnośd do stabilizacji

piany w roztworach anionowych i w twardej wodzie oraz właściwości zagęszczania

innych substancji powierzchniowo czynnych w obecności elektrolitów i polarnych

lipidów, czyli wolnych alkoholi tłuszczowych. Kolejną pozytywna cecha tych związków

5

jest zdolnośd do zwiększania rozpuszczalności innych detergentów i emulgowania

niepolarnych lipidów. W obojętnych i lekko kwaśnych roztworach wodnych są stabilne,

w środowisku silnie kwaśnym lub alkalicznym ulegają hydrolizie.

Do

detergentów amfoterycznych

, czyli zawierających zarówno grupy

anionowe, jak i kationowe (w niskich pH zachowują się jak środki kationowe,

w roztworach zasadowych zaś jak detergenty anionowe), zaliczane są betainy

i pochodne imidazoliny. Kokoamidopropylobetaina (kokosoamidopropylobetaina –

„kokos-”

forma skrócona dla pochodnych kwasów tłuszczowych orzechów

kokosowych, w których dominującymi podstawnikami są: kaprynowy, laurylowy,

myristylowy, stearynowy i oleinowy) jest popularnym detergentem używanym

w szamponach dla dzieci, ponieważ nie drażni spojówek. Surfaktant ten jest dobrym

środkiem pianotwórczym, w obecności elektrolitów zagęszczającym roztwory

anionowych związków powierzchniowo czynnych, natomiast z solami sulfonianów alfa-

olefin tworzącym żele. Jest ponadto odporny na hydrolizę i działanie preparatów

utleniających.

2.3 Substancje kondycjonujące

Zadaniem środków kondycjonujących zawartych w szamponach jest

przeciwdziałanie efektom odtłuszczającego wpływu detergentów na łodygę włosa.

Efektem ich działania powinno byd utrzymanie włosów w dobrej kondycji, tj.

zapewnienie odporności na gromadzenie się ładunków elektrostatycznych, dobra

„rozczesywalnośd”, zarówno na sucho, jak i na mokro, puszystośd, połysk oraz

podatnośd na układanie w trwałą fryzurę. Środki kondycjonujące dodawane są zwykle

do szamponów do włosów suchych, zniszczonych oraz do szamponów leczniczych.

Szampony kondycjonujące typu „2 w 1” zawierają najczęściej jako czynniki

kondycjonujące polimery kationowe, takie jak: winylopirolidon, celuloza, pochodne

akrylowe i polimery typu amin. Przy odpowiednim połączeniu kationowego polimeru

i anionowego detergentu, kompleks ten adsorbuje się na powierzchni łodygi włosa,

tworząc warstwę chroniącą włos przed uszkodzeniami. Do innych substancji

kondycjonujących dodawanych do szamponów należą: pochodne czwartorzędowych

soli amoniowych (quaty), alkohole tłuszczowe, kwasy tłuszczowe, oleje roślinne

i mineralne, lanolina, hydrolizowane białka zwierzęce i silikony.

6

2.4 Substancje zagęszczające

Substancje zagęszczające zwiększają lepkośd szamponu, co czyni go bardziej

atrakcyjnym dla konsumentów. Zagęszczenie szamponu można osiągnąd dodając do

roztworu

detergentów

anionowych

roztwór

elektrolitów

(sole

kwasów

jednozasadowych), zawierający takie same kationy, jak środek powierzchniowo czynny,

np. do roztworu soli amonowych dodaje się chlorek amonu.

Innym sposobem zwiększenia lepkości szamponu jest zamieszczenie w nim

detergentów niejonowych, np. alkanoloamidów kwasów tłuszczowych, które wykazują

niską „równowagę hydrofilowo-lipofilową cząsteczek”, tzw. HLB (ang. Hydrophile-

Lipophile Balance) i tworzą micele lub układy ciekłokrystaliczne. Zagęszczenie

szamponu możliwe jest także w obecności oksyetylenowanych alkoholi tłuszczowych

i hydrofilowych polimerów (np. modyfikowane celulozy, naturalne gumy).

3. Pielęgnacja włosów

3.1 Zabiegi pielęgnacyjne

Do zabiegów pielęgnacyjnych włosów należy ich kondycjonowanie, regeneracja

i ochrona.

Kondycjonowanie

jest procesem dającym natychmiastowe, krótkotrwałe

efekty, utrzymujące się zaledwie do kolejnego mycia włosów. W wyniku zastosowania

środków kondycjonujących włosy są wygładzone, nabłyszczone, natłuszczone, łatwo się

rozczesują i układają, nie elektryzują się, są jedwabiste i miękkie.

Regenercja

włosów ma na celu poprawę uszkodzeo osłonki włosa poprzez

uzupełnienie jej ubytków i wbudowanie w zniszczone miejsca cząsteczek związków

czynnych. Jest to proces wymagający czasu i jego skutki obserwowane są

z opóźnieniem, ale są jednocześnie dośd trwałe i utrzymują się po każdym myciu

włosów.

Celem stosowania preparatów

ochronnych

do włosów jest czasowe

zabezpieczenie ich przed niekorzystnym wpływem czynników środowiskowych, takich

jak: promieniowanie słoneczne, różnice temperatur, wilgotności, zanieczyszczenia

środowiskowe, urazy mechaniczne i uszkodzenia chemiczne.

7

Kosmetyki do pielęgnacji włosów występują w formie spłukiwanej

i niespłukiwanej, co przyczynia się do różnic w czasie pozostawania odpowiedniego

środka pielęgnacyjnego na powierzchni włosa (adsorpcja, substantywnośd) i jego

penetracji w głąb łodygi włosa (absorpcja).

Substancje zawarte w kosmetykach do pielęgnacji włosów różnią się zdolnością

do przylegania i wiązania się z powierzchnią włosów (substantywnością), co decyduje

o ich pozostawaniu na włosie mimo spłukania wodą, a niektóre z nich są także dośd

oporne

na

działanie

detergentów

(substantywnośd

substancji

zawartych

w szamponach jest zwykle wyższa, niż w odżywkach). Zdolnośd do adsorpcji

(przylegania) lub absorpcji (wnikania w głąb) zależy przede wszystkim od właściwości

stosowanego środka pielęgnacyjnego (np. preparaty kondycjonujące mają zwykle duże

cząsteczki i nie przenikają do kory włosa), ale także od stanu włosów nieuszkodzona

powłoczka zdrowego włosa charakteryzuje się słabą przenikalnością dla większości

substancji. Cechuje ją także znacznie mniejsza powierzchnia przylegania, mniej

punktów łączenia się składników preparatu z różniącymi się aktywnością i siłą wiązania

ugrupowaniami aktywnymi powłoczki i kory włosa (grupy aminowe, karboksylowe,

hydroksylowe, merkaptanowe).

Substancje zawarte w preparatach pielęgnacyjnych i upiększających do włosów

mogą wiązad się ze strukturami włosa poprzez interakcje z ugrupowaniami polarnymi

(jonowymi) i niepolarnymi keratyny. Do najważniejszych grup polarnych keratyny

wiążących cząsteczki substancji pielęgnujących należą grupy karboksylowe, grupy -SO

3

-

i słabo zasadowe grupy -NH

2

. Do najliczniej tworzących się połączeo na powierzchni

łodygi włosa należą wiązania wodorowe, których trwałośd jest jednak ograniczona

i zależna od kontaktu z wodą – płukanie i wyższe poziomy wilgotności środowiska

prowadzą do rozpadu tych wiązao. Ważne znaczenie, szczególnie w kontekście

stosowanych dośd często substancji kondycjonujących, ma także tworzenie silnych

połączeo niepolarnych.

3.2 Środki do pielęgnacji włosów

Kosmetyki do pielęgnacji włosów, jak wspomniano wcześniej, mogą

występowad w różnych formach fizykochemicznych. Preparaty niespłukiwalne są

zwykle bardziej rozcieoczone i zawierają mniejszą ilośd substancji czynnych, z obawy

8

przed tworzeniem się ich depozytów na włosach. Przykładem są pianki i płukanki do

włosów. Pianki są lekkimi emulsjami typu olej w wodzie, spienionymi pod wpływem

działania sprężonego gazu w trakcie aplikacji, łatwo dającymi się równomiernie

rozprowadzad na włosach dzięki delikatnej formule i dużej objętości.

Inaczej jest w przypadku spłukiwalnych substancji regenerujących,

reprezentowanych przez bogate w składniki produkty, stanowiące często wręcz

koncentraty tych związków. Zmywalne preparaty do regeneracji trzonów włosów

dostępne są najczęściej w formie maseczek, odżywek lub balsamów.

Związki zawierające czwartorzędowe ugrupowania amoniowe

Podstawowa grupę substancji kondycjonujących stanowią związki zawierające

czwartorzędowe kationy amoniowe (quaty). Należą tutaj, zarówno kationowe środki

powierzchniowo czynne, które występują w postaci kosmetyków do spłukiwania

(drażnią spojówki oka) i produktów niespłukiwanych, jak i związki polimeryczne

połączone

z

czwartorzędowymi

ugrupowaniami

amoniowymi,

np.

hydroksyetyloceluloza, kationowa pochodna guarany.

Hydrolizaty protein

Substantywnośd protein zależy zarówno od ich ciężaru cząsteczkowego,

sposobu przeprowadzenia hydrolizy i stężenia w kosmetyku, jak i od stanu włosów. Do

włosów suchych, zniszczonych zabiegami upiększającymi, np. trwałą ondulacja,

szczególnie polecane są hydrolizaty kolagenu, który wykazuje zdolnośd tworzenia

ochronnej błonki na powierzchni łodygi włosa oraz keratyny, która tworzy z keratyną

włókien włosowych trwałe wiązania siarczkowe, zapewniające działanie regeneracyjne.

Cząsteczki hydrolizatu tego białka wbudowując się w strukturę łodygi włosa,

wypełniają uszkodzone miejsca i staja się integralnym jej składnikiem. Do innych,

wykorzystywanych w kosmetykach do włosów, hydrolizatów białkowych należy

kazeina, białka jedwabiu oraz proteiny roślinne. Związki te, w zależności od ich

zdolności adsorpcyjnych lub/i absorpcyjnych w stosunku do włókien włosowych,

zapewniają w różnym stopniu poprawę nawilżenia włosów i zapobiegają utracie wody,

wykazując przy tym bądź tylko właściwości kondycjonujące, bądź także głęboko

9

regenerujące. Ważną cechą hydrolizatów proteinowych jest ich zdolnośd do

oddziaływania z anionowymi związkami powierzchniowo czynnymi, co przyczynia się

do obniżenia potencjału drażniącego tych detergentów.

Hydrolizaty polisacharydów

W grupie tych związków szczególną popularnośd zyskał chitozan, związek

powstały w wyniku chemicznej deacetylizacji chityny (polisacharyd glukozy, stanowiący

składnik budowy okrywy chitynowej skorupiaków i ściany komórkowej grzybów). Sole

chitozanu z kwasem octowym i mlekowym w stężeniach 0,5-6% mają działanie

filmotwórcze i tworzą na trzonie włosa powłokę odporną na wpływ potu i wilgoci. Z tej

grupy związków w preparatach kondycjonujących wykorzystywany jest też kwas

hialuronowy.

Silikony

Silikony

należą

do

podstawowych

substancji

kondycjonujących

i regeneracyjnych stosowanych do pielęgnacji włosów, a ich wysoka substantywnośd

wiąże się z polarnym i niepolarnym (siły Van der Waalsa) oddziaływaniem z keratyną

włosów.

Silikony, a właściwie polisiloksany to układy zawierające poliglicerol

modyfikowany silikonem, który składa się z powtarzających się jednostek krzemowo-

tlenowych (-Si-O-Si -). Wprowadzane do szkieletu siloksanowego grupy funkcyjne, takie

jak np. podstawniki metylowe, fenylowe, polieterowe, nadają związkom pochodnym

określone właściwości użytkowe. W preparatach do pielęgnacji włosów wykorzystuje

się zarówno silikony polarne, jak i całkowicie nierozpuszczalne w wodzie, o woskowatej

konsystencji, oraz występujące w obu tych grupach pochodne liniowe i cykliczne.

Nierozpuszczalne w wodzie lotne cyklometikony dają krótkotrwały efekt (do

czasu odparowania), ułatwiający rozczesanie i ułożenie umytych włosów, nie zalegając

na ich powierzchni i nie obciążając ich.

Silikony ciekłe, podobnie jak oleje mineralne, posiadają właściwości okluzyjne,

dzięki którym tworzą na powierzchni włosów cienki, odporny na zmywanie wodą film.

10

Woski silikonowe w preparatach do pielęgnacji włosów nadają im połysk,

miękkośd i jedwabistośd, a nie obciążając ich ułatwiają rozczesywanie, zapobiegają

uszkodzeniom mechanicznym i zlepiają rozwarstwiające się koocówki włosów. Ich

działanie kondycjonujące może dzięki zmniejszaniu napięcia powierzchniowego

(środki powierzchniowo czynne w szamponach) i nawilżeniu oraz natłuszczeniu włosów

umożliwid ułożenie fryzury (plastyfikatory).

Witaminy

W kosmetykach do pielęgnacji i regeneracji włosów znajdują się też witaminy.

Szczególnie często w preparatach tych można znaleźd witaminę B

5

, czyli kwas

pantotenowy, a właściwie jego alkoholowy odpowiednik D-pantenol (kwas

pantotenowy jest niestabilny i w kosmetykach zawarty jest D-pantenol, który po

miejscowym zastosowaniu w organizmie przekształca się w wit. B

5

). Kwas pantotenowy

jest łatwo rozpuszczalny w wodzie i alkoholu etylowym oraz trwały w zakresie pH 4,5-

7,5. Jest ponadto nietoksyczny, niedrażniący i aktywny biologicznie po miejscowym

zastosowaniu. Na powierzchni trzonu włosa związek ten tworzy przepuszczalną błonkę,

ograniczając utratę wody i chroniąc przed szkodliwymi czynnikami środowiskowymi.

Jego działanie dotyczy również kory włosa, w której przyczynia się do zachowania

naturalnego pigmentu.

Kolejną witaminą umieszczaną w kosmetykach do pielęgnacji włosów jest kwas

askorbinowy witamina C, która przyczynia się do zakwaszenia preparatów, co sprzyja

wzajemnemu przyleganiu do siebie komórek powłoczki (osłonki) włosa, ułatwia

ułożenie włosów oraz nadaje im połysk.

Witamina F, będąca faktycznie mieszaniną niesyntetyzowanych przez organizm,

a więc egzogennych kwasów tłuszczowych niezbędnych nienasyconych kwasów

tłuszczowych linolowego, linolenowego (γ-linolenowego) i arachidonowego, odgrywa

także ważna role w pielęgnacji włosów. Jest pozyskiwana z takich naturalnych jej

źródeł, jak: oleje z wiesiołka dwuletniego i ogórecznika, pszenicy i kukurydzy, a także

nasiona czarnej porzeczki. Estry etylowe kwasów tłuszczowych stanowiących witaminę

F natłuszczają powierzchnie łodygi włosa, zabezpieczając ją przed uszkadzającymi

czynnikami środowiskowymi i utratą wody.

11

4. Farbowanie i barwienie włosów

Historia stosowania farb do włosów sięga co najmniej 4000 lat. Badania włosów

mumii egipskich potwierdziły, że były one barwione henną. W czasach Imperium

Rzymskiego grzebienie ołowiane nawilżane octem były rutynowo stosowano w celu

przyciemnienia siwych włosów.

Dzisiaj miliony konsumentów korzystają z farb do włosów. Biorąc pod uwagę

wewnętrzne pragnienie człowieka, aby poprawid swój wygląd, produkty te odgrywają

ważną i pozytywną rolę, poprawiając jakośd naszego życia. Z uwagi na długi kontakt

substancji do barwienia włosów ze skórą i dużą częstotliwośd ich stosowania ważne

jest, aby środki te były bezpieczne.

Farbowanie włosów jest niezwykle skuteczną i łatwą procedurą służącą do

upiększania włosów, także z uwagi na możliwośd kupienia zestawu do barwienia

włosów i użycia go w domu, bez profesjonalnej pomocy.

Do najczęściej stosowanych barwników należą związki z para grupy, szczególnie

roztwory paraphenylenediaminy (PPD), połączonej ze środkami kondycjonującymi

i przeciwutleniaczami. Nadtlenek wodoru (H

2

O

2

) w połączeniu z para barwnikami

umożliwia tworzenie barwnych nierozpuszczalnych cząsteczek, które osadzają się

w korze włosa i są na tyle duże, że nie penetrują głębiej, nadając włosom pożądany

kolor.

Proces

trwałego barwienia włosów

farbowania

przeprowadza się

w środowisku alkalicznym, w którym dochodzi do rozluźnienia włókien keratynowych

(pęcznienia) i utleniania, a następnie sprzęgania diamin z innymi niskocząsteczkowymi

składnikami (diaminy aromatyczne, aminofenol, alfa-naftol, rezorcyna). Do stabilizacji

utworzonych związków barwnych najczęściej używa się formaldehydosulfoksylanu

sodu, soli sodowej kwasu ditionowego (hydrosulfit), kwasu tioglikolowego lub kwasu

askorbinowego.

Barwienie półtrwałe

przebiega w łagodnym środowisku alkalicznym i polega na

łączeniu się, nałożonych w postaci zawiesiny na włosy, barwników (nitroaminofenole,

nitrofenylenodiaminy, barwniki azowe i antrachinonowe) ze zjonizowanymi grupami

karboksylowymi i aminowymi keratyny.

12

Barwienie krótkotrwałe

włosów polega na adsorpcji wysokocząsteczkowych

barwników anilinowych na powierzchni łodygi włosa, które utrzymują się zwykle do

jednego lub kilku myd i są nietrwałe.

Do naturalnych substancji używanych do barwienia włosów należą:

− barwniki flawonowe apigenina i luteolina,

− barwniki garbnikowe ekstrakty kory dębowej, czerwonego drzewa sandałowego,

kory drzewa kwebracho,

− naturalne naftochinony wyciągi z liści i łupin orzecha włoskiego (juglon), liści

Lawsona inermis (henna) i liści indygowca srebrzystego (indygo).

5. Rozjaśnianie włosów

Rozjaśnianie włosów polega na poddaniu ich działaniu nadtlenku wodoru (3%,

6% lub 12%) w środowisku alkalicznym, wywołanym obecnością amoniaku.

W warunkach tych dochodzi do oksydacyjnego zniszczenia melaniny (obkurczona

melanina jest następnie wypłukiwana z trzonu włosa), do której dostęp jest ułatwiony

poprzez rozluźnienie (pęcznienie, hydratacja) włókiem keratynowych i trwałe

utlenianie siarki w mostkach disiarczkowych keratyny (proces podobny do ondulacji).

Rozjaśnianie włosów może dotyczyd wszystkich włosów na głowie i stanowid

przygotowanie do ich barwienia, może również byd stosowane do wykonania pasemek,

czyli odbarwiania ograniczonego. Uszkodzenia chemiczne powstałe w wyniku

wybielania prowadzą do wysokiej porowatości łodygi włosów i mogą byd przyczyną

uszkodzenia powierzchownych warstw naskórka.

6. Trwała ondulacja

Zabiegi trwałej ondulacji znane już były na początku XX wieku. Pewnym

przełomem w technice ich wykonywania stało się wynalezienie w 1938 roku przez

Arnold F. Willatta tzw. trwałej ondulacji na zimno (ang. cold wave), która stała się

prekursorem obecnie stosowanej techniki tego zabiegu.

Zabieg „zimnej ondulacji” nie wymaga wysokich temperatur (nie niszczy

termicznie włosów) i składa się z fazy redukcji, neutralizacji i utleniania. Redukcję, czyli

13

chemiczne rozerwanie wiązao disiarczkowych aminokwasu cystyny, należącego do

sąsiednich łaocuchów polipeptydowych keratyny włosów, wykonuje się w środowisku

alkalicznym (pH 8-8,5). Odczyn zasadowy, który wpływa na rozluźnienie struktury

keratyny poprzez wzrost wzajemnego oddziaływania grup karboksylowych, uzyskiwany

jest dzięki zastosowaniu mocznika i rozkładającego go enzymu ureazy. Aktualnie w roli

reduktorów wykorzystuje się dwa związki kwas tioglikolowy (jego sole sodową,

amonową lub monoetanoloamoniową) lub tiomlekowy. Kwas tiomlekowy jest

łagodniejszy dla skóry, nie powoduje podrażnieo, jednak wymaga dłuższego czasu

działania, dlatego też częściej używany jest w tym celu kwas tioglikolowy.

W procesie neutralizacji zasadowego środowiska ondulacji na zimno znalazły

zastosowanie roztwory kwasów organicznych mlekowego, octowego, cytrynowego

lub winowego. Rolę utleniacza w większości przeprowadzanych zabiegów trwałej

ondulacji spełniają kwaśne roztwory nadtlenku wodoru z dodatkiem kwasu siarkowego

lub fosforowego, jak również diwodorofosforan sodu.