1.

Konrad przypià∏ na liÊciu pelargonii stojàcym na parapecie dobrze oÊwietlonego okna krà˝ek z folii alumi-

niowej. Po tygodniu zdjà∏ go i po zastosowaniu odpowiedniej procedury zanurzy∏ liÊç w p∏ynie Lugola.
A. Sformu∏uj hipotez´ dotyczàcà wybarwienia si´ p∏ynem Lugola (jod w jodku potasu) miejsca przys∏oni´te-
go krà˝kiem aluminiowym.

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

B. WyjaÊnij dok∏adnie, z jakich powodów uwa˝asz jà za prawdopodobnà.

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

2.

Niektórzy badacze wp∏ywu muzyki na procesy fizjologiczne sàdzà, ˝e zwierz´ta dajà wi´cej mleka, jeÊli

s∏uchajà muzyki.
Jak sprawdzisz, ˝e owce, które s∏uchajà muzyki, dajà wi´cej mleka?
A. Nazwij dwie wymagane w przeprowadzeniu odpowiedniego doÊwiadczenia próby: prób´ A i prób´ B.

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

B. Podaj jednà najistotniejszà ró˝nic´ w przeprowadzeniu prób A i B.

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

C. Podaj jeden przyk∏ad, pod jakim wzgl´dem obie próby powinny byç identyczne.

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

3.

Nazwij problemy ekologiczne wywo∏ane dzia∏aniem opisanych poni˝ej substancji gazowych.

A. Niektóre substancje przedostajàce si´ do atmosfery ulegajà przemianom chemicznym. Takie zwiàzki jak
tlenki siarki i tlenki azotu zwane kwaÊnymi gazami przekszta∏cajà si´ w atmosferze w krople kwasu. Szcze-
gólnie wra˝liwe na tego typu zanieczyszczenia sà drzewa iglaste.

________________________________________________________________________________________________

3

pkt

3

pkt

2

pkt

Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON

1

Imi´ i nazwisko ucznia

Klasa

BIOLOGIA

szko∏y ponadgimnazjalne

Test wst´pny

B. Niektóre gazy zawarte w atmosferze, takie jak dwutlenek w´gla czy metan, absorbujà promieniowanie
emitowane przez powierzchni´ Ziemi, powodujàc podniesienie temperatury ni˝szych warstw atmosfery.
Efektem tego zjawiska jest mi´dzy innymi zmniejszenie pokrywy lodowej w Arktyce.

________________________________________________________________________________________________

C. Freony stosowane w urzàdzeniach ch∏odniczych, a tak˝e jako gazy noÊne w dezodorantach w postaci ae-
rozoli, sà gazami nietoksycznymi. Kiedy jednak przedostanà si´ do wy˝szych warstw atmosfery, ulegajà prze-
mianom fotochemicznym. W ich wyniku uwalnia si´ chlor, który trójatomowe czàsteczki tlenu zmienia
w dwuatomowe. Na Ziemi´ dociera wi´cej promieniowania ultrafioletowego, które przyczynia si´ do po-
wstawania nowotworów skóry.

________________________________________________________________________________________________

4.

Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres s∏upkowy.

5.

Zaznacz trzy choroby, na jakie sà nara˝one osoby z nadwagà.

A. stan zapalny k∏´buszków nerkowych

B. mia˝d˝yca

C. niedokrwienna choroba serca

D. gruêlica

E. cukrzyca

F. gigantyzm

6.

Uszereguj na osi przyk∏adowe formy przedludzkie i ludzkie w kolejnoÊci od form najstarszych do nam naj-

bli˝szych.
neandertalczyk, cz∏owiek wspó∏czesny, cz∏owiek „wyprostowany” (Homo erectus), australopitek, cz∏owiek
„zr´czny” Homo habilis

1

pkt

2

pkt

ZachorowalnoÊç m´˝czyzn

w Polsce na najcz´stsze

nowotwory z∏oÊliwe

Lokalizacja

nowotworu

% zachorowaƒ

p∏uca

29,8

˝o∏àdek

8,8

gruczo∏ krokowy

5,5

p´cherz moczowy

5,1

krtaƒ

5,0

2

pkt

Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON

SZKO¸Y PONADGIMNAZJALNE

test wst´pny

BIOLOGIA

2

7.

Hodowca kotów chcia∏ uzyskaç nowà ras´ charakteryzujàcà si´ d∏ugà sierÊcià. W zwiàzku z tym wybiera∏

do rozrodu te koty, które mia∏y t´ cech´. Do naturalnego Êrodowiska nie by∏yby one dobrze przystosowane.
Jakie cechy kotów by∏yby korzystne/przydatne w ich naturalnym Êrodowisku, czyli jakie cechy faworyzo-
wa∏by dobór naturalny? Podaj dwie takie cechy.

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

8.

Komary roznoszà pierwotniaki, które sà przyczynà malarii w rejonach tropikalnych. Podejmuje si´ ró˝ne

próby zmniejszenia populacji komarów.
Które z dzia∏aƒ cz∏owieka w najwi´kszym stopniu zmieni równowag´ w przyrodzie w przypadku walki z ko-
marami? Swój wybór uzasadnij.
A. Wprowadzenie do wód ryb, które ˝ywià si´ larwami komarów.
B. Osuszanie bagien, które sà miejscem wyl´gania komarów.
C. Rozpylenie Êrodków owadobójczych zabijajàcych komary i muchy.
D. Wprowadzenie do Êrodowiska bezp∏odnych samców komarów.

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

9.

Dopasuj jedno przystosowanie do Êrodowiska z odpowiednim organizmem.

10.

Zaznacz zestaw prawid∏owo przedstawiajàcy przebieg fotosyntezy.

A. dwutlenek w´gla + woda

"

glukoza + tlen

B. glukoza + tlen

"

dwutlenek w´gla + woda + energia

C. glukoza + dwutlenek w´gla

"

tlen + woda + energia

D. dwutlenek w´gla + woda + energia Êwietlna

"

tlen + woda + energia chemiczna

11.

Znaczenie fotosyntezy dla mo˝liwoÊci ˝ycia na Ziemi polega na:

A. produkowaniu ˝ywnoÊci dla konsumentów zamieszkujàcych Ziemi´

B. produkowaniu ˝ywnoÊci i tlenu

C. produkowaniu dwutlenku w´gla i tlenu

D. produkowaniu ˝ywnoÊci i dwutlenku w´gla

1

pkt

1

pkt

A

B

C

D

E

Przystosowanie
1. gromadzenie zapasów wody
2. wyst´powanie p´cherza p∏awnego
3. wytwarzanie g∏´bokiego systemu korzeniowego
4. wytwarzanie b∏on p∏odowych
5. gromadzenie zapasów t∏uszczu
6. karmienie m∏odych mlekiem matki

Organizm
A. sosna
B. wielb∏àd
C. sukulenty
D. ryby
E. gady

2

pkt

2

pkt

2

pkt

Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON

SZKO¸Y PONADGIMNAZJALNE

test wst´pny

BIOLOGIA

3

12.

Palenie tytoniu powoduje wiele negatywnych zmian w organizmie cz∏owieka. Mi´dzy innymi zmienia

struktur´ p´cherzyków p∏ucnych, jak pokazuje rysunek B.
WyjaÊnij dok∏adnie, dlaczego taka zmiana zmniejszy dotlenienie organizmu.

13.

Poni˝ej przedstawiono kilka stwierdzeƒ odnoszàcych si´ do enzymów. Je˝eli uwa˝asz, ˝e dane stwierdze-

nie jest prawdziwe, otocz kó∏kiem znajdujàcà si´ przy nim liter´ P; jeÊli uznasz je za fa∏szywe, otocz kó∏kiem F.

14.

Owulacja polega na:

A. dojrzewaniu jajników

B. dojrzewaniu komórki jajowej

C. uwalnianiu dojrza∏ej komórki jajowej do jajowodu

D. dojrzewaniu b∏ony Êluzowej macicy do przyj´cia zap∏odnionej komórki jajowej

15.

Szczepienia ochronne stosujemy, aby zmniejszyç ryzyko chorób:

A. cywilizacyjnych

B. zakaênych

C. genetycznych

D. wszystkich wymienionych

16.

Wybierz b∏´dnà odpowiedê dotyczàcà funkcji bia∏ek w organizmach zwierzàt. Bia∏ka:

A. s∏u˝à przede wszystkim do budowy hemoglobiny

B. s∏u˝à przede wszystkim do budowy koÊci

C. sà materia∏em zapasowym i energetycznym

D. sà z nich zbudowane enzymy, zwiàzki o charakterze regulatorowym

1

pkt

1

pkt

1

pkt

A.

Enzymy nie sà wra˝liwe na wysokie temperatury.

P / F

B.

Enzymy zawarte w proszkach do prania rozk∏adajà plamy z bia∏ka, np. z krwi.

P / F

C.

Enzymy przyspieszajà szybkoÊç reakcji chemicznych.

P / F

D.

Enzymy znajdujàce si´ w dro˝d˝ach sà stosowane do wypieku pieczywa.

P / F

2

pkt

p´cherzyk

prawid∏owy

p´cherzyki

p∏ucne

p´cherzyk zmieniony

u palacza

A

B

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

1

pkt

Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON

SZKO¸Y PONADGIMNAZJALNE

test wst´pny

BIOLOGIA

4

17.

Porównaj w tabeli komórk´ roÊlinnà, zwierz´cà i bakteryjnà wpisujàc znak + lub – w odpowiednie miej-

sce tabeli.

18.

Rozwià˝ zadanie. Czy m´˝czyzna o grupie krwi A mo˝e mieç dziecko o grupie krwi 0 z kobietà o gru-

pie krwi B?
Na poparcie swojego stanowiska podaj genotypy rodziców i ich potomstwa zapisane w odpowiedni sposób
w szachownicy Punneta. Zastosuj typowe w takich zapisach symbole.

19.

Przeanalizuj tekst, a nast´pnie wykonaj polecenie.

„Tradycyjne szczepionki przeciwko grypie produkuje si´ w wysiadywanych jajach kurzych. Zwykle dobrze si´ to
sprawdza, ma jednak swoje wady w∏aÊnie podczas pandemii: niemo˝liwe jest wyprodukowanie du˝ych iloÊci
szczepionek w krótkim czasie, gdy˝ do produkcji ka˝dej dawki szczepionki potrzebne jest jedno jajko. Dlatego
te˝ niektóre koncerny farmaceutyczne próbujà przestawiç si´ na kultury komórek. Ostatnio uda∏o si´ uzyskaç ten
sposób pierwszà parti´ szczepionki przeciwko Êwiƒskiej grypie”.

Na podstawie:

Kiedy uderzy druga fala, „Forum”, nr 25/2009

WyjaÊnij, dlaczego produkcja szczepionek na bazie kultur komórek by∏aby nie tylko szybsza i taƒsza, ale tak-
˝e bardziej etyczna.

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

20.

Uzupe∏nij tekst, wpisujàc po dwie substancje przemieszczajàce si´ w gór´ roÊliny od korzeni do liÊci

i dwie substancje transportowane do korzeni.

W gór´ roÊliny sà transportowane wiàzkami naczyniowymi ____________________ i __________________,

natomiast z liÊci do korzeni wiàzkami ∏yka przemieszcza si´ ___________________ i ___________________.

2

pkt

1

pkt

____________________________________

____________________________________

____________________________________

____________________________________

____________________________________

____________________________________

____________________________________

____________________________________

2

pkt

Organellum komórkowe

Komórka zwierz´ca

Komórka roÊlinna

Komórka bakteryjna

chloroplasty

Êciana komórkowa

skrobia

jàdro komórkowe

3

pkt

Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON

SZKO¸Y PONADGIMNAZJALNE

test wst´pny

BIOLOGIA

5