OCHRONA

OCHRONA

RADIOLOGICZNA

RADIOLOGICZNA

PACJENTA

PACJENTA

dr nauk techn. Edward Araszkiewicz

dr nauk techn. Edward Araszkiewicz

Podstawowe

Podstawowe

definicje

definicje

Ochrona radiologiczna

Ochrona radiologiczna

Zapobieganie nara

Zapobieganie nara

ż

ż

eniu ludzi i środowiska,

eniu ludzi i środowiska,

a

w

przypadku

braku

mo

a

w

przypadku

braku

mo

ż

ż

liwości

liwości

zapobie

zapobie

ż

ż

enia takim sytuacjom – ograniczenie

enia takim sytuacjom – ograniczenie

ich skutków do poziomu tak niskiego, jak

ich skutków do poziomu tak niskiego, jak

tylko jest to rozs

tylko jest to rozs

ą

ą

dnie osi

dnie osi

ą

ą

galne, przy

galne, przy

uwzgl

uwzgl

ę

ę

dnieniu, czynników ekonomicznych,

dnieniu, czynników ekonomicznych,

spo

spo

ł

ł

ecznych i zdrowotnych

ecznych i zdrowotnych

Ochrona radiologiczna pacjenta

Ochrona radiologiczna pacjenta

Zespó

Zespó

ł

ł

czynności i ogranicze

czynności i ogranicze

ń

ń

zmierzaj

zmierzaj

ą

ą

cych

cych

do zminimalizowania nara

do zminimalizowania nara

ż

ż

enia pacjenta na

enia pacjenta na

promieniowanie jonizuj

promieniowanie jonizuj

ą

ą

ce, które nie będzie

ce, które nie będzie

nadmiernie utrudniało lub uniemo

nadmiernie utrudniało lub uniemo

ż

ż

liwiało

liwiało

uzyskania po

uzyskania po

ż

ż

ą

ą

danych i uzasadnionych

danych i uzasadnionych

informacji diagnostycznych lub efektów

informacji diagnostycznych lub efektów

leczniczych.

leczniczych.

 

Rys historyczny ochrony

Rys historyczny ochrony

radiologicznej

radiologicznej

Historię ochrony radiologicznej można podzielić na

Historię ochrony radiologicznej można podzielić na

zasadnicze okresy, tj.: okres od 1

zasadnicze okresy, tj.: okres od 1

8

8

85 do 1945r i od 1946r do

85 do 1945r i od 1946r do

chwili obecnej.

chwili obecnej.

A.

A.

Okres 1895 – 1945

Okres 1895 – 1945

1895r. - Wilhelm C.Roentgen odkrywa

1895r. - Wilhelm C.Roentgen odkrywa

promieniowanie X,

promieniowanie X,

1896r. - Henry Becquerel odkrywa

1896r. - Henry Becquerel odkrywa

promieniowanie uranu,

promieniowanie uranu,

1897r. - Maria Curie-Skłodowska odkrywa

1897r. - Maria Curie-Skłodowska odkrywa

tzw. naturalną promieniotwórczość

tzw. naturalną promieniotwórczość

1896r. - W.Fuchs – pierwsze wezwania do

1896r. - W.Fuchs – pierwsze wezwania do

zaleceń ochrony przed promieniowaniem;

zaleceń ochrony przed promieniowaniem;

- osłony, odległość od skóry 30 cm,

- osłony, odległość od skóry 30 cm,

1903r. - A. Graham Bell sugeruje aby do

1903r. - A. Graham Bell sugeruje aby do

nowotworu zbli

nowotworu zbli

ż

ż

yć rad,

yć rad,

Personel medyczny (częste uszkodzenia skóry i układu

Personel medyczny (częste uszkodzenia skóry i układu

krwiotwórczego) wy

krwiotwórczego) wy

ż

ż

sza umieralność lekarzy radiologów

sza umieralność lekarzy radiologów

1913r. Niemcy, 1915r. W.Brytania - pierwsze

1913r. Niemcy, 1915r. W.Brytania - pierwsze

zalecenia ochronne,

zalecenia ochronne,

1913r. - F. Proescher publikuje prace na temat

1913r. - F. Proescher publikuje prace na temat

wykorzystania radu w celach leczniczych,

wykorzystania radu w celach leczniczych,

1925r. - I Kongres Radiologiczny

1925r. - I Kongres Radiologiczny

1928r. - II Kongres Radiologiczny i powołanie

1928r. - II Kongres Radiologiczny i powołanie

Komisji ICRP,

Komisji ICRP,

Zalecenia stosowania osłon zewnętrznych przed

Zalecenia stosowania osłon zewnętrznych przed

promieniowaniem X i gamma.

promieniowaniem X i gamma.

Dawka tolerancyjna 60R/rok; 0,2R/dzień, 50 R/rok (1930 r.)

Dawka tolerancyjna 60R/rok; 0,2R/dzień, 50 R/rok (1930 r.)

1936r. - John Lawrence – zastosowanie

1936r. - John Lawrence – zastosowanie

fosforu-32 do leczenia leukemii,

fosforu-32 do leczenia leukemii,

1938r. - odkrycie izotopu jodu- 131

1938r. - odkrycie izotopu jodu- 131

i kobaltu -60

i kobaltu -60

1940r. - uruchomienie cyklotronu na

1940r. - uruchomienie cyklotronu na

potrzeby produkcji radionuklidów

potrzeby produkcji radionuklidów

USA – zalecenia dawki dziennej < 0,1 R/dzie

USA – zalecenia dawki dziennej < 0,1 R/dzie

ń

ń

,

,

< 0,3 R/tydz., 1,5 R/rok ( dla ludno

< 0,3 R/tydz., 1,5 R/rok ( dla ludno

ś

ś

ci)

ci)

1945r. u

1945r. u

ż

ż

ycie bomby atomowej w celach

ycie bomby atomowej w celach

militarnych ( Hiroszima, Nagasaki

militarnych ( Hiroszima, Nagasaki

)

)

B. Okres 1946 do 2007

B. Okres 1946 do 2007

1946 – skuteczne leczenie raka tarczycy

1946 – skuteczne leczenie raka tarczycy

izotopem jodu – 131,

izotopem jodu – 131,

1950 – użycie roztworu fizjologicznego z J-131

1950 – użycie roztworu fizjologicznego z J-131

do obrazowania serca,

do obrazowania serca,

1950 – restytucja ICRP

1950 – restytucja ICRP

zalecenia 0,3 R/tydz – dla pracowników,

zalecenia 0,3 R/tydz – dla pracowników,

20R/okres płodności, pierwsza wersja ALARA,

20R/okres płodności, pierwsza wersja ALARA,

narażenie dopuszczalne ludności 1/10 dawki

narażenie dopuszczalne ludności 1/10 dawki

„zawodowej”, dla gonad 1/30 dawki,

„zawodowej”, dla gonad 1/30 dawki,

1945r. – Dawid Kuhl wynalaz

1945r. – Dawid Kuhl wynalaz

ł

ł

sposób na

sposób na

rejestrowanie promieniowania radionuklidów

rejestrowanie promieniowania radionuklidów

w postaci zdj

w postaci zdj

ę

ę

cia,

cia,

1958r. – pierwszy raport ICRP w sprawie

1958r. – pierwszy raport ICRP w sprawie

możliwości braku dawki progowej dla zjawisk

możliwości braku dawki progowej dla zjawisk

stochastycznych,

stochastycznych,

ICRP proponuje dawki dopuszczalne 15 rem

ICRP proponuje dawki dopuszczalne 15 rem

rocznie przy ograniczeniu dawek dla gonad

rocznie przy ograniczeniu dawek dla gonad

i szpiku formu

i szpiku formu

łę

łę

D< 5 (N-18) rem, zalecana

D< 5 (N-18) rem, zalecana

dawka 3 rem na kwartał, inne narz

dawka 3 rem na kwartał, inne narz

ą

ą

dy 0,3

dy 0,3

rem/tydz, dawka genetyczna znacz

rem/tydz, dawka genetyczna znacz

ą

ą

ca < 5 rem,

ca < 5 rem,

ekspozycja medyczna jodu – najni

ekspozycja medyczna jodu – najni

ż

ż

sza.

sza.

Zalecenia

konieczno

Zalecenia

konieczno

ś

ś

ci

dozymetrii

ci

dozymetrii

indywidualnej na obszarach kontrolowanych.

indywidualnej na obszarach kontrolowanych.

Ryzyko radiologiczne rozumiane i definiowane

Ryzyko radiologiczne rozumiane i definiowane

jako prawdopodobie

jako prawdopodobie

ń

ń

stwo

stwo

ś

ś

mierci z powodu

mierci z powodu

nowotworów i nast

nowotworów i nast

ę

ę

pstw dziedzicznych

pstw dziedzicznych

1958r. – skonstruowanie kamery scyntylacyjnej,

1958r. – skonstruowanie kamery scyntylacyjnej,

1974r. – ICRP koncepcja dawki narażonej / rodzaj

1974r. – ICRP koncepcja dawki narażonej / rodzaj

promieniowania, wrażliwość narządowa,

promieniowania, wrażliwość narządowa,

Pierwsze sformułowanie trzech podstawowych

Pierwsze sformułowanie trzech podstawowych

zasad ochrony radiologicznej:

zasad ochrony radiologicznej:

- uzasadnienie praktyki,

- uzasadnienie praktyki,

- optymalizacja ochrony,

- optymalizacja ochrony,

-ograniczenie dawki osobniczej (50 mSv/rok-

-ograniczenie dawki osobniczej (50 mSv/rok-

zawodowo, 5 mSv/rok-ogó

zawodowo, 5 mSv/rok-ogó

ł

ł

ludno

ludno

ś

ś

ci),

ci),

Zdefiniowanie rocznych limitów wch

Zdefiniowanie rocznych limitów wch

ł

ł

oni

oni

ęć

ęć

do

do

ustroju substancji promieniotwórczych.

ustroju substancji promieniotwórczych.

1986r – katastrofa elektrowni jądrowej

1986r – katastrofa elektrowni jądrowej

w Czarnobylu,

w Czarnobylu,

1991r. – obniżenie dawek granicznych: 20

1991r. – obniżenie dawek granicznych: 20

mSv/rok- ekspozycja zawodowa,

mSv/rok- ekspozycja zawodowa,

1 mSv/rok

1 mSv/rok

– populacja.

– populacja.

Nowe

warto

Nowe

warto

ś

ś

ci

czynników

jako

ci

czynników

jako

ś

ś

ci

ci

promieniowania ( w

promieniowania ( w

R

R

) i dla narz

) i dla narz

ą

ą

dów (w

dów (w

T

T

).

).

Ocena działania małych dawek.

Ocena działania małych dawek.

W Polsce jest ponad 10 t

W Polsce jest ponad 10 t

y

y

s. aparatów

s. aparatów

rentgenowskich, które wykorzystywane s

rentgenowskich, które wykorzystywane s

ą

ą

do

do

wykonywania ok. 30 milionów bada

wykonywania ok. 30 milionów bada

ń

ń

rocznie.

rocznie.

Od

kilku

lat

obserwuje

si

Od

kilku

lat

obserwuje

si

ę

ę

wzrost

wzrost

zainteresowania promieniowaniem jonizuj

zainteresowania promieniowaniem jonizuj

ą

ą

cym

cym

w celach medycznych, w tym z wykorzystaniem

w celach medycznych, w tym z wykorzystaniem

nowych procedur obci

nowych procedur obci

ąż

ąż

aj

aj

ą

ą

cych pacjentów

cych pacjentów

wysok

wysok

ą

ą

dawk

dawk

ą

ą

np. tomografia komputerowa,

np. tomografia komputerowa,

radiologia zabiegowa.

radiologia zabiegowa.

Ekspozycja na promieniowanie jonizujące,

Ekspozycja na promieniowanie jonizujące,

która ma związek z diagnozowaniem lub terapią

która ma związek z diagnozowaniem lub terapią

nazywa się

nazywa się

ekspozycją medyczną

ekspozycją medyczną

.

.

Obejmuje ona:

Obejmuje ona:

diagnostyk

diagnostyk

ę

ę

rentgenowsk

rentgenowsk

ą

ą

,

,

badania radioizotopowe/medycyna nuklearna,

badania radioizotopowe/medycyna nuklearna,

radioterapię, w tym terapię jodem – 131,

radioterapię, w tym terapię jodem – 131,

gammaterapi

gammaterapi

ę

ę

, brachyterapi

, brachyterapi

ę

ę

Przeciętna dawka efektywna powodowana

Przeciętna dawka efektywna powodowana

badaniami rentgenowskimi w Polsce

badaniami rentgenowskimi w Polsce

w przeliczeniu na jedno badanie wynosi 1,2

w przeliczeniu na jedno badanie wynosi 1,2

mSv, natomiast w przeliczeniu na jednego

mSv, natomiast w przeliczeniu na jednego

mieszkańca 0,8 mSv.

mieszkańca 0,8 mSv.

W medycynie nuklearnej przeciętna dawka

W medycynie nuklearnej przeciętna dawka

efektywna przypadająca na jedno badanie

efektywna przypadająca na jedno badanie

radioizotopowe In vivo wynosi ok. 10 mSv

radioizotopowe In vivo wynosi ok. 10 mSv

z czego ok. 7 mSv stanowią badania

z czego ok. 7 mSv stanowią badania

tarczycy jodem i ok. 2mSv badania technetem

tarczycy jodem i ok. 2mSv badania technetem

– 99m.

– 99m.

Rodzaje i kategorie ekspozycji na

Rodzaje i kategorie ekspozycji na

promieniowanie jonizujące.

promieniowanie jonizujące.

Jeste

ś

my stale poddani działania promieniowania

jonizuj

ą

cego pochodz

ą

cego z naturalnych sztucznych

źródeł. Mówimy o

nara

ż

eniu zewn

ę

trznym

, gdy źródło

promieniowania znajduje się poza organizmem
i

nara

ż

eniu wewn

ę

trznym

, gdy źródło jest wewn

ą

trz

organizmu. O osobach, które zastały podane działaniu
promieniowania jonizuj

ą

cego , mówimy, że zostały

napromienione.

Je

ż

eli źródło znajduje się na zewn

ą

trz

organizmu, mówimy o

napromienieniu zewn

ę

trznym

,

a je

ż

eli wewn

ą

trz – o

napromienieniu wewn

ę

trznym.

Natomiast

ska

ż

eniem

promieniotwórczym

nazywamy obecność substancji promieniotwórczej
w

jakimkolwiek

miejscu

poza

źródłem

promieniowania.

Ekspozycja zawodowa

– dotyczy osób pracuj

ą

cych

zawodowo ze

ź

ródłem promieniowania jonizuj

ą

cego.

Ekspozycja

medyczna

–

dotyczy

osób

diagnozowanych lub leczonych promieniowaniem
jonizującym.

Ekspozycja ludno

ś

ci

– dotyczy nara

ż

enia na

promieniowanie ludzi z ogółu ludności.

W medycynie promieniowanie jonizuj

W medycynie promieniowanie jonizuj

ą

ą

ce stosowane

ce stosowane

jest głównie w badaniach diagnostycznych, jak

jest głównie w badaniach diagnostycznych, jak

i w terapii.

i w terapii.

W Polsce, lekarze, technicy rtg, piel

W Polsce, lekarze, technicy rtg, piel

ę

ę

gniarki stanowi

gniarki stanowi

ą

ą

najwi

najwi

ę

ę

ksz

ksz

ą

ą

grup

grup

ę

ę

zawodow

zawodow

ą

ą

nara

nara

ż

ż

on

on

ą

ą

na

na

promieniowanie jonizuj

promieniowanie jonizuj

ą

ą

ce emitowane ze

ce emitowane ze

ź

ź

róde

róde

ł

ł

sztucznych

sztucznych

Na

Na

ś

ś

wiecie kontroluje si

wiecie kontroluje si

ę

ę

nara

nara

ż

ż

enie ponad 1,5 mln

enie ponad 1,5 mln

pracowników słu

pracowników słu

ż

ż

by zdrowia.

by zdrowia.

Podział dawek efektywnych

Podział dawek efektywnych

pracowników słu

pracowników słu

ż

ż

by zdrowia

by zdrowia

nara

nara

ż

ż

onych na

onych na

promieniowanie rentgenowskie

promieniowanie rentgenowskie

Dawka średnia - 0,6 mSv/rok

Dawka średnia - 0,6 mSv/rok

Odsetek osób, które otrzymały dawkę

Odsetek osób, które otrzymały dawkę

roczną w przedziale [mSv]:

roczną w przedziale [mSv]:

- < 0,1 >

- < 0,1 >

~ 97,9%

~ 97,9%

- < 1,2 >

- < 1,2 >

~ 1%

~ 1%

- < 2,5 >

- < 2,5 >

~ 0,7%

~ 0,7%

- < 5 – 15>

- < 5 – 15>

~ 0,25%

~ 0,25%

- < 15 -20>

- < 15 -20>

~ 0,01%

~ 0,01%

- < 20 -50>

- < 20 -50>

~ 0,02%

~ 0,02%

- > 50

- > 50

~ 0,01%

~ 0,01%

Podział dawek równowa

Podział dawek równowa

ż

ż

nych

nych

dla d

dla d

ł

ł

oni osób

oni osób

nara

nara

ż

ż

onych zawodowo na

onych zawodowo na

promieniowanie rentgenowskie

promieniowanie rentgenowskie

.

.

Dawka

ś

rednia ~ 7,8 mSv

Odsetek osób, które otrzymały dawk

ę

roczn

ą

w przedziale [mSv]

- < 0,10 >

- < 0,10 >

~ 86

~ 86

- / 10,20 >

- / 10,20 >

~ 6,6

~ 6,6

- / 20,50 >

- / 20,50 >

~ 3,4

~ 3,4

- / 50,150

- / 50,150

~ 3,2

~ 3,2

- / 150 – 200>

- / 150 – 200>

~ 0,4

~ 0,4

- / 200, 500 >

- / 200, 500 >

~ 0,4

~ 0,4

- > 500

- > 500

~ 0,0

~ 0,0

Poziom nara

Poziom nara

ż

ż

enia pacjentów,

enia pacjentów,

a tym samym pochłoni

a tym samym pochłoni

ę

ę

ta dawka,

ta dawka,

uwarunkowany jest m.in.:

uwarunkowany jest m.in.:

poprawnością doboru natężenia i fizycznej

jakości promieniowania X,
poprawnością ustawienia geometrii wiązki
pierwotnego promieniowania X,
zapewnieniem odpowiedniej czułości receptora
obrazu.

Przybliżone wartości dawek otrzymanych

Przybliżone wartości dawek otrzymanych

przez pacjentów podczas robienia zdjęć rtg

przez pacjentów podczas robienia zdjęć rtg

kręgosłupa i klatki piersiowej.

kręgosłupa i klatki piersiowej.

Rodzaj badania

Rodzaj badania

Poziom refencyjny( mGy)

Poziom refencyjny( mGy)

Parametry rozkładu

Parametry rozkładu

dawek [mGy]

dawek [mGy]

Radiografia klatki

Radiografia klatki

0,3

0,3

0,15 – 3,9

0,15 – 3,9

piersiowej (PA)

piersiowej (PA)

Radiografia

Radiografia

kręgosłupa

kręgosłupa

lędźwiowego (AP)

lędźwiowego (AP)

10

10

2,4 -15

2,4 -15

Przeciętne wartości dawek efektywnych w

Przeciętne wartości dawek efektywnych w

badaniach radioizotopowych in vivo

badaniach radioizotopowych in vivo

(mSv)

(mSv)

Scyntygrafia kośćca

~

3

Dynamiczna scyntygrafia nerek

~

1,8

Scyntygrafia tarczycy ( Tc-99m)

~

1,5

Scyntygrafia tarczycy ( J – 131)

~

60

Perfuzyjna scyntygrafia płuc

~

3,3

W Polsce nara

W Polsce nara

ż

ż

enie od źróde

enie od źróde

ł

ł

naturalnych

naturalnych

stanowi ok. 74% ca

stanowi ok. 74% ca

ł

ł

kowitego nara

kowitego nara

ż

ż

enia

enia

radiacyjnego i wyra

radiacyjnego i wyra

ż

ż

one jako dawka

one jako dawka

skuteczna wynosi ok. 2,5 mSv/rok.

skuteczna wynosi ok. 2,5 mSv/rok.

Najwi

Najwi

ę

ę

kszy udział w tym nara

kszy udział w tym nara

ż

ż

eniu ma

eniu ma

radon i produkty jego rozpadu, od których

radon i produkty jego rozpadu, od których

statystyczny mieszkaniec Polski otrzymuje

statystyczny mieszkaniec Polski otrzymuje

dawk

dawk

ę

ę

wynosz

wynosz

ą

ą

c

c

ą

ą

ok. 1,36 mSv/rok.

ok. 1,36 mSv/rok.

Udział różnych źródeł promieniowania

Udział różnych źródeł promieniowania

jonizującego w średniorocznej dawce skutecznej:

jonizującego w średniorocznej dawce skutecznej:

Radon

~40,6 %

Promieniowanie gamma

~13,8 %

Promieniowanie kosmiczne

~8,5%

Skażenie wewnętrzne

~8,1 %

Toron

~3 %

Promieniowanie w medycynie
i inne źródła sztuczne

~26 %

Podstawowe zasady

Podstawowe zasady

ograniczenia ekspozycji

ograniczenia ekspozycji

na promieniowanie.

na promieniowanie.

 

Uzasadnienie konieczności

Uzasadnienie konieczności

nara

nara

ż

ż

enia

enia

.

.

nara

nara

ż

ż

enie:

enie:

proces, w którym organizm ludzki

proces, w którym organizm ludzki

podlega działaniu promieniowania jonizuj

podlega działaniu promieniowania jonizuj

ą

ą

cego.

cego.

Przypadki nara

Przypadki nara

ż

ż

enia na dzia

enia na dzia

ł

ł

anie promieniowania

anie promieniowania

jonizuj

jonizuj

ą

ą

cego w celach medycznych.

cego w celach medycznych.

narażenie na działanie promieniowania jonizującego pacjentów

narażenie na działanie promieniowania jonizującego pacjentów

jako części ich własnego rozpoznania medycznego lub leczenia,

jako części ich własnego rozpoznania medycznego lub leczenia,

narażenie na działanie promieniowania jonizującego osób

narażenie na działanie promieniowania jonizującego osób

fizycznych jako części nadzoru ochrony zdrowia pracowników,

fizycznych jako części nadzoru ochrony zdrowia pracowników,

narażenie na działanie promieniowania jonizującego osób

narażenie na działanie promieniowania jonizującego osób

fizycznych jako części pierwotnych badań zdrowia,

fizycznych jako części pierwotnych badań zdrowia,

narażenie na działanie promieniowania jonizującego zdrowych

narażenie na działanie promieniowania jonizującego zdrowych

osób fizycznych lub pacjentów dobrowolnie uczestniczących w

osób fizycznych lub pacjentów dobrowolnie uczestniczących w

badawczych programach medycznych lub biomedycznych,

badawczych programach medycznych lub biomedycznych,

diagnostycznych lub terapeutycznych,

diagnostycznych lub terapeutycznych,

nara

nara

ż

ż

enie na dzia

enie na dzia

ł

ł

anie promieniowania jonizuj

anie promieniowania jonizuj

ą

ą

cego osób

cego osób

fizycznych jako cz

fizycznych jako cz

ęś

ęś

ci procedury medycznej s

ci procedury medycznej s

ą

ą

dowej

dowej

Je

Je

ż

ż

eli nie mo

eli nie mo

ż

ż

na uzasadni

na uzasadni

ć

ć

nara

nara

ż

ż

enia na działanie

enia na działanie

promieniowania jonizuj

promieniowania jonizuj

ą

ą

cego,

cego,

powinno być ono zabronione

powinno być ono zabronione

.

.

Optymalizacja ochrony przed

Optymalizacja ochrony przed

promieniowaniem.

promieniowaniem.

Wszelkie dawki wynikające z narażenia na działanie

Wszelkie dawki wynikające z narażenia na działanie

promieniowania jonizującego w celach medycznych

promieniowania jonizującego w celach medycznych

do celów radiologicznych, z wyjątkiem procedur

do celów radiologicznych, z wyjątkiem procedur

radioterapeutycznych, są utrzymane na jak

radioterapeutycznych, są utrzymane na jak

najniższym, racjonalnie osiągalnym poziomie,

najniższym, racjonalnie osiągalnym poziomie,

zgodnie z uzyskiwaniem wymaganej informacji

zgodnie z uzyskiwaniem wymaganej informacji

diagnostycznej, biorąc pod uwagę czynniki

diagnostycznej, biorąc pod uwagę czynniki

gospodarcze i społeczne,

gospodarcze i społeczne,

W odniesieniu do każdego narażenia na działanie

W odniesieniu do każdego narażenia na działanie

promieniowania jonizującego w celach medycznych osób

promieniowania jonizującego w celach medycznych osób

fizycznych do celów radioterapeutycznych, narażenie na

fizycznych do celów radioterapeutycznych, narażenie na

działanie promieniowania jonizującego docelowej powierzchni

działanie promieniowania jonizującego docelowej powierzchni

jest planowane odrębnie dla każdego przypadku, biorąc pod

jest planowane odrębnie dla każdego przypadku, biorąc pod

uwagę, że dawki dla miejsc i tkanek docelowych są tak niskie, jak

uwagę, że dawki dla miejsc i tkanek docelowych są tak niskie, jak

jest to racjonalnie osiągalne oraz zgodnie z zamierzonymi

jest to racjonalnie osiągalne oraz zgodnie z zamierzonymi

radioterapeutycznymi

celami

narażenia

na

działanie

radioterapeutycznymi

celami

narażenia

na

działanie

promieniowania jonizującego.

promieniowania jonizującego.

Ustanowienie i stosowanie diagnostycznych poziomów

Ustanowienie i stosowanie diagnostycznych poziomów

referencyjnych w odniesieniu do badań radiodiagnostycznych,

referencyjnych w odniesieniu do badań radiodiagnostycznych,

W programach biomedycznych i medycznych:

W programach biomedycznych i medycznych:

-

-

zainteresowane osoby fizyczne uczestnicz

zainteresowane osoby fizyczne uczestnicz

ą

ą

w nich

w nich

dobrowolnie,

dobrowolnie,

-

-

osoby fizyczne s

osoby fizyczne s

ą

ą

powiadamiane o zagro

powiadamiane o zagro

ż

ż

eniu zwi

eniu zwi

ą

ą

zanym

zanym

z nara

z nara

ż

ż

eniem na dzia

eniem na dzia

ł

ł

anie promieniowania jonizuj

anie promieniowania jonizuj

ą

ą

cego

cego

Ustalone jest ograniczenie dawki dla osób

Ustalone jest ograniczenie dawki dla osób

fizycznych, w odniesieniu do których nie oczekuje

fizycznych, w odniesieniu do których nie oczekuje

si

si

ę

ę

ż

ż

adnej bezpośredniej korzyści wynikaj

adnej bezpośredniej korzyści wynikaj

ą

ą

cej z

cej z

nara

nara

ż

ż

enia,

enia,

W przypadku pacjentów, którzy dobrowolnie

W przypadku pacjentów, którzy dobrowolnie

zgadzaj

zgadzaj

ą

ą

si

si

ę

ę

na podanie si

na podanie si

ę

ę

doświadczalnym

doświadczalnym

praktykom diagnostycznym lub terapeutycznym a

praktykom diagnostycznym lub terapeutycznym a

którzy oczekuj

którzy oczekuj

ą

ą

, ze wynios

, ze wynios

ą

ą

korzyści diagnostyczne

korzyści diagnostyczne

lub lecznicze z tych praktyk, docelowe poziomy

lub lecznicze z tych praktyk, docelowe poziomy

dawek s

dawek s

ą

ą

planowane indywidualnie przez lekarza

planowane indywidualnie przez lekarza

kieruj

kieruj

ą

ą

cego na badanie i zabieg,

cego na badanie i zabieg,

Zapewnienie utrzymania na jak najni

Zapewnienie utrzymania na jak najni

ż

ż

szym

szym

racjonalnie

osi

racjonalnie

osi

ą

ą

galnym

poziomie

dawek

galnym

poziomie

dawek

wynikaj

wynikaj

ą

ą

cych

z

nara

cych

z

nara

ż

ż

enia

na

dzia

enia

na

dzia

ł

ł

anie

anie

promieniowania jonizuj

promieniowania jonizuj

ą

ą

cego do celów medycyny

cego do celów medycyny

s

s

ą

ą

dowej

dowej

Proces optymalizacji obejmuje wybór sprz

Proces optymalizacji obejmuje wybór sprz

ę

ę

tu, spójnego

tu, spójnego

tworzenia odpowiednich informacji diagnostycznych lub

tworzenia odpowiednich informacji diagnostycznych lub

wyników leczenia, jak równie

wyników leczenia, jak równie

ż

ż

kontrol

kontrol

ę

ę

aspektów

aspektów

praktycznych, zapewnienie jako

praktycznych, zapewnienie jako

ś

ś

ci, kontrol

ci, kontrol

ę

ę

jako

jako

ś

ś

ci, ocen

ci, ocen

ę

ę

i obliczanie dawek pacjenta i zarz

i obliczanie dawek pacjenta i zarz

ą

ą

dzanie dzia

dzanie dzia

ł

ł

aniami,

aniami,

przy uwzgl

przy uwzgl

ę

ę

dnieniu czynników ekonomicznych i

dnieniu czynników ekonomicznych i

spo

spo

ł

ł

ecznych,

ecznych,

W przypadku pacjentów poddanych leczeniu lub

W przypadku pacjentów poddanych leczeniu lub

diagnostyce z u

diagnostyce z u

ż

ż

yciem nuklidów promieniotwórczych,

yciem nuklidów promieniotwórczych,

lekarz wykonuj

lekarz wykonuj

ą

ą

cy badanie albo zabieg lub posiadacz

cy badanie albo zabieg lub posiadacz

urz

urz

ą

ą

dzenia radiologicznego, dostarcza pacjentowi lub jego

dzenia radiologicznego, dostarcza pacjentowi lub jego

prawnemu opiekunowi pisemne instrukcje, w celu

prawnemu opiekunowi pisemne instrukcje, w celu

ograniczenia dawek w stosunku do osób maj

ograniczenia dawek w stosunku do osób maj

ą

ą

cych

cych

kontakt z pacjentem, instrukcje te przekazywane s

kontakt z pacjentem, instrukcje te przekazywane s

ą

ą

przed

przed

opuszczeniem zak

opuszczeniem zak

ł

ł

adu opieki zdrowotnej.

adu opieki zdrowotnej.

 

Dawki graniczne

Dawki graniczne

Dla pracowników dawka graniczna, wyra

Dla pracowników dawka graniczna, wyra

ż

ż

ona

ona

jako dawka skuteczna/efektywna wynosi 20

jako dawka skuteczna/efektywna wynosi 20

mSv/rok

mSv/rok

Dawka /20 mSv/rok/ mo

Dawka /20 mSv/rok/ mo

ż

ż

e być w danym

e być w danym

roku kalendarzowym przekroczona do

roku kalendarzowym przekroczona do

warto

warto

ś

ś

ci 50 mSv, pod warunkiem,

ci 50 mSv, pod warunkiem,

ż

ż

e w ciągu

e w ciągu

kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej

kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej

sumaryczna warto

sumaryczna warto

ść

ść

nie przekroczy 100 mSv.

nie przekroczy 100 mSv.

Dawka graniczna, wyrażona jako dawka

Dawka graniczna, wyrażona jako dawka

równoważna, wynosi w ciągu roku

równoważna, wynosi w ciągu roku

kalendarzowego:

kalendarzowego:

150 mSv

150 mSv

dla soczewek oczu,

dla soczewek oczu,

500 mSv

500 mSv

dla skóry, jako warto

dla skóry, jako warto

ść

ść

ś

ś

rednia dla

rednia dla

dowolnej powierzchni 1 cm

dowolnej powierzchni 1 cm

2

2

napromienionej

napromienionej

czę

czę

ś

ś

ci skóry,

ci skóry,

500mSv

500mSv

dla dłoni, przedramion, stóp i

dla dłoni, przedramion, stóp i

podudzi.

podudzi.

Kobieta, od chwili zawiadomienia przez ni

Kobieta, od chwili zawiadomienia przez ni

ą

ą

kierownika jednostki organizacyjnej o ci

kierownika jednostki organizacyjnej o ci

ąż

ąż

y, nie

y, nie

mo

mo

ż

ż

e być zatrudniana w warunkach prowadz

e być zatrudniana w warunkach prowadz

ą

ą

cych

cych

do otrzymania przez maj

do otrzymania przez maj

ą

ą

ce się urodzić dziecko

ce się urodzić dziecko

dawki skutecznej /efektywnej/ przekraczaj

dawki skutecznej /efektywnej/ przekraczaj

ą

ą

cej

cej

wartości

wartości

1 mSv.

1 mSv.

Dla uczniów, studentów i praktykantów, w wieku 18

Dla uczniów, studentów i praktykantów, w wieku 18

lat i powy

lat i powy

ż

ż

ej wartości dawek granicznych przyjmuje

ej wartości dawek granicznych przyjmuje

się tak jak dla pracowników.

się tak jak dla pracowników.

Dla uczniów, studentów i praktykantów w wieku od

Dla uczniów, studentów i praktykantów w wieku od

16 do 18 lat, dawka graniczna wyra

16 do 18 lat, dawka graniczna wyra

ż

ż

ona jako dawka

ona jako dawka

skuteczna / efektywna/ z zastrze

skuteczna / efektywna/ z zastrze

ż

ż

eniem / kobieta w

eniem / kobieta w

ci

ci

ąż

ąż

y/, wynosi 6 mSv/rok, przy czym dawka

y/, wynosi 6 mSv/rok, przy czym dawka

graniczna wyra

graniczna wyra

ż

ż

ona jako dawka równowa

ona jako dawka równowa

ż

ż

na,

na,

wynosi w ci

wynosi w ci

ą

ą

gu roku kalendarzowego:

gu roku kalendarzowego:

-

-

50 mSv dla soczewek oczu,

50 mSv dla soczewek oczu,

-

-

150 mSv dla skóry, jako wartość średnia dla

150 mSv dla skóry, jako wartość średnia dla

dowolnej powierzchni 1cm

dowolnej powierzchni 1cm

2

2

napromienionej

napromienionej

cz

cz

ęś

ęś

ci skóry,

ci skóry,

-

-

150 mSv dla d

150 mSv dla d

ł

ł

oni, przedramion, stóp i podudzi

oni, przedramion, stóp i podudzi

.

Dla osób z ogółu ludności dawka graniczna

Dla osób z ogółu ludności dawka graniczna

wyra

wyra

ż

ż

ona jako dawka skuteczna / efektywna/

ona jako dawka skuteczna / efektywna/

wynosi 1mSv/rok, przy czym dawka graniczna,

wynosi 1mSv/rok, przy czym dawka graniczna,

wyra

wyra

ż

ż

ona jako dawka równowa

ona jako dawka równowa

ż

ż

na, wynosi w ci

na, wynosi w ci

ą

ą

gu

gu

roku kalendarzowego:

roku kalendarzowego:

-

-

15 mSv dla soczewek oczu,

15 mSv dla soczewek oczu,

-

-

50 mSv dla skóry, jako wartość średnia dla

50 mSv dla skóry, jako wartość średnia dla

dowolnej powierzchni 1cm

dowolnej powierzchni 1cm

2

2

napromienionej

napromienionej

cz

cz

ęś

ęś

ci skóry.

ci skóry.

Dawka 1 mSv mo

Dawka 1 mSv mo

ż

ż

e być w danym roku kalendarzowym

e być w danym roku kalendarzowym

przekroczona, pod warunkiem, że w ci

przekroczona, pod warunkiem, że w ci

ą

ą

gu kolejnych 5 lat

gu kolejnych 5 lat

kalendarzowych jej sumaryczna wartość nie przekroczy

kalendarzowych jej sumaryczna wartość nie przekroczy

5 mSv.

5 mSv.

Wyznaczaj

Wyznaczaj

ą

ą

c dawki skuteczne, zmniejsza się je o dawki

c dawki skuteczne, zmniejsza się je o dawki

wynikaj

wynikaj

ą

ą

ce

z

naturalnego

tła

promieniowania

ce

z

naturalnego

tła

promieniowania

jonizuj

jonizuj

ą

ą

cego

występuj

cego

występuj

ą

ą

cego

na

danym

terenie,

cego

na

danym

terenie,

uwzględniaj

uwzględniaj

ą

ą

c rzeczywisty czas nara

c rzeczywisty czas nara

ż

ż

enia. Jeżeli tło

enia. Jeżeli tło

naturalne nie jest znane, za jego wartość przyjmuje się 2,4

naturalne nie jest znane, za jego wartość przyjmuje się 2,4

mSv/rok.

mSv/rok.

Oceny nara

Oceny nara

ż

ż

enia pracowników dokonuje się dla ka

enia pracowników dokonuje się dla ka

ż

ż

dego

dego

roku kalendarzowego w oparciu o dawki wyznaczone na

roku kalendarzowego w oparciu o dawki wyznaczone na

podstawie pomiarów wykonanych w okresach nie

podstawie pomiarów wykonanych w okresach nie

dłu

dłu

ż

ż

szych niż trzy miesiące, po zakończeniu tego okresu.

szych niż trzy miesiące, po zakończeniu tego okresu.

Dawka skuteczna opisuje nara

Dawka skuteczna opisuje nara

ż

ż

enie całego

enie całego

ciała, natomiast dawka równoważna odnosi

ciała, natomiast dawka równoważna odnosi

się tylko do wybranej tkanki lub narządu.

się tylko do wybranej tkanki lub narządu.

Mo

Mo

ż

ż

na powiedzieć,

na powiedzieć,

ż

ż

e opisuje narażenie

e opisuje narażenie

miejscowe

miejscowe

.

.

Dyrektywy Unii Europejskiej,

Dyrektywy Unii Europejskiej,

podstawowe zalecenia ICRP/

podstawowe zalecenia ICRP/

Międzynarodowa Komisja

Międzynarodowa Komisja

Ochrony Radiologicznej/

Ochrony Radiologicznej/

Dyrektywa Rady 97/43/ EURATOM

Dyrektywa Rady 97/43/ EURATOM

z 30 czerwca 1997r.

z 30 czerwca 1997r.

w sprawie ochrony zdrowia osób
fizycznych przed niebezpiecze

ń

stwem

wynikaj

ą

cym

z

promieniowania

zwi

ą

zanego

z

badaniami

medycznymi

/uchyla

dyrektywę

84/466/Euratom/.

Cel i zakres dyrektywy:

Cel i zakres dyrektywy:

Dyrektywa dotyczy ekspozycji na promieniowanie

Dyrektywa dotyczy ekspozycji na promieniowanie

jonizuj

jonizuj

ą

ą

ce w zwi

ce w zwi

ą

ą

zku z:

zku z:

diagnostyk

diagnostyk

ą

ą

i planowaniem leczenia promieniowaniem

i planowaniem leczenia promieniowaniem

jonizuj

jonizuj

ą

ą

cym,

cym,

nara

nara

ż

ż

eniem zawodowym,

eniem zawodowym,

programami badań przesiewowych,

programami badań przesiewowych,

dobrowolnym uczestnictwem w badawczych programach

dobrowolnym uczestnictwem w badawczych programach

biomedycznych,

biomedycznych,

diagnostyk

diagnostyk

ą

ą

lub terapi

lub terapi

ą

ą

,

,

procedurami medyczno-prawnymi.

procedurami medyczno-prawnymi.

W art.2. - Definicje, wyja

W art.2. - Definicje, wyja

ś

ś

nia się m.in. nast

nia się m.in. nast

ę

ę

pujące

pujące

poj

poj

ę

ę

cia: audyt kliniczny, odpowiedzialno

cia: audyt kliniczny, odpowiedzialno

ść

ść

kliniczna,

kliniczna,

diagnostyczne poziomy referencyjne, ograniczenie

diagnostyczne poziomy referencyjne, ograniczenie

dawki, szkoda indywidualna, nara

dawki, szkoda indywidualna, nara

ż

ż

enie na działanie

enie na działanie

promieniowania.

promieniowania.

Art.5. Odpowiedzialno

Art.5. Odpowiedzialno

ść

ść

, dotyczy odpowiedzialno

, dotyczy odpowiedzialno

ś

ś

ci

ci

za ekspozycj

za ekspozycj

ę

ę

pacjenta.

pacjenta.

Odpowiedzialno

Odpowiedzialno

ść

ść

spoczywa na osobie zlecającej jak i

spoczywa na osobie zlecającej jak i

wykonuj

wykonuj

ą

ą

cej badanie z u

cej badanie z u

ż

ż

yciem promieniowania

yciem promieniowania

jonizuj

jonizuj

ą

ą

cego.

cego.

Artykuł 6. Procedury: omawia potrzebę ujednolicenia

Artykuł 6. Procedury: omawia potrzebę ujednolicenia

standartowych procedur medycznych, stosownie do aparatury

standartowych procedur medycznych, stosownie do aparatury

radiologicznej.

radiologicznej.

Wskazuje się na istotną rolę fizyków medycznych.

Wskazuje się na istotną rolę fizyków medycznych.

Du

Du

ż

ż

y nacisk poło

y nacisk poło

ż

ż

ony jest na prowadzenie audytów klinicznych

ony jest na prowadzenie audytów klinicznych

zgodnie z krajowymi procedurami. W przypadku przekroczenia

zgodnie z krajowymi procedurami. W przypadku przekroczenia

poziomów referencyjnych należy podejmować działania

poziomów referencyjnych należy podejmować działania

naprawcze.

naprawcze.

Artykuł 7. Kształcenie: wskazuje na potrzebę szkoleń osób

Artykuł 7. Kształcenie: wskazuje na potrzebę szkoleń osób

wykonujących badanie i zabiegi w dziedzinie ochrony przed

wykonujących badanie i zabiegi w dziedzinie ochrony przed

promieniowaniem. Zdobyte umiejętności powinny być

promieniowaniem. Zdobyte umiejętności powinny być

potwierdzone dyplomami, certyfikatami i formalnym uznaniem

potwierdzone dyplomami, certyfikatami i formalnym uznaniem

kwalifikacji.

kwalifikacji.

Zakres szkolenia powinien dotyczyć równie

Zakres szkolenia powinien dotyczyć równie

ż

ż

ochrony radiologicznej pacjenta.

ochrony radiologicznej pacjenta.

Artykuł 8. Sprzęt radiologiczny: zawiera zalecenia

Artykuł 8. Sprzęt radiologiczny: zawiera zalecenia

dotyczące sprzętu radiologicznego. Sprzęt ten powinien

dotyczące sprzętu radiologicznego. Sprzęt ten powinien

być pod ścisłym nadzorem dotyczącym ochrony przed

być pod ścisłym nadzorem dotyczącym ochrony przed

promieniowaniem

jonizującym.

Koniecznym

jest

promieniowaniem

jonizującym.

Koniecznym

jest

wprowadzenie systemu zapewnienia jakości i testów

wprowadzenie systemu zapewnienia jakości i testów

kontrolnych. Ka

kontrolnych. Ka

ż

ż

dy aparat powinien być poddany testom

dy aparat powinien być poddany testom

akceptacyjnym przed jego pierwszym dopuszczeniem do

akceptacyjnym przed jego pierwszym dopuszczeniem do

działalności klinicznej, a następnie przeprowadzane są

działalności klinicznej, a następnie przeprowadzane są

testy specjalistyczne, tak

testy specjalistyczne, tak

ż

ż

e po dokonaniu napraw

e po dokonaniu napraw

i procedur konserwacyjnych.

i procedur konserwacyjnych.

Testy wewnętrzne prowadzi personel zakładów radiologii.

Testy wewnętrzne prowadzi personel zakładów radiologii.

Artykuł 9. Praktyki szczególne: określa zasady

Artykuł 9. Praktyki szczególne: określa zasady

postępowania w obszarach wymagających szczególnych

postępowania w obszarach wymagających szczególnych

zabiegów ochronnych, tj. dotyczących dzieci, programów

zabiegów ochronnych, tj. dotyczących dzieci, programów

badań przesiewowych i programów związanych z

badań przesiewowych i programów związanych z

nara

nara

ż

ż

eniem na wysokie dawki promieniowania /

eniem na wysokie dawki promieniowania /

radiologia interwencyjna, tomografia komputerowa,

radiologia interwencyjna, tomografia komputerowa,

radioterapia/. W w/w procedurach szczególną uwagę

radioterapia/. W w/w procedurach szczególną uwagę

nale

nale

ż

ż

y zwrócić na programy zapewnienia jakości wraz z

y zwrócić na programy zapewnienia jakości wraz z

oceną dawek dla pacjentów.

oceną dawek dla pacjentów.

ż

ż

Artykuł 10. Ochrona kobiet w cią

Artykuł 10. Ochrona kobiet w cią

ż

ż

y i karmiących piersią:

y i karmiących piersią:

w przypadku kobiet w wieku rozrodczym, które kieruje się

w przypadku kobiet w wieku rozrodczym, które kieruje się

na badania lub zabiegi z wykorzystaniem promieniowania

na badania lub zabiegi z wykorzystaniem promieniowania

jonizującego nale

jonizującego nale

ż

ż

y dowiedzieć się czy pacjentka jest w

y dowiedzieć się czy pacjentka jest w

cią

cią

ż

ż

y bądź karmi piersią.

y bądź karmi piersią.

Artykuł 11. Potencjalne nara

ż

żenie na działanie

promieniowania jonizującego: mówi o ograniczaniu
mo

ż

żliwości

zaistnienia

przypadkowego

napromienienia oraz redukcji dawki w razie
wystąpienia takich sytuacji.

Powinny zastać opracowane w tym względzie
stosowne instrukcje i procedury.

Dyrektywa 96/29/EURATOM z dnia 13 maja 1996r

Dyrektywa 96/29/EURATOM z dnia 13 maja 1996r

w sprawie podstawowych norm bezpieczeństwa

w sprawie podstawowych norm bezpieczeństwa

dotyczących ochrony zdrowia przed

dotyczących ochrony zdrowia przed

promieniowaniem jonizującym pracowników i

promieniowaniem jonizującym pracowników i

ogółu ludności

ogółu ludności

.

Dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich działalności

Dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich działalności

związanych z zagro

związanych z zagro

ż

ż

eniem promieniowaniem jonizującym

eniem promieniowaniem jonizującym

od sztucznego źródła promieniowania jonizującego.

od sztucznego źródła promieniowania jonizującego.

Ustanawia dawki graniczne dla pracowników, kobiet

Ustanawia dawki graniczne dla pracowników, kobiet

w cią

w cią

ż

ż

y, praktykantów i studentów oraz osób postronnych.

y, praktykantów i studentów oraz osób postronnych.

Określa wymagania dla terenów kontrolowanych

Określa wymagania dla terenów kontrolowanych

i nadzorowanych oraz monitoring stanowisk pracy.

i nadzorowanych oraz monitoring stanowisk pracy.

Zalecenia Międzynarodowej Komisji

Zalecenia Międzynarodowej Komisji

Ochrony Radiologicznej (ICRP)

Ochrony Radiologicznej (ICRP)

Nie wolno dopu

Nie wolno dopu

ś

ś

ci

ci

ć

ć

ż

ż

adnej praktyki związanej z

adnej praktyki związanej z

ekspozycj

ekspozycj

ą

ą

, dopóki praktyka ta nie przyniesie

, dopóki praktyka ta nie przyniesie

dostatecznej korzyści osobom eksponowanym lub

dostatecznej korzyści osobom eksponowanym lub

społeczeństwu, przewy

społeczeństwu, przewy

ż

ż

szając straty w postaci

szając straty w postaci

radiologicznego uszczerbku na zdrowiu, związanego z tą

radiologicznego uszczerbku na zdrowiu, związanego z tą

praktyką.

praktyką.

Ochrona przed promieniowaniem jonizującym obejmuje

Ochrona przed promieniowaniem jonizującym obejmuje

tylko te rodzaje źródeł i przypadki, które s

tylko te rodzaje źródeł i przypadki, które s

ą

ą

regulowane.

regulowane.

Ochrona radiologiczna jest oparta na dwóch systemach:

Ochrona radiologiczna jest oparta na dwóch systemach:

- zezwole

- zezwole

ń

ń

i nadzoru,

i nadzoru,

- ograniczenia dawek.

- ograniczenia dawek.

Zgodnie z wymogami dotyczącymi zezwole

Zgodnie z wymogami dotyczącymi zezwole

ń

ń

nabywanie, posiadanie, u

nabywanie, posiadanie, u

ż

ż

ytkowanie i usuwanie

ytkowanie i usuwanie

substancji promieniotwórczych dozwolone jest tylko

substancji promieniotwórczych dozwolone jest tylko

w ściśle określonych celach, w miejscach

w ściśle określonych celach, w miejscach

zabezpieczonych i przez osoby do tego

zabezpieczonych i przez osoby do tego

upoważnione.

upoważnione.

Podstawowe zasady

Podstawowe zasady

ochrony radiologicznej

ochrony radiologicznej

Uzasadnienie sposobu wykorzystania
promieniowania jonizującego.

Ograniczenie dawek promieniowania.

Optymalizacja ochrony /ALARA/

Bezpieczeństwo źródeł promieniowania.

Uzasadnienie interwencji

Ustawa – Prawo atomowe,

Ustawa – Prawo atomowe,

rozporz

rozporz

ą

ą

dzenia wykonawcze

dzenia wykonawcze

Ministra Zdrowia i Rady Ministrów

Ministra Zdrowia i Rady Ministrów

Podstawowym

aktem

prawnym,

regulującym

zagadnienia związane z promieniowaniem jonizującym
jest ustawa – PRAWO ATOMOWE z 29 listopada
2000 r. (tekst jednolity Dz. U. nr 52/12, poz. 264 ).
W Ustawie tej jest rozdział, który dotyczy medycznego
zastosowania promieniowania jonizującego. Dotyczy on
trzech głównych dziedzin radiologii:

- rentgenodiagnostyki z radiologią zabiegową,
- radioterapii,
- medycyny nuklearnej.

Zezwolenia w zakresie

bezpieczeństwa jądrowego

i ochrony radiologicznej.

N/w działalność związana z narażeniem wymaga zezwolenia

N/w działalność związana z narażeniem wymaga zezwolenia

albo zgłoszenia:

albo zgłoszenia:

wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie, składowanie,

transport lub stosowanie materiałów jądrowych, źródeł

i odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa

jądrowego i obrocie nimi, a także na wzbogacaniu izotopowym,
produkowanie, instalowanie, stosowanie i obsługa urządzeń

zawierających źródła promieniotwórcze oraz obrocie tymi

urządzeniami,
uruchamianie

i

stosowanie

urządzeń

wytwarzających

promieniowanie jonizujące,
uruchamianie pracowni, w których maja być stosowane źródła

promieniowania jonizującego w tym pracowni rentgenowskich,
zamierzone dodawanie substancji promieniotwórczych ludziom

i zwierzętom w celu medycznej i weterynaryjnej diagnostyki,

leczenia lub badań naukowych



UWAGA:

UWAGA:

działalność polegająca na

działalność polegająca na

dodawaniu

substancji

promienio

dodawaniu

substancji

promienio

-

-

twórczych do żywności, zabawek,

twórczych do żywności, zabawek,

osobistych ozdób lub kosmetyków

osobistych ozdób lub kosmetyków

oraz przywozie na terytorium Polski i

oraz przywozie na terytorium Polski i

wywozie z Polski takich wyrobów jest

wywozie z Polski takich wyrobów jest

zabroniona.

zabroniona.



zezwolenia

wydaje

Prezes

Państwowej

Agencji

Atomistyki, a na uruchomienie i stosowanie aparatów

rentgenowskich do celów diagnostyki medycznej,

radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej

i radioterapii schorzeń nienowotworowych oraz

uruchomienie pracowni stosujących takie aparaty wydaje

państwowy wojewódzki inspektor sanitarny.



dla jednostek podległych lub podporządkowanych

Ministrowi Obrony Narodowej – komendant wojskowego

ośrodka medycyny prewencyjnej,



podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych –

państwowy inspektor sanitarny ministerstwa Spraw

Wewnętrznych i Administracji.



wydanie, odmowa wydania oraz cofnięcie zezwolenia

następuje w drodze decyzji administracyjnej.



zezwolenie wydaje się na czas nieoznaczony, chyba, że

jednostka organizacyjna ubiegająca się o wydanie zezwolenia

złoży wniosek o wydanie zezwolenia na czas oznaczony.



kierownik jednostki organizacyjnej jest obowiązany zgłaszać

organowi wydającemu zezwolenie wszelkie zmiany danych

określonych w zezwoleniu.



za przestrzeganie wymagań ochrony radiologicznej

odpowiedzialny jest kierownik jednostki organizacyjnej

wykonującej działalność związaną z narażeniem.



w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność

wymagającą zezwolenia istnieje obowiązek opracowania i

wdrożenia programu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony

radiologicznej.



w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność

wymagającej

zezwolenia

wewnętrzny

nadzór

nad

przestrzeganiem wymagań ochrony radiologicznej sprawuje

osoba, która posiada uprawnienia inspektora ochrony

radiologicznej.



uprawnienia inspektora ochrony radiologicznej w pracowni

stosującej aparaty rentgenowskie do celów diagnostyki

medycznej nadaje Główny Inspektor Sanitarny.



kierownik jednostki organizacyjnej zawiadamia pisemnie

organ, który wydał zezwolenie albo przyjął zgłoszenie,

o przewidywanym przekształceniu jednostki organizacyjnej

lub zakończeniu przez nią działalności.



pracownik może być zatrudniony w warunkach narażenia po

orzeczeniu braku przeciwwskazań do takiego zatrudnienia

wydanym przez lekarza posiadającego odpowiednie

kwalifikacje.



kierownik jednostki organizacyjnej jest obowiązany

kierownik jednostki organizacyjnej jest obowiązany

zapewnić prowadzenie wstępnych i okresowych nie

zapewnić prowadzenie wstępnych i okresowych nie

rzadziej niż co 5 lat szkoleń pracowników w zakresie

rzadziej niż co 5 lat szkoleń pracowników w zakresie

ochrony radiologicznej zgodnie z opracowanym przez

ochrony radiologicznej zgodnie z opracowanym przez

siebie programem.

siebie programem.



programy szkoleń, opracowane przez kierownika jednostki

programy szkoleń, opracowane przez kierownika jednostki

organizacyjnej działającej na podstawie zezwolenia,

organizacyjnej działającej na podstawie zezwolenia,

podlegają zatwierdzeniu przez organ, który wydał

podlegają zatwierdzeniu przez organ, który wydał

zezwolenie.

zezwolenie.



zaliczenia pracowników zatrudnionych w warunkach

zaliczenia pracowników zatrudnionych w warunkach

narażenia do kategorii A lub B dokonuje kierownik

narażenia do kategorii A lub B dokonuje kierownik

jednostki organizacyjnej.

jednostki organizacyjnej.



kierownik jednostki organizacyjnej wprowadza podział

kierownik jednostki organizacyjnej wprowadza podział

lokalizacji miejsc pracy na:

lokalizacji miejsc pracy na:

- teren kontrolowany

- teren kontrolowany

- teren nadzorowany

- teren nadzorowany



kierownik jednostki organizacyjnej obowiązany jest

kierownik jednostki organizacyjnej obowiązany jest

prowadzić rejestr dawek indywidualnych otrzymywanych

prowadzić rejestr dawek indywidualnych otrzymywanych

przez pracowników zaliczonych do kategorii A na

przez pracowników zaliczonych do kategorii A na

podstawie wyników pomiarów i ocen.

podstawie wyników pomiarów i ocen.



przed zatrudnieniem pracownika w warunkach narażenia

przed zatrudnieniem pracownika w warunkach narażenia

kierownik jednostki organizacyjnej jest obowiązany

kierownik jednostki organizacyjnej jest obowiązany

wystąpić do Prezesa agencji z wnioskiem o informację z

wystąpić do Prezesa agencji z wnioskiem o informację z

centralnego rejestru dawek o dawkach otrzymanych przez

centralnego rejestru dawek o dawkach otrzymanych przez

tego pracownika w roku kalendarzowym oraz w

tego pracownika w roku kalendarzowym oraz w

okresie czterech poprzednich lat kalendarzowych

okresie czterech poprzednich lat kalendarzowych



za nadzór medyczny nad pracownikiem kategorii

za nadzór medyczny nad pracownikiem kategorii

A odpowiedzialny jest kierownik jednostki organizacyjnej

A odpowiedzialny jest kierownik jednostki organizacyjnej

oraz uprawniony lekarz. Okresowe badania lekarskie

oraz uprawniony lekarz. Okresowe badania lekarskie

przeprowadza się co najmniej raz w roku. Dokumentacja

przeprowadza się co najmniej raz w roku. Dokumentacja

medyczna jest przechowywana do dnia osiągnięcia przez

medyczna jest przechowywana do dnia osiągnięcia przez

pracownika 75 lat, jednak nie krócej niż 30 lat od dnia

pracownika 75 lat, jednak nie krócej niż 30 lat od dnia

zakończenia przez niego pracy w warunkach narażenia.

zakończenia przez niego pracy w warunkach narażenia.



prowadzenie działalności związanej z nara

prowadzenie działalności związanej z nara

ż

ż

eniem na

eniem na

promieniowanie jonizujące w celach medycznych,

promieniowanie jonizujące w celach medycznych,

polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z

polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z

zakresu radioterapii onkologicznej, w tym leczeniu

zakresu radioterapii onkologicznej, w tym leczeniu

chorób nowotworowych przy użyciu produktów

chorób nowotworowych przy użyciu produktów

radiofarmaceutycznych, wymaga zgody Ministra Zdrowia

radiofarmaceutycznych, wymaga zgody Ministra Zdrowia

.

.



prowadzenie działalności związanej z nara

prowadzenie działalności związanej z nara

ż

ż

eniem na

eniem na

promieniowanie jonizujące w celach medycznych

promieniowanie jonizujące w celach medycznych

polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych

polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych

z zakresu badań rentgenodiagnostycznych,

z zakresu badań rentgenodiagnostycznych,

z wykorzystaniem produktów radiofarmaceutycznych

z wykorzystaniem produktów radiofarmaceutycznych

oraz zabiegów z zakresu radiologii zabiegowej wymaga

oraz zabiegów z zakresu radiologii zabiegowej wymaga

zgody

państwowego

wojewódzkiego

inspektora

zgody

państwowego

wojewódzkiego

inspektora

sanitarnego / komendant wojskowego ośrodka

sanitarnego / komendant wojskowego ośrodka

medycyny prewencyjnej, państwowy inspektor sanitarny

medycyny prewencyjnej, państwowy inspektor sanitarny

Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji/.

Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji/.

PODSTAWA PRAWNA:

1.

Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. PRAWO ATOMOWE (Dz. U. nr 3/01) z

późniejszymi zmianami (tekst jednolity - Dz. U. nr 52/12, poz. 264).

2.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek

granicznych promieniowania jonizującego (Dz. U. nr 20/05, poz. 168).

3.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie

szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi

(Dz. U. nr 180 /06, poz. 1325).

4.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie

warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla

wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz. U. nr 51/11, poz. 265)

5.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie

podstawowych wymagań dotyczących terenów kontrolowanych i

nadzorowanych (Dz. U. nr 131 /07, poz. 910).

6.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wymagań

dotyczących rejestracji dawek indywidualnych (Dz. U. nr 131/07, poz. 913).

7.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie

dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o wydanie zezwolenia na

wykonywanie działalności związanej z narażeniem na działanie promieniowania

jonizującego albo przy zgłaszaniu wykonywania tej działalności (Dz. U. nr

220/02, poz. 1851), ze zmianami z dnia 27. kwietnia 2004 r. (Dz. U. nr 98/04,

poz. 981)