SPECYFICZNE ZAGADNIENIA

OCHRONY RADIOLOGICZNEJ

DZIECI I MŁODOCIANYCH

dr nauk med. Tomasz Puto

Ochrona radiologiczna u dzieci ma szczególne
znaczenie, ponieważ długi okres oczekiwanego
dalszego przeżycia dziecka po narażeniu na
promieniowanie jest okresem, w czasie którego może
dochodzić do kumulacji dawek promieniowania.
Oznacza to większe ryzyko wystąpienia późnych
skutków niepożądanych i większe ryzyko zgonu
związane z taką samą ekspozycją na promieniowanie
w porównaniu z dorosłymi.

Rozmieszczenie narządów szczególnie wrażliwych na
promieniowanie jonizujące różni się w porównaniu z osobami
dorosłymi (np. szpik czerwony w kościach pokrywy czaszki
noworodka stanowi ok. 27% całego szpiku organizmu,
natomiast u dorosłego tylko 8%); inaczej jest w przypadku
zdjęcia klatki piersiowej - obciąża ono czerwony szpik kostny
osoby

dorosłej

ponad

3-krotnie

większą

dawką

promieniowania w porównaniu do noworodka.

Ważnym ogniwem, decydującym o skuteczności
ochrony dziecka przed promieniowaniem
jonizującym, jest odpowiednia wiedza
i doświadczenie techników elektroradiologii
oraz zaangażowanie lekarza radiologa przez
sprawowanie nadzoru nad całością tych
zagadnień.

Czynniki mające wpływ na obniżenie
napromieniowania dziecka zależne od technika
elektroradiologii

- dobór projekcji zdjęciowych
- unieruchomienie dziecka
- ograniczenie pola naświetlania
- użycie dodatkowych osłon
- rezygnacja z użycia kratki przeciwrozproszeniowej
- stosowanie dodatkowej filtracji
- stosowanie „twardej techniki zdjęć”
- niewykonywanie rutynowo zdjęć porównawczych

APARATURA RENTGENOWSKA PRZEZNACZONA DO
BADANIA DZIECI POWINNA SPEŁNIAĆ
NASTĘPUJĄCE WARUNKI:

- wysokiej klasy generatory (600-1000 mA) , pozwalające na
znaczne skrócenie czasu ekspozycji, a tym samym
zmniejszenie do minimum artefaktów ruchowych
- odprowadzalna kratka przeciwrozproszeniowa
- możliwość stosowania dodatkowej filtracji (filtry miedziowe)

- wzmacniacze ekranu o dużej średnicy do fluoroskopii oraz
stosowanie skopii pulsacyjnej z możliwością zamrażania
ostatniego obrazu
- stosowanie folii wzmacniających (o wartościach nie
mniejszych niż 400)
- kasety, stoły oraz kratki z obudową z włókien węglowych

Kratka

przeciwrozproszeniowa

– nie używa się jej przy zdjęciach klatki
piersiowej u dzieci do 8 roku życia, przy
zdjęciach brzucha i bioder u niemowląt, przy
zdjęciach kości kończyn w całym okresie
wieku dziecięcego oraz przy większości
fluoroskopii.
Pozwala to na wielokrotne zmniejszenie dawki
promieniowania u tych pacjentów.

Kratka potrzebna jest do

badania brzucha,

miednicy, kręgosłupa i czaszki u dzieci
powyżej 2 rż

. Zalecane są kratki ruchome

typu Potter-Bucky o wykładniku 8 i liczbie
linii 40/cm

Kasety

– powinny być wykonane z materiałów
pozwalających zmniejszyć dawki i przyjem-
nych z kontakcie ze skórą pacjenta (najlepiej z
włókien węglowych)

Największy wpływ na zmniejszenie dawki

promieniowania ma zestaw film - folia wzmacniająca.
Ekrany z pierwiastkami z ziem rzadkich pozwoliły
zmniejszyć dawkę do 10 razy w porównaniu z
wcześniej stosowanymi ekranami standartowymi.
W badaniach rutynowych zalecane są folie 400-600.

Kolimacja

– ograniczanie wielkości pola napromieniowanego przez
stosowanie przesłon głębinowych zarówno podczas skopii,
jak i przy wykonywaniu zdjęć . U niemowląt dopuszcza się
zwiększenie podłużnego lub poprzecznego wymiaru pola
napromieniowania w stosunku do powierzchni badanej do 1-2
cm. Powiększenie tego pola proporcjonalnie bardziej
zwiększa napromieniowanie u noworodka niż w przypadku
osób dorosłych.

.

Na zdjęciach powinny być widoczne granice padania wiązki.
Niedopuszczalne jest dopasowywanie wymiarów wiązki
promieniowania X do wielkości użytej kasety

We wszystkich badaniach z użyciem promieni
rentgenowskich u dzieci należy stosować osłony z
gumy ołowiowej, która powinna być położona na
granicy badanego pola. Szczególnie istotna jest
ochrona gonad.

Odległość ognisko-film : nie powinna być
mniejsza od 100cm: 115 cm przy lampie nad
stołem z zastosowanie kratki i 150 cm przy
stanowisku pionowym. Zbyt mała odległość
pogarsza jakość obrazu.

Fluoroskopia

–

u

dzieci

wykonujemy

bez

kratki

przeciwrozproszeniowej (zmniejsza się 3-7 razy
dawkę promieniowania), a kolimację stosować przed
jej

włączeniem.

Niedopuszczalne jest stosowanie podglądu przy
wykonywaniu rutynowych zdjęć rtg

Do bezpośredniej ochrony pacjenta stosowane są
osłony, które absorbują część promieniowania wiązki
pierwotnej lub promieniowanie rozproszone.
Najczęstszymi osłonami są osłony gonad. Osłony
gonad powinny być stosowane u wszystkich
pacjentów w wieku rozrodczym, jeżeli użycie tych
osłon nie kłóci się z uzyskaniem informacji
diagnostycznych.

Nieprawidłowe

ułożenie

dziecka

jest

jednym

z

najważniejszych powodów tzw. złych technicznie zdjęć
rentgenowskich. Właściwy sposób unieruchomienia poprawia
jakość zdjęć, skraca czas i ogranicza potrzebę ich
powtarzania. Technik nie może sam trzymać dziecka w czasie
ekspozycji. Tam, gdzie stosowane są małe dawki
promieniowania, mogą w tym pomóc rodzice lub
pielęgniarka.
Do

unieruchomienia

można

używać

woreczków

wypełnionych piaskiem, taśmy samoprzylepne, plastikowe
płytki dociskające, tzw. bobiksy (zdjęcia w pozycji poziomej)

Najczęściej wykonywanymi badaniami są zdjęcia
klatki piersiowej. Stanowią ponad 50% badań
wykonywanych w pracowniach radiologicznych.
Zdjęcia rtg narządów klatki piersiowej u dzieci
wymagają bardzo krótkich czasów ekspozycji
(0,002-0,005 s) ze względu na zwykle duży
niepokój dziecka i szybką czynność oddechową.
U niemowląt i małych dzieci rutynowe zdjęcie
wykonuje się w pozycji leżącej w projekcji AP

 

Wykonywanie badań rentgenodiagnostycznych u osób poniżej
16

roku

życia

wymaga:

1) używania

wyłącznie

aparatury

rentgenodiagnostycznej

wyposażonej w co najmniej sześciopulsowe generatory, z wyłączeniem
badań

stomatologicznych;

2) unieruchamiania niemowląt lub małych dzieci przy użyciu

bobiksu lub innego urządzenia spełniającego tę funkcję;

3) stosowania osłon na gonady, a w przypadku tomografii klatki

piersiowej u dziewcząt - także na gruczoły piersiowe, gdy w trakcie
badania mogą znaleźć się w pobliżu pierwotnej wiązki promieniowania,
jeżeli nie uniemożliwi to poprawnego wykonania badania.

4)Wykonanie badania rentgenowskiego u osób poniżej 16. roku

życia należy odnotować w książce zdrowia dziecka.

Jeżeli

w

czasie

wykonywania

badania

rentgeno-

diagnostycznego zachodzi konieczność podtrzymywania
pacjenta, czynność tę wykonuje osoba, która:

 

1)

ukończyła

18

lat;  

2)

nie

jest

w

ciąży;

 

3) została wyposażona w fartuch i rękawice ochronne z
gumy

ołowiowej; 

4) została poinstruowana o sposobie postępowania i
poinformowana

o

ryzyku

radiacyjnym.

 

2. Czynności te w warunkach ambulatoryjnych wykonywać
może również członek rodziny lub opiekun pacjenta

Poziomy referencyjne

Radiografia klatki piersiowej (poza noworodkami)

- projekcja PA/AP 0,1mGy
- projekcja LAT 0,2 mGy

Radiografia klatki piersiowej noworodków

- projekcja AP 0,08 mGy

Radiografia czaszki

- projekcja PA/AP 1,5mGy
- projekcja LAT 1,0 mGy

Radiografia miednicy

- niemowlęta 0,2 mGy
- starsze dzieci 0,9 mGy

Radiografia brzucha z użyciem wiązki poziomej lub pionowej

- 1,0 mGy

ZALECANE PODSTAWOWE FIZYCZNE

PARAMETRY TECHNICZNE BADAŃ

RENTGENODIAGNOSTYCZNYCH

Załącznik nr 7

Świadomość ryzyka wystąpienia późnych, szkodliwych
skutków popromiennych, zarówno somatycznych, jak
i genetycznych, wymaga ochrony pacjenta przed
dodatkowym,

zbędnym

promieniowaniem.

Ważne jest to szczególnie w odniesieniu do dzieci.

O wyborze odpowiedniego badania, z uwzględnieniem
przeciwwskazań do stosowania promieniowania jonizującego,
decyduje lekarz specjalista w danym zakresie medycyny.
Dawka, jaką otrzymuje pacjent podczas badania, zależy od
rodzaju badania, stosowanej techniki badań i sprzętu, budowy
fizycznej pacjenta oraz kwalifikacji osoby przeprowadzającej
badanie.

Badania z zastosowaniem aparatów rentgenowskich
należy ograniczyć do niezbędnego minimum,
stosując urządzenia spełniające wymagania ochrony
radiologicznej i bardzo czułe błony rentgenowskie,
oraz napromieniać tylko te części ciała, które
podlegają badaniu.