1

Ogrodnictwo 2013-14

Ochrona przyrody - wybrane materiały z wykładów

W1 Wprowadzenie

Pierwsze parki narodowe (wybór)

Kraj

Pierwszy park narodowy

rok

USA

Yellowstone National Park

1872

Australia

Royal National Park

1879

Kanada

Banff National Park

1885

Nowa Zelandia

Tongariro National Park

1887

EUROPA

Szwecja

9 parków

1909

Szwajcaria

Schweizerischer Nationalpark

1914

Hiszpania

Ordesa y Monte Perdido (Pireneje)

1918

Włochy

Gran Paradiso

1922

Polska

Pieniński, Białowieski, Czarnohorski,

1932

Irlandia

Killarney-National Park

1932

Grecja

Olimp

1938

W. Brytania

Peak District National Park

1951

Francja

Parc National de la Vanoise

1963

Niemcy

Nationalpark Bayerischer Wald

1970

W 2-3 Formy ochrony przyrody w Polsce

Podstawy prawne ochrony przyrody w Polsce:

Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880.

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20040920880

[tekst ujednolicony]

2

Główne pojęcia dot. uregulowań prawnych ochrony przyrody, kategorie, rodzaje ochrony,

charakterystyki celów, zasad powoływania, organizacji i funkcjonowania poszczególnych form

ochrony itp. były na wykładach omówione w oparciu o zapisy wyżej wspomnianej ustawy.

Akty wykonawcze dot. ochrony gatunkowej:

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących

roślin objętych ochroną Dz. U. Nr 168, poz. 1764.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko

występujących zwierząt objętych ochroną Dz. U. Nr 220, poz. 2237.

Formy ochrony przyrody w Polsce

•

parki narodowe;

•

rezerwaty przyrody;

ochrona obszarowa

•

parki krajobrazowe;

•

obszary chronionego krajobrazu;

•

obszary Natura 2000;

•

pomniki przyrody;

ochrona indywidualna

•

stanowiska dokumentacyjne;

•

użytki ekologiczne;

•

zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;

•

ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Natura 2000

Natura 2000 jest siecią obszarów chronionych, wyznaczonych we wszystkich państwach należących

do UE w celu ochrony fauny i flory Europy, zwłaszcza dzięki ochronie ginących lub zagrożonych

siedlisk przyrodniczych.

Istotą tej koncepcji jest integracja ochrony biotopów i gatunków z gospodarczą działalnością

człowieka, a więc urzeczywistnienie idei zrównoważonego rozwoju państw i społeczeństw.

Natura 2000 jest siecią obszarów chronionych, wyznaczonych we wszystkich państwach należących

do UE w celu ochrony fauny i flory Europy, zwłaszcza dzięki ochronie ginących lub zagrożonych

siedlisk przyrodniczych.

Istotą tej koncepcji jest integracja ochrony biotopów i gatunków z gospodarczą działalnością

człowieka, a więc urzeczywistnienie idei zrównoważonego rozwoju państw i społeczeństw.

Gro Harlem Brundtland (raport „Nasza Wspólna Przyszłość” 1987):

3

"Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w

którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych

pokoleń na ich zaspokojenie."

Natura 2000 ma funkcjonować niezależnie od krajowego systemu obszarów prawnie chronionych,

takich jak parki narodowe i rezerwaty przyrody.

•

Sieć Natura 2000 to sposób wypełniania zobowiązań Unii Europejskiej, nałożonych przez
Konwencję o różnorodności biologicznej (1992) z Rio de Janeiro. Podstawę prawną sieci
stanowią dwa akty prawne:

–

Dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków z 2 kwietnia 1979.

–

Dyrektywa Rady 92/43/EWG o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dziko żyjącej
fauny z 21 maja 1992 r.

Co chronimy na obszarach Natura 2000?

Dyrektywa Ptasia ma na celu ochronę gatunków ptaków, gospodarowanie nimi i regulowanie

liczebności, zawiera ona również zasady dopuszczalnego wykorzystania tych gatunków.

Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa) ma na celu zapewnienie różnorodności biologicznej przez

ochronę siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory na europejskim terytorium państw

członkowskich.

Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków OSOP

wyznaczone zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Ptasiej

Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk SOOS

wyznaczone zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Siedliskowej

(wcześniej zaakceptowane przez Komisję jako Obszary o znaczeniu dla Wspólnoty - OZW)

Zasady ochrony obszarów Natura 2000

Ochrona siedlisk oznacza, że:

•

naturalny zasięg siedliska nie zmniejsza się;

•

zachowuje ono specyficzną strukturę i swoje funkcje;

•

stan ochrony typowych dla niego gatunków również jest właściwy.

Ochrona gatunków oznacza, że:

•

zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca jej utrzymanie się w biocenozie przez
długi czas;

•

naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się;

•

pozostaje zachowana wystarczająco duża powierzchnia siedliska gatunku.

4

Dyrektywa ptasia

(5 załączników)

Załącznik I – lista 195 gatunków ptaków „specjalnej troski”

W Polsce 130 (w tym 73 gatunki lęgowe)

Dyrektywa siedliskowa

(6 załączników)

Załącznik I – lista 200 typów siedlisk przyrodniczych zagrożonych w Europie. 61 ze statusem

„priorytetowych”.

Załącznik II – lista 483 gatunków roślin i 222 zwierząt, wśród nich kilkadziesiąt priorytetowych z

obowiązkiem wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony.

Siedliska priorytetowe – takie, które wyłącznie lub w znacznej części występują na terenie Europy, a

zatem za ich przetrwanie odpowiada społeczność europejska.

Siedliska i gatunki uznawane są za priorytetowe ze względu na niewielki obszar (zasięg)

występowania w Europie lub na niekorzystne trendy dotyczące liczebności ich populacji, a zatem

siedliska i gatunki, które należy chronić w sposób szczególny.

Przykłady priorytetów Natura 2000 w Polsce

•

Priorytetowe gatunki roślin:

–

dzwonek karkonoski, piłkowany, gnidosz sudecki, przytulia sudecka, pszonak
pieniński, sasanka słowacka, warzucha polska, tatrzańska

•

Priorytetowe gatunki zwierząt (ssaki):

–

kozica, niedźwiedź brunatny, suseł perełkowany, świstak, wilk, żubr

•

Priorytetowe siedliska:

–

solniska nadmorskie,

–

nadmorskie wydmy szare,

–

nadmorskie wrzosowiska bażynowe,

–

niżowe murawy bliźniczkowe – bogate postacie,

–

śródlądowe murawy napiaskowe,

–

murawy kserotermiczne ze storczykami,

–

torfowiska wysokie – żywe z roślinnością torfotwórczą,

–

podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne,

–

jaworzyny,

–

bory i lasy bagienne,

–

lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe

–

świetlista dąbrowa subkontynentalna

Obszary Natura 2000 mogą dotyczyć terenów objętych innymi formami ochrony.

5

Minister środowiska ustanawia dla obszaru Natura 2000 plan ochrony na 20 lat.

Jeżeli obszar Natura 2000 zawiera w sobie park narodowy, rezerwaty lub parki krajobrazowe, plan

ochrony obszaru wykorzystuje plany sporządzone dla tych form ochrony i musi być z nimi spójny.

Za funkcjonowanie sieci Natura 2000 odpowiada minister środowiska.

Nadzór nad obszarami Natura 2000 w terenie leży w gestii wojewodów.

Koszty związane z funkcjonowaniem sieci Natura 2000 w zakresie nieobjętym finansowaniem przez

UE ponosi budżet państwa.

Sposoby ochrony siedlisk i gatunków w ramach sieci Natura 2000

(wybór głównych działań):

•

przeciwdziałanie zagrożeniom biotycznym i abiotycznym;

•

inicjacja regeneracji zniszczonej roślinności, renaturalizacja i odtwarzanie siedlisk
przyrodniczych (np. przez przywrócenie właściwych stosunków wodnych);

•

zabiegi ochronne w celu utrzymania właściwego stanu siedlisk przyrodniczych oraz
właściwego stanu ochrony gatunków roślin i zwierząt;

•

reintrodukcja gatunków zagrożonych oraz eliminacja ekspansywnych gatunków obcych.
Regulacja liczebności populacji na obszarach Natura 2000;

•

tworzenie i utrzymywanie korytarzy ekologicznych umożliwiających migracje gatunków;

•

przywrócenie i utrzymanie składu gatunkowego drzewostanów zgodnego z rodzajem
siedlisk;

•

utrzymywanie właściwego składu gatunkowego ekosystemów łąkowych przez koszenie,
wypas zwierząt, eliminację nalotu drzew i krzewów;

•

prowadzenie gospodarki rolnej metodami sprzyjającymi ochronie siedlisk przyrodniczych
oraz gatunków roślin i zwierząt.

Ograniczenia i zakazy na obszarach Natura 2000

Na obszarach Natura 2000 zabronione są wszelkie działania, które mogą „w istotny sposób pogorszyć

stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w istotny sposób wpłynąć

negatywnie na gatunki, dla których ochrony wyznaczony został obszar Natura 2000” (ustawa o

ochronie przyrody art. 33).

Każde planowane przedsięwzięcie o potencjalnym, bezpośrednim lub pośrednim wpływie na stan

obszaru Natura 2000 podlega ocenie uwzględniającej jego skutki (na koszt podmiotu zamierzającego

to przedsięwzięcie realizować.

W wyjątkowych wypadkach, jeżeli przedsięwzięcie wiąże się z nadrzędnym interesem publicznym, a

nie istnieje rozwiązanie alternatywne, może ono uzyskać akceptację pomimo negatywnego wpływu

na stan obszaru Natura 2000 pod warunkiem wykonania „kompensacji przyrodniczej”. W wypadku

siedlisk lub gatunków priorytetowych wymaga to akceptacji Komisji Europejskiej.

Obowiązuje przy tym zasada ostrożności - wszystkie racjonalne wątpliwości muszą być

interpretowane na korzyść ochrony obszaru, a przeciwko przedsięwzięciu; tj. do zezwolenia na

przedsięwzięcie konieczne jest uzyskanie pewności, że znaczący negatywny wpływ jest wykluczony.

6

Podsumowanie

•

Sieć Natura 2000 nie jest systemem ściśle chronionych obszarów, gdzie wszelka ludzka
działalność jest wykluczona.

•

Utworzenie obszaru Natura 2000 nie oznacza ograniczenia perspektyw rozwoju lokalnego.

•

Każdy obszar i związane z nim problemy są traktowane indywidualnie.

•

Zakładane cele utworzenia sieci Natura 2000:

–

Wzmocni ochronę zasobów przyrodniczych na tym obszarze;

–

Podniesie rangę międzynarodową obszaru;

–

Stworzy nowe możliwości pozyskiwania funduszy na ochronę środowiska,
zagospodarowanie turystyczne, edukację ekologiczną oraz rozwój Systemów
Informacji Geograficznej.

Światowa sieć rezerwatów biosfery

•

Rezerwat biosfery jest szczególnie cennym obszarem chronionym pod egidą UNESCO w
ramach programu „Man and Biosphere” (MaB).

•

Rezerwaty biosfery chronią ekosystemy reprezentatywne dla głównych biomów Ziemi.

•

W ramach każdego rezerwatu tego typu wyróżnia się strefę centralną (core zone), buforową
(buffer zone), czyli zabezpieczającą oraz przejściową (transition zone).

Rezerwaty biosfery w Polsce:

1.

Rezerwat Biosfery "Babia Góra" (1977)

2.

Białowieski Rezerwat Biosfery (1977)

3.

Rezerwat Biosfery "Jezioro Łuknajno" (1977)

4.

Słowiński Rezerwat Biosfery (1977)

5.

Międzynarodowy Rezerwat Biosfery "Karpaty Wschodnie" (1992, polsko-słowacko-ukraiński)

6.

Tatrzański Rezerwat Biosfery (1992, polsko-słowacki)

7.

Karkonoski Rezerwat Biosfery (1992, polsko-czeski)

8.

Rezerwat Biosfery "Puszcza Kampinoska" (2000)

9.

Rezerwat Biosfery "Polesie Zachodnie" (2002)

W 4-5 Problemy zagrożeń i ochrony przyrody na poziomie populacji

Cztery warunki istnienia metapopulacji (Hanski 1997):

1.

Odpowiednie do życia siedlisko musi być podzielone na nieciągłe płaty;

2.

Nawet dla najliczniejszej lokalnej populacji istnieje istotne ryzyko wymarcia;

3.

Lokalne siedliska nie są w pełni izolowane – istnieje możliwość ich rekolonizacji;

4.

Dynamika lokalnych populacji nie jest w pełni zsynchronizowana.

Pullin A.S. 2004. Biologiczne podstawy ochrony przyrody.

Efektywna wielkość populacji (Ne) – osobniki dojrzałe, które w danym czasie mogą wnieść wkład do

zwiększenia liczby potomstwa.

Nie wpływają na nią osobniki nie biorące udziału w rozrodzie – młodociane (juwenilne) i te w fazie

postreprodukcyjnej – senilne.

7

Z efektywnej wielkości populacji wyłączone są również osobniki dojrzałe, którym nie udaje się dojść

do rozrodu. Nie przekazują swoich genów i w konsekwencji w kolejnym pokoleniu zmniejsza się

różnorodność genetyczna populacji.

Na efektywną wielkość populacji wpływają:

Zmienność w liczbie potomstwa – geny pewnych osobników będą nieproporcjonalnie

reprezentowane w populacji

Nierówny stosunek płci (zwłaszcza gatunków monogamicznych)

Fluktuacje liczebności populacji

„Wiry” sprzężeń zwrotnych prowadzących do lokalnych ekstynkcji krytycznie małych populacji wg

Primacka (2006)

Primack R.B. 2006. Essentials of Conservation Biology

Kategorie zagrożeń wg Światowej Unii Ochrony Przyrody IUCN

Dział gatunków wymarłych (extinct):

EX – gatunki całkowicie wymarłe;

EW – gatunki wymarłe w wolnej przyrodzie.

Dział gatunków zagrożonych (threatened):

CR – gatunki krytycznie zagrożone;

EN – gatunki silnie zagrożone;

VU – gatunki narażone.

Dział gatunków niższego ryzyka (lower risk):

NT – gatunki bliskie zagrożenia;

LC – gatunki najmniejszej troski.

Dział gatunków niedostatecznie zbadanych (data deficient):

DD

8

Krytycznie zagrożone Cr (critically endangered) – na krawędzi wymarcia – bardzo małe populacje,

nieliczne stanowiska.

Silnie zagrożone En (endangered) – ich przetrwanie jest mało prawdopodobne, jeżeli nadal działać

będą czynniki zagrożenia.

Narażone Vu (vulerable) – gatunki o zmniejszającej się liczbie stanowisk / osobników, z czasem mogą

przejść do kategorii silnie zagrożonych.

Kryteria kategorii Cr i En (uproszczone)

9

Wg: Rozporządzenia Ministra Środowiska z 28.09.2004 w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt

10

W 6 Problemy zagrożeń i ochrony przyrody na poziomie ekosystemu

11

W7-8 Kryzys różnorodności biologicznej, główne współczesne przyczyny

wymierania gatunków

Wielkie wymierania

Hipotetyczne przyczyny historycznych wielkich wymierań:

1.

Zderzenie z Ziemią asteroidy lub komety

2.

Zmiany klimatu, cykle zlodowaceń / ocieplenia

3.

Nasilone zjawiska wulkaniczne

4.

Emisja zabójczych dawek promieniowania gamma po bliskim wybuchu supernowej –

statystyczne prawdopodobieństwo zajścia tego zjawiska: raz na ok. 550 mln lat

5.

Tektonika płyt – lokalne potopy po zerwaniu barier lądowych oddzielających morza o różnym

poziomie wód – biblijny potop w rejonie Morza Czarnego

6.

Pandemie nowych chorób

12

Rozmieszczenie biomów na Ziemi

Globalne zróżnicowanie różnorodności gatunkowej roślin naczyniowych

13

Gatunki szczególnie podatne na ekstynkcję

•

Gatunki o bardzo małym zasięgu geograficznym.

–

np. gatunki z wysp oceanicznych, ryby z izolowanych jezior. Gatunki o małych

zasięgach są szczególnie wrażliwe na globalne zmiany klimatu.

•

Gatunki o bardzo niewielkiej liczbie populacji.

•

Gatunki o niewielkich populacjach.

•

Gatunki o zmniejszających się populacjach.

•

Gatunki odławiane lub zbierane przez ludzi.

Primack 2006. Essentials of conservation biology

Inne cechy gatunków zwiększające podatność na ekstynkcję

•

Gatunki o dużych powierzchniach rewirów osobników lub ich ugrupowań.

•

Zwierzęta o dużych rozmiarach ciała.

•

Często największe w swoich kategoriach, np. słonie, duże drapieżniki – na Srilance leopardy i

orły

•

Rośliny o dużych nasionach krótko zdolnych do kiełkowania.

•

Gatunki o słabych zdolnościach do rozprzestrzeniania się

•

Gatunki sezonowo migrujące zależne od większej liczby siedlisk.

•

Gatunki o niewielkiej zmienności genetycznej.

•

Gatunki o wyspecjalizowanych wymaganiach siedliskowych – wąskich niszach ekologicznych.

•

Gatunki związane ze stabilnymi pierwotnymi siedliskami.

•

Gatunki, które nie miały wcześniej kontaktu z człowiekiem.

•

Gatunki spokrewnione z gatunkami już wymarłymi

•

Naczelne, żółwie morskie – często mają wspólne cechy zwiększające wrażliwość.

Primack 2006. Essentials of conservation biology

Główne współczesne przyczyny wymierania gatunków

1.

Zanik naturalnych siedlisk

2.

Fragmentacja siedlisk

3.

Degradacja siedlisk

4.

Introdukcje i inwazje obcych gatunków

5.

Nadmierna eksploatacja zasobów gatunków

1. Zanik naturalnych siedlisk

Przyczyny:

•

Rozwój rolnictwa

•

Urbanizacja, rozwój sieci komunikacyjnych

•

Intensywna eksploatacja zasobów – np. wycinanie lasów tropikalnych

Skutki:

•

Zanik naturalnych biocenoz

•

Erozja gleb – np. trwała destrukcja siedlisk lasów tropikalnych

•

Pustynnienie

14

2. Fragmentacja siedlisk

Wyspy środowiskowe:

•

Szczyty górskie izolowane dolinami

•

Wyspy leśne oddzielone ekosystemami nieleśnymi

•

Jeziora, stawy, torfowiska

•

Łąki, murawy oddzielone gruntami ornymi

•

Izolowane odsłonięcia skałek

•

itp.

Wyspowe siedliska na tle (macierzy) niesprzyjającego gatunkom z „wysp” „oceanu”

Główne skutki postępującej fragmentacji pierwotnego ciągłego siedliska:

•

Całkowita powierzchnia pozostałych fragmentów staje się mniejsza od pierwotnej;

•

Każdy z fragmentów w miarę postępu fragmentacji staje się coraz bardziej izolowany od

pozostałych.

•

Każdy punkt znajduje się bliżej krawędzi siedliska, niż był poprzednio;

•

Zwiększa się stosunek długości krawędzi do powierzchni siedlisk – wzrasta znaczenie efektu

brzegowego;

•

Zmniejsza się różnorodność siedlisk w obrębie malejących fragmentów.

Efekt brzegowy – przejawy

•

Zmiany klimatu (mikroklimatu);

•

Wzrost częstości zaburzeń i katastrof środowiskowych;

•

Zwiększona penetracja drapieżników i konkurentów;

•

Wzrost prawdopodobieństwa biernej emigracji z siedliska.

Brzeżne partie wysp środowiskowych otoczonych agroekosystemami narażone są na:

•

eutrofizację w wyniku przenikania nawozów z pól;

•

działanie pestycydów zwiewanych w czasie oprysków;

•

wnikanie gatunków synantropijnych.

Fragmentacja siedlisk – wpływ na populacje

Małe płaty siedlisk ograniczają liczebność populacji.

Konsekwencje dla funkcjonowania małych populacji:

•

Stochastyczność demograficzna – losowa zmienność rozrodczości, śmiertelności, zaburzenia

w strukturze wiekowej

–

Efekt Alle’go – w małych populacjach obniża się przystosowanie osobników, a więc

ich zdolność do przeżycia i wydania potomstwa, na co wpływają:

•

Trudności w znalezieniu partnera do rozrodu – zwierzęta o dużych rewirach,

np. niedźwiedź.

•

Załamanie więzi socjalnych (watahy drapieżników, stada ptaków i ssaków

roślinożernych.

•

Zmniejszona zdolność do grupowej obrony przed drapieżnikami.

•

Obniżona wydajność żerowania grupowego.

•

Zaburzenie proporcji pomiędzy płciami może wyłączyć część osobników z

rozrodu

•

Stochastyczność genetyczna – losowa utrata zmienności genetycznej i kojarzenie wsobne

15

•

W małych populacjach zwiększa się prawdopodobieństwo zajścia dryfu

genetycznego, tj. przypadkowych fluktuacji w częstości występowania alleli.

•

W dużych populacjach fluktuacje znoszą się wzajemnie, natomiast w małych

rzadkie allele mogą być tracone. Zmniejsza to różnorodność genetyczną

populacji i tym samym ogranicza zdolności do przystosowania się do

zmieniającego się środowiska.

Kojarzenie wsobne w małych populacjach zwiększa częstość występowania przeważnie szkodliwych alleli

recesywnych tworzących się w wyniku mutacji. Zmniejsza to dostosowanie osobników populacji, które już są

poddane działaniu innych niekorzystnych następstw fragmentacji siedlisk.

Pullin A. S. 2004. Biologiczne podstawy ochrony przyrody

3. Degradacja siedlisk

Skutki eutrofizacji siedlisk lądowych:

•

zmiana stosunków konkurencyjnych pomiędzy populacjami roślin prowadzi do wypierania

gatunków o niższych wymaganiach pokarmowych z siedlisk oligo- i mezotroficznych;

•

przekształcenia składu gatunkowego biocenoz i ich destrukcja – synantropizacja, inwazje

gatunków;

•

zaburzenia sieci pokarmowych;

•

wymieranie gatunków rzadkich;

•

spływ nadmiaru biogenów do rzek i jezior – eutrofizacja ekosystemów wodnych.

4. Introdukcje i inwazje obcych gatunków

Cechy gatunków inwazyjnych:

•

Gatunki łatwo rozmnażające się płciowo i bezpłciowo. Szybkie tempo reprodukcji

pozwalające na szybki wzrost populacji w sprzyjających warunkach siedliskowych

•

Generaliści – gatunki przystosowane do szerokiego zakresu warunków, które łatwo znajdują

miejsce do życia i pokarm.

•

Gatunki o dużej łatwości rozprzestrzeniania się, sprawnie pokonujące przestrzeń w

poszukiwaniu odpowiednich siedlisk.

•

Gatunki silne pod względem konkurencyjnym, w wypadku roślin często o silnym i szybkim

wzroście, sprawnym rozwoju pędów podziemnych, produkujące dużą ilość nasion, itp.

•

Gatunki wolne od naturalnych wrogów w nowym środowisku.

•

R. Primack: ok. 1% introdukowanych gatunków staje się gatunkami inwazyjnymi.

Cechy obszarów podatnych na inwazje gatunków:

•

Ekosystemy pozostające we wczesnych fazach sukcesji lub obszary zaburzone, z wieloma

niezajętymi niszami o niewykorzystanych zasobach dostępnych dla imigrantów, którzy

napotykają na słabą konkurencję ze strony gatunków rodzimych lub jej brak.

16

•

Odległe wyspy odznaczające się niewielką różnorodnością, a w konsekwencji o

nieskomplikowanym układzie sieci troficznych z wieloma wciąż niewykorzystanymi niszami

ekologicznymi.

•

Odległe wyspy pozbawione drapieżników – ich mieszkańcy stają się łatwą zdobyczą

drapieżników-imigrantów.

5. Nadmierna eksploatacja zasobów gatunków

•

Połowy ryb, ssaków morskich, myślistwo.

–

Zaburzenia sieci troficznych;

–

Mimowolne połowy;

–

Niemal wszystkie główne łowiska są obecnie przełowione.

–

Handel roślinami ozdobnymi – poza eksploatacją zasobów możliwość inwazji na

nowych terenach.

–

Kaktusy – 38% gatunków zagrożonych z powodu nadmiernej eksploatacji, storczyki –

6%.

•

Handel zwierzętami i częściami ich ciał.

–

Przewożenie egzotycznych zwierząt – możliwość introdukcji i inwazji: np. wiewiórka

szara w Wielkiej Brytanii.

•

„Trofea” – skóry zwierząt, wypchane ptaki, motyle;

–

kość słoniowa;

–

Środki lecznicze, afrodyzjaki – nosorożce (95% spadek liczebności w latach 1970-

1994), tygrysy i inne gatunki.

–

Często giną gatunki zwornikowe.