Botanika farmaceutyczna zwiazkichemiczne czesc 1

PARARELIZM

Malagasy hedgehog-
tenrec

PARARELIZM

Ryjówkowate

Tenrekowate, kretojeże
(Tenrecidae)

Botanika farmaceutyczna

KATEDRA TAKSONOMII ROŚLIN I OCHRONY PRZYRODY
UNIWERSYTET GDAŃSKI
DR MARCIN GÓRNIAK

ZWIĄZKI CHEMICZNE

FARMAKOGNOZJA

DZIEDZINA WIEDZY PRZYRODNICZEJ,
WCHODZĄCA W ZAKRES NAUK
FARMACEUTYCZNYCH, ZAJMUJĄCA SIĘ
SUROWCAMI NATURALNYMI I ICH
SKŁADNIKAMI CHEMICZNYMI, KTÓRE
WYKAZUJĄ WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE
MAJĄCE ZASTOSOWANIE W LECZNICTWIE.

SUROWCE
FARMAKOGNOSTYCZNE

Farmakopea (kodeks apteczny)

– urzędowy spis leków dopuszczonych w

danym kraju lub na danym terenie do obrotu, oraz obwarowany tymi
samymi zastrzeżeniami spis surowców służących do ręcznego
sporządzania niektórych z tych leków w aptece (leków recepturowych).
Zawiera opis wszystkich tych substancji, sposoby ich przechowywania
oraz dostępu do nich osób powołanych, rodzaje opakowań, dozwolone
metody dystrybucji, dawkowanie, sposoby kontroli jakości, a w przypadku
leków robionych w aptece, także metody ich przygotowywania. Opisuje też
metody identyfikacji leków, ich standaryzację, sposoby nazewnictw

a i możliwe

zamienniki.

W Polsce oficjalna farmakopea to Farmakopea Polska wydawana przez
Urząd Rejestracji Leków, Wyrobów Medycznych i Produktów
Biobójczych.

Caulis – łodyga

Radix - korzeń

Folium - liść

Flos - kwiat

Semen -nasienie

Fructus - owoc

Inflorescentia - kwiatostan

Herba - ziele

SUROWCE
FARMAKOGNOSTYCZNE

KŁĄCZE -Rhizoma,

Pęd podziemny

SUROWCE
FARMAKOGNOSTYCZNE

KORA -Cortex

SUROWCE
FARMAKOGNOSTYCZNE

SUROWCE BEZTKANKOWE

ZIARNA SKROBI
- Amylum

SUROWCE
FARMAKOGNOSTYCZNE

SUROWCE BEZTKANKOWE

Lupulina
(syn. Gruczoły chmielowe,

farm. Lupulinum

–

FP IV

SUROWCE
FARMAKOGNOSTYCZNE

SUROWCE BEZTKANKOWE

Opium - substancja otrzymywana

przez wysuszenie soku mlecznego
z niedojrzałych makówek

maku lekarskiego

Papaver somniferum L.

ZWIĄZKI CHEMICZNE

WĘGLOWODANY
LIPIDY
GLIKOZYDY
KUMARYNY
FLAWONOIDY
GARBNIKI
OLEJKI ETERYCZNE
ŻYWICE I BALSAMY
TERPENY
SAPONINY
ALKALOIDY

WĘGLOWODANY

MONOSACHARYDY

OLIGOSACHARYDY

POLISACHARYDY

triozy, tetrozy, pentozy, heksozy,
heptozy

2-10

wielocukry złożone

MONOSACHARYDY

ALKOHOLE CUKROWE
– POCHODNE MONOSACHARYDÓW

D-GLUKOZA

REDUKCJA

D-SORBITOL

MONOSACHARYDY

ALKOHOLE CUKROWE
– POCHODNE MONOSACHARYDÓW

D-MANNOZA

REDUKCJA

D-MANNITOL

REDUKCJA

REDUCJA

MONOSACHARYDY

D-SORBITOL

STOSOWANY JAKO ŚRODEK
PRZECZYSZCZAJĄCY
ŚRODEK SŁODZĄCY
W PASTACH DO ZĘBÓW
GUMACH DO ŻUCIA,
SYROPACH ELIKSIRACH,
PREPARATACH
ODCHUDZAJĄCYCH

Jarząb pospolity, jarząb zwyczajny, jarzębina (Sorbus aucuparia L.)

)

MONOSACHARYDY

D-MANNITOL

WŁAŚCIWOŚCI:
OSMOTYCZNY
LEK MOCZOPĘDNY I
ŚRODEK
PRZECZYSZCZAJĄCY.
PÓLSYNTETYCZNE
POCHODNE MANNITOLU
STOSUJE SIĘ W
CHEMIOTERAPII
NOWOTWORÓW.

Fraxinus ornus L. (Jesion mannowy)

MONOSACHARYDY

MIÓD PSZCZELI (Mel)

Apis sp.

rzepak, koniczyna,
lipa, i gryka

Składnik miodu:
cukier inwertowany (70-80%)
Sacharoza 10 %
Woda 20%
Witaminy A, B, C

OLIGOSACHARYDY

SACHAROZA

LAKTOZA

MALTOZA

POLISACHARYDY

POLISACHARYDY WYSTĘPUJĄCE W TKANKACH ROŚLINNYCH
PEŁNIĄ FUNKCJĘJAKO SUBSTANCJE ZAPASOWE (SKROBIA,
INULINA ORAZ OCHRONNE DLA KOMÓRKI (CELULOZA).
W LECZNICTWIE WYKORZYSTYWANE JAKO:

1. ŚRODKI ODŻYWCZE
2. SUBSTANCJE OCHRONNE
3.SKADNIKI ŚLUZÓW I GUM ROŚLINNYCH STOSOWANE JAKO LEKI
OSŁANIAJĄCE W STANACH ZAPALNYCH GÓRNYCH DRÓG
ODDECHOWYCH ORAZ PRZEWODU POKARMOWEGO
4.ŁAGODNE ŚRODKI PRZECZYSZCZAJĄCE (SUROWCE ŚLUZOWE)
5. PREPARATY STOSOWANE W KURACJACH ODCHUDZAJĄCYCH
6. PREPARATY IMMUNOSTYMULUJĄCE

SUROWCE
POLISACHARYDOWE

SEMEN CERATONIAE

Szarańczyn strąkowy, drzewo karobowe,
– gatunek zimozielonego drzewa należący do
rodziny bobowatych. Występuje dziko i w
uprawie w regionie śródziemnomorskim. Strąki
nazywanesą chlebem świętojańskim.
STOSOWANY JAKO LEK
PRZECIWBIEGUNKOWY

Ceratonia siliqua L.

SUROWCE
POLISACHARYDOWE

DZIAŁANIE
IMMUNOTROPOWE

Jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea (L.) Moench.)

Działanie: Lek

stymulujący

odpowiedź

niespecyficznego

układu

immunologicznego
organizmu,

podnoszący

odporność na infekcje
bakteryjne i wirusowe.

Babka lancetowata (Plantago lanceolata

)

SUROWCE
POLISACHARYDOWE

DZIAŁANIE
IMMUNOTROPOWE

ŚLUZY

STANOWIĄ MIESZANINY RÓŻNYCH ZWIĄZKÓW O
CHARAKTERZE POLISACHARYDOWYM, WYRÓŹNIAJĄCE SIĘ CIĄGLIWOŚCIĄ
(3-17%)I KOLOIDALNYM CHARAKTEREM. WYSTĘPUJĄ JAKO
WYTWORY WTÓRNEGO METABOLIZMU U GLONÓW (KRASNOROSTY,
BRUNATNICE) I ROŚLIN KWIATOWYCH W RODZINACH MALVACEAE
(ŚLAZOWATE), LINACEAE (LNOWATE) I PLANTAGINACEAE (BABKOWATE).

STOSUJE SIE JE W LECZNICTWIE JAKO ŚRODKI POWLEKAJĄCE, OCHRONNE I
ZMIĘKCZAJĄCE. (np. Semen Lini). (siemię lniane).

Len zwyczajny (Linum usitatissimum L.)

–

gatunek rośliny jednorocznej

należący do rodziny lnowaty

Pochodzi z Bliskiego Wschodu.

ŚLUZY

KORZEŃ PRAWOŚLAZU
– RADIX ALTHAEAE

Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis

–

należący do rodziny

(Malvaceae).

ŚLUZY

LIŚĆ PODBIAŁU –
FOLIUM FARFARAE

Podbiał pospolity (Tussilago farfara

)

–

bylina z rodz

iny astrowatych

(Asteraceae Dum.).
Występuje w Europie i Azji,

na obszarze śródziemnomorskim.

ŚLUZY

KWIAT DZIEWANNY – FLOS VERBASCI
KWIATOSTAN LIPY – INFLORESCENTIUM TILIAE
POROST ISLANDZKI – LICHEN ISLANDICUS

GUMY

BUDOWA POLISACHARYDOWA. POWSTAJĄ W WYNIKU MECHANICZNEGO
USZKODZENIA ROŚLINY. CECHY WŁAŚCIWE DLA ŚLUZÓW ORAZ
WŁAŚCIWOŚCI KLEJĄCE. NAJBARDZIEJ ZASOBNE W GUMY SĄ ROŚLINY Z
RODZINY MOTYLKOWATYCH (PAPILIONACEAE) I RÓŻOWATYCH (ROSACEAE)

GUMY

GUMA ARABSKA
OTRZYMYWANA PRZEZ
NACIĘCIE PNI I GAŁĘZI DRZEW
AFRYKAŃSKICH Z RODZAJU
ACCACIA, GŁÓWNIE ACACCIA
SENEGAL. W LECZNICTWIE
SŁUŻY JAKO ŚRODEK
OSŁANIAJĄCY W STANACH
ZAPALNYCH BŁON ŚLUZOWYCH.

Akacja senegalska (Acacia senegal)