29

Ż y c i e S z ko ły n r 1 / 2 0 1 2

6

-latek

w szkole

mgr Katarzyna Nadrowska

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

R

oz wój per

cep cji słu

cho wej jest uwa

run ko wa ny

doj rze wa niem ukła du ner wo we go oraz wa run ka -

mi, w ja kich roz wi ja się dziec ko. Za sad ni cze zna cze -
nie od gry wa tu sty mu la cja dźwię ko wa. Pra wi dło we
kształ to wa nie się spo

strze żeń słu

cho wych od

by wa

się przede wszyst kim za po śred nic twem mo wy za -
rów no bier nej, jak i czyn nej. (…) Po przez po wta rza -
nie słów, czę sto jesz cze nie pra wi dło we, ale ko ry go -
wa ne przez do

ro słych, a na

stęp nie przez sa

mo

dziec ko, do

sko na li się za

rów no spraw

ność apa

ra tu

ar ty ku la cyj ne go, jak i słu cho wa kon tro la wy po wia -
da nych słów, wsku tek cze go na stę pu je co raz sub tel -
niej sze ró żni co wa nie dźwię kó w

2

. U dziec ka w wie ku

sze ściu lat funk cja słu cho wa osią ga wy so ką spraw -
ność, nie jest jed nak wy star cza ją ca do pod ję cia z po -
wo dze niem na uki czy ta nia i pi sa nia.

Per cep cja słu cho wa jest czyn no ścią zło żo ną i an -

ga żu je trzy ro dza je słu chu

3

:

n

słuch fi

zycz ny – po

zwa la na od

bie ra nie wra

żeń

słu cho wych i da je pod sta wę do roz wo ju po zo sta -
łych ro dza jów słu chu;

n

słuch mu zycz ny – umo żli wia ró żni co wa nie wy so -
ko ści dźwię

ków, ich ja

ko ści, od

stę pów mię

dzy

dźwię ka mi;

n

słuch fo ne ma tycz ny – umie jęt ność oce ny bodź ców
słu cho wych z punk tu wi dze nia po trzeb ko mu ni -
ka cji ję zy ko wej.
W li te ra tu rze pod

kre śla się ro

lę słu

chu fo

ne ma -

tycz ne go ja ko pod sta wy opa no wa nia ope ra cji ana li -
tycz no -syn te tycz nych, co z ko lei wa run ku je osią gnię -
cie go to wo ści do na uki czy ta nia i pi sa nia.

Du żą wa gę przy wią zu je się rów nież do pa mię ci fo ne -

tycz nej, któ ra umo żli wia pa mię ta nie dźwię ków we wła -
ści wej ko lej no ści − bez te go nie jest mo żli we od czy ta nie
zna cze nia po szcze gól nych wy ra zów. Za po mnie nie któ -
re goś z ele men tów bądź je go prze sta wie nie w ukła dzie

pro wa dzi do za kłó ceń ro zu mie nia

4

. Wa run kiem osią -

gnię cia umie jęt no ści okre śla nia po zy cji ró żnych gło sek
w struk tu rze dźwię ko wej ję zy ka oraz zdol no ści sca la nia
dźwię ków w sen sow ne ca ło ści jest pa mięć słu cho wa.

Ja kie są prze ja wy za bu rzeń
per cep cji słu cho wej?

Pra wi dło wy prze

bieg spo

strze ga nia słu

cho we go

za kłó ca uszko dze nie re cep to rycz nej czę ści ana li za to -
ra słu cho we go oraz dróg do środ ko wych. Na le ży rów -
nież zwró cić uwa gę na to, że wśród dzie ci, u któ rych
przez dłu gi okres nie wy kry to wad słu chu, za uwa ża
się wy

so ki pro

cent osób z za

bu rze nia mi ana

li zy

i syn te zy słu cho wej. Złe sły sze nie utrud nia bo wiem
do sko na le nie pro ce sów ana li tycz no -syn tetycz nych.

Prze ja wy ob ni że nia roz wo ju funk cji słu cho wych,

któ re mo że my za ob ser wo wać u dzie ci w wie ku 6 lat,
są na stę pu ją ce:

n

za bu rzo ny roz wój mo wy (po wol nie wzbo ga ca ny
słow nik, znie kształ ce nia słów i dłu go utrzy mu ją ce
się agra ma ty zmy);

n

trud no ści w za

pa mię ty wa niu wier

szy, pio

se nek,

sła ba pa mięć słu cho wa, szyb ka męcz li wość przy
dłu ższym słu cha niu;

n

brak mu zy kal no ści na za ję ciach mu zycz nych (brak
po czu cia ryt mu, trud no ści z od twa rza niem słów
i me lo dii, trud no ści z roz po zna wa niem me lo dii);

n

uni ka nie za

jęć wy

ma ga ją cych za

an ga żo wa nia

funk cji słu cho wej;

n

brak zro

zu mie nia po

le ceń słow

nych i czy

ta nych

opo wia dań;

n

trud no ści w roz

po zna wa niu i ró

żni co wa niu po

-

szcze gól nych gło sek oraz sca la niu ich w sło wa, czę -
sto przy pra wi dło wym przy po rząd ko wa niu ka żdej
li te rze od po wia da ją ce go jej dźwię ku;

n

trud no ści w ana

li zie zdań na wy

ra zy, wy

ra zów

na sy la by i gło ski;

n

spe cy ficz ne trud no ści w czy ta niu i pi sa niu ze słu chu;

n

opusz cza nie słów, nie

koń cze nie zdań wsku

tek

nie na dą ża nia za tem pem dyk to wa nia.

Jak doskonalić percepcję

słuchową

na starcie szkolnym?

Percepcja słuchowa, czyli zdolność odbioru dźwięków, ich rozpoznawania i różnicowania,
ale również interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń

1

, jest podstawą

słyszenia mowy i pełni nadrzędną rolę w początkowych fazach opanowywania czytania i pisania.

1

K. Hi pisz, Za bu rze nia per cep cji słu cho wej [w:] Te ra pia pe da go gicz na uczniów ze spe cy ficz ny mi trud no ścia mi w ucze niu się, red. pro wa -

dzą ca I. So sin, War sza wa, Wyd. Dr Jo sef Ra abe 2008, s. 1.

2

H. Nar tow ska, Opóź nie nia i dys har mo nie roz wo ju dziec ka, War sza wa 1980, s. 67–68.

3

Por.: Te ra pia pe da go gicz na, t. 1, pod red. E.M. Sko rek, Kra ków 2007, s. 30; E. Wasz kie wicz, Pra cu ję z sze ścio lat kiem. Po rad nik dla na -

uczy cie la i ro dzi ców

, War sza wa 1996, s. 55; K. Hi pisz, Za bu rze nia per cep cji słu cho wej…, dz. cyt., s. 2.

4

M. Cac kow ska, Na uka czy ta nia i pi sa nia w kla sach przed szkol nych, War sza wa 1984, s. 28.

Na uczy cie le i ro

dzi ce po

win ni rów

nież wie

dzieć

o tym, że in te li gent ne sze ścio lat ki ma sku ją trud no ści
wy ni ka ją ce z za bu rzeń per cep cji słu cho wej za po mo cą
do brze roz wi nię tych funk cji wzro ko wych. Uczą się tek -
stów na pa mięć, od ga du ją no we wy ra zy na pod sta wie
za pa mię ta nych ob ra zów gra ficz nych wy ra zów daw niej
po zna nych, o zbli

żo nych ukła

dach li

ter. Po

zo sta łych

wy ra zów do my śla ją się z kon tek stu

5

. Za miast do sko -

na lić za bu rzo ną funk cję słu cho wą, dziec ko wy szu ku je
in ne spo so by ra dze nia so bie z pro ble mem. Dzie je się
tak, zwłasz cza że przy gło śnym czy ta niu ca ły wy si łek
skie ro wa ny jest na pra wi dło wą ana li zę i syn te zę dźwię -
ko wą, co unie mo żli wia ro zu mie nie tek stu.

Ja kie są me to dy ba da nia per cep cji słu cho wej?

Orientacyjny poziom rozwoju percepcji słuchowej

pozwalają okre ślić ta kie me to dy, jak: wy wiad z ro dzi -
ca mi, ob

ser wa cja dziec

ka, pró

by eks

pe ry men tal ne

czy te sty doj rza ło ści szkol nej. W przy pad ku za uwa -
żo nych u sze ścio lat ków opóź nień w roz wo ju w oma -
wia nej sfe

rze dziec

ko po

win no być skie

ro wa ne

na spe cja li stycz ne ba

da nia psy

cho lo gicz ne w ce

lu

zwe ry fi ko wa nia spo strze żeń na uczy cie la.

Do oce ny per cep cji wzro ko wej słu żą na stę pu ją ce

me to dy:

n

Wy wiad z opie ku na mi dziec ka, któ ry po wi nien
do star czyć in for ma cji o tym, jak prze bie gał roz wój
mo wy u dziec ka, kie dy za czę ło wy ma wiać pierw -
sze sło wa, zda nia. Jest to bar dzo wa żna in for ma cja,
po nie waż opóź

nie nia w roz

wo ju mo

wy zwy

kle

wska zu ją na pro

ble my w za

kre sie spo

strze ga nia

słu cho we go. Dzie ci, któ re sły szą dźwię ki w spo sób
znie kształ co ny lub nie sły szą, nie są w sta nie pra -
wi dło wo wy ma wiać słów czy też do ko ny wać wła -
ści wej ana li zy i syn te zy słu cho wej.

n

Ob ser wa cja dziec ka – wy po wie dzi dziec ka w to ku
je go dzia łal no ści w na tu ral nych sy tu acjach po zwa -
la ją ujaw

nić agra

ma ty zmy, wa

dy wy

mo wy, ma

ły

za sób słów czy za bu rze nia słu chu mu zycz ne go.

n

Ba da nia te

sto we i eks

pe ry men ty – dzię ki pró

-

bom eks pe ry men tal nym mo że my oce nić po ziom
ana li zy i syn te zy słu cho wej. Trze ba jed nak pa mię -
tać, że wa żnym ele men tem pro wa dzo nych ba dań
jest etap ro zu mie nia po le ce nia. Czę sto dzie ci nie
ty le nie po tra fią dać od po wie dzi na po sta wio ne
przez na uczy cie la py ta nia, ile po pro stu nie wie -
dzą, cze go od nich żą da my. Wśród oma wia nych
za dań wy mie nić na le ży

6

:

– Wy ko ny wa nie po le ceń do ty czą cych ana li zy słu -

cho wej, tj. wy od ręb nia nia z mó wio ne go tek stu
zdań, z wy po wia da ne go zda nia wy ra zów, z wy -
ma wia nych wy ra zów sy lab i gło sek.

– Wy ko ny wa nie po

le ceń do

ty czą cych syn

te zy słu

-

cho wej, tj. bu do wa nia zdań z kil ku wy mie sza nych
wy ra zów, uzu

peł nia nia bra

ku ją cych wy

ra zów

w wy po wie dzia nych na głos zda niach, koń cze nie
roz po czę te go wy ra zu po przez do po wia da nie bra -
ku ją cej sy la by, wska zy wa nie ob raz ka, któ re go na -
zwa zo sta je po da na w for mie wy po wia da nych sy -
lab, wska zy wa nie ob raz ka, któ re go na zwa zo sta je
po da na w for mie na stę pu ją cych po so bie gło sek,
uzu peł nia nie na

zwy wy

ra zu bez ostat

niej lub

pierw szej gło ski.
Do bie ra jąc ma te riał do ana li zy i syn te zy słu cho -
wej, na le ży roz wa żyć ko lej ność wpro wa dza nych
wy ra zów. Ogrom ne zna cze nie ma dłu gość wy ra -
zów, a przede wszyst kim ko lej ność sy lab w nich
wy stę pu ją cych.

– Wy ko ny wa nie po le ceń po le ga ją cych na po rów -

ny wa niu gło sek i wy ra zów, ró żni co wa nie gło -
sek opo zy cyj nych we dług J. Sty cze k

7

oraz B. Ka -

i

8

, np. roz

dzie la nie ob

raz ków, któ

rych na

zwy

za czy na ją się ró żny mi gło ska mi.

– Test od twa rza nia struk tur ryt micz nych M. Stam ba k

9

.

– Za da nia ba da ją ce ana li zę i syn te zę słu cho wą za -

war te w ma te ria łach do ty czą cych ba da nia doj -
rza ło ści szkol nej, np. A. Sze miń skie j

10

, B. Wil -

goc kiej -Oko ń

11

.

Jak wspo ma gać ana li zę
i syn te zę słu cho wą sze ścio lat ka?

Wcze sne od

dzia ły wa nia sty

mu lu ją ce w za

kre sie

funk cji słu cho wych za sad ni czo wpły wa ją na na ukę
czy ta nia i pi sa nia. Stwier dze nie prze ja wów opóź nień
w roz wo ju mo wy, błę dów wy mo wy lub in nych ob ja -
wów trud no ści w za kre sie ana li zy i syn te zy słu cho wej
u dzie ci, któ re ukoń czy ły 5 lat, po win ny skło nić na -
uczy ciel kę do wpro wa dze nia od po wied nich ćwi czeń
obok dal sze go sto so wa nia tej sty mu la cji

12

. Za ba wy te

po win ny być cie ka we i wy zwa la ją ce za in te re so wa nie,
gdyż zmu

sza ją sze

ścio let nie dziec

ko do ogrom

ne go

wy sił ku. Z te

go też wzglę

du ćwi

cze nia kształ

tu ją ce

per cep cję słu cho wą nie po win ny trwać dłu żej niż 10
mi nut, jed na kże po win ny od by wać się co naj mniej
trzy ra zy w ty go dniu. Mo gą to być za ję cia spe cjal nie
za pla no wa ne lub włą czo ne w pro gram in nych.

6

-latek

w szkole

30

Ż y c i e S z ko ły n r 1 / 2 0 1 2

5

H. Ski biń ska, Pra ca ko rek cyj no -kom pen sa cyj na z dzieć mi z trud no ścia mi w czy ta niu i pi sa niu, Byd goszcz 1996, s. 14.

6

Por.: H. Ski biń ska, Pra ca ko rek cyj no -kom pen sa cyj na z dzieć mi…, dz. cyt., s. 15−20; M. Bog da no wicz, Psy cho lo gia kli nicz na dziec ka

w wie ku przed szkol nym

, War sza wa 1985, s. 153−156.

7

J. Sty czek, Ba da nie i kształ ce nie słu chu fo ne ma tycz ne go, War sza wa 1982.

8

B. Ka ja, Za rys te ra pii dziec ka, Byd goszcz 1995.

9

R. Zaz zo, Me to dy psy cho lo gicz ne go ba da nia dziec ka, War sza wa 1974, s. 231−249.

10

A. Sze miń ska, Za pi sy do kla sy pierw szej, War sza wa 1973.

11

B. Wil goc ka -Okoń, Go to wość szkol na dzie ci sze ścio let nich, War sza wa 2003.

12

H. Nar tow ska, Ró żni ce in dy wi du al ne czy za bu rze nia roz wo ju dziec ka przed szkol ne go, War sza wa 1980, s. 240.

31

Ż y c i e S z ko ły n r 1 / 2 0 1 2

Za ba wy i ćwi cze nia przy go to wu ją ce
do ćwi czeń słu chu mow ne go,
fo ne ma tycz ne go i słu chu fo ne mo we go

13

Ćwi cze nia wra żli wo ści słu cho wej i ró żni co wa -

nie dźwię

ków nie

wcho dzą cych w skład mo

wy

ludz kiej − uczą kon cen tro wa nia uwa gi na sy gna łach
słu cho wych, iden ty fi ko wa nia, ró żni co wa nia i wstęp -
ne go ana li zo wa nia te go, co dziec ko sły szy:

n

Roz po zna wa nie dźwię ków na tu ral nych – wy słu -
chi wa nie, ró

żni co wa nie, roz

po zna wa nie i prze

li -

cza nie ró żnych od gło sów, szme rów po cho dzą cych
z bli ższe go i dal sze go oto cze nia.

n

Wy słu chi wa nie, iden

ty fi ko wa nie, na

zy wa nie

dźwię ków ce lo wo wy two rzo nych, za pa mię ty wa -
nie se

kwen cji ich wy

stę po wa nia, prze

li cza nie,

od twa rza nie za po

mo cą umow

nych zna

ków −

dźwię ki przy ro dy, dźwię ki z uli cy, dźwię ki zwią za -
ne z ró

żny mi czyn

no ścia mi (stu

ka nie, pu

ka nie,

ude rze nie, po

cie ra nie, prze

le wa nie), dźwię

ki ró

-

żnych in stru men tów mu zycz nych, roz po zna wa nie
i od twa rza nie te go sa me go dźwię ku wśród in nych,
po rów ny wa nie sły

sza nych dźwię

ków (roz

po zna -

wa nie cią gło ści, wy so ko ści dźwię ków, od ró żnia nie
na tę że nia sły

sza ne go dźwię

ku), re

ago wa nie na

okre śle nia słow ne, roz po zna wa nie i na śla do wa nie
osób po gło sie.

Ćwi cze nia ryt mi zu ją ce − ma ją na ce lu do sko na le -

nie ogól nej mo to ry ki, po czu cia ryt mu, li kwi do wa nie
nie zbor no ści ru cho wej:

n

Roz po zna wa nie, okre śla nie, od zwier cie dla nie cha -
rak te ru sły sza nej mu zy ki, od twa rza nie przez dziec -
ko pro po no wa ne go ryt mu (wy stu ki wa nie, za pi sy -
wa nie za po mo cą kloc ków, umow nych sym bo li).

n

Od twa rza nie ukła dów prze strzen nych struk tu ra mi
cza so wy mi (wy

ko rzy sta nie pro

gra mu „Klucz do

ucze nia się”

14

), ko ja rze nie i wy szu ki wa nie sły sza -

nych lub ob

ser wo wa nych struk

tur wzro

ko wych

bądź słu cho wych.

n

Za ba wy ru

cho we i ru

cho wo -słu cho we pro

po no -

wa ne w Me to dzie Do bre go Star tu M. Bog da no -
wicz: ćwi cze nia ru cho we do mu zy ki, ilu stro wa nie
ru chem tre

ści pio

sen ki, wy

stu ki wa nie ryt

mu

na wa łecz kach i wo recz ka ch

15

.

Ćwi cze nia roz wi ja ją ce mo wę, my śle nie i wzbo -

ga ca ją ce słow nik:

n

Ćwi cze nia mię śni na rzą dów mo wy.

n

Ćwi cze nia od de cho we.

n

Ćwi cze nia gło so we.

n

Ćwi cze nia wy ra zi ste go i ci che go wy po wia da nia się.

n

Roz sze rza nie za

so bu słow

nic twa (gru

po wa nie

przed mio tów, ob raz ków we dług po jęć, sto so wa -
nie przy miot ni ków).

n

Słu cha nie opo wia dań, ba jek, do bie ra nie ele men -
tów ilu stra cji do sły sza nej baj ki – wy ko rzy sta nie
„Klu cza do ucze nia się”

16

.

n

Za ba wy i ćwi cze nia flek syj ne − przy pad ki, ro dza -
je, for my.

n

Za ba wy słow ne wdra ża ją ce do sto so wa nia pra wi -
dło wych kon struk cji skła dnio wych.

13

Za pro po no wa ny po dział ćwi czeń po cho dzi z ksią żek: A. Fran czyk, K. Kra jew ska, Pro gram psy cho sty mu la cji dzie ci w wie ku przed szkol -

nym z de fi cy ta mi i za bu rze nia mi roz wo ju

, Kra ków 2002, s. 97–105, 132−142; A. Fran czyk, K. Kra jew ska, Skar biec na uczy cie la te ra peu ty,

Kra ków 2006, s. 164−166, 188–191.

14

Cie ka we pro po zy cje w tym za kre sie po da je G. Do lya w po zy cji: Klucz do ucze nia się. Tech no lo gia roz wo ju dziec ka, Key to Le ar ning Pol -

ska 2007, s. 94.

15

Wer sje i pro gra my Me to dy Do bre go Star tu: 1. Ła twe wzo ry i pio sen ki (dla dzie ci od 2 do 5 r.ż.). 2. Wzo ry li te ro po dob ne i pio sen -

ki/wier szy ki (dla dzie ci od 5 do 7 r.ż.). 3. Li te ry/cy fry i pio sen ki/wier szy ki (dla dzie ci 6−10-let nich).

16

Przy kład mo de lo wa nia ki ne ste tycz ne go baj ki − „Te atr sym bo li” przed sta wia G. Do lya w po zy cji: Klucz do ucze nia się…, dz. cyt. s. 83−90.

Rys. 1. Hi sto ryj ka „Dzień Ali”

Źró dło: E. Wasz kie wicz, Pra cu ję z sze ścio lat kiem. Po rad nik dla na uczy cie la
i ro dzi ców

, War sza wa 1996, s. 69

Rys. 2. Wyróżnianie głosek w nagłosie według E. Waszkiewicz

Źró dło: E. Wasz kie wicz, Pra cu ję z sze ścio lat kiem. Po rad nik dla na uczy cie la
i ro dzi ców

, War sza wa 1996, s. 41

n

Ćwi cze nia i za ba wy roz wi ja ją ce lo gicz ne my śle nie −
okre śla nie ko

lej no ści wy

ko ny wa nych czyn

no ści

w osią gnię ciu ce lu pod czas za ba wy, do strze ga nie zmian
od wra cal nych i nie od wra cal nych, ukła da nie pro stych
cią gów lo

gicz no -ryt micz nych, okre

śla nie ko

lej no ści

zda rzeń w hi

sto ryj kach słow

no -ob raz ko wych, baj

ki

z pro stym mo ra łem, słu chanie zdań praw dzi wych i fał -
szy wych (Rys. 1).

n

Roz wi ja nie umie

jęt no ści słu

cha nia ze zro

zu mie -

niem (ro zu mie nie po le ceń, za dań słow nych).

Ćwi cze nia roz wi ja ją ce słuch fo ne ma tycz ny oraz

ana li zę i syn te zę słu cho wą:

n

Wy od ręb nia nie zdań w mo wie – od zwier cie dla -
nie za po mo cą struk tur prze strzen nych ilo ści wy -
po wie dzia nych zdań.

n

Wy od ręb nia nie wy ra zów w zda niu – opi sy wa nie
ilu stra cji zda

nia mi dwu

wy ra zo wy mi, roz

wi ja nie

zdań, zwięk

sza nie licz

by wy

ra zów w zda

niu

i okre śla nie ich licz by i miej sca w zda niu, two rze -
nie zdań z wy ra zów po da nych przez na uczy cie la,
uzu peł nia nie zdań bra ku ją cym wy ra zem.

n

Ana li za i syn te za sy la bo wa:
– dzie le nie i sca la nie wy ra zów z sy lab − po cząt ko -

wo sy la by otwar te, w na stęp nej ko lej no ści za -
mknię te i ze zbit ka mi spół gło sko wy mi, śpie wa -
nie pio se nek z wy ró żnia niem sy lab;

– ukła da nie mo

de lu sy

la bo we go, li

cze nie sy

lab,

po rów ny wa nie licz by sy lab w wy ra zach;

– two rze nie wy

ra zów roz

po czy na ją cych się od

po da nej sy la by;

– wy szu ki wa nie wy ra zów koń czą cych się da ną sy la bą;
– roz po zna wa nie w wy

ra zie okre

ślo nej sy

la by

i usta la nie miej sca jej po ło że nia;

– szta fe ty sy la bo we, sy la bo we do mi na, tań czą ce

sy la by

17

.

6

-latek

w szkole

32

Ż y c i e S z ko ły n r 1 / 2 0 1 2

Rys. 3. Pa ra wa ni ki z sa mo gło ska mi

Źró dło: T. Da nie le wicz, E. Han ter, A. Koź miń ska, J. Ma gnu ska, Te ra pia uspo -
ka ja ją ca i roz wi ja ją ca dla dzie ci. Po mo ce dy dak tycz ne do na uki czy ta nia i pi -
sa nia

, Kiel ce 2010, s. 52

Rys. 5. Two rze nie wy ra zów z gło sek wska za nych na ob raz kach

Cie ka we pro po zy cje za war te są w ksią żce: E. Ku ja wa, M. Ku rzy na, Re edu ka -
cja dzie ci z trud no ścia mi w czy ta niu i pi sa niu. Me to da 18 struk tur wy ra zo -
wych. Ze

sta wy do ćwi

czeń ana

li zy i syn

te zy słu

cho wej

, War

sza wa 1996,

struk tu ra III

Rys. 6. Czy ta nie glo bal ne

Rys. 7. Wi

zu ali za cja sa

mo gło sek

wy ra żeń dźwię ko na śla dow czych

Rys. 4. Wska zy wa nie gło sek w wy gło sie

Źró dło: E. Wasz kie wicz, Pra cu ję z sze ścio lat kiem. Po rad nik dla na uczy cie la
i ro dzi ców

, War sza wa 1996, s. 47

17

Wy mie nio ne za ba wy opi sa ne są w ksią żce: E. Wasz kie wicz, Pra cu ję z sze ścio lat kiem…, dz. cyt., s. 66−68.

33

Ż y c i e S z ko ły n r 1 / 2 0 1 2

n

Ana li za i syn te za gło sko wa:
– ćwi cze nia po

le ga ją ce na po

wta rza niu za na

-

uczy ciel ką po je dyn czych gło sek;

– roz po zna wa nie i wy

od ręb nia nie gło

sek w na

-

gło sie (po

cząt ko wo sa

mo gło ski na po

cząt ku

wy ra zu, na stęp nie spół gło ski)

18

(Rys. 2);

– gru po wa nie wy

ra zów roz

po czy na ją cych się

okre ślo ną gło ską, wy my śla nie wy ra zów za czy -
na ją cych się okre ślo ną gło ską (Rys. 3);

– roz po zna wa nie i wska zy wa nie ostat niej gło ski (po -

cząt ko wo spół gło ski na koń cu wy ra zu, na stęp nie sa -
mo gło ski na koń cu wy ra zu), gru po wa nie ob raz ków,
któ rych na zwy koń czą się tą sa mą gło ską (Rys. 4);

– łą cze nie w pa ry ob raz ków, któ rych na zwy łą czą

się zbie giem gło sek – szta fe ta gło sko wa;

– roz po zna wa nie gło

sek w wy

ra zach jed

no sy la -

bo wych, ko lej nych sy la bach wy ra zów wie lo sy -
la bo wych (po cząt ko wo skła da ją cych się z sy lab
otwar tych, na

stęp nie sy

lab za

mknię tych i ze

zbit ka mi spół gło sko wy mi);

– za ba wy z syn te zą, two rze nie wy ra zów po sia da ją -

cych da ną gło skę w okre ślo nym miej scu (Rys. 5);

– ukła da nie mo de lu gra ficz ne go wy ra zu, w któ -

rym okre ślo ne jest miej sce sa mo gło ski i spół -
gło ski oraz licz ba gło sek w wy ra zie;

– ró żni co wa nie gło sek opo zy cyj ny ch

19

;

– roz po zna wa nie gło ski po wta rza ją cej się w wy -

ra zie;

– wy kry wa nie ró żnic w wy ra zach, two rze nie no -

wych wy ra zów po przez do da wa nie lub po mi ja -
nie gło sek.

Ćwi cze nia w czy ta niu:

n

Wcze sna na uka czy ta nia uwzględ nia ją ca sty mu la -
cje pra wo - i le wo pół ku lo we

20

(Rys. 6 i 7).

n

Two rze nie sy lab po przez łą cze nie spół gło sek z sa mo -
gło ska mi, sa mo gło sek ze spół gło ska mi (Rys. 8 i 9).

n

Ukła da nie pod pi sów pod ob raz ka mi.

n

Czy ta nie sy

lab i two

rze nie no

wych wy

ra zów za

po mo cą re bu sów (Rys. 10).

n

Prze su wacz ki sy la bo we, lo te ryj ki, szta fe ty sy la bo -
we

21

, ukła dan ki, uzu peł nian ki, prze sta wian ki sy -

la bo we.

18

Ze staw wy ra zów, któ rych mo żna użyć pod czas ćwi czeń z sa mo gło ska mi, jest za war ty w ksią żce: T. Da nie le wicz, E. Han ter, A. Koź -

miń ska, J. Ma gnu ska, Te ra pia uspo ka ja ją ca i roz wi ja ją ca dla dzie ci. Po mo ce dy dak tycz ne do na uki czy ta nia i pi sa nia, Kiel ce 2010, s. 44–49.

19

Ze staw słów do ćwi cze nia ró żni co wa nia opo zy cji fo no lo gicz nych przed sta wio no w ksią żce: J. Cie szyń ska, M. Ko ren do, Wcze sna in -

ter wen cja te ra peu tycz na. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do szóstego roku życia,

Kraków 2007, s. 155.

20

Szcze gól nie in te re su ją cą pro po zy cję w tym za kre sie sta no wi se ria J. Cie szyń skiej, Ko cham uczyć czy tać, Kra ków 2006. Pod czas sto so -

wa nia me to dy na uczy cie le wraz z dzieć mi prze cho dzą za pro po no wa ne przez J. Cie szyń ską ko lej ne eta py: Etap I − od sa mo gło sek pry -
mar nych do sy la by otwar tej; Etap II − od sy la by otwar tej do pierws zych wy ra zów; Etap III − czy ta nie sy lab za mknię tych; Etap IV − czy -
ta nie no wych sy lab otwar tych i za mknię tych; Etap V − sa mo dziel ne czy ta nie tek stów.

21

E. Kujawa, M. Kurzyna, Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Metoda 18 struktur wyrazowych. Zestawy do ćwiczeń

analizy i syntezy słuchowej,

Warszawa 1996, struktura III.

Rys. 9. Ksią żecz ki sy la bo we – sy la by
otwar te do ukła da nia sy lab pro stych

Źró dło: T. Da

nie le wicz, E. Han

ter,

A. Koź miń ska, J. Ma gnu ska, Te ra pia
uspo ka ja ją ca i roz wi ja ją ca dla dzie ci.
Po mo ce dy dak tycz ne do na uki czy ta -
nia i pi sa nia

, Kiel ce 2010, s. 59

Rys. 8. Ta bli ce zbior cze
– sy la by otwar te

Źró dło: T. Da nie le wicz,
E. Han ter, A. Koź miń -
ska, J. Ma gnu ska, Te ra -
pia uspo

ka ja ją ca i roz

-

wi ja ją ca dla dzie

ci.

Po mo ce dy dak tycz ne do
na uki czy

ta nia i pi

sa -

nia

, Kiel ce 2010, s. 60

Rys. 10. Ła twe re bu sy sy la bo we

Źró dło: H. Ski biń ska, Pra ca ko rek cyj no -kom pen sa cyj na z dzieć mi z trud no -
ścia mi w czy ta niu i pi sa niu

, Byd goszcz 1996, s 31

Or ga ni zu jąc ćwi

cze nia wspo

ma ga ją ce roz

wój słu

-

chu fo ne ma tycz ne go dziec ka sze ścio let nie go, do sko na -
li my umie jęt no ści roz po zna wa nia przez dziec ko wy -
ma wia nych wy ra zów, sy lab, gło sek. Głów nym ce lem
tych ćwi

czeń jest do

pro wa dze nie do wy

od ręb nie nia

po je dyn czych dźwię ków ze zło żo nej struk tu ry, do ich
pra wi dło we go roz ró żnia nia i sca la nia przez dziec ko

22

.

Ćwi cze nia słu chu fo ne tycz ne go:

n

Ćwi cze nia z za kre su ró żni co wa nia cza su trwa nia
dźwię ków mo

wy – od

zwier cie dla nie za po

mo cą

dłu gich i krót kich sznur ków cza su wy po wia da nia
sa mo gło ski lub spół gło ski, sa mo dziel ne pró by wy -
twa rza nia dźwię ków dłu gich lub krót kich.

n

Ćwi cze nia tem pa wy po wie dzi.

n

Ćwi cze nia ak cen tu wy po wie dzi.

n

Ćwi cze nia in to na cji wy po wie dzi.

Ćwi cze nia pa mię ci słu cho wej:

n

Od twa rza nie ukła du sły sza nych dźwię ków – od -
twa rza nie, na zy wa nie usły sza nych gło sów, wy szu -

ki wa nie ob raz ków we dług wska za nej ko lej no ści,
za pa mię ty wa nie se kwen cji.

Ćwi cze nia do sko na lą ce wy po wie dzi dzie ci:

n

Ćwi cze nia w sto so wa niu pra wi dło wych form flek -
syj nych, gry ję zy ko we

23

.

n

Ćwi cze nia w sto so wa niu pra wi dło wych form skła -
dnio wych.

n

Wzbo ga ca nie mo wy wy ra za mi wy ra ża ją cy mi sto su -
nek mię dzy przed mio ta mi, czyn no ścia mi, ce cha mi.
Sty mu la cja roz

wo ju ana

li za to ra słu

cho we go to za

-

gad nie nie, któ

re mu na

le ży po

świę cić wie

le miej

sca

i uwa gi. Szcze gól na ro la przy pa da w tym wzglę dzie na -
uczy cie lo wi, gdyż w więk szo ści przy pad ków ro dzi ce nie
zda ją so bie spra wy z fak tu, ja kim jest do mi nu ją ca ro la
funk cji słu cho wej w na uce czy ta nia i pi sa nia. W wie -
ku 6 lat dziec ko po win no opa no wać więk szość za dań
do ty czą cych zwłasz cza słu chu fo ne ma tycz ne go. Ro dzi ce
za uwa ża ją ten pro blem w mo men cie, kie dy za czy na ją
się pro ble my z czy ta niem. Wów czas wra ca się wła śnie
do ćwi czeń funk cji ana li za to ra słu cho we go.

n

6

-latek

w szkole

34

Ż y c i e S z ko ły n r 1 / 2 0 1 2

22

H. Nar tow ska, Ró żni ce in dy wi du al ne czy za bu rze nia…, dz. cyt., s. 242.

23

Cie ka we pro po zy cje gier ję zy ko wych do ty czą cych two rze nia cza sow ni ków, rze czow ni ków i przy miot ni ków przed sta wio no w ksią żce:

J. Cie szyń ska, M. Ko ren do, Wcze sna in ter wen cja te ra peu tycz na…, dz. cyt., s. 153−154.

MIESIĘCZNIKI

DWUMIESIĘCZNIKI

PRE NU ME RA TA 2012

II. PRENUMERATA DOSTARCZANA PRZEZ FIRMY

KOLPORTERSKIE:

1. RUCH SA – Zamówienia drogą elektroniczną:

www.prenumerata.ruch.com.pl

Termin przyjmowania wpłat na prenumeratę krajową do 5. dnia
każdego miesiąca poprzedzającego okres rozpoczęcia prenumeraty.

2. GARMOND PRESS –

www.garmondpress.pl

,

tel. [phone]

3. KOLPORTER S.A. – Prenumeratę instytucjonalną można zamawiać

w oddziałach firmy Kolporter S.A. na terenie całego kraju.
Informacje pod numerem infolinii 801 205 555 lub na stronie
internetowej http://dp.kolporter.com.pl/

III. PRENUMERATA DOSTARCZANA PRZEZ POCZTĘ POLSKĄ:

4. Zamówienia we wszystkich urzędach pocztowych lub

u listonoszy. Zamówienia drogą elektroniczną
–

www.poczta-polska.pl/prenumerata

. Infolinia: 801 333 444.

IV. PRENUMERATA ZAMAWIANA PRZEZ INTERNET

–

www.kiosk24.pl.

katalog Edukacja, oświata.

V. SPRZEDAŻ NUMERÓW ARCHIWALNYCH z 2011 r. za pośred-

nictwem Wydawcy pod adresem:

[e-mail]

.

Wydania z lat 2010 i 2009 są dostępne wyłącznie w wersji
elektronicznej za pośrednictwem Wydawcy www.raabe.com.pl.

Liczba wydań

w 2012 r.

(I i II półrocze)

Tytuł czasopisma

Cena 1 wyd.

w 2012

(w tym 5% VAT)

Prenumerata

roczna 2012

(w tym 5% VAT)

Prenumerata

na I półrocze 2012

(w tym 5% VAT)

11 (6+5)

Matematyka

15,50

170,50

93,00

Polonistyka

15,50

170,50

93,00

Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne

18,50

203,50

111,00

Wychowanie w Przedszkolu

17,50

192,50

105,00

Życie Szkoły dla klas 1–3

16,50

181,50

99,00

6 (3+3)

Biblioteka. Szkolne Centrum Informacji

18,50

111,00

55,50

Biologia w Szkole

Chemia w Szkole

Fizyka w Szkole

Geografia w Szkole

Polski w Praktyce

Wiadomości Historyczne

Emocje

– czasopismo wychowawców,

pedagogów i psychologów oraz rodziców

9,90

59,40

29,70

Język Niemiecki

22,50

135,00

67,50

I. PRENUMERATA ZA POŚREDNICTWEM WYDAWCY

Zamawiając roczną prenumeratę czasopism za pośrednictwem Wydawcy, otrzymują Państwo promocyjny rabat od ceny czasopisma w wysokości 5%.
Prenumeratę za pośrednictwem Wydawcy można zamówić:

n

przez Internet, zakładka „Prenumerata” na stronie www.edupress.pl;

n

e-mailem: [e-mail];

n

telefonicznie, pod numerem (22) 244 84 78;

n

faksem, z dopiskiem „Prenumerata”, fax: [phone];

n

listownie, pod adresem: Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o. Wola Plaza, ul. Młynarska 8/12, 01-194 Warszawa

edupress.pl Kiosk24.pl raabe.com.pl

Zamów prenumeratę przez Internet