GENEZA, STRUKTURA,

I ROLA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

ORGANIZACJI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

2

W czasie trwania II wojny światowej doszło do kolejnych spotkań Wielkiej Trójki

(USA, Wielkiej Brytanii, ZSRR), podczas których ustalono, bazując na Karcie Atlantyckiej z
14 VIII 1941, że istnieje potrzeba powołania powszechnej organizacji w celu pokojowego
rozwiązywania konfliktów. Zasady Karty Atlantyckiej uznane zostały w Deklaracji Narodów
Zjednoczonych podpisanej 1 I 1942 przez 26 państw.

Kolejne etapy tworzenia organizacji to konferencje: moskiewska, teherańska, w

Dumbarton Oaks, w Jałcie oraz założycielska w San Francisco. Konferencja w San Francisco,
będąca ostatnim etapem tworzenia ONZ, rozpoczęła się 25 IV 1945 i zakończyła po dwóch
miesiącach obrad podpisaniem 26 czerwca Karty Narodów Zjednoczonych. Brało w niej
udział 50 delegacji państw będących jej założycielami, 51 państwem-założycielem była
Polska, która nie wzięła udziału w konferencji (podpisała Kartę Narodów Zjednoczonych 15
X 1945, a dokumenty ratyfikacyjne złożyła po 11 dniach). Karta Narodów Zjednoczonych,
będąca statutem Organizacji Narodów Zjednoczonych weszła w życie 24 X 1945 roku i tą
datę przyjmuję się za początek działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Organizacja Narodów Zjednoczonych została utworzona w celu:

•

utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i
pokojowych wysiłków,

•

rozwijania przyjaznych stosunków między narodami na zasadach ich samostanowienia i
równouprawnienia,

•

rozwiązywania

konkretnych

problemów

międzynarodowych

(gospodarczych,

społecznych, kulturalnych i innych) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz
uznania równości ras, płci, języka i wyznań,

•

stanowienia ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.

Struktura ONZ

ONZ należy do organizacji uniwersalnych, to znaczy takich, które są otwarte dla

wszystkich państw i dlatego jest międzynarodową strukturą o największym zasięgu. Jest
organizacją międzynarodową, powszechną o charakterze uniwersalnym, mającą najszerszy
zakres działania ze wszystkich organizacji międzyrządowych. Członkami organizacji są
wyłącznie państwa.

Podstawową prawną funkcjonowania ONZ jest Karta Narodów Zjednoczonych. Jest ona
wielostronną umową międzynarodową warunkowo otwartą dla innych państw. ONZ jest
podmiotem prawa międzynarodowego przysługują jej immunitety i przywileje regulowane
przez konwencje oraz umowy dwustronne podpisane z USA oraz Szwajcarią. Siedzibą ONZ
jest Nowy Jork

Zasady działania ONZ opierają się na następujących założeniach:

•

suwerenna równość (wszystkie państwa są równe i suwerenne)

•

nieinterwencji (zakaz interwencji jednego państwa w wewnętrzne sprawy innego
państwa. Zakaz ten dotyczy również ONZ, która ma zakazane interweniowanie w
sprawach należących do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa)

•

wykonywania zobowiązań międzynarodowych (państwa zobowiązują się że będą
wykonywać zobowiązania przyjęte zgodnie z duchem Karty)

3

•

pokojowe załatwianie sporów (wszyscy członkowie ONZ są zobowiązani do
załatwiania sporów międzynarodowych takimi środkami, aby nie dopuścić do
zagrożenia pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego)

•

wyrzeczenie się siły (państwa zobowiązały się do wyrzeczenia się groźby lub użycia
siły we wzajemnych stosunkach)

•

bezpieczeństwo zbiorowe (wszyscy członkowie okażą organizacji wszelką pomoc w
każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą)

Karta ONZ wyróżnia dwa rodzaje członkostwa. Do pierwszej grupy, czyli członków

pierwotnych należą państwa, które uczestniczyły w konferencji założycielskiej oraz podpisały
i ratyfikowały kartę ONZ

Nowi członkowie są przyjmowani przez Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady

Bezpieczeństwa. Państwa kandydujące na członków organizacji muszą spełniać określone
warunki zapisane w Karcie NZ:

•

miłować pokój

•

przyjąć zobowiązania określone w Karcie NZ

•

posiadać zdolność oraz być zdecydowanym do wykonania zadań zawartych w Karcie

Budżet ONZ jest finansowany ze składek członkowskich ustalonych procentowo na

podstawie wskaźników ekonomicznych. Najwyższą składkę płacą Stany zjednoczone
Ameryki (25 %) natomiast najniższą 88 państw słabo rozwiniętych (LDC)

Karta Narodów Zjednoczonych określa cele organizacji w art. 1. Podstawowym celem

ONZ jest zapewnienie trwałego pokoju i bezpieczeństwa drogą stosowania skutecznych
ś

rodków zbiorowych dla zapobieżenia zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienie aktów

agresji oraz przez załatwianie sporów zagrażających bezpieczeństwu międzynarodowemu
zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego.

ONZ rozwija działalność prewencyjna za pomocą misji i operacji pokojowych. ONZ

działa również na polu rozbrojenia. Rozwijane są również przyjazne stosunki między
państwami, ponieważ współpraca polityczna służy umacnianiu pokoju i bezpieczeństwa
międzynarodowego.

Organizacja stawia sobie również za cel popieranie rozwoju współpracy

międzynarodowej w dziedzinie gospodarczej społecznej, kulturalnej i humanitarnej. Cele te są
realizowane poprzez wspieranie państw słabo rozwiniętych i tych rozwijających się. Pod
auspicjami ONZ prowadzone są badania oraz przygotowywane długofalowe programy
pomocy. Programy te wyrażają wspólne stanowisko państw członkowskich na temat
zwalczania zjawisk społecznie niepożądanych tj. (bezrobocie, niedożywienie, choroby,
zanieczyszczenie środowiska), stanowiąc propozycję ich rozwiązania. Najczęściej obejmują
one przekazywanie wiedzy, technologii, materiałów, wysyłanie i kształcenie specjalistów
krajowych. Pomoc organizują agencje NZ tj. biura, programy, fundusze, należą do nich
UNDP, UNEP, UNICEF, WFP.

Jednym z podstawowych celów NZ jest ochrona praw człowieka. W tym celu

prowadzone są:

•

prace normotwórcze - przygotowywanie umów dotyczących ochrony praw człowieka

•

działania kontrolne i obserwacyjne

4

Podstawę struktury organizacyjnej ONZ stanowią następujące organy:

1) Zgromadzenie Ogólne, będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde

państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w
sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe,
budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych). Obraduje
podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez
Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa
zwoływana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju
ś

wiatowego.

2) Rada Bezpieczeństwa, którą tworzy pięciu członków stałych: Chiny, Francja,

Wielka Brytania, USA i ZSRR (obecnie Rosja reprezentująca Wspólnotę Niepodległych
Państw) oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i
Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). W 1995 członkiem została wybrana Polska.
Członkowie stali dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. W sprawach
proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością, a w sprawach merytorycznych
większością 9 głosów. Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą:
wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje co do użycia
sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są
przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem
systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.

3) Sekretariat, którym kieruje Sekretarz Generalny. Wybierany jest na kadencję

pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Funkcję tę pełnili
kolejno: T.H. Lie (1946-1952), D. Hammarskjöld (1953-1961), U Thant (1961-1971), K.
Waldheim (1972-1981), J. Pérez de Cuéllar (1982-1991), B. Butrus Ghali (1992-1996), K.
Annan (od 1997). Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ
i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji.

4) Rada Gospodarczo-Społeczna, w której skład wchodzi 54 członków wybieranych

na 3 lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 członków. Debatuje ona nad sprawami
ekonomicznymi i społecznymi, m.in. w sprawie poszanowania praw mniejszości czy
narkotyków.

5) Rada Powiernicza, której rola wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości

terytoriów powierniczych.

6) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, powołany do

rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów.

Najważniejsze osiągnięcia Organizacji Narodów Zjednoczonych

Poniżej zamieszczono wybrane, najważniejsze sukcesy ONZ:

1. Podtrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa - UN przeprowadziło 42 operacje

pokojowe i obserwacyjne, przywracając spokój i umożliwiając proces negocjacji, chroniąc w
ten sposób miliony osób od stania się ofiarami konfliktów zbrojnych. W tej chwili jest 16
aktywnie działających operacji pokojowych.

2. Tworzenie pokoju - od 1945 roku UN wspierała negocjacje 172 pokojowych umów,

które zakończyły regionalne konflikty. Niedawnym przypadkiem takiego działania było
zakończenie wojny Iracko - Irańskiej i wycofanie jednostek wojskowych Radzieckich z
Afganistanu, a także koniec wojny domowej w Salwadorze.

5

3. Promocja demokracji - UN umożliwiła udział w wolnych i uczciwych wyborach w

45 krajach między innymi w Kambodży, Namibii, Salwadorze, Erytrei, Mozambiku,
Nikaragui i Południowej Afryce. Działania UN polegały na doradzaniu w wyborach,
obecności i monitorowaniu ich rezultatów.

4. Promocja rozwoju - UN poświęcają wiele uwagi i środków promocji rozwoju

umiejętności i potencjału ludzkiego. Roczny system rozdziału środków zawiera pożyczki i
granty o sumie przekraczającej 10 mld $. UNDP blisko współpracując z 170 członkami
organizacji i innymi agendami UN, przygotowuje i wdraża projekty dotyczące rolnictwa,
edukacji i środowiska. Finansuje 5000 projektów o budżecie 1.3 mld $. Czołową instytucją
mobilizującą pomoc dla państw słabo rozwiniętych, jest Bank Światowy, który sam od 1946
roku na ten cel przeznaczył 333 mld $. Dodatkowo UNICEF wydatkuje rokrocznie więcej niż
800 mln $, przede wszystkim na szczepienia, opiekę medyczną, żywienie i podstawową
edukację.

5. Promocja prawa człowieka - od przyjęcia "Powszechnej deklaracji praw człowieka"

w 1948 roku, UN pomogła w ustanowieniu dziesiątków obszernych porozumień dotyczących
politycznych, cywilnych, społecznych i kulturalnych praw. Śledząc indywidualne skargi na
naruszenia praw człowieka, Komisja Praw Człowieka UN zwraca uwagę światowej opinii
publicznej na przypadki tortur, zniknięć, arbitralnego zatrzymywania, wywierając presję na
rządy.

6. Ochrona środowiska naturalnego - UN odegrała znacząca rolę w przygotowaniu

globalnego programu ochrony środowiska. Na "Szczycie Ziemi", Konferencji UN na temat
ś

rodowiska i rozwoju, która miała miejsce 1992 roku w Rio Janeiro, przyjęto traktaty o bio -

różnorodności i zmianach klimatu. Wszystkie kraje przyjęły "Agendę 21" projekt mający
zmienić filozofię rozwoju krajów, która ma się opierać na samo podtrzymującym się rozwoju
- zwanym również eko - rozwojem.

7. Przeciwdziałanie rozpowszechnianiu broni atomowej - UN poprzez Międzynarodową

Agencje Energii Atomowej pomaga minimalizować zagrożenie wojny nuklearnej poprzez
inspekcje reaktorów atomowych w przeszło 90 krajach celem upewnienia się, że nie służą one
także celom militarnym.

8. Promocja własnych rządów i niezależności - UN odegrało znaczącą rolę w

doprowadzeniu do niezależności krajów, które teraz są jej członkami

9. Zaproponowanie prawnych uregulowań dotyczących najbardziej dyskusyjnych

zagadnień prawa - poprzez orzeczenia i opinie doradcze Międzynarodowy Trybunał
Sprawiedliwości pomógł uregulować zagadnienia związane z problemem terroryzmu,
stosunków dyplomatycznych, prawa azylu, prawa wolnego przepływu, praw ekonomicznych,
a także wiele innych.

10. Wzmocnić prawo międzynarodowe - dzięki działaniom UN udało się ustanowić

przeszło 300 traktatów, które regulują stosunki w wielu dziedzinach życia od praw człowieka
do wykorzystania przestrzeni kosmicznej.

11. Zakończenie apartheidu w Republice Południowej Afryki - poprzez zastosowanie

ś

rodków od embarga na broń do Konwencji przeciw segregacji rasowej w sporcie, UN

odegrały kluczową rolę w upadku systemu apartheidu, który Sekretarz Zgromadzenia
Generalnego nazwał "przestępstwem przeciw ludzkości". W kwietniu 1994 roku odbyły się
wolne wybory mogli uczestniczyć wszyscy Południowi Afrykańczycy na równych prawach.
Doprowadziły one do ustanowienia rządu większościowego.

12. Dostarczanie pomocy humanitarnej ofiarom konfliktów - więcej niż 30 milionów

uciekinierów uciekło przed wojną, głodem, prześladowaniami otrzymują oni pomoc od

6

Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców od 1951 roku. Wysiłki na rzecz uchodźców były
również podejmowane przez inne agendy ONZ. W tej chwili jest 19 milionów uchodźców,
przede wszystkim kobiet, dzieci, którzy korzystają z pomocy żywnościowej, schronienia, a
także pomocy medycznej, edukacji i pomocy w repatryjacji.

13. Pomoc dla Palestyńskich uchodźców - od 1950 roku UNRWA podtrzymywała 4

generacje Palestyńczyków poprzez bezpłatną edukację, podstawową opiekę medyczną,
pomoc zapomogową i podstawową opiekę socjalną. W tej chwili 2.9 milion uchodźców
korzysta z pomocy UNRWA na Bliskim Wschodzie.

14. Złagodzenie chronicznego głodu i biedy na obszarach wiejskich - IFAD - rozwinęła

system dostarczania kredytów, często małych sum dla najbiedniejszych i najbardziej
zmarginelizowanych grup. Z tych możliwości skorzystało 230 milionów ludzi w blisko 100
rozwijających się krajach.

15. Koncentracja działań organizacji na rozwoju Afryki - Dla UN kraje Afryki są w

centrum zainteresowania. W 1986 roku UN odbyło specjalna sesję poświęcona mobilizacji
międzynarodowej pomocy dla Afryki w ożywianiu i rozwoju ekonomicznym. Afrykański
Projekt Ułatwień Rozwoju pomógł uczestniczącym 25 krajom znaleźć finansowanie dla
nowych przedsiębiorstw. Udogodnienia objęły 130 projektów, o łącznej sumie 233 mln $ i
umożliwiły stworzenie 13000 nowych miejsc pracy. Jest oczekiwane, że nowo powstające
przedsiębiorstwa zarobią lub zaoszczędzą 133 mln $ dewiz rocznie.

16. Dostarczanie czystej wody - Agencje UN pracują nad uzdatnianiem wody pitnej

będącej używanej przez 1.3 mld ludzi żyjących na obszarach wiejskich przez ostatnią dekadę.

17. Wykorzenienie ospy - 13 letnie wysiłki światowej Organizacji Zdrowia

doprowadziły do wykorzenienia ospy z naszej planety w 1980 roku. WHO pomogła wyprzeć
chorobę Heine - Medina z zachodniej hemisfery. Oczekuje się że przestanie ona występować
na świecie w okolicach roku 2000.

18. Naciska na powszechne szczepienia - Choroba Heine - Medina, tężec, odra, dyfteryt

i tuberkuloza ciągle zabijają więcej niż 8 milionów dzieci każdego roku. W 1974 roku tylko 5
% dzieci w krajach rozwijających się było zaszczepionych przeciwko chorobom. Dzisiaj,
dzięki wysiłkom UNICEF-u i WHO, 80 % dzieci jest szczepione, ratuje to życie 3 milionów
dzieci każdego roku.

19. Redukcja śmiertelności dzieci - poprzez czystą wodę, promocje właściwych

warunków sanitarnych, pomocy zdrowotnej oraz żywnościowej przedsięwzięte przez agendy
UN, śmiertelność niemowląt w krajach rozwijających się została zmniejszona o połowę,
zwiększyła się również oczekiwana długość życia z 37 do 67 lat.

20. Zwalczanie chorób pasożytniczych - Agencje UN podjęły działania celem

zwalczania pasożytów żyjący na człowieku i zwierzętach i przeciwdziałać rozprzestrzenianiu
się pasożytów przenoszonych przez muchy do Egiptu, Tunezji i Afryce Subsaharyjskiej i
Europie. Program WHO ocalił życie 7 milionów dzieci przed ślepotą, gwinejską gorączką
oraz innymi tropikalnymi chorobami.

21. Promocja inwestycji w krajach rozwijających się - UN poprzez wysiłki UNIDO

służy jako inicjator i koordynator inwestycji północy na południu, zachodu na wschodzie,
promuje przedsiębiorczość i wzmacniają samo zaufanie, kooperacje przemysłową i transfer
technologii, efektywność oraz przemysł ekologiczny.

22. Pomaga orientować politykę ekonomiczną na potrzeby społeczne - wiele UN

agencji promują potrzebę brania pod uwagę potrzeb ludzkich, w determinowaniu polityki
ekonomicznej, a także w restrukturyzacji przemysłu, włączając w nią środki ochronę dla

7

biednych, szczególności w sferze zdrowia i edukacji i w szeroko pojętej sferze dotyczącej
dzieci.

23. Redukcja efektów katastrof naturalnych - WMO oszczędziła miliony ludzi od

fatalnego efektów katastrof naturalnych i tych spowodowanych przez człowieka.

24. Dostarczanie żywności dla ofiar nagłych wypadków - powyżej dwóch milionów ton

ż

ywności jest dystrybuowanej każdego roku przez WFP - World Food Program. W 1994

prawie 30 milionów ludzi korzystało z tej pomocy w 36 krajach dotkniętych barkiem
ż

ywności..

25. Oczyszczanie ziemi z min - UN przewodniczą międzynarodowym wysiłkom

mającym na celu rozminowywaniu dawnych obszarów konfliktów; Afganistan, Angola,
Kambodża, Salwador, Mozambik, Rwanda, i Somalia, gdzie miny ciągle zabijają setki
niewinnych ludzi.

26. Działania na rzecz ochrona warstwy ozonowej, która przejawiła się zawarciem

traktu zwanego protokołem Montrealskim, . który był globalnym wysiłkiem na rzecz redukcji
emisji substancji chemicznych niszczących dziurę ozonową. Działania te obejmą miliony
ludzi narażonych na zwiększone promieniowanie ultrafioletowe, a w konsekwencji na raka.

27. Hamowanie efektu cieplarnianego poprzez Globalne Ułatwienia Środowiskowe,

państwa otrzymały pomoc merytoryczną, aby zahamować przyczyny globalnego ocieplenia.
Wzrastająca ilość emisji powstałych na drodze spalania kopalin oraz zmiany w
zagospodarowaniu środowiska prowadzą do wyzwalania się gazów do atmosfery, które jak
sądzą naukowcy prowadzą do ocieplenia ziemskiej atmosfery.

28. Przeciwdziałania przełowieniu - FAO monitoruje rybactwo morskie i ostrzega przed

zagrożeniem przełowienia.

29. Zatrzymanie deforestyzacje i promocja rozwoju lasów - FAO, UNDP i World Bank,

poprzez Tropical Forests Action Programme, sformułowały i przeprowadziły projekty planów
działań w 90 krajach na rzecz zachowania i rozwoju lasów.

30. Usuwanie zanieczyszczeń- UNEP - podejmuje wysiłki na rzecz usuwania

zanieczyszczeń z obszaru morza śródziemnego . Zachęcono Syrie, Izrael, Turcje i Grecje do
wspólnej pracy celem oczyszczenia plaż. Rezultatem tych działań było oczyszczenie więcej
niż 50 % zanieczyszczonych plaż.

31. Ochrona zdrowia konsumentów - UN celem zagwarantowania konsumentom

właściwego standardu żywności ustanowiła ponad 200 standardów, reguł oraz 3000 limitów
bezpieczeństwa. dotyczących żywności.

32. Redukcja ilości urodzeń - UNFDA - poprzez program planowania rodziny, dano

kobietom możliwość świadomego macierzyństwa. Rezultatem tych działań jest zmniejszenie
liczby urodzonych dzieci przypadających na kobietę z poziomu 6 w 1960 roku do 3.5 w 1990.
W 1960 roku tylko 10 procent rodzin używało efektywne metody planowania rodziny, teraz
poziom ten wynosi 55 procent.

33. Walka z używaniem narkotyków - UNDCP (UN International Drug Control

Programme) pracował nad zredukowaniem popytu na nielegalne narkotyki, walcząc z
handlem ulicznym i pomagając rolnikom zmniejszyć ich uzależnienie od dochodów
płynących z hodowli narkotyków poprzez przestawianie produkcji.

34. Poprawa globalnych relacji handlowych - UNCTAD - The UN Conference on Trade

and Development pracowała nad uzyskanie dla krajów rozwijających się specjalnych
preferencji handlowych w eksporcie ich produktów do krajów rozwiniętych. Negocjowano
również wspólne międzynarodowe porozumienia, które miały zapewnić uczciwe ceny na

8

towary z krajów rozwijających się. Poprzez GATT General Agreement on Tariffs and Trade,
który przekształcił się w WTO. UN wspomaga liberalizacje handlu, która poprawi możliwości
rozwoju dla krajów rozwijający się.

35.

Promocja

reform

ekonomicznych

razem

z

Bankiem

Ś

wiatowym

i

Międzynarodowym Funduszem Walutowym UN pomogła wielu krajom w poprawie
zarządzania w dziedzinie ekonomii poprzez treningi dla urzędników państwowych i
zapewniając pomoc dla krajów mających problemy w bilansie płatniczym.

36. Promocja praw pracowniczych ILO pracuje nad zagwarantowaniem praw

pracowniczych i związkowych, równe wynagradzanie oraz eliminacją pracy dzieci.

37. Wprowadzać nowe techniki uprawy oraz promując rozwiązania redukujące koszty -

dzięki tym działaniom Azjatyccy producenci ryżu zaoszczędzili 12 milionów $ na pestycydy,
a rządu około 150 mln $ na dotacje.

38. UN promuje stabilności i porządek na światowym oceanie - Trzy konferencje, z

których ostatnia trwała 9 lat doprowadziły do globalnego porozumienia dotyczącego ochrony,
utrzymania i pokojowego wykorzystania oceanu. Konwencja Prawo Morza , która weszła w
ż

ycie w 1994 roku ustanowiła zasady i obowiązki państw nadbrzeżnych jak i innych,

obowiązek ochrony i utrzymania środowiska morskiego, kooperacji w prowadzeniu badań
nad sprawami morza oraz ochrony zasobów morskich.

39. Poprawa możliwości i bezpieczeństwa powietrznego i morskiego przemieszczania

się - Agendy ONZ są odpowiedzialne za ustanowienie reguł bezpieczeństwa dla lotniczych i
morskich podróży. Wysiłki ICAO zmierzają do uczynienia z transportu lotniczego
najbezpieczniejszym sposobem transportu. Dla porównania w 1947 roku 9 milionów ludzi
podróżowało z tego 560 zginęło w wypadkach lotniczych, natomiast w 1993 roku zginęły 936
osoby, lecz liczba osób podróżujących wzrosła do 1,2 miliarda. Dzięki działaniom IMO
zredukowano o 60 % zanieczyszczenia powstałe na skutek zanieczyszczeń z tankowców.

40. Ochrania własności intelektualnej - Światowa Organizacja Ochrony Własności

intelektualnej prowadzi działania mające chronić nowe odkrycia oraz prowadzi również
księgę 3 milionów marek handlowych. Poprzez traktaty ochrania również prace artystów,
kompozytorów i pisarzy.

41. Promuje wolny przepływ informacji - pozwala otrzymywać ludziom informacje

wolne od cenzury, bezstronne, UNESCO pomaga w rozwoju i wzmocnieniu sieci
przekazywania informacji poprzez tworzenie nowych agencji informacyjnych oraz popieranie
niezależnej prasy.

42. Poprawa komunikacji globalnej - UPU reguluje zasady dostarczania poczty na

ś

wiecie. ITU koordynuje użytkowanie radia, promuje kooperacje w przydzielaniu orbit dla

satelitów stacjonarnych i ustanawianiu międzynarodowych standardów komunikacji, celem
niezakłóconego przepływu informacji na całym świecie.

43. Zachęcanie ludzi uczestnictwa w wyborach. UN sponsorowała międzynarodowe

konferencje i ustanawiały lata okolicznościowe, które doprowadziły do sytuacji w której
rządy zaczęły dostrzegać potrzeby i udział grup zazwyczaj wykluczanych z procesu
podejmowania decyzji takich jak: osoby starsze, dzieci, młodzież, bezdomni, tubylcy i
inwalidzi.

44. Ustanawianie "dziecięcej strefy pokoju" od Salwadoru do Libanu, od Sudanu do

dawnej Jugosławii, UNICEF wypromował "Dni spokoju" i otwarcie "korytarzy pokoju",
celem sprowadzania szczepionek i innej pomocy bardzo potrzebnej dzieciom z obszarów
objętych konfliktem.

9

45. Wypromowanie światowego przekonania o konieczności wspierania potrzeb dzieci -

poprzez wysiłki UNICEF, Konwencji o prawach dziecka , rządy 150 krajów zostały
przekonane do osiągnięcia 20 różnie zdefiniowanych celów aby do roku 2000 radykalnie
poprawić warunki życia dzieci.

46. Poprawa edukacji i rozwoju ekonomicznego w krajach -Dzięki działaniom agend

UN przeszło 60 procent dorosłych w krajach rozwijających się umie czytać i pisać i 90
procent dzieci uczęszczających do szkoły posiada takie umiejętności.

47. Poprawa alfabetyzacji kobiet - Programy przeznaczone do promocji edukacji i

awansu kobiet doprowadziło do zwiększyć ilości kobiet umiejących czytać z 36% w 1970
roku do 56% w 1990 roku.

48. Ochrona i odnawianie pomników historii - Dawne zabytki w 81 krajach tj. Grecję,

Egipt, Włochy, Indonezję i Kambodżę są chronione przez UNESCO i międzynarodowe
konwencje , które zostały przyjęte celem ochrony dóbr kultury

49. Ułatwienia w akademickich i kulturalnej wymianie - UN poprzez UNESCO i UNU

popiera naukowa współpracę, tworzenie sieci instytucji i promocją twórczości kulturalną,
także tą mniejszości.

Teraźniejszość

Aktualnie ONZ ma ogromne zadłużenie, a państwa członkowskie, żądając gruntownej

reformy tej organizacji nie płacą składek (prym wiedzie USA). Jedną z przyczyn kryzysu jest
rozbudowana biurokracja. Ostatnie spektakularne akcje ONZ, jak wojna w Zatoce Perskiej
czy akcja w Somalii, w niczym nie zmieniły sytuacji. Wypadki w byłej Jugosławii
(Jugosłowiańska wojna domowa) wyraźnie wskazują na niedowład wielu organów i agend
ONZ. Mimo tych problemów trzeba przyznać, że jak dotychczas ONZ sumiennie wypełniała
stające przed nią zadania i w gruncie rzeczy jej staraniom można przypisać fakt, że nie doszło
do eskalacji konfliktu między super mocarstwami w czasie „zimnej wojny” i bezpośrednio po
jej zakończeniu. Mało tego zostały podjęte działania rozbrojeniowe.

10

W czasie pisania tej pracy korzystałem: ONZ - wizerunek i rzeczywistość : pytania i

odpowiedzi na temat działania Organizacji Narodów Zjednoczonych i Jej Karta /
[koordynacja i red. merytoryczna Stanisław Berger, Fundacja "Rozwój SGGW [Szkoły
Głównej Gospodarstwa Wiejskiego]", Warszawa 1995; Rogozińska-Wickers, Anna,
"Dziurawy globus czyli ONZ od podszewki", "Witmark", Warszawa 1998