Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej - Stomatitis

• Nieżytowe (S. catarhalis)

• Pęcherzykowe (S. vesiculosa simplex)

• Włóknikowe (S. membranacea s. fibrinosa)

• Krupowe (S. crouposa)

• Dyfteroidalne (S. diphteroides)

• Wrzodziejące (S. ulcerosa)

• Zgorzelinowe (S. gangrenosa)

• Martwicowe (S. necroticans)

Nieżytowe zapalenie bł. śl. j. ustnej.

Najczęściej występuje w praktyce.

Przyczyny: mechaniczne (zbyt twarde części karmy, ciała obce); u koni wadliwy zgryz, złe wędzidło, u innych zwierząt złej jakości zbiorniki na paszę.

Przebieg z reguły łagodny. Może wystąpić jako wynik braku składników mineralnych, witamin lub towarzyszyć schorzeniom zakaźnym (pryszczyca, ospa rzekoma, głowica, zołzy, choroba bł. śluzowych.

Objawy: przekrwienie, zaczerwienienie (rozlane, rzadziej ogniskowe), bolesność, rozpulchnienie, obrzmienie oraz zwiększona wilgotności błony śluzowej (objawia się ślinotokiem), nieprzyjemny zapach z jamy ustnej, zwierzę ostrożnie pobiera karmę i powoli zjada. Na przebiegu przewodów ślinowych mogą tworzyć się torbiele. U koni w wyniku dużego ucisku na naczynia żylne podniebienia twardego często wysuwa się ono ponad uzębienie. Może występować obrzęk języka, a na jego powierzchni tworzy się nalot (barwa zależy od rodzaju karmy). U bydła w wyniku podrażnienia nabłonek języka rozrasta się i występuje pod postacią brodawek nitkowatych przypominających szczotkę (owłosiony język). Uszkodzenia pokarmem mogą powodować tworzenie się wrzodów.

Pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej

Stan zapalny powierzchniowej warstwy bł. śl. przebiegający z tworzeniem się przejrzystych pęcherzyków. Może rozwijać się z zapalenia nieżytowego. Czynnikiem etiologicznym jest z reguły wirus. Przyczyny: nieprawidłowe żywienie, zbyt twarda karma np.: wypas zwierząt na ścierniskach.

Objawy:

U bydła pęcherze powstają w ciągu 1-2 lub kilku dni na podniebieniu twardym, wielkości od ziarna soczewicy do kilku złotowej monety. Pęcherze mogą pękać - powstają ciemnoczerwone nadżerki (po 1-2 dniach pokrywają się świeżym nabłonkiem). Brak jest wyraźnego ślinotoku, ale jest mlaskanie. Przebieg łagodny, trwa kilka (3-4) tyg.

U koni silne ślinienie, zaczerwienienie i wrażliwość bł. śl. j. ustnej, niekiedy nieznaczne podwyższenie ciepłoty ciała. Pęcherzyki wielkości od ziarna prosa do fasoli wypełnione przejrzystym płynem, najczęściej płaskie, na wewnętrznej powierzchni warg, po obydwu stronach więzadła języka, na powierzchni międzyzębowej i na bocznej powierzchni języka. Po pęknięciu tworzą się nadżerki, a zwierzęta z trudem pobierają pokarm. Choroba trwa kilka tygodni.

U prosiąt przejrzyste pęcherzyki na bocznych częściach języka. Język jest strzępiasty. Prosięta nie ssą, chudną i nierzadko padają.

Rozpoznanie różnicowe. Swoiste zakaźne zapalenia pęcherzykowe j. ustnej, którym niejednokrotnie towarzyszą zmiany na kończynach, przenoszące się ze zwierzęcia na zwierzę np.: ospa u koni. Pęcherze w ospie są na skórze warg i nozdrzy, wypełnione żółtym płynem. U bydła pryszczyca - w rozpoznaniu pomaga podwyższenie ciepłoty i zaburzenia w ruchu (kulawizna), pęcherze duże, umiejscowione na grzbiecie języka i w szparze międzyracicznej. U świń choroba pęcherzykowa.

Krupowe zap. bł. śl. j. ustnej.

Przykładem: krupowe rozsiane zapalenie bł. śl. osesków (St. cruposa disseminata neonatorum).

Na zapalnie zmienionej bł. śl. tworzą się białawe naloty, które z czasem stają się szare, szarożółte oraz brunatne, konsystencji białego sera, po usunięciu którego odsłaniają się głęboko sięgające ubytki - owrzodzenia. Schorzenie wywołują ziarniaki oraz maczugowiec owczy. Nie wyklucza się tła wirusowego u owiec i kóz. Zachorowania najpierw dotyczą osesków lub zw. młodych po odsadzeniu od matki, wyjątkowo mogą chorować zw. do 1 roku. Na bł. śl. języka na jego grzbiecie i po bokach występują białawe pęcherzyki, podobne zmiany są na bł. śl. warg, dziąseł, policzków. W krótkim czasie po pojawieniu się zaczerwień w miejsce guzków powstają naloty. Zmiany są wielości ziarna soczewicy. Konsystencja nalotu jest miękka.

Objawy: utrata apetytu, chudnięcie i apatia, zmiany po kilku dniach ustępują. Przy powikłaniach śmiertelność wynosi do 30%.

Zapalenie dyfteroidalne.

Procesy zapalne toczące się w j. ustnej mogą doprowadzać do tego typu zmian. Tworzące się naloty sięgają swoją podstawą w głąb tkanek. Ich silne połączenie w wyniku oderwania powoduje powstawanie głębokich owrzodzeń.

W przypadku procesu samoistnego florę bakteryjną stanowią głównie wrzecionowce zgorzeli, paciorkowce, gronkowce i inna flora saprofityczna. Zmiany umiejscawiają się na bł. śl. warg, podniebienia twardego i dziąsłach. Strupiaste naloty są różnej grubości, wysychając stają się brunatne.

Objawy ogólne są dosyć silnie wyrażone: podwyższenie wewnętrznej ciepłoty ciała i nierzadko obrzęk skóry na głowie. Obserwuje się to u prosiąt i lisów - gruba głowa. Proces chorobowy może rozprzestrzeniać się na inne bł. śl. głowy i inne tkanki jak np. kość żuchwową, która ulega martwicy. W konsekwencji mogą powstawać objawy zachłystowe.

Schorzenia języka

• Ostre zapalenie języka

• Przewlekłe zapalenie języka

Przyczyny:

• Zakaźne

• Niezakaźne

• Swoiste jednostki chorobowe

Procesy zapalne powstałe na języku mogą być wynikiem schorzeń ogólnych, zakaźnych lub niezakaźnych lub samoistną jednostką chorobową. Częstą zmianą obserwowaną na języku są różnego stopnia naloty, których charakter zabarwienia zależy od skarmianej karmy lub podawanego leku. Nalot składa się ze zniszczonych komórek nabłonka, leukocytów i drobnoustrojów oraz resztek karmy. Wyschnięty nalot robi wrażenie popękanego strupa.

Schorzenia ślinianek

• Zapalenie przyusznicy- Parotitis

• Zapalenie ślinianki podżuchwowej - sialoadenitis submandibularis

• Zapalenie ślinianki podjęzykowej - sialoadenitis sublingualis

Zapalenie przyusznicy.

Najczęściej u koni.

Najczęściej na skutek mechanicznych uszkodzeń umożliwiających wnikanie bakterii. Takim czynnikiem są ości zbóż wnikające do przewodu, powodując odczyn zapalny przenoszący się na ślinianki. Niekiedy enzootie, czynnikiem przyczynowym są wirusy (rzadko). Bardzo często proces ten towarzyszy zołzom lub nosówce. U koni złe ganaszowanie może być czynnikiem wywołującym.

Objawy: ślinianka jest obrzękła, bolesna i twarda. Obrzęk rozciąga się od podstawy ucha ku dołowi, niekiedy powoduje zwężenie krtani. Proces ostry i jednostronny powoduje, że zwierzę ma głowę zwróconą w chorą stronę. W przypadku obustronnej zmiany głowa jest opuszczona w dół, a gdy dochodzi do zapalenie krtani lub gardła głowa wyciągnięta do przodu z utrudnionym żuciem i ślinieniem. Przy procesie ropnym bolesny obrzęk, chełbotanie lub wyciek cuchnącej wydzieliny w innych przypadkach słabo bolesny z pogrubieniem. Proces przewlekły może warunkować tworzenie się niebolesnych lub słabo bolesnych zgrubień. Proces chorobowy trwa 1-2 tygodnie

Powikłania np. porażenie nerwu twarzowego, zapalenie gardła, krtani, worków powietrznych.

Różnicowanie: z zapaleniem węzłów chłonnych zagardłowych (obrzęk nie rozciąga się do podstawy ucha.).

Leczenie: ogólnie antybiotyki lub sulfonamidy. Miejscowo leki rozgrzewające (maść jodowa, jodowo-kamforowa, oedemosan). Maści umożliwiają przebijanie ropnia, przy fluktuacji możemy przebić i wypłukać nadmanganianem potasu

Zapalenie ślinianki podżuchwowej.

Prawie zawsze jest wynikiem dostania się do przewodu Whartona cząstek karmy. Występuje u bydła, koni i psów.

Objawy: po wewnętrznej stronie idąc od kąta oka, a także ku tyłowi (szczególnie u bydła) gorący bolesny obrzęk, głowa wyciągnięta do przodu. Uciskając gruczoł wypływ kropli ropy w okolicy dolnej języka. Niekiedy pod językiem występują chełbocące twory wielkości jaja gęsiego, różnią się bolesnością od torbieli zastoinowych zwanych żabką.

Utrata apetytu, ślinotok, trudności w pobieraniu karmy i przeżuwaniu. Proces kończy się zwykle przebiciem ropy po około 1-2 tygodniach.

Leczenie tak jak przy przyusznicy, dodatkowo płuczemy jamę ustną roztworem nadmanganianu.

Zapalenie ślinianki podjęzykowej.

Najczęściej w wyniku przeniesienia się procesu z dna jamy ustnej.

Każdy zrazik ma własny przewód wyprowadzający. Proces dotyczy jednego lub kilku zrazików. Z chorych zrazików wydobywa się ropna wydzielina. Chorują bydło i konie. Podstawowym objawem jest trudność w żuciu i nadmierne ślinienie.

Leczenie jak poprzednio.

Schorzenia gardła

• Zapalenie gardła i migdałków - pharyngitis et tonsilitis

• Zapalenie migdałków - tonsilitis;

• zapalenie migdałków, obrzęk bł. śl. gardła i zwężenie cieśni - angina;

• zapalenie bł. śl. gardła - pharyngitis;

• proces zapalny części nosowej bł. śl. gardła bez migdałków - rhinopharyngitis.

Zapalenie gardła i migdałków często jest wynikiem chorób zakaźnych: zołzy, influenza, gruźlica, promienica, salmonelloza.

Podstawą do rozwoju zmian chorobowych są złe warunki termiczne, negatywnie oddziaływujące środki mechaniczne i chemiczne.

Najczęstsze objawy: głowa wyciągniętą do przodu, ostrożne lub brak pobierania karmy, długie żucie i utrudnione połykanie, objawy bólowe, kęsy karmy mogą wypadać z jamy ustnej. Temperatura wewnętrzna jest podwyższona.

Błona śluzowa jest zaczerwieniona, obrzękła, połyskująca, niekiedy pokryta nalotami i ubytkami. Bydło z reguły nie przyjmuje paszy i wody.

U świń charakterystycznym objawem jest obecność okresowych wymiotów poprzedzonych niekiedy napadami kaszlu.

Porażenie gardła - Paralisis pharyngis

Występuje w przebiegu schorzeń swoistych jak: choroba Aujeszki, wścieklizna, zatrucie jadem kiełbasianym itd.

Najczęściej jest wynikiem zapalenia opon mózgowych, mózgu i rdzenia kręgowego, porażeń opuszkowych, zatruć pokarmowych i mechanicznych uszkodzeń.

W wyniku toksycznych procesów uszkodzony zostaje mięsień językowo-gardłowy (ustaje odruch połykania). Kęsy pozostające w jamie ustnej nie mogą być połknięte.

Często taki obraz jest wynikiem porażenia nerwu trójdzielnego.

Zwierzę cechuje puste żucie.

Schorzenia przełyku

Zapalenie przełyku - esophagitis.

Przyczyny: uszkodzenie mechaniczne, negatywne czynniki termiczne i chemiczne, w przebiegu swoistych chorób zakaźnych, przy niedoborze wit. A, w wyniku działania pasożytów (larwy gza).

Najczęściej w stadach krów, gdzie podaje się wywary z gorzelni.

Objawy: w ciężkich przypadkach można zauważyć że połknięty kęs wywołuje ból i niepokój zwierzęcia ( zwierzę wyciąga głowę do przodu z wyrazem przestrachu, grzebiąc przednimi kończynami), występują zaburzenia w przeżuwaniu i wzdęcia. Proces chroniczny może spowodować przerost i obrzęk bł. śl. ( u przeżuwaczy prowadzi to do zaburzenia w odbijaniu gazów i jest przyczyną wtórnych wzdęć). Omacywaniem stwierdzamy bolesność okolicy przełyku oraz podwyższenie ciepłoty.

Leczenie: czysta woda lub zimne mleko do picia, później kleik z siemienia lnianego z dodatkiem 0,5% taniny lub z odwarem z rumianku (działanie osłaniające i ściągające). Przy dużej bolesność środki przeciwbólowe lub narkotyczne. Osłonowo antybiotyki i sulfonamidy.

Kurcz przełyku - Oesohpagismus.

Przyczyny: wynik nadmiernej pobudliwości zwierząt lub zakończeń nerwowych przełyku; wtórnie wynik procesów zapalnych w obrębie szyi; trwały kurcz występuje przy szeregu swoistych chorób zakaźnych np.: tężec, wścieklizna. U koni często jest wynikiem rozszerzenia żołądka (kurcz wpustu na skutek nagromadzenia gazów). U przeżuwaczy najczęściej w przebiegu zadławienia.

Jest to reakcja ze strony mięśniówki i zaburzenie w krążeniu.

Objawy: niepokój małego lub średniego stopnia, brak przyjmowania karmy, puste żucie i próby połykania. Omacując: przełyk jest niezbyt dużej objętości ale konsystencji dość opornej. Może się zdarzyć, że kurcz dotyczy tylko pewnego odcinka przełyku i w odcinku poprzedzającym jest rozszerzenie. Napad kurczu jest zwykle krótkotrwały i mija po kilku minutach. Proces chorobowy może się powtarzać. Może występować wtedy ślinotok.

Leczenie: środki przeciwbólowe, u koni skutecznie działa atropina, można też podawać środki rozkurczowe, luminal.

Porażenia przełyku

Przyczyny: często razem z porażeniem gardła, jako objaw zapalenia mózgu, opon mózgowych lub choroby zakaźnej np.: wścieklizna.

Objawy: zalegająca karma uwypukla przełyk na obszarze jego przebiegu (twarde, podłużne zgrubienie), może występować regionalnie.

Leczenie: zatkanie przełyku spowodowane porażeniem w 50% przypadków kończy się śmiercią. Bezpiecznie jest stosowanie Biovetalginy wraz z nagrzewaniem i rozcieraniem przełyku oraz próbami delikatnego wprowadzania sondy (przepychanie). Skuteczne jest również podawanie leków pobudzających układ parasympatyczny (odpowiedniki lentiny, arekoliny) - wzmagają one jednak wydzielanie śliny, co może prowadzić do zachłystowego zapalenia płuc.

Zadławienie- Obstructio oesophagi

Jest to częściowa lub całkowita niedrożność występująca na skutek zatrzymania w przełyku połykanej karmy lub ciał obcych. Najczęściej u bydła, w okresie jesieni-zbiór roślin okopowych (całe lub grubo krojone ziemniaki, buraki, brukiew). Przyczyną mogą być także zmiany anatomiczne w postaci przewężenia lub rozszerzenia przełyku.

W zależności od części przełyku, w którym doszło do zadławienia określamy metodę postępowania: początkowy odcinek - uciskając na przełyk z zewnątrz przesuwamy element zatykający do gardła, następnie zamykamy zwierzęciu nozdrza (powoduje to z reguły odksztuszanie i wyrzucenie ciała obcego na zewnątrz). Dalsze odcinki przełyku - z wyboru, stosujemy leki przeciwbólowe, środki zwiotczające (Biovetalgin, Combelen), po ich zadziałaniu przepychamy ciało sondą do żołądka. W lekkich przypadkach wystarczy niekiedy podać tylko środki przeciwbólowe i/lub zwiotczające, a ciało obce samo przedostanie się do dalszych odcinków przewodu pokarmowego.

Rozszerzenie przełyku - dilatatio oesophagi

Proces ten często powstaje jako wynik pierwotnego zadławienia, bardzo rzadko jako wynik schorzeń nerwu błędnego, głównie u koni i bydła. Przełyk ulega rozszerzeniu najczęściej w części piersiowej. Trwałe rozszerzenie może występować we wszystkich kierunkach.

Zwierzęta są przerażone. Obok uwypuklenia w objawach dominuje ślinotok, a przy omacywaniu (jeśli możliwe) chełbotanie. Często występują wymioty.

Leczenie: zabieg operacyjny lub dobór odpowiedniej karmy.

---