HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA

WYKŁAD 1

Na stanowisku pracy fizjoterapeuty istnieje ryzyko kontaktu z szeregiem szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych czynników zagrażających zdrowiu.

Wśród tych czynników wyróżniamy:

• czynniki biologiczne

• czynniki chemiczne

• czynniki fizyczne

• czynniki związane ze sposobem wykonywania pracy

• czynniki psychospołeczne

Czynniki szkodliwe dla zdrowia na stanowisku fizjoterapeuty.

Szkodliwymi czynnikami biologicznymi w rozumieniu dyrektywy Rady Europy, są wszystkie drobnoustroje - wirusy, bakterie i grzyby łącznie z hodowlami komórkowymi i pasożytami wewnętrznymi, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub innego działania toksycznego.

Źródłem zakażenia w pacówkach służby zdrowia może być pacjent ( chory, nosiciel, zakażony), pochodzący od niego materiał zakaźny (krew i jej składiki, wydaliny i wydzieliny) oraz przedmioty nimi zabrudzone wraz z powietrzem.

Drogi zakażenia w placówkach służby zdrowia:

• bezpośrednie - kontakt ze skórą nieuszkodzoną, kontakt z błonami śluzowymi, kontakt ze skórą uszkodzoną mechanicznie lub zmienioną chorobowo.

• pośrednie - przenoszenie poprzez tzw. wektory ( droga powietrzno - kropelkowa i powietrzna, wodno - pokarmowa oraz poprzez skażone przedmioty).

Łańcuch epidemiczny - szereg powiązanych ze sobą ognisk epidemicznych / kolejne etapy przenoszenia przenoszenia się drobnoustrojów z jednego gospodarza na drugiego tego samego lub innego gatunku.

• źródło zakażenia (rezerwuar)

• droga przenoszenia (mechanizm przenoszenia)

• wrota zakażenia ( mijsce przez które następuje kontakt)

• organizm wrażliwy (populacja)

Ze względu na specyfikę środowiska pracy fizjoterapeuty tj. mikroklimat i bezpośredni kontakt z pacjentami istnieje duży stopień narażenia na biologiczne czynniki chorobotwórcze, wśród nich wyróżniamy:

• wirusy zapalenia wątroby (C i B - najczęstsze)

• wirus HIV

• prątki gruźlicy i prątki atypowe

• adenowirusy, reowirusy, enterowrusy, wirusy grypy, wirus paragrypy

• wirus różyczki

• wirus cytomegalii

• wirus ospy wietrznej i półpaśca

• wirus świnki

• wirus opryszczki

• gronkowiec złocisty

• paciorkowiec ropny

• pałeczki z rodzaju Salmonella, Shigella, Klebsiella, Escherichia coli, Clostridium perifringes

• grzyby dermatofity

• szereg grzybów pleśniowych

• chorobotwórcze drożdżaki

• chorobotwórcze pierwotniaki

Ogólny podział widma promieniowania elektromagnetycznego:

• promieniowanie radiowe - długość fali powyżej 1 mm

• promieniowanie optyczne

- zakres promieniowania podczerwonego światła widzialngo, promieniowanie nadfioletowe , długość fali od 1 mm do 100 nm.

• promieniowanie jonizujące - zakres promieniowania X, gamma, długość fali poniżej 100 nm.

Im długość fali dłużsa tym częstotliwość mniejsza i odwrotnie.

Promieniowanie nadfioletowe - zakres długości fali od 100 do 400 nm

• UVA - 315 (320) - 400 (380) mm

• UVB - 280 - 315 (320) mm - zakres erytemalny

• UVC - 100 - 280 mm - zakres koniunktywalny

Energia fotonów promieniowania nadfioletowego zawiera się w przedziale od 3.3 eV do 125 eV.

Promieniowanie nadfioletowe o energii mniejszej niż 12 eV ( o długości fali powyżej 104 nm) nie powoduje jonizacji powietrza i tkanki biologicznej.

Działanie promieniowania nadfioletowego w odniesieniu do organizmów żywych:

• działanie termiczne

• działanie fotochemiczne może powodować:

• zmiany konformacyjne białek i kwasów nukleinowych (podstawowym chromoforem promieniowania UV jest kwas deoksyrybonukleinowy).

Wpływ promieniowania na skórę - stopień penetracji i absorpcji promieniowania UV przez skórę uzależniony jest od:

• grubości skóry

• stopnia pigmentacji

• fototypu skóry

• czasu ekspozycji

Efekty oddziaływania promieni UV na skórę:

• rumień fotochemiczny natychmiastowy

• rumień fotochemiczny opóźniony

• wzmożona indukcja limfocytów T

WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY:

W wątrobie zachodzi ponad 500 różnych procesów biologicznych, które mają bezpośredni wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu:

• wytwarza białka

• magazynuje witaminy: A, D, E oraz niewielkie ilości witminy C, żelazo i inne minerały

• buforuje poziom glukozy

• reguluje transport tłuszczów, kontroluje wytwarzanie i wydalanie cholesterolu

• reguluje proces krzepnięcia krwi

• wytwarza żółć niezbędną do emulgacj tłuszczów

• oczyszcza krew neutralizując i niszcząc szkodliwe substancje

• metabolizuje alkohol i niektóre leki

• utrzymuje równowagę hormonalną

• wytwarza kompleksy immunologiczne

• bierze czynny udział w procesie termoregulacji

WZW - grupa schorzeń wywołanych przez hepatotropowe wirusy, w konsekwencji powodują stan zapalny wątroby. Objawy chorobowe związane są z uszkodzeniem komórki wątrobowej, co może spowodować wzrost aktywności transaminaz i różnie nasilone inne objawy włącznie z żółtaczką. Na podstawie obrazu klinicznego i przebiegu klinicznego choroby można rozpoznać wirusowe występowanie zapalenia wątroby, jednak nie jest możliwe określenie typu zakarzenia bez szczegółowych badań serologicznych.

WZW - pierwotnie hepatotropowe - wywołane przez kilka rodzajów wirusów, głównie HaV (Hepatitis A Virus), HBV, HDV, HEV, a także HGV, TTV. Wirusy HAV i HEV szerzą się drogą pokarmową, pozostałe wirusy - drogą naruszenia ciągłości tkanek, zwanej również drogą parenteralną ( wyższa aktywność alaminad)

WZW wtórnie hepatotropowe - wywołane są wtórnie w przebiegu zakażeń:

• wirusem mononukleazy zakaźnej ( wirus Epsteai - Berr)

• wirusem cytomegalii

• wirusem uogólnionej opryszczki pospolitej

• wirusem różyczki

• wirusem świnki

• wirusem Echo

• wirusem żółtej gorączki

WZW typu A - jest ostrą samoograniczającą się martwiczo - zapalną chorobą miąższu wątroby, wywołaną przez przenoszonego drogą pokarmową wirusa.

Czynnik etioloiczny: wirus RNA z rodziny Picornoviridae cechuje się nieskomplikowaną budową antygenową. Odporność HAV na rozmaite czynniki fizykochemiczne tłumaczy jego wyjątkową zakaźność:

• w kwaśnym pH może przetrwać 4 godziny

• jest nieskończenie odporny na działanie niskich temperatur

• źródłem wirsa jest skażona woda, surowe ryby lub mięczaki

• w temperaturze 80 stopni Celciusza po 10 minutach jego miano spada nieznacznie

• nie niszczą go detergenty, dobrze znosi działanie chloru

• może przebywać w gruntoych ciepłych wodach szelfowych

Rezerwuar i źródło zakażenia: człowiek.

Specyfika objawów klinicznych (4 fazy):

1. faza inkubacji - od 2 do 4 tygodni od momentu wniknięcia wirusa do organizmu do pojawienia się pierszych objawów

2. faza zwiastunowa (prodromalna) - od 3 do 10 dni, w trakcie której mogą wystąpić niecharakterystyczne dolegliwości ogólnego osłabienia, znużenia, niewysokiej gorączki, bólów stawowo-mięśniowych, utrata apetytu, nudności, wymioty.

3. faza ostra - trwa od kilku - kilkunastu tygodni. W tym czasie obserwuje się ściemnienie moczu, bóle w prawych podżebrzu, zażółcenie białkówek i powłok skóry

4. faza zdrowienia

Podobnie jak inne typy WZW, ostre WZW typu A może przebiegać:

• całkowicie bezobjawowo

• objawowo ale bezżółtaczkowo

• klasycznie z możliwością wyróżnienia 4 typowych faz choroby (70% dorosłych)

• piorunująco, z cechami niewydolności funkcji wątroby i zagrożeniem życia (1/100 przypadków, głównie osoby starsze, powyżej 50 roku życia)

Cechy epidemiologiczne:

• choroba jest rozpowszechniona na całym świecie

• ok 40% ogółu zapaleń wątroby stanowi HAV

• transmisja wirusa prawie wyłącznie drogą fekalno - oralną

• większość zachorowań dotyczy małych i dorastających dzieci

• u 90% populacji dorosłych stwierdza się występowanie przeciwciał przeciwko HAV

• ryzyko zachorowania znacznie wzrasta w krajach ubogich i przeludnionych o niskich standardach sanitarnych

• im mniejsza cyrkulacja wirusa tym większa możliwość zachorowania w późniejszym wieku

• nasilenia zachorowań ma charakter cykliczny

• w krajach o niskiej i średniej zapadalności na HAV co 8 - 20 lat dochodzi do tzw. epidemii wyrównawczych. Związane to jest z wygasaniem odporności zbiorowej i zwiększonym odsetkiem ludzi podatnych na zakażenie

• najwięcej zachorowań obserwuje się w miesiącach jesiennych

• wg. CDC zapadalność na HAV szacuje się na 0,05 ‰

• Polska należy o obszaów o średniej epidemii zapadalności. Ocenia się na 15/ 100 000 mieszkańców

• epidemia wyrównawcza miała miejsce w Polsce w 1996 roku z największą liczbą zachorowań w pasie nadmorskim.

• grupy ryzyka:

- podróżującyz krajów o niskiej epidemii w obszary hiperendemiczne

- skoszarowane oddziały żołnierzy

- pensjonariusze domów opieki

- dzici w żłobkach i przedszkolach

• ryzyko wtórnego zakażenia w środowisku osoby chorej wynosi 15 - 20 %

• po przechorowaniu powstaje trwała odporność utrzymująca się do końca życia

• niemowlęta są uodpornione pzez przeciwciała uzyskane drogą łożyskową od matki

Leczenie:

• brak leczenia przcynowego, obowiązuje postępowanie objawowe w zależności od stan klinicznego pacjenta

• WZWA o łagodnym przebiegu nie wymaga hospitalizacji

• w fazie ostrej wskazane jest spożywanie potraw lekkostrawnych, w małych ilościah i często

• cakowita abstynencja

• ograniczenie wzmożonego wysiłku fizycznego

Rokowanie:

• z rzadkimi przypadkami o przebiegu piorunującym, chorzoba kończy się pełnym wyzrowieniem

• śmiertelność 0,3 % wśród osób po 50 roku życia

• zakażenie nidgy nie przchodzi w postać przewlekłą

• powikłania występują sporadycznie

Zapobieganie i zwalczanie:

• unieszkodliwienie źródła zakażenia:

- jakie stanowią osoby wydalające HAV pod koniec okresu wylęgania w pierwszych dniach choroby jest trudne do zrealizowania

- hospitalizacja chorych jest mało skuteczna

• przecięcie dróg zakażenia:

- utrzymanie i poprawa stanu sanitarnego oraz warunków higieniznych, w szczególności zaopatrzenia w wodę pitną i poddawanie jej zabiegom chlorowania

-dostęp do dobrej pod wzgędem sanitarnym żywnościla

- prawidłowe i bezpieczne usuwanie nieczystości płynnych i stałych

- przestrzeganie higieny osobistej

- właściwe przygotowywanie środków spożywczych w miarę możliwości poddawania ich obróbce termicznej

• zwiększenie odporności:

- uodparnianie czynne tj. Szczepienia w cyklu dwu - dawkowym, seokonwersja występuje u blisko 100% szczepionych, a czas utrzymania skutecznego miana przeciwciał wynosi ponad 20 lat.

- ustalanie wskazań do szczepienia uzależnione jest od sytuacji epidemiologicznej

- zalecne się szczepienia dla osób z grup ryzyka tj. podróżujących do krajów wysokiej i pośredniej endemiczności, zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności, pracownikom ochrony zdrowia, zwłaszcza oddziałów zakaźnych, pracownikom komunalnym zakładów oczyszczania wodociągów i kanalizacji , pacjentom z przewlekłymi chorobami wątroby

- zastosowanie uodpornienia biernego poprzez podanie normalnej gammaglobuliny ludzkiej w dawce 0,02 - 0,03 ml/kg ciała; obecnie metoda bardzo rzadko stosowana

• postępowanie podczas epidemii:

- powinno uwzględnić wyżej wymienione działanie zmierzające do unieszkodliwienia źródła zakażenia

- przecięcie dróg szerzenia się choroby

- przestrzeganie zasad higieny osób zwłaszcza mycie rąk

- podanie szczepionki osobom z terenów objętych epidemią; szczepienie może zapobiec lub przerwać rozwój epidemii.

- zapobieganie zarażeniom szpitalnym i ich zwalczanie

- zachowanie wysokiego standardu sanitarnego w zakładach ochrony zdrowia

- przeprowadzanie skutecznej dezynfekcji

- szczepienie pracowników

- w sytuacjach uzasadnionych możliwe jest podanie normalnej immunoglobuliny

- szczepienia osób powyżej 40 roku życia powinny być poprzedone oznaczeniem przciwciał anty- HAV IgG

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA - SEMINARIUM

Epidemiologia: epi - na

denos - lud

logos - nauka

• ściśle powiązany ze zjawiskiem epidemii

• jest nauką o częstości i rozpowszechnieniu chorób, zgonów, inwalidztwa lub innych zjawisk zdrowotnych oraz o czynnikach wpływających na ich rozmieszczenie lub warunkujących ich występowanie

• dział medycyny zajmujący się badaniem przyczyn rozwoju szerzenia się procesów zakaźnych spowodowanych czynnikami fizycznymi, chemicznymi, warunkami socjalnymi ( także innych chorób niezakaźnych i stanów patologicznych).

• nauka o występowaniu i uwarunkowaniach zjawisk zdrowotnych, w tym chorób w określonych populacjach ludzkich, system działań wykorzystujących uzyskane informacje do zmniejszenia rozpoznanych problemów zdrowotnych w populacji

Geneza epidemiologii jako dyscypliny naukowej:

• medycyna ( zdrowie publiczne, medycyna klasyczna, patofizjologia, mikrobiologia)

• statystyka oraz nauki informatyczne

• nauki społeczne

• nauki ekonomiczne

• biologia, chemia

• ekologia, sozologia

Epidemiologia jako dyscyplina naukowa posługuje się swoistymi metodami badawczymi i własnym aparatem pojęciowym. Wypracowane przez epidemiologię metody badań mogą być stosowane również w innych dziedzinach. Nie oznacza to jednak, że wszelkie badania w których stosuje się metody zaczerpnięte z epidemiologii można nazwać badaniami epidemiologicznymi.

Założenia epidemiologii:

• choroba nie zdarza się losowo

• choroba ma czynniki przyczyniające się do jej powstania oraz czynniki jej zapobiegające

• choroba nie jest rozłożona losowo w populacji

Zadania epidemiologii jako gałęzi medycyny:

• ocena występowania zjawisk zdrowotnych ( np. Urodzenia, zgony, choroby, zaburzenia zdrowia, cechy biologiczne) - jest to domena epidemiologii opisowej posługującej się takimi pojęciami jaki m.in. zapadalność, częstość, dystrybucja w czasie i przestrzeni, wielkość mierzalnej cechy.

• ocena uwarunkowań zjawisk zdrowotnych - jest to domena tzw. epidemiologii analitycznej ukierunkowanej np. na porównanie częstości lub wielkości badanych atrybutów zdrowia, szacowanie ryzyka zdrowotnego, modelowanie związków przyczynowo - skutkowych

• ocena skuteczności interwencji ( ocena wyników terapii w przypadku choroby oraz ocena wyników promocji zdrowia i działalności praktycznej

Gałęzie epidemiologii:

• epidemiologia ogólna - zajmuje się metodologią badań epidemiologicznych służących do oceny zjawisk zdrowotnych w populacji

• epidemiologia chorób zakaźnych - zajmuje się rozpoznawaniem i zwalczaniem epidemii, procesem epidemicznym chorób zakaźnych

• epidemiologia kliniczna - zajmuje się zastosowaniem zasad i metod epidemiologicznych w praktyce klinicznej

• epidemiologia środowiskowa - zajmuje się badaniem wpływu różnych czynników i warunków środowiskowych na częstość i rozpowszechnienie chorób zakaźnych i niezakaźnych

• epidemiologia społeczna - obejmuje epidemiotechnikę, ocenę sytuacji zdrowotnej ludności i wynikających z tej oceny potrzeb zdrowotnych stanowiących podstawę kształtowania polityki zdrowotnej

W miarę rozwoju epidemiologii wyłoniło się jeszcze szereg węższych dziedzin epidemiologii szczegółowej jak: chorób zawodowych, wojskowa, katastrof, historyczna, geograficzna.

• epidemiologia analityczna - analiza

• epidemiologia eksperymentalna

John Snow

Zapadalność - liczba nowych zachorowań na daną chorobę w stosunku do liczby ludności narażonej na zachorowanie w określonym przedziale czasu.

Chorobowość - liczba chorych na daną chorobę w stosunku do liczby ludności narażonej na tą chorobę w określonym przedziale czasowym.

Umieralność - liczba zgonów wszstkich niezależnie od przyczyny = umieralność ogólna, na daną chorobę = umieralność szczegółowa, w określonych grupach wiekowych (np. Umieralność niemowląt) w stosunku do liczby ludności narażonej na zgon w określonym przedziale czasowym.

Śmiertelność - liczba zgonów w stosunku do liczby chorych na daną chorobę ( odsetek zgonów spośród chorych na daną chorobę)

Współczynnik zachorowalności = liczba osób u których wystąpiła choroba /

liczba osób narażonych (bez chorych) X 1000

Współczynnik chorobowości = liczba stwierdzonych chorób /

liczba osób X 1000

Współczynnik umieralności = liczba osób zmarłych z powodu danej choroby /

średnia liczba osób narażonych na daną chorobę X 1000

Współczynnik śmiertelności = liczba osób zmarłych na daną chorobę /

liczba osób u których występuje choroba X 1000

Epidemia :

• wystąpienie na danym obszarze zachorowań na chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż w poprzedzającym okresie

• lub nagłe wystąpienie choroby zakaźnej wcześniej nie występującej ( nadmierna zapadalność)

Epidemia:

• lokalna

• krajowa

• pandemia - występowanie zachorowań na daną chorobę wśród ludności na danym terenie w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na podobnym poziomie

• okresowości

• sezonowości

Nosiciel - osoba bez objawów chorobowych w której organizmie bytują i rozmnażają się drobnoustroje chorobotwórcze, stanowiące potencjalne źródło zakażenia innych osób

Dezynfekcja - niszczenie form wegetatywnych drobnoustrojów za pomocą metod fizycznych, chemicznych lub biologicznych.

Sterylizacja - zniszczenie wszystkich drobnoustrojów oraz ich form przetrwalnikowych przez zastosowanie czynników fizycznych lub chemicznych.

Epidemiologiczne opracowanie ogniska - zespół czynności zmierzających do powstrzymania procesu epidemicznego, obejmuje najczęściej dochodzenie epidemiologiczne oraz unieszkodliwienie źródła zakażenia, przecięcie dróg szerzenia się zakażenia, wzmocnienie odporności osób wrażliwych na zakażenia.

Wirusy grypy:

• typ A - zakaża ludzi, konie, świnie, norki, wieloryby, dzikie i domowe ptaki.

- wywołuje duże epidemie i pandemie, zakażenie jest związane z wysoką śmiertelnością.

• typ B - wyłącznie ludzie.

• typ C - ludzie i świnie.

Grypa:

• wysoce zakaźna

• przenoszona drogą kropelkową

• wysoka gorączka, drżenie

Zwalczanie:

• unikanie bliskiego kontaktu

• pozostanie w domu

• wzmożenie higieny podczas kaszlu, kichania, mówienia

• przestrzeganie podstawowych zasad higieny

• zwiększenie odporności - szczepienia ochronne

WYKŁAD 2

Podstawy epidemiologii chorób zakaźnych,

Choroby zakaźne:

• Przez stulecia najistotniejszym problemem zdrowotnym ludzkości były choroby zakaźne

• Pierwsze zmiany z strukturze chorób i przyczyn zgonów pojawiły

• Przyczyniły się do tego odkrycia nauk medycznych w zakresie etiologii i szerzena się chorób zakaźnych oraz możliwości zapobiegania im poprzez poprawę warunków sanitarnych, wprowadzenie szczepień ochronych oraz skuteczniejszą diagnostykę i terapię większości chorób zakaźnych.

• Miejsce chorób zakaźnych jako głównego problemu zdrowotnego w minionych stuleciach, zajmują stopniowo i coraz wyraźniej choroby niezakaźne często zwane chorobami cywilizacyjnymi, chorobami stylu życia

• Zmiany te można uszeregować w formie następujących po sobie faz transformacji epidemiologicznej:

1. choroby zakaźne

2. wypadki i urazy

3. choroby cywlizacyjne:

• cukrzyca

• chor układukrążenia

4. nowe zagrożenia zdrowotne

• Nowo pojawiające się - nowo zidentyfikowane uprzednio nieznane zakażenia, w których wyniku powstały lokalne lub międzynarodowe problemy zdrowia publicznego:

• wzw typu C i typu E

• AIDS

• choroby prionowe

• gorączki krwiotoczne np wirus ebola, żółta gorączka

• legionelloza

• borelioza

• hemolityczny zespół nerkowy np.

Choroby nawracające - choroby, które po okreie zacisza epidemiologicznego, kiedy przestały być problemem zdrowia publicznego, uwidoczniły się

• grużlica

• cholera

• błonnica

• dżuma

• żółta gorączka

• miningokowe zapalenie opon mózgwo -rdzeniowych

Przyczyny pojawiania się i nawracania chorób zakaźnych:

• wzrost liczby ludności na kuli ziemskiej

• zwiększenie częstości podróży międzynarodowych szybkimi środkami lokomocji.

- niekorzystne zmiany w pozyskiwaniu, produkcji i wymianie dużych ilości żywności

• wzrost ekspozycji ludzi na przenosicieli i naturalne rezerwuary zarazków.

Odkrycie etologii zakaźnej chorób niezakaźnych:

• rak żołądka - Helicobacter pylorii

• rak szyjki macicy - wirus HPV

• mięsak Kaposiego - wirus HIV

• miażdżyca - Chlamydia pneumonie

Malaria - etiologia

• Malaria , zimnica (łac. Malaria, plasmodiosis, dawna nazwa febra z łac. Febris = gorącza(..)

• zarodźca ruchliwego (Plasmodium vivax

• zarodźca pasmowego (Plasmodium malariae)

• zarodźca sierpowatego (Plasmodium falciparum)

• zarodźca owalnego (Plasmodium ovale)

Malaria występowanie:

- wektorem malarii prznoszącym ją jest między osobami chorymi i zdrowymi są samice z rodzaju Anopheles.

• jest to najczęstsz n świecie choroba zakaźna na którą co rku zachorowuje pona 220 mln. Osób, a umiera 1-3 mln( są to głównie dzieci poniżej 5 roku życia z Czarnej Afryki)

• zachorowania poza terenami tropikalnymi i subtropikalnymi endemicznego występowania tej choroby spotykane są u osób powracających z tych regionów a tkże sporadycznie w pobliżu lotnisk i portów gdzie zostają zawleczone komary z rodzaju Anopheles.

Cykl rozwojowy:

- zarodźce wymagają do pełnego cyklu dwóch żywicieli: człowieka który jest żywicielem pośrednim (dochodzi w nim do rozmażania bezpłcioweo ierwotniaka) i komara z rodziny Anopheles, który jest żywicielem ostatecznym ( w nim zachodzi rozmnażanie płciowe). To zakażeni ludzie są rezerwuarem czynnika chorobotwórczego - zarodźca malarycznego.

• Do zakażenia dochodzi, kiedy żywiące się krwią ludzką zakażone samice komarów z rodzaju Anopheles wraz ze śliną do organizmu człowieka wprowadzają sporozoity zarodźca.

• Gametocyty od osoby chorującej na malarię dostają się do organizmu samicy komara, gdzie w ciągu 8 -35 dni przechodzą cykl rozwojowy, w przbiegu którego powstają sporozoity. Przy ukąszeniu komara sporozoity dostają się do krwi osoby zdrowej.

Malaria - objawy kliniczne i przebieg

- Objawy choroby występują po okresie wylęgania który wynosi zwykle od 7 do 30 dni.

- Pierwsze objawy są niecharakterystyczne - choroba rozpoczyna się dreszczami i wysoką gorączką ( nawet ponad 40 C ), którym towarzysz bóle głowy, nudności, wymioty, niekiedy biegunka, W końcowym okresie napadu pojawiają się obfite poty i następuje gwałtowne obniżenie temperatury.

• objawy spowodowane są niszzeniem przez pierwotniaka erytrocytów i uszkadzaniem hepatocytów. Efektem rozpau erytrocytów jest niedokrwistośc hemolityczna, żółtaczka i hemoglobinuria.

Presja ewolucyjna matarii na ludzki genom:

• Uważa się, że malaria wywarła największą presję selekcyjną na gatunek ludzki w jego najnowszej historii. Powodem tego jest wysoki współczynnik zachorowalności i śmiertelności zwłaszcza chorobie wywołanej przez Plasmodium Falciparum

• skutkiem presji jest upowszechnienie naturalnych mechanizmów odporności na chorobę na obszarach zagrożenia malarycznego:

• niedokrwistośc sierpowatokrwinkowa

• Antygeny Duffy

• Niedobór dehydrogenaz glukozo - 6 - fosforanowej.

• Talesemie.

Epidemiologia zakażeń wirusem HiV:

• zespól nabytego niedoboru ( rzadziej upośledzenia) odporności, AIDS (ang. Acquired Immunodeficiency Syndrome lub Acquired Immune Deficiency Syndrome , SIDA - ) końcowe stadium zakażenia HIV charakteryzujące się bardzo niskim poziomem limfocytów CD4, a więc wyniszczenem układu immunologicznego (odpornościowego), co skutkuje zapadalnością na tzw. choroby wskażnikowe mogące zakończyć się śmiercią pacjenta.

Czynnik etiologiczy:

• Ludzki wirus nieddoboru odporności, HIV ( ang. Human immunodeficiency virus) - wirus z rodzaju lentiwirusów, z rodziny retrowirusów

• atakuje głównie limfocyty T - pomocnicze ( limfocyty Th)

• budowa kulista z otoczką lipidową

• materiał genetyczny wirusa RNA

Dotychczas poznano 2 typy wirusa:

• HIV - 1

• HIV - 2

Epidemiologia:

- rezerwuar czynnika etiologicznego - człowiek

• Źródło zakażenia - zakażony człowiek od około 2 tygodni od zakażenia do śmierc - we wszystkich stadiach i postaciach zakażenia.

Drogi prznoszenia wirusa HIV:

• krew - przetoczena preparatów krwiopochodnych, ,przyrządow" naruszenie ciągłości tkanek,kontakt śluzówki uszkodzonej skóry z materiałem zakaźnym.

• kontakty sexualne -

• droga wertykalna

Płyny ustojowe uważane za matriał zakaźny:

• krew

• płyn mózgowo - rdzeniowych

• płyny ustrojowe z widoczną domieszką krwi

• nasienie, wydzieliny pochwowe, płyn maziówkowy, opłucnowy, otrzewnwy, osierdziowy, owodniowy, tkanki

• mleko kobiece.

Materiał biologiczny uznawany za niezakaźny:

• mocz

• kał

• ślina

• łzy

• pot

• plwocina

• wymiociny

Kontakty płciowe

ryzyko transmisji przy jenorazwej ekspozycji:

• bierny:

*analny (0,5 - 3,2%)

*waginalny ( 0,05 - 0,15%)

• czynny (0,03 - 0,09 %)
  

Droga wertykalna:

• zależy od etapu zakażenia matki ( liczba CD4, Wiremia HIV)

• W naturalnym przebiegu ok.30% (Europa) i 40% (Afryka)

Transmisja w trakcie ciązy:

• łożysko

• poród ( 70-80%)

• karmienie piersią ok. 30%

Choroby wskażnikowe/ definiujące AIDS:

• Kandydoza przełyku, tchawicy, oskrzeli, płuc

• inwazyjny rak szyjki macicy

• kryptokokoza pozapłucna

• kryptosporydioza z biegunką trwającą ponad miesiąc

• cytomegalia narządowa ( z wyjątkiem wątroby, śledziony, węzłów chłonnych)

• cytomegalowe zapalenie siatkówki

• mięsak Kaposiego

• HIV - encelofalopatia (HIV demencja)

• opryszczka ze zmanami na skórze i/lub błonach śluzowych utrzymującymi się ponad miesiąc lub zapalenie oskrzeli, płuc lub przełyku

• chłoniak nieziarniczy z limfocytów B lub o nieznanym fenotypie

• gruźlica

• toksoplazmoza narządowa

---