Spis treści

17. Procedury kredytowe.............................................................................................................. 1

17.1 Dokumentacja kredytowa klienta i jej weryfikacja............................................................... 2
17.2 Analiza wskaźnikowa i credit-scoring ................................................................................. 3
17.3 Komitety kredytowe i umowa kredytowa ............................................................................ 4

18. Zabezpieczenia kredytów........................................................................................................ 5

18.1 Wielkość i typy zabezpieczeń.............................................................................................. 5
18.2 Zabezpieczenia osobiste i rzeczowe..................................................................................... 5
18.3 Wycena wartości zabezpieczeń............................................................................................ 6

19. Koszt i spłata kredytu ............................................................................................................. 6

19.1 Zasady naliczania prowizji i odsetek od kredytów ............................................................... 6
19.2 Zasady ustalania kosztu oprocentowania przez banki........................................................... 7
19.3 Marża kredytowa banków ................................................................................................... 9
19.4 Należności w sytuacji nieregularnej (złe kredyty) ................................................................ 9
19.5 Windykacja i restrukturyzacja kredytów.............................................................................10

20. Typy kredytów .......................................................................................................................11

20.1 Kredyty gotówkowe i bezgotówkowe.................................................................................11
20.2 Kredyty złotowe i dewizowe ..............................................................................................12
20.3 Kredyty komercyjne i preferencyjne...................................................................................12
20.4 Kredyty gospodarcze..........................................................................................................13
20.5 Kredyty w rachunku bieżącym ...........................................................................................13
20.6 Kredyty obrotowe...............................................................................................................14
20.7 Kredyty inwestycyjne.........................................................................................................14
20.8 Kredyty dla ludności ..........................................................................................................14
20.9 Kredyty budowlano-mieszkaniowe.....................................................................................16

21. Bankowe inwestycje w papiery wartościowe.........................................................................17

21.1 Główne kierunki inwestycji ................................................................................................17
21.2 Bankowe inwestycje w bony i obligacje skarbowe..............................................................17
21.3 Inwestycje w akcje .............................................................................................................19

22. Lokaty międzybankowe czynne, skup weksli i inne operacje aktywne ................................19

22.1 Lokaty międzybankowe czynne..........................................................................................19
22.2 Skup weksli........................................................................................................................20
22.3 Faktoring............................................................................................................................20

Zadania i pytania kontrolne ........................................................................................................21

17. Procedury kredytowe

Ryzyko związane z kredytami zmusza bank do wprowadzenia ścisłych procedur udzielania kredytu.

Są one szczegółowo opisywane w instrukcjach kredytowych, które są formą zarządzenia wydawanego przez
zarząd banku. W niektórych bankach mają one wielkość dużej ksiązki. Coraz częściej banki wydają
instrukcje dla każdego z podstawowych typów kredytu. Instrukcje te określają sposób postępowania
pracowników banku przy udzielaniu kredytów, zwykle nie są one udostępniane klientom.

Instrukcja kredytowa zawiera opis czynności wykonywanych przez pracowników banku od

momentu pierwszej wizyty klienta do zakończenia spłaty kredytu. Są w niej omówione wymagania banku w
stosunku do klienta (np. załączniki do wniosku kredytowego), forma sprawozdań z czynności inspektora
kredytowego, sposób dokonywania wyliczeń pokazujących sytuację kredytobiorcy etc. Ponieważ instrukcje
kredytowe są często bardzo skomplikowane, w niektórych bankach (np. w PKO BP) szeregowi pracownicy
otrzymują tylko podstawowe fragmenty tych instrukcji, wskazujące na czynności, które muszą oni
wykonywać osobiście.

Procedury kredytowe są bardzo zróżnicowane; są one względnie proste przy udzielaniu większości

kredytów dla 1udności, natomiast znacznie bardziej złożone w odniesieniu do kredytów gospodarczych.
Ponieważ jednak na kredyty gospodarcze przypada ponad 60% ogólnej masy kredytów udzielanych przez
banki i zapewniają one gros zysków, musimy poświęcić im najwięcej uwagi (poniższe informacje dotyczą
właśnie procedur udzielania kredytów gospodarczych).

Podstawowym celem procedur kredytowych jest segmentacja i selekcja klientów. Na większości

etapów następuje eliminacja części klientów - dotyczy to przede wszystkim tych, z którymi związane jest
zbyt wielkie ryzyko kredytowe. Segmentacja, czyli podział klientów na grupy, ułatwia selekcję i umożliwia
prowadzenie racjonalnej polityki w zakresie kosztu kredytu.

17.1 Dokumentacja kredytowa klienta i jej weryfikacja

Aby uzyskać kredyt gospodarczy, potencjalny kredytobiorca musi wypełnić wniosek kredytowy. Formy

wniosków kredytowych opracowane przez banki znacznie się między sobą różnią. Do formularza wniosku
potencjalny kredytobiorca musi załączyć liczne dokumenty, a niekiedy także wypełnione dodatkowe
formularze. Wniosek kredytowy wraz z załącznikami nazywamy dokumentacją kredytową klienta. Można ją
nieformalnie podzielić na cztery części.

1. W pierwszej części dokumentacji zawarte są podstawowe informacje o kredytobiorcy.

Najważniejsze z nich wynikają z załączników, m.in. bilansów oraz rachunków zysków i strat
przedsiębiorstwa ubiegającego się o kredyt (zwykle muszą byś złożone dokumenty za ostatni rok i
jeden z ostatnich miesięcy roku bieżącego), wyciąg z rejestru handlowego, aktualna opinia banku, w
którym przedsiębiorstwo ma konto bankowe, zaświadczenia o braku zaległości podatkowych i
wobec ZUS, oświadczenie o obecnej wysokości zobowiązań przedsiębiorstwa. Na podstawie
wszystkich zebranych informacji bank ocenia aktualną zdolność kredytową przedsiębiorstw,
starających się o kredyt, i przeprowadza wstępną selekcję potencjalnych kredytobiorców.

2. Wysokość i zamierzone wykorzystanie kredytu, a także korzyści, jakie przedsiębiorstwo ma nadzieję

osiągnąć dzięki temu kredytowi, są przedstawiane w drugiej części dokumentacji. Przy wnioskach o
kredyty obrotowe często wystarczy bardzo krótka informacja o tym, na co zostaną wydane
pieniądze, natomiast starając się o kredyt inwestycyjny, potencjalny kredytobiorca musi przedstawić
szerszą dokumentację (często biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego).

3. W trzeciej części dokumentacji pokazane są możliwość i formy spłaty. Ta część obrazuje przyszłą

zdo1ność kredytową przedsiębiorstwa i często ma znaczenie rozstrzygające. Kredytobiorca podaje tu
proponowany rozkład spłat kredytu i wypełnia tablicę (lub kilka tablic), pokazującą prognozowany
zysk, jaki przedsiębiorstwo będzie osiągać w określonych okresach, pokrywających się z terminami
spłat. Bank porówna wysokość zysku z wielkością przypadających spłat (kapitału i oprocentowania)
i wyciągnie stąd oczywiste wnioski na temat przyszłej wypłacalności klienta. Ta część wniosku
powinna także zmusić klienta do zastanowienia się nad realnością możliwości spłat, czyli nad
zdolnością kredytową. Pod pojęciem zdolności kredytowej rozumiemy zdolność do spłaty wszyst-
kich rat odsetkowych i kapitałowych w każdym z przypadających na spłatę terminów. Istotne jest
więc nie tylko to, by w czasie kredytowania klient osiągnął zyski przekraczające sumę spłat, ale
także - by w każdym z okresów spłat występowała odpowiednia nadwyżka.

4. Część czwarta dokumentacji dotyczy zabezpieczenia kredytu. W przypadku, gdy zabezpieczeniem

będą nieruchomości, niezbędne jest przedstawienie wyceny wartości takich nieruchomości
(dokonanej przez biegłego) i aktualny wypis z księgi hipotecznej.

Dokumentacja kredytowa klienta, na którą składają się: wniosek kredytowy i załączniki, nigdy nie

jest przyjmowana przez pracowników banku bezkrytycznie. Inspektor kredytowy ma obowiązek dokładnej
weryfikacji złożonego wniosku. Pierwszym etapem jest weryfikacja dokumentacji, w tym sprawdzenie
podpisów, dat, obliczeń etc. Następnie inspektor kredytowy wizytuje przedsiębiorstwo, czyli przeprowadza
tzw. inspekcję kredytową. Instrukcja kredytowa zwykle dokładnie określa obowiązki inspektora
kredytowego w tym zakresie. Dzięki inspekcji kredytowej można zweryfikować część danych z
dokumentacji kredytowej klienta; najczęściej inspektor kredytowy ocenia też jakość zabezpieczeń (np.
sprawdza stan towarów w magazynie, budynków, usytuowanie nieruchomości etc.). Wnioski z weryfikacji
dokumentacji kredytowej, wizyt i przeprowadzonych rozmów pozwalają mu na sformułowanie wstępnej
opinii o ryzyku kredytowym banku.

Coraz częściej banki korzystają też z usług instytucji zajmujących się informacją kredytową (np.

biura informacji kredytowej), które – odpłatnie - przygotowują raporty o potencjalnych klientach.
Szczególnie cenne są informacje o spłacaniu przez tego klienta kredytów zaciąganych w innych bankach w
przeszłości.

17.2 Analiza wska

źnikowa i credit-scoring

Dokumentacja złożona przez klienta zostanie następnie uzupełniona przez inspektora kredytowego,

który dołączy do niej dodatkowe informacje, a także przeprowadzi analizę wskaźnikową na podstawie
zebranych dokumentów. Trzeba pamiętać, że analiza wskaźnikowa jest pożytecznym elementem analizy
kredytu, jest ona jednak daleka od doskonałości. Wielkość większości stosowanych wskaźników zależy od
gałęzi gospodarki, rozmiarów przedsiębiorstwa, stopy inflacji etc. W krajach zachodnich pracownicy
banków dysponują złożonymi tablicami, pozwalającymi na porównanie takich wskaźników, natomiast w
Polsce tablice takie będzie można opracować dopiero po dalszej stabilizacji gospodarki (dokonywane
dotychczas próby nie przyniosły odpowiednich rezultatów). Istotną rolę odgrywają natomiast już obecnie
liczne wskaźniki, jeśli porównamy ich ewolucję w czasie - pokazują one, w jakim kierunku zmierza
przedsiębiorstwo.

Wśród kilkuset wskaźników, stosowanych przy analizach wskaźnikowych, największe znaczenie

mają podstawowe wskaźniki rentowności (zyskowności), płynności, wypłacalności i sprawności działania.
Są one przedstawione w tablicy 1 (pamiętajmy o tym, ze nazwy wskaźników stosowane w instrukcjach
kredytowych i innych opracowaniach mogą być inne niż podane poniżej).

Analiza wskaźnikowa stanowi podstawę do przeprowadzenia tzw. credit - scoringu, czyli punktowej

analizy sytuacji klienta. Bank przydaje określonym cechom kredytobiorcy pewną liczbę punktów (np. 8
punktów za wysoki wskaźnik płynności, 5 - za średni, 2 - za zadowalający i 0 za zły). Punkty mogą być
przyznawane także np. za rentowność, poziom zadłużenia, wskaźniki sprawności działania. Kierownictwo
banku zwykle stosuje skalę czterostopniową, czyli w uproszczeniu dzieli kredytobiorców na dobrych,
przeciętnych, słabych i złych, stosownie do sumy uzyskanych punktów. Jeś1i inne czynniki nie podważają
rezultatów credit-scoringu, dobrzy kredytobiorcy otrzymają kredyt bez większych zastrzeżeń (Co wcale nie
znaczy, że otrzymają automatycznie kredyt w podanej przez siebie wysokości i przy proponowanych
zabezpieczeniach). Klienci przeciętni otrzymają go, jeśli przedstawią dobre zabezpieczenie, słabi - tylko
wtedy, gdy zabezpieczenie będzie wyjątkowo dobre, a źli w zasadzie kredytu nie będą mogli otrzymać.

Tabela 1. Wybrane wskaźniki wyników działalności przedsiębiorstwa

Wyszczególnienie

Zasada wyliczeń

Wskaźniki rentowności

Wskaźnik rentowności aktywów

(Zysk netto / aktywa) x 100%

Wskaźnik rentowności sprzedaży

(Zysk netto / sprzedaż) x 100%

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych

(Zysk netto / kapitały własne) x 100%

Wskaźnik płynności i sprawności działania

Wskaźnik płynności bieżącej

(Środki obrotowe / zobowiązania bieżące) x 100%

Szybki wskaźnik płynności

(płynne środki obrotowe / zobowiązania bieżące) x
100%

Wskaźnik rotacji należności

(przeciętny stan należności / sprzedaż netto) x 100%

Wskaźnik obrotu zapasami

(Przeciętny stan zapasów / sprzedaż netto) x 100%

Wskaźnik zobowiązań

Wskaźnik

obciążenia

majątku

zobowiązaniami

(zobowiązania ogółem / majątek (aktywa)) x 100%

Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką
finansową

(nadwyżka finansowa / zobowiązania) x 100%

17.3 Komitety kredytowe i umowa kredytowa

Po weryfikacji i uzupełnieniu przez inspektora kredytowego dokumentacja kredytu jest

przekazywana na posiedzenie komitetu kredytowego oddziału, na którym sprawa jest referowana przez
inspektora kredytowego i naczelnika wydziału kredytów, w obecności m.in. dyrektora oddziału. Zadaniem
członków komitetu kredytowego jest wszechstronna ocena wniosku; istotną rolę w tym zakresie odgrywa
zatrudniany przez oddział prawnik wyspecjalizowany w sprawach kredytowych (często pracujący na
zasadzie prac zleconych).

Formalnie komitet kredytowy jest tylko ciałem doradczym, zwykle jednak jego opinia jest

respektowana przez dyrektorów oddziałów. Banki przyznają dyrektorom oddziałów prawo do podejmowania
decyzji w sprawie kredytów sięgających do określonej przez zarząd banku wysokości (np. 1 mln zł).
Dokumentacja z wnioskiem o kredyt wyższy i z uwagami komitetu kredytowego oddziału jest przesyłana do
centrali banku, gdzie jest ponownie rozpatrywana - tym razem przez komitet kredytowy centrali. Kredyt
przyznaje wtedy osoba upoważniona przez prezesa banku (w niektórych bankach zdecentralizowano
procedurę kredytową i utworzono komitety kredytowe regionów, działające w imieniu centrali).

Wtedy, gdy decyzja w sprawie udzielenia kredytu jest pozytywna, przygotowywana jest umowa

kredytowa. Jest to podstawowy dokument, regulujący wszystkie sprawy związane z kredytem, w tym - jego
wysokość, zabezpieczenia, sposób spłaty, a nawet wysokość odsetek umownych w przypadku zwłoki w
spłacie. W przypadku bardzo dobrych klientów banki zwykle zgadzają się na przedyskutowanie niektórych
punktów umowy (np. wysokości prowizji), w przypadku ,,zwykłych” klientów - traktują one projekt umowy
jako ofertę, którą potencjalny klient może przyjąć lub odrzucić.

Jedną z najważniejszych spraw precyzyjnie określanych w umowie kredytowej jest koszt kredytu.

Jak wspomniano, na koszt kredytu zwykle składa się prowizja i oprocentowanie. Większość banków do
podstawowej stopy procentowej (nazywanej często inaczej, np. stopą bazową) dodaje punkty procentowe za
czynniki związane z ryzykiem banku. Tak okreś1ona stopa procentowa może być stała (to znaczy, że bank
nie ma prawa jej zmieniać w okresie kredytowania) lub - jeśli to jest podane w umowie - w określonych
warunkach może ulec zmianie. Większość banków unika zmian w naliczaniu wysokości odsetek, nawet jeśli
zachodzą okoliczności, które by taką decyzję merytorycznie uzasadniały.

Przy zmiennej stopie procentowej najczęściej banki przyjmują za podstawową stopę procentową

WIBOR za ustalony okres. Do stopy WIBOR dodawane są punkty procentowe, w umowie określone
najczęściej jako tzw. marża ryzyka. Ponieważ WIBOR często zmienia się, klient - płacąc każdą ratę
odsetkową - w praktyce za każdym razem płaci nieco inne oprocentowanie kredytu. Umowa kredytowa
oczywiście dokładnie precyzuje sposób naliczania takich rat.

Umowa jest wiążąca dla obu stron. Jest ona opracowana przez bank na podstawie regulaminu

kredytowego. Jeśli przed podpisaniem umowy bank zapozna klienta z regulaminem, uważa się, że regulamin
jest wiążący dla klienta. Bank może, zgodnie z art. 31 prawa bankowego, wypowiedzieć umowę kredytową
w razie stwierdzonego zagrożenia terminowej spłaty kredytu (czyli może nie wypłacić sum, które nie zostały
jeszcze przekazane kredytobiorcy) i może żądać spłaty kredytu przed terminem. Jeśli to nie nastąpi, bank
może wtedy zwrócić się do komornika, aby ten przejął zabezpieczenia.

Widzimy, że udzielanie kredytu wymaga znacznego nakładu pracy i dużych umiejętności. Rezultat

zależy od umiejętności i chęci pracowników banku. Kredytu tylko w teorii udziela bank, w praktyce
udzielają go konkretni pracownicy tego banku. Dobrze wykonana praca przynosi bankowi bardzo wysokie
zyski, źle wykonana - naraża go na jeszcze wyższe straty.

Po wypłacie kredytu pracownicy banku realizują ostatni etap procedur kredytowych: jest nim

monitoring kredytu, czyli nadzór nad kredytobiorcą. Co pewien czas przeprowadzają oni krótką wizytę w
przedsiębiorstwie kredytobiorcy, sprawdzają też, czy raty kredytowe są regularnie spłacane. Monitoring ma
ułatwić szybkie przejęcie zabezpieczeń w przypadku, gdyby okazało się, że sytuacja finansowa

kredytobiorcy jest niekorzystna.

18. Zabezpieczenia kredytów

18.1 Wielko

ść i typy zabezpieczeń

Podstawowym warunkiem otrzymania przez kredytobiorcę kredytu gospodarczego jest

przedstawienie odpowiednich zabezpieczeń (nie musi to dotyczyć kredytu w rachunku bieżącym).

Najczęściej bank chciałby, aby wartość zabezpieczeń co najmniej dwukrotnie przekraczała kapitał

kredytu. Wynika to z faktu, że sprzedaż przez bank zabezpieczeń niespłacanego kredytu bardzo często
przynosi znacznie mniej niż ich pełną wartość, a do tego znaczna część produktu sprzedaży jest
przeznaczana na zapłatę podatków, koszty komornika i inne koszty; w rachunku należy uwzględnić także
naliczane przez bank oprocentowanie kredytu.

W momencie, gdy klient zalega ze spłatą rat odsetkowych lub kapitałowych, bank może zacząć

naliczanie tzw. odsetek umownych (zwanych odsetkami karnymi), często przekraczających 40% rocznie.

Rzeczywiste wpływy banku ze sprzedaży zabezpieczeń są często znacznie niższe niż kapitał

udzielonego kredytu, m.in. dlatego że część zabezpieczeń nie ma praktyce żadnej wartości. Moż1iwość
ponoszenia przez bank strat zwiększa uprzywilejowanie wpisanych na hipotekę lub do rejestru zastawów
roszczeń Skarbu Państwa wynikających m.in. z za1eglości podatkowych, bowiem najczęściej
przedsiębiorstwo, które nie spłaca kredytów ma też zaległości podatkowe.

Wymagane przez banki zabezpieczenia kredytów mogą być bardzo zróżnicowane. Zwykle dzielone

są one na dwie grupy:
1) zabezpieczenia osobiste,
2) zabezpieczenia rzeczowe.

18.2 Zabezpieczenia osobiste i rzeczowe

Zabezpieczeniami osobistymi nazywamy te, w odniesieniu do których dłużnik lub osoba trzecia

ponosi osobistą odpowiedzialność za spłatę długu. Oznacza to, że gwarantuje on całym swoim obecnym
i przyszłym majątkiem wywiązanie się ze zobowiązań wobec banku. Fakt, że zabezpieczenia osobiste są
nierozerwalnie związane z konkretną osobą ma dla banku zarówno plusy, jak i minusy. Niewątpliwym
plusem jest możliwość dochodzenia roszczeń z przyszłego majątku kredytobiorcy, poręczyciela lub
gwaranta. Minusem jest m.in. to, że zabezpieczenia osobiste w praktyce tracą swą wartość wtedy, gdy osoba
dająca takie zabezpieczenia umrze lub np. wyjedzie na stałe za granicę. Do zabezpieczeń osobistych należą
m.in.: weksel własny in blanco, poręczenie wekslowe, poręczenie według prawa cywilnego, gwarancje
bankowe, przelew (cesja) wierzytelności.

Wekslem własnym in blanco nazywamy taki weksel, na którym nie określa się sumy wekslowej i

terminu płatności (zostaną one wpisane przez bank w przypadku, gdyby kredyt nie został spłacony). W wielu
bankach wszyscy kredytobiorcy są zobowiązani do składania weksla własnego in blanco, zwykle jest on
traktowany jako zabezpieczenie dodatkowe.

Rozmaite formy poręczeń i gwarancji polegają w praktyce na tym, że osoba trzecia będzie

odpowiadać za spłatę długu, gdy kredytobiorca nie wywiązał się z obowiązku. Jeśli poręczycieli (np.
żyrantów) jest kilku, bank sam wybiera tego, który ponosi całą odpowiedzialność za niespłacony kredyt.

Zabezpieczeniami rzeczowymi nazywamy takie, których przedmiotem jest określona rzecz

stanowiąca część majątku dłużnika lub osoby trzeciej. Bank ma prawo do takiego zabezpieczenia niezależnie
od tego, czyją jest ono własnością w danej chwili. Do zabezpieczeń rzeczowych należą przewłaszczenia,
zastawy, różne formy hipoteki, a także blokada środków na rachunku bankowym i kaucja.

Pod pojęciem przewłaszczenia rozumiemy przeniesienie własności zabezpieczenia na rzecz banku, z

zastrzeżeniem, że po zwrocie całego długu własność wróci do kredytobiorcy. W odniesieniu do kredytu
gospodarczego dotyczy ono najczęściej pojazdów, dóbr trwałego użytku i towarów w magazynie. Właściciel
ma zwykle prawo do użytkowania rzeczy przewłaszczonej, w przypadku niespłacenia kredytu bank ma

ułatwione przejęcie tego zabezpieczenia ponieważ formalnie jest już jego właścicielem.

Zastawem rzeczowym nazywamy prawo do dochodzenia roszczeń z pierwszeństwem przed

wierzycielami osobistymi. Ustanawiając zastaw, bank zgłasza go do sądowego Centralnego Rejestru
Zastawów. Utrudnia to dawną praktykę wielokrotnego dokonywania zastawu na tej samej rzeczy, ale
jednocześnie stwarza pewien problem: z wpisem do rejestru wiążą się znaczne opłaty sądowe (dlatego też
obecnie nie opłaca się ustanawiać zastawu na rzeczach o mniejszej wartości).

Hipoteką nazywamy wpis roszczeń do księgi wieczystej nieruchomości (tzw. księgi hipotecznej).

Wpisany ma prawo pierwszeństwa przed niewpisanym do dochodzenia roszczeń w stosunku do
nieruchomości. Nieruchomość obciążona hipoteką może zostać sprzedana nawet bez zgody i wiedzy banku,
nadal pozostanie ona jednak obciążona tą hipoteką. W przypadku, gdyby kredyt nie został spłacony,
nieruchomość taką przejmie bank, a nabywca może dochodzić swoich praw na drodze sądowej w stosunku
do poprzedniego właściciela.

Roszczenia państwa mogą być zabezpieczone hipoteką przymusową, która ma pierwszeństwo przez

hipoteką zwykłą - w praktyce jednak dzieje się tak dosyć rzadko.

18.3 Wycena warto

ści zabezpieczeń

Inspektorzy kredytowi zawsze muszą zastanawiać się, jaka jest realna finansowa wartość

proponowanych zabezpieczeń i wcale nie są skłonni wierzyć w deklaracje klienta, przedstawione przez niego
wyceny etc. Jeśli zabezpieczeniem są zapasy i towary, podstawą wyceny najczęściej są rachunki. Bank
patrzy na nie z dużą podejrzliwością; inspektor kredytowy ma za zadanie wyrywkowe sprawdzanie cen i
zastanowienie się nad możliwością sprzedaży tych zapasów i towarów w razie konieczności. Jeśli
zabezpieczeniem są samochody, inspektor kredytowy analizuje ceny podobnych samochodów wystawionych
na giełdach i często uznaje, że realna wartość takiego samochodu jest mniejsza niż uważa klient, w związku
z czym sugeruje zaniżenie jego wartości.

Szczególnie trudnym problemem jest sprawa wyceny zabezpieczeń w przypadku nieruchomości,

czyli tzw. zabezpieczeń hipotecznych. W tym zakresie pracownicy dobrego banku wykazują szczególną
ostrożność, wynikającą m.in. z wysokiej wartości tych nieruchomości i związanego z nimi kredytu. Z tego
też powodu bank zwykle żąda przedstawienia wyceny niezależnej, wykonanej przez biegłego. Koszty
wyceny zawsze ponosi klient.

Wyróżnia się wiele metod wyceny nieruchomości, każda z nich daje odmienne wyniki. Dobre banki

najczęściej preferują tzw. metodę wartości rynkowej. Polega ona na oszacowaniu, za ile można byłoby
aktualnie sprzedać daną nieruchomość. Wtedy, gdy wyceniane są grunty położone na obszarze, na którym
często dochodzi do transakcji kupna - sprzedaży, wycena jest prosta i polega na porównaniu z wartością
gruntów, które zostały niedawno sprzedane. W przypadku zakładu produkcyjnego wycena staje się bardzo
skomplikowana. Zwykle taki zakład jest umownie dzielony na części, a każda z nich jest wyceniana osobno.
Najczęściej wartość rynkowa jest oceniana przez porównanie cech stanowiących o wartości wymienionego
obiektu z podobnymi obiektami o znanej wartości rynkowej; dlatego też metoda taka jest niekiedy nazywana
,,metodą porównawczą”.

19. Koszt i sp

łata kredytu

19.1 Zasady naliczania prowizji i odsetek od kredytów

Każdy bank uzyskuje z tytułu akcji kredytowej dwa zasadnicze rodzaje wpływów:

1) oprocentowanie,
2) prowizje.

Przypomnijmy, że zarówno koszt prowizji, jak i wysokość oprocentowania są ustalane samodzielnie

przez bank, bez żadnej ingerencji z zewnątrz. Bank bierze jednak pod uwagę sytuację na rynku finansowym
(w tym koszt kredytów w innych bankach).

Prowizją kredytową nazywamy opłatę klienta za usługi bankowe związane z udzieleniem kredytu.

Banki zwykle pobierają prowizje od kapitału kredytu stawianego do dyspozycji klienta. Najczęściej wynosi
ona 1%, choć i w tym zakresie część banków stosuje inne stawki. Popatrzmy, co to oznacza w praktyce. Przy

kredycie rocznym mierzonym zgodnie z zasadami bankowymi koszt prowizji w skali rocznej wyniesie też
1%, będzie więc względnie mały. Jeśli jednak klient pobiera kredyt miesięczny, koszt prowizji w skali
rocznej wyniesie 12%. Prowizja jest więc bardzo dużym obciążeniem dla klientów często korzystających z
kredytów krótkoterminowych (do takich mogą należeć np. hurtownie), a niewielkim dla klientów
pobierających kredyty długoterminowe.

Dla takich banków, jak Eurobank czy Citibank, które udzielają znacznej liczby kredytów

krótkoterminowych, prowizje od kredytów są więc poważnym źródłem dochodów.

Warto zwrócić uwagę na używane terminy. Wbrew pozorom, kredytobiorca zwykle nie otrzymuje do

ręki całego kapitału kredytu, bowiem bank z góry potrąca prowizję (stąd przy kredycie w wysokości 100 000
zł, bank zazwyczaj potrąci 1000 zł prowizji i wypłaci klientowi 99000 zł).

Oprocentowanie jest pobierane od sumy niespłaconego kapitału. Przy kredytach długo- i

średnioterminowych oznacza to, że po wypłacie kredytu oprocentowanie jest naliczane od całego kapitału, a
po spłacie kolejnych rat kapitałowych - od części kapitału pozostałej jeszcze do spłaty.

Bank najczęściej chce, aby spłata odsetek zaczęła się jak najszybciej; pozwala to na lepszą obserwację

kredytobiorcy, zmniejsza ryzyko bankowe. Jeśli jednak dobry kredytobiorca wystąpi o zgodę na zwłokę w
spłacie kredytu, zwykle się na to godzą; zwłoka taka nazywana jest karencją (najczęściej przyznawana jest
karencja trzymiesięczna).

Kapitał kredytów krótkoterminowych jest najczęściej spłacany w jednej racie, na zakończenie okresu

kredytowania. Przy kredytach udzielanych na dłuższy termin spłaty kapitału są zwykle podzielone na kilka
rat; wiele banków domaga się spłacania tych rat co kwartał, (czyli co trzy miesiące). Także przy spłacie
kapitału może być stosowana karendja.

Przypomnijmy, że oprocentowanie kredytu jest naliczane od pozostałego do spłaty kapitału. Jeśli

przyjmiemy, że kredyt jest udzielany na rok, kapitał wyniósł 100.000 zł, a oprocentowanie - 24%, to
początkowo kredytobiorca będzie spłacać

co

miesiąc: (100.000 x 24%): 12 miesięcy, czyli 2.000 zł. Jeśli

klient spłaci np. 25.000 zł kapitału, to pozostanie mu do spłaty 75.000 zł kapitału i od tej sumy naliczane
będzie oprocentowanie. Wyniesie ono: (75.000 x 24%): 12

=

1.500 zł. Dalsze spłaty kapitału dodatkowo

obniżą oprocentowanie. W przypadku karencji rat kapitałowych suma spłat z tytułu oprocentowania jest
wyższa, ale i ryzyko banku rośnie.

Bankowi nie może być obojętny interes kredytobiorcy. Warto zauważyć, że przy większości kredytów

gospodarczych kredytobiorca wcale nie ponosi pełnego kosztu kredytu. Koszty kredytu są uznawane za
,,koszt uzyskania przychodów” przez przedsiębiorstwo i w związku z tym pomniejszają podstawę opodat-
kowania. Podatek od zysku przedsiębiorstwa jest wysoki - wynosi 19%; oznacza to, że w praktyce dzięki
systemowi podatkowemu koszty kredytu są obniżane o tyle samo.

Załóżmy, że przedsiębiorstwo zaciągnie trzyletni kredyt w wysokości 100.000 zł, oprocentowany na

16%, o prowizji 1%, przy podatku w wysokości 19%. Dla uproszczenia przyjmijmy, że kapitał kredytu
będzie spłacany na zakończenie okresu kredytowania, a odsetki

co

miesiąc. Kredytobiorca będzie więc

musiał spłacać corocznie odsetki w wysokości 16.000 zł, a prowizja będzie kosztować 1.000 zł, łączny koszt
trzyletniego kredytu wyniesie więc 49.000 zł. Odliczając koszty od podstawy opodatkowania, klient zapłaci
podatek mniejszy

o:

49.000 zł x 19%, czyli o 9.310 zł. Sprawi to, że rzeczywisty koszt kredytu dla klienta

wyniesie 49.000 – 9.310 = 39.690 zł. Możemy więc mówić

o

pesymistycznym spojrzeniu na koszt kredytu,

obejmującym tylko sumy zapłacone bankowi, oraz o spojrzeniu bardziej optymistycznym, uwzględniającym
system podatkowy.

19.2 Zasady ustalania kosztu oprocentowania przez banki

Większość wpływów banku z kredytów wynika z ich oprocentowania. Przy kredytach dla ludności

oprocentowanie jest często podawane z góry i jest niezależne od oceny klienta. Przy kredytach
gospodarczych oprocentowanie kredytu jest ustalane dopiero po posiedzeniu komitetu kredytowego. Jako
podstawa służy tzw. podstawowa stopa procentowa, jednakowa dla wszystkich kredytów danego typu. Do tej
podstawowej stopy procentowej dodawane są punkty procentowe związane z ryzykiem kredytowym
ponoszonym przez bank. Im wyższe jest ryzyko kredytowe, tym wyższy jest koszt kredytu, inaczej mówiąc

za ryzyko bankowe płacą klienci.

Jest oczywiste, że ryzyko rośnie w miarę wydłużania się okresu kredytowania. Pracownicy bankowi

mogą sumiennie zbadać obecną sytuację finansową kredytobiorcy i dobrze przewidzieć zmiany w ciągu
najbliższych tygodni, najczęściej jest jednak bardzo trudno dokładnie ocenić ewolucję sytuacji w skali

miesięcy, a praktycznie niemożliwe - w dłuższych terminach. Sprawia to, że dla prawie wszystkich kredytów
oprocentowanie rośnie (niekiedy bardzo silnie) wraz z okresem kredytowania; przykładowo: jeśli kredyt
trzymiesięczny kosztuje 16% (obliczane w skali rocznej), to kredyt roczny - już 18%.

Drugim ważnym czynnikiem określającym ryzyko kredytowe jest tzw. jakość kredytobiorcy.

Przedsiębiorstwu silniejszemu, bardziej dochodowemu, jest łatwiej spłacić kredyt niż przedsiębiorstwu
słabszemu, dlatego też z kredytem dla tego pierwszego wiąże się mniejsze ryzyko niż z kredytem dla
drugiego. W dobrych bankach ma to znaczny wpływ na oprocentowanie kredytu.

Trzecim z czynników kształtujących ryzyko banku związane z kredytem jest jakość zabezpieczeń.

Wysoka jakość zabezpieczeń zmniejsza ewentualne straty banku, a więc jest uważana za czynnik
ograniczający ryzyko.

Ryzyko kredytowe może wzrastać także w związku z obiektywną sytuacją, w jakiej znajduje się

bank. Wyobraźmy sobie mały bank regionalny, koncentrujący swoją działalność na kredytach dla rolnictwa i
przetwórstwa rolno-spożywczego. Oddział takiego banku może mieć kilku inspektorów kredytowych; każdy
z nich zna problemy rolnictwa. Oceniając wnioski kredytowe dotyczące innych dziedzin (np. budownictwa
mieszkaniowego), mogą oni oczywiście popełnić błędy, co zwiększa ryzyko kredytowe. Nie oznacza to
wcale, że taki bank automatycznie odrzuci wniosek o kredyt na budowę domu tub hali fabrycznej - po prostu
ryzyko zostanie wkalkulowane w koszt kredytu i klient będzie musiał zapłacić więcej. Podobnie np. bank
finansujący budownictwo może udzielić kredytu na założenie stawów rybnych, ale koszt takiego kredytu
będzie wyższy. Bank, który ma oddziały wyłącznie na Śląsku może udzielić kredytu przedsiębiorcy z
Pomorza, ale także i w tym przypadku oprocentowanie kredytu będzie wyższe. Upraszczając, mówimy o
związku między ceną kredytu a polityką banku, pamiętając, że polityka ta (np. specjalizacja w określonych
dziedzinach) wynika najczęściej z obiektywnej sytuacji banku.

Reasumując, możemy mówić o czterech czynnikach mających decydujący wpływ na ilość punktów

procentowych, z którymi związany jest koszt konkretnego kredytu. Są to:
1) okres kredytu - im dłuższy okres kredytu, tym oprocentowanie jest wyższe;
2) indywidualna ocena klienta przez bank (przedsiębiorstwa słabsze, niemające ,,historii kredytowej”,

powstałe niedawno - zapłacą więcej);

3) jakość zabezpieczeń

—

im bardziej dyskusyjna jest jakość zabezpieczeń, tym więcej punktów

procentowych jest dodawanych;

4) polityka banku (nie dodaje się punktów procentowych, jeśli kredyt nie wychodzi poza dziedzinę leżącą

w podstawowej sferze zainteresowań banku, w innych przypadkach kredyt jest droższy).

W praktyce mogą wystąpić duże różnice w oprocentowaniu kredytów krótkoterminowych

udzielanych dobremu partnerowi i kredytów długoterminowych udzielanych np. nowemu przedsiębiorstwu.
Koszt kredytu zależy też w dużej mierze od typu kredytu.

Udzielając kredytów dla ludności, bank najczęściej przeprowadza tylko uproszczoną analizę

kredytową. Mimo to banki coraz częściej różnicują oprocentowanie w zależności nie tylko od okresu
kredytu, ale także od indywidualnej oceny klienta i proponowanego zabezpieczenia. Przykładowo, Pekao SA
udzielało osobom fizycznym tzw. pożyczek standardowych, których koszt zależał od czterech czynników:

−

−

czy klient współpracuje z Pekao SA,

−

−

na jaki okres zamierza uzyskać pożyczkę,

−

−

gdzie jest zatrudniony, na jak długo i na jakim stanowisku,

−

−

jakie proponuje zabezpieczenia.

W odniesieniu do wielu kredytów dla ludności (np. większości kredytów samochodowych) ich cena

zależy wyłącznie od okresu kredytowania.

Przypomnijmy, że kredyt może mieć stałą lub zmienną stopę oprocentowania. Przy stałej -

podstawowa stopa procentowa jest ujęta po prostu w procentach, bank nie może wprowadzać do niej
żadnych zmian. Przy zmiennej - podstawowa stopa procentowa jest ujęta w postaci zmiennej niezależnej od
banku, najczęściej przyjmuje się WIBOR (plus określona ilość punktów procentowych) lub jedną ze stóp
NBP. W obu przypadkach do podstawowej stopy procentowej dolicza się

w podobny sposób punkty

procentowe za ryzyko. Zmienna stopa procentowa ma pewne plusy (np. zwykle w pewnej mierze uwzględnia
zmiany wynikające z inflacji), ale ma też istotny minus: ani bank, ani klient do ostatniej chwili nie wiedzą,
ile naprawdę kosztuje kredyt.

Bank ma obowiązek podawania w umowie kredytowej wszystkich składników kosztu kredytu.

Często jednak informacje na ten temat są pisane w sposób niejasny dla zwykłych klientów (przedsiębiorcy

ubiegający się o kredyt gospodarczy

zwykle takich problemów nie mają); ze względów marketingowych

konstrukcja przedstawionych wyliczeń sprawia niekiedy wrażenie, że kredyt jest znacznie tańszy niż w
rzeczywistości.

Aby chronić prawa klienta, ustawa o kredycie konsumenckim wprowadziła obowiązek podawania w

umowie i w materiałach informacyjnych banku całkowitego kosztu kredytu, przeliczonego na procenty i
skalę roczną, obliczonego według złożonego wzoru zawartego w tej ustawie (obowiązek ten dotyczy
wyłącznie kredytów konsumenckich). Wzór ten obejmuje wszystkie składniki kosztu kredytu, podczas gdy
materiały reklamowe zwykle ograniczają się do podania oprocentowania wyliczanego w sposób nie zawsze
zgodny z logiką matematyczną. Różnica jest często spora, np. w 2004 roku w ulotce reklamującej tzw.
pożyczkę wiosenną ING Banku Śląskiego czytamy, że jej oprocentowanie wynosi zaledwie 9,99%,
natomiast podany niżej małym drukiem całkowity rzeczywisty koszt kredytu został obliczony na 15,89%.
Przy kredytach innych typów pewien problem sprawiają informacje na temat oprocentowania promocyjnego,
szczególnie w przypadku kredytów budowlano-mieszkaniowych banki nie zawsze podają, jak długo trwać
będzie promocja (po jej zakończeniu naliczane jest znacznie wyższe oprocentowanie).

19.3 Mar

ża kredytowa banków

Wbrew często wyrażanej opinii, dochodowości kredytów nie można oczywiście mierzyć przez samo

tylko wskazanie na wysokość prowizji i oprocentowania. Przykładowo, jeśli kredytobiorca pożyczy od
banku 100.000 zł, a odda 120.000 zł, to wcale nie oznacza, że bank zarobił na kredycie 20.000 zł. Od
wpływów banku należy odjąć koszty ponoszone przez ten bank. W dobrym banku systematycznie obliczana
jest zarówno dochodowość poszczególnych kredytów, jak i całej akcji kredytowej. Z punktu widzenia
długofalowych interesów banku największe znaczenie ma to drugie wyliczenie: ustalana jest tzw. marża
kredytowa (w bankach często używany jest angielski termin - spread). Marżą kredytową nazywamy zysk na
kredytach podany w procentach i przeliczony na skalę roczną.

Marża kredytówa = rzeczywiste przychody z kredytu – koszty kredytu
Rzeczywiste przychody z kredytu = przychody umowne – koszty złych kredytów
Koszty banku = koszty pozyskania pieniądza + koszty własne akcji kredytowej

Marża kredytowa wskazuje na opłacalność akcji kredytowej. Metodą średniej ważonej obliczamy

przeciętny koszt pozyskania pieniądza przez bank, dodajemy do niego szacunkowe koszty własne banku
związane z kredytami, a następnie porównujemy go z przeciętnymi wpływami z kredytów (obliczonymi
także metodą średniej ważonej). Wszystkie wyliczenia są oczywiście sprowadzane do skali rocznej. Jeśli
przykładowo średni koszt pozyskania pieniądza przez bank wyniósł w skali rocznej 4%, a rzeczywiste
przeciętne wpływy z kredytów osiągnęły 16%, to teoretycznie marża kredytowa wyniosła: 16% - 4% = 12%.
Niestety, wyliczenie to nie uwzględnia dwu elementów zmniejszających marżę: kosztu złych kredytów i
kosztów własnych banku związanych z akcją kredytową. Załóżmy, że rzeczywiste wpływy banku z kredy-
tów, po uwzględnieniu kosztu złych kredytów, maleją do 14%, a koszty własne (obejmujące pensje
pracowników, wydatki lokalowe związane z kredytami, koszt marketingu kredytów etc.) są szacowane na
2%. Marża kredytowa wyniesie wtedy: 14% - 4% - 2% = 8%. Tak więc marża kredytowa równa jest różnicy
rzeczywistych wpływów z kredytów minus przeciętny koszt pozyskania pieniądza minus koszty własne
banku związane z akcją kredytową.

Marża kredytowa wskazuje na opłacalność akcji kredytowej i pozwala na wyciągnięcie daleko

idących wniosków (np. w odniesieniu do zasięgu tej akcji kredytowej i do kosztów pozyskania pieniądza).
Jest ona ważnym elementem zarówno polityki kredytowej banku, jak i polityki kształtowania aktywów i
pasywów. Jeśli marża kredytowa jest wysoka, wskazane jest szybkie rozszerzanie akcji kredytowej nawet w
przypadku, jeśli pociągnie to za sobą dodatkowe koszty związane z pozyskaniem pieniądza. Jeśli natomiast
marża kredytowa jest niska, cała polityka kredytowa banku wymaga ponownego przemyślenia, podobnie jak
polityka pozyskania pieniądza.

19.4 Nale

żności w sytuacji nieregularnej (złe kredyty)

Teoretycznie marża kredytowa była w polskich bankach w ciągu ostatnich lat zawsze bardzo

wysoka. Zła praca pionów kredytowych i brak doświadczenia zarządów banków, przy nieustabilizowanej
sytuacji gospodarczej, sprawiły, że w latach 1991 - 1993 polskie banki udzieliły olbrzymiej liczby złych
kredytów (w dokumentach oficjalnych nazywanych należnościami w sytuacji nieregularnej). Okazało się
przy tym, że znaczna część zabezpieczeń kredytów jest pozbawiona większej wartości. Drastycznie
zmniejszyło to rzeczywistą marżę kredytową, w wielu bankach była ona nawet ujemna (to znaczy, że
ponosiły one z tytułu działalności kredytowej straty netto). Doprowadziło to do upadku kilku banków i
poważnych trudności co najmniej czterdziestu innych.

Począwszy od 1994 roku większość banków zaczęła prowadzić racjonalną politykę w zakresie

kredytów, co w skali całego polskiego systemu bankowego znakomicie zmniejszyło udział nowych złych
kredytów. Niestety nie dotyczy to wszystkich banków, w niektórych z nich nadal bowiem okazuje się, że
część niedawno udzielonych kredytów jest zła. Nadal też, choć w malejącym stopniu, dawniej udzielone złe
kredyty obciążają bilans banków. Problem „złych kredytów” daje się szczególnie silnie odczuć w okresach
recesji gospodarczej.

Banki przywiązują obecnie znaczną wagę do wskaźnika „złych kredytów”, obliczanego jako

stosunek „złych kredytów” do ogólnej masy kredytów. W 1995 roku wynosił on najczęściej 25 - 35%,
natomiast w 2004 roku w większości banków był on niższy od 15%. Były jednak banki, w których „złe
kredyty” nadal były znaczne i przekraczały 20% wszystkich udzielonych kredytów.

Jednym z najbardziej kłopotliwych obowiązków banków jest tworzenie rezerw na złe kredyty (tzw.

rezerwy na należności w sytuacji nieregularnej); w tym zakresie są one kontrolowane przez nadzór bankowy.
Jak wspomniano, za złe kredyty uważa się głównie takie, przy których opóźnienie w spłacie kapitału lub
odsetek przekracza jeden miesiąc bankowy, czyli 30 dni.

Należności nieregularne są dzielone na trzy grupy:

1) należności poniżej standardu - takie, przy których opóźnienie w spłacie wynosi od 1 do 3 miesięcy,

oraz takie, przy których sytuacja ekonomiczno-finansowa kredytobiorcy uległa wyraźnemu
pogorszeniu w sposób zagrażający spłatom; bank musi wtedy tworzyć rezerwę w wysokości 20%
całej należności (to znaczy pozostałego do spłaty kapitału i naliczonych odsetek);

2) należności wątpliwe - takie, przy których opóźnienie w spłatach wynosi od 3 do 6 miesięcy lub

wtedy, gdy straty przedsiębiorstwa, które zaciągnęło kredyt, naruszają jego kapitał podstawowy;
rezerwa bankowa musi wynosić 50% całej należności;

3) należności stracone -

przy opóźnieniu w spłatach wynoszącym ponad 6 miesięcy lub należności,

które z innych powodów można uznać za nie do odzyskania

rezerwa musi wtedy wynosić 100% całej

należności.

Konieczność tworzenia rezerw na złe kredyty jest dla banku poważnym obciążeniem finansowym.

Pieniądze utrzymywane jako rezerwa mogą być inwestowane tylko w płynne papiery wartościowe, o
charakterze określonym przez nadzór bankowy, a są one zwykle nisko oprocentowane. Bank ponosi więc
podwójny koszt związany ze złym kredytem:

1) koszt niespłaconej części kredytu (bank nie ma wpływów z tego tytułu, ale musi wypłacać

deponentom oprocentowanie),

2) koszt utrzymania rezerw na złe kredyty (zamiast inwestować pieniądze w sposób wysoko

dochodowy, bank musi przeznaczać rezerwy na inwestycje przynoszące bardzo małe zyski).

19.5 Windykacja i restrukturyzacja kredytów

W momencie ujawnienia się należności w sytuacji nieregularnej, czyli złego kredytu, bank

podejmuje różne kroki w celu skłonienia klienta do przynajmniej częściowej spłaty należności. Może do
nich należeć wynajęcie firmy windykacyjnej - przedsiębiorstwa, które będzie prowadzić rozmowy z
dłużnikiem w celu skłonienia go do maksimum starań w celu zadowolenia banku. Firma windykacyjna nie
ma jednak żadnych uprawnień pozwalających np. na przejęcie zabezpieczeń (do tego potrzebny byłby jej
prawomocny wyrok sądowy). Jeśli - co się najczęściej zdarza - interwencja firmy windykacyjnej nie
pomoże, bank staje przed trudnym wyborem. Ma w praktyce dwa wyjścia: windykację kredytu lub jego
restrukturyzację.

Jeśli bank ma nadzieję, że w przyszłości sytuacja kredytobiorcy ulegnie poprawie, często wybiera on

jedną z form restrukturyzacji. Podpisywany jest aneks do umowy kredytowej (lub umowa
restrukturyzacyjna), zgodnie z którym spłaty kredytu zostają przełożone na później i rozłożone w inny
sposób; często bank godzi się na realną obniżkę oprocentowania. Interesującym wariantem umowy
restrukturyzacyjnej jest przejmowanie przez bank, w zamian za rezygnację ze spłat, udziałów w kapitale
zadłużonego przedsiębiorstwa. Banki wcale nie mają nadziei, że przyniesie im to realne zyski, a myślą tylko
o ograniczaniu strat. Można się spodziewać, że restrukturyzacja zmniejszy straty banku wtedy, gdy
zadłużone przedsiębiorstwo zacznie przynosić odpowiednie zyski, a jednak praktyka bankowa dowodzi, że
nie jest to zbyt częste.

Z tego też powodu najczęściej bank wybiera inne wyjście i po pewnym czasie przystępuje do

windykacji kredytu, co zwykle sprowadza się do przejmowania zabezpieczeń. Potocznie mówi się niekiedy,
że zabezpieczenia przejmuje bank, rzeczywistość jest jednak zwykle znacznie bardziej złożona. Bank
wypowiada klientowi umowę kredytową i wystawia tzw. bankowy tytuł egzekucyjny, który musi jeszcze
otrzymać klauzulę wykonalności od sądu. Prawo bankowe postanawia, że sędzia musi nadać taką klauzulę
wykonalności w ciągu trzech dni (może to zrobić natychmiast po otrzymaniu dokumentów od banku), bez
żadnej rozprawy sądowej. Ponieważ normalne postępowanie sądowe często trwa latami, przyjęty przy
kredytach bankowych tryb postępowania jest w praktyce istotnym przywilejem banku.

Egzekucji, czyli przejęcia zabezpieczenia, dokonuje się za pośrednictwem komornika. Komornik po

przejęciu zabezpieczeń sprzedaje je na licytacji. Produkt sprzedaży jest zwykle przeznaczany w pierwszej
kolejności na koszty interwencji komornika oraz rozmaite podatki i opłaty na rzecz Skarbu Państwa (np.
związane ze sprzedażą gruntu), dopiero to, co pozostanie, może służyć zaspokojeniu roszczeń banku. Tak się
dzieje w najkorzystniejszej dla banku sytuacji; znacznie gorzej jest, jeśli do hipoteki lub rejestru zastawów
zostały wpisane zaległości podatkowe kredytobiorcy (wtedy Skarb Państwa otrzymuje należne pieniądze
przed bankiem, a dla banku może zostać niewiele).

Pospieszna sprzedaż zabezpieczeń przez komornika sprawia, że ceny uzyskiwane na licytacji są

niskie. Bank ma prawo uczestniczenia w licytacji, a gdy cena jest bardzo niska - może (po spełnieniu
pewnych warunków) przejąć zabezpieczenia. Dzieje się tak niezbyt często. W wielu przypadkach w trakcie
windykacji okazuje się, że niezależnie od warunków sprzedaży rzeczywista wartość zabezpieczeń jest
wielokrotnie mniejsza niż wynikało to z wyceny zabezpieczeń (np. w domu właściciela przedsiębiorstwa
zameldowano kilka rodzin, co w praktyce oznacza, ze dom taki można sprzedać tylko z lokatorami).

Przy kredytach straconych okazuje się, że większość zabezpieczeń ma w praktyce dużo mniejszą

wartość dla banku niż wynosi ich wartość formalna. Często banki odzyskują mniej niż 25% wartości
zabezpieczeń, a w niektórych przypadkach zabezpieczenia okazują się bezwartościowe.

Praktyka pokazuje, że wartość zabezpieczeń maleje z czasem. Jeś1i bank przejmie je natychmiast po

ujawnieniu się złego kredytu, zwykle można osiągnąć znacznie więcej z ich sprzedaży. Dokładna obserwacja
kredytobiorcy (tzw. monitoring) przez inspektorów kredytowych pozwala zmniejszyć ewentualne straty
banku. Istotne znaczenie ma też dobra współpraca banku z komornikiem.

Po odzyskaniu zabezpieczeń bank ustala wysokość poniesionej straty i przeznacza na pokrycie tej

straty część rezerw na złe kredyty. Nadwyżka rezerw jest przeznaczana na zasilenie kapitałów własnych
netto, niestety bardzo często równocześnie trzeba utworzyć nowe rezerwy na kolejne złe kredyty.

20. Typy kredytów

Banki stosują różne podziały kredytów, są one zależne od przyjętych kryteriów. Warto zauważyć, że

nazewnictwo stosowane w tej dziedzinie przez banki jest zróżnicowane.

20.1 Kredyty gotówkowe i bezgotówkowe

Jeśli za kryterium podziału kredytów przyjmiemy formę płatności, dzieli się je na gotówkowe i

bezgotówkowe. Kredyty gotówkowe są w całości wypłacane w gotówce. Stanowią one obecnie względnie
mały procent ogólnej sumy kredytów, banki bowiem uważają, że bezgotówkowa forma wypłaty zmniejsza
ryzyko malwersacji pieniędzy.

Ponad 90% masy kredytów stanowią kredyty bezgotówkowe. Przy takich kredytach kredytobiorca

nie otrzymuje z banku ani złotówki, pieniądze są wypłacane przelewem na konto dostawcy lub wykonawcy

usług. Dostawca wystawia rachunek; najczęściej jest on zatwierdzany przez kredytobiorcę (nie ma takiej
konieczności np. przy kredycie samochodowym), a bank płaci pieniądze przelewem bezpośrednio dostawcy.

20.2 Kredyty z

łotowe i dewizowe

Jeśli za kryterium podziału kredytów przyjmiemy walutę, w jakiej dokonywana jest transakcja, to

kredyty dzielone są na złotowe i dewizowe. Wszystkie kredyty dewizowe są nominowane (wyrażane) w
określonej walucie, np. dolarach, euro, frankach szwajcarskich, funtach szterlingach.

W praktyce tylko mała część kredytów dewizowych jest wypłacana w walucie obcej (tak może być

wtedy, gdy kredyt jest przeznaczony na pokrycie określonych płatności za granicą). W takim przypadku
kredyt jest także zwracany w tej samej walucie, w jakiej został wypłacony.

Większość kredytów dewizowych jest nominowana w walucie obcej, ale wypłacana w złotych (po

kursie dnia). Są one zwracane także w złotych, a płatności są naliczane według kursu danej waluty w dniach
spłat. Duże zmiany kursu poszczególnych walut sprawiają, że zarówno klient, jak i bank ponoszą poważne
ryzyko kursowe.

20.3 Kredyty komercyjne i preferencyjne

Kredytami komercyjnymi nazywamy kredyty, których koszt wynika z rachunku ekonomicznego

przeprowadzonego przez bank, uwzględniającego koszt pieniądza i konkurencję innych banków.

Kredyty preferencyjne, to kredyty udzielane na korzystniejszych warunkach niż wynikające z

rachunku ekonomicznego. Ponieważ bank nie lubi robić prezentów, musi się znaleźć inna instytucja, która
dopłaci bankowi do takich kredytów. Takimi instytucjami mogą być:

1) budżet państwowy - bezpośrednio lub za pośrednictwem agencji lub funduszu rządowego, ministerstwa,

fundacji etc.,

2) międzynarodowe organizacje finansowe,
3) rządy, instytucje i przedsiębiorstwa rządowe innych krajów,
4) Unia Europejska i jej instytucje.

Niewielkie kredyty preferencyjne mogą też być dofinansowane przez fundacje i instytucje prywatne.
Znaczna większość kredytów preferencyjnych jest przeznaczona na realizację polityki rządowej w

sferze gospodarki (rozwój rolnictwa, aktywizacja obszarów ekonomicznie najsłabiej rozwiniętych lub
najbardziej zagrożonych bezrobociem, rozwój budownictwa mieszkaniowego i turystyki) lub pewnych celów
społecznych

(np.

ochrona

środowiska, pomoc dla osób niepełnosprawnych). W krajach

zachodnioeuropejskich znaczna część kredytów preferencyjnych jest przeznaczana na pomoc dla małych
przedsiębiorstw, w Polsce jednak nie udało się dotychczas uruchomić na szerszą skale licznych
opracowanych w tym zakresie projektów.

Mechanizmy kredytów preferencyjnych są zróżnicowane. Zawsze podpisywane są szczegółowe

umowy między zainteresowanymi bankami a instytucją finansującą kredyt. W przypadku kredytów ze
środków budżetowych najczęściej bank wypłaca klientowi pieniądze ze swoich środków, a instytucja
finansująca (np. agencja rządowa) dopłaca do oprocentowania kredytu. Przy kredytach ze środków
zagranicznych pieniądze stawia do dyspozycji polskiego banku zagraniczna instytucja finansująca operację
(np. fundusz Unii Europejskiej). Środki te są bardzo nisko oprocentowane, polski bank pobiera dodatkowe
punkty procentowe za pośrednictwo.

Z punktu widzenia banków korzyści z udzielania kredytów preferencyjnych zależą w znacznej

mierze od oceny istniejącego ryzyka. Najczęściej banki te ponoszą obecnie większą część ryzyka, co przy
nienajwyższej spłacalności kredytów udzielanych np. rolnictwu zmniejsza rzeczywiste zainteresowanie
banków. Innym czynnikiem utrudniającym wykorzystanie kredytów preferencyjnych jest wprowadzenie
bardzo surowych procedur kontrolnych i trudnych do przestrzegania (szczególnie dla drobnych
kredytobiorców) zasad.

20.4 Kredyty gospodarcze

Jeśli za kryterium podziału kredytów przyjmiemy ich przeznaczenie, to banki najczęściej wyróżniają

trzy podstawowe grupy kredytów. Są to:

1) kredyty gospodarcze (inaczej zwane kredytami dla podmiotów gospodarczych),
2) kredyty dla ludności,
3) kredyty budowlano-mieszkaniowe.

Za kredyty gospodarcze uważane są kredyty udzielane osobom prawnym i przedsiębiorcom (tym

ostatnim - na cele gospodarcze: zakup towarów, inwestycje etc.). Kredyty te mają dla banków znaczenie
podstawowe, przypada na nie około 60% ogólnej masy kredytów udzielonych.

Znacznie mniejszy jest udział kredytów gospodarczych w liczbie wszystkich kredytów udzielonych

przez banki. Nawet po uwzględnieniu kredytów dla bardzo małych przedsiębiorstw - przypada na nie poniżej
20% umów. W tym zakresie zdecydowanie dominują kredyty konsumpcyjne.

Większość z kredytów gospodarczych stanowią dotychczas kredyty udzielane dużym

przedsiębiorstwom. Banki zwykle wyróżniają trzy najważniejsze typy kredytów gospodarczych:

1)

kredyty w rachunku bieżącym,

2)

kredyty obrotowe,

3)

kredyty inwestycyjne.

Oprócz tego banki udzielają przynajmniej kilkanaście innych typów kredytów gospodarczych.

Należą do nich m.in. kredyty płatnicze (krótkoterminowe kredyty na pokrycie potrzeb w zakresie rozliczeń) i
kredyt wekslowy.

20.5 Kredyty w rachunku bie

żącym

Kredyty gospodarcze w rachunku bieżącym są udzielane przedsiębiorstwom, które od dawna

bezproblemowo współpracują z bankiem oraz przedsiębiorstwom uznanym za przyszłościowych partnerów
tego banku (ze względu na wysokie zyski, dynamikę rozwoju lub wielkość przepływów na rachunku bieżą-
cym). Przedsiębiorstwo musi mieć swój rachunek podstawowy w banku udzielającym kredytu. Bank stawia
do dyspozycji przedsiębiorstwa dwa limity: czasowy i kwotowy.

W uproszczeniu można powiedzieć, że kredyt w rachunku bieżącym jest zawierany na mocy umowy

zezwalającej kredytobiorcy na debet, czyli ujemne saldo rachunku w określonym czasie (najczęściej do
sześciu miesięcy) i do określonej wysokości. Oprócz prowizji klient płaci oprocentowanie, zwykle wysokie,
ale naliczane tylko od rzeczywistej wielkości debetu.

Ponieważ przedsiębiorstwo pobierające kredyt ma częste wpłaty i wypłaty na rachunku bieżącym,

wysokość kwot będących podstawą oprocentowania stale się zmienia. Koszt kredytu jest naliczany każdego
dnia. Często przez znaczną część czasu saldo rachunku jest dodatnie, więc bank nie pobiera żadnego
procentowania za ten okres. Wiele banków pobiera jeszcze trzecią, specyficzną formę oprocentowania od
kredytów w rachunku bieżącym - jest nią niewielki procent za „postawienie pieniędzy w stan gotowości”,
czyli od pełnego limitu kredytu. Mimo wszystko dla przedsiębiorstwa, które rejestruje znaczne wahania
stanu rachunku bieżącego, kredyt w rachunku bieżącym jest względnie tani, tańszy niż jakakolwiek inna
forma komercyjnych kredytów gospodarczych. Nic dziwnego, że kredyty w rachunku bieżącym stają się
coraz powszechniejsze.

Dla banku zysk z kredytu w rachunku bieżącym jest względnie niski. Bank spodziewa się jednak

równocześnie osiągnąć korzyści innego typu, a przede wszystkim:

1) dzięki udzielaniu korzystnych dla klientów kredytów pozyskać najbogatsze, najbardziej dynamiczne

przedsiębiorstwa, mając nadzieję, że w przyszłości będą one zaciągać także i wyżej oprocentowane
kredyty innych typów,

2) zapewnić sobie obsługę rachunków bieżących tych przedsiębiorstw, co przynosi też pozyskanie

nisko oprocentowanych lokat bieżących.

20.6 Kredyty obrotowe

Kredyty obrotowe służą zaspokojeniu potrzeb przedsiębiorstw w zakresie, środków obrotowych. Są

one w większości przeznaczone na pokrycie potrzeb związanych z zakupami materiałów (surowców i
półfabrykatów do dalszego przerobu) i towarów (sprzedawanych bez przerobu). Kredyt obrotowy może być
przeznaczony na finansowanie rozmaitych rozliczeń i na fundusz płac pracowniczych.

W wielu przypadkach o kredyt obrotowy ubiegają się przedsiębiorstwa które nie mogą otrzymać

tańszego w danym przypadku kredytu w rachunku bieżącym. Dotyczy to w szczególności małych i średnich
przedsiębiorstw handlowych.

Okresy kredytów obrotowych są zróżnicowane. Większość z nich jest krótka, wynosi 1 - 3 miesiące,

bo tyle jest potrzebne np. firmie handlowej lub sklepowi na zakup towarów i ich odsprzedaż czy
niewielkiemu zakładowi na zakup i przerobienie materiałów do produkcji. W niektórych przypadkach
przeznaczenie takiego kredytu jest bardziej skomplikowane, może nim być np. zakup kilku partii towarów.

Wpływy banku z kredytu obrotowego to prowizja i oprocentowanie. Przy kredytach

krótkoterminowych są one zwykle spłacane w jednej racie (na zakończenie okresu kredytowania), a przy
dłuższych - w ratach kwartalnych.

20.7 Kredyty inwestycyjne

Kredytami inwestycyjnymi nazywamy kredyty przeznaczone na wydatki związane z rzeczowymi

środkami trwałymi. Są to najczęściej kredyty udzielane na dłuższy okres, niekiedy na ponad 5 lat. Z punktu
widzenia banku ma to oczywiste plusy i minusy w stosunku do innych kredytów. Plusem jest większy zysk
banku dzięki dłuższemu okresowi kredytowania: kredyt trzyletni oczywiście przyniesie bankowi kilkakrotnie
większe zyski niż kredyt trzymiesięczny. Minusem jest trudność w ocenie projektów inwestycyjnych, tym
bardziej że w warunkach dużych wahań koniunktury gospodarczej wszystkie wyliczenia finansowe doty-
czące przyszłości zawierają znaczny element niepewności. Aby zmniejszyć ryzyko, bank żąda od
kredytobiorców dodatkowych informacji i wyliczeń, przy dużych kredytach - w formie tzw. biznesplanu.

Kapitał kredytu inwestycyjnego jest najczęściej spłacany w ratach kwartalnych, a oprocentowanie w

ratach miesięcznych. Proces inwestycyjny może trwać długo, np. w przypadku budowy i wyposażania nowej
hali produkcyjnej – często 2-3 lata. W tej sytuacji bank musi starannie obliczyć, w którym momencie
kredytobiorca może rozpocząć spłacanie rat (zależy to m.in. od dodatkowych dochodów kredytobiorcy).
Coraz częściej banki zgadzają się w razie konieczności na dłuższe okresy karencji w spłacie kapitału i
obniżają pierwsze raty odsetkowe (podwyższając następne).

20.8 Kredyty dla ludno

ści

Kredyty bankowe dla ludności, zwane też kredytami konsumpcyjnymi, były w Polsce mało

rozpowszechnione, a w latach 1989 - 1992 ich rozmiary uległy nawet zmniejszeniu. Począwszy od 1993 roku
obserwujemy natomiast szybki wzrost liczby tych kredytów. Podobnie jak to się działo w krajach zachodnich
w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, obecnie w Polsce kredyty dla ludności bardzo szybko stają się
istotnym źródłem zysków banków.

W latach 1990-1992 na kredyty dla ludności przypadało około 5% wszystkich kredytów udzielanych

przez banki, w 1993 roku - 7%, w 1994 - 8%, w 1995 - prawie 10%, w 1996 - 12%, a w 2004 roku - blisko
30%. Ponieważ ogólna masa kredytów udzielanych przez polskie banki silnie wzrastała od 1993 roku,
powyższe liczby świadczą o bardzo dużej dynamice wzrostu wartości kredytów dla ludności.

Można sądzić, że w przyszłości rola kredytów dla ludności będzie nadal rosła. Po stronie

kredytobiorców wynika to ze zmiany struktury popytu 1udności, która kupuje coraz więcej artykułów
konsumpcyjnych trwałego użytku, a także z dążenia do podniesienia standardu życia jeszcze przed
nagromadzeniem odpowiednich oszczędności. Istotnym czynnikiem jest też zwiększająca się dostępność
kredytu konsumpcyjnego, udzielanego przez rosnącą liczbę placówek bankowych i handlowych, a w
przypadku niektórych typów kredytów konsumpcyjnych (np. kredytu ratalnego na sprzedaż samochodów) -
również reklama.

Popyt na kredyty konsumpcyjne jest w pewnej mierze rozbudzany przez banki i przedsiębiorstwa

handlowe. Banki początkowo były niechętnie nastawione do tych kredytów, bowiem pracownicy działów
kredytowych często uważali, że są one prawie równie pracochłonne co duże kredyty dla przedsiębiorstw, a z
uwagi na ich nieduże rozmiary - w sumie przynoszą małe dochody. Zmianę nastawienia banków przyniosło
dopiero rozszerzenie działalności przedsiębiorstw kredytowych pracujących na zlecenie banków.

Banki wprowadziły kilkanaście rodzajów kredytów dla ludności (niektóre różnią się od siebie

głównie nazwami i mało liczącymi się szczegółami).

Zdecydowanie największe znaczenie mają trzy rodzaje:

1) kredyty gotówkowe,
2) kredyty ratalne,
3) kredyty samochodowe.

Do kredytów gotówkowych zaliczamy m.in.: kredyty dla ludności w rachunku bieżącym, drobne

pożyczki gotówkowe o bardzo zróżnicowanych (i nieraz dość dziwnych) nazwach i kredyty lombardowe.

Kredyty w rachunku bieżącym dla ludności są udzielane tylko właścicielom rachunków bieżących i

w istocie są prawem do względnie wysokiego debetu (ujemnego salda). Są one udzielane przez szybko
rosnącą liczbę banków, najczęściej bez dodatkowych zabezpieczeń. Są wysoko oprocentowane, ale mimo to
są one wykorzystywane w coraz większym stopniu (najczęściej – na bardzo

krótki okres). Do kredytów

dla ludności można też zaliczyć kredyty zaciągane przy pomocy kart płatniczych. Oba te
,,niekonwencjonalne” typy kredytów będą miały coraz większe znaczenie dla banków, a ich obsługa będzie
wymagać zatrudnienia odpowiednio przeszkolonych specjalistów.

Warto zauważyć, że w praktyce występują dwa typy kredytów w rachunku bieżącym dla ludności:

1)

kredyt bez umowy kredytowej - w takim przypadku klient posiadający ROR po prostu pobiera
więcej niż ma na koncie, a bank toleruje ten stan przez pewien czas (np. PKO BP - przez 30 dni) i
pobiera od wysokości ujemnego salda (debetu) wysokie oprocentowanie; maksymalna wielkość
debetu jest ustalana przez bank m.in. w zależności od przeciętnego stanu rachunku;

2)

kredyt po podpisaniu umowy kredytowej - klient musi złożyć wniosek kredytowy i często czekać
przez kilka dni na decyzję banku, ale otrzymuje kredyt tańszy i w wielu bankach - na dłuższy okres.

Banki uruchamiają też coraz większą liczbę małych kredytów gotówkowych, przeznaczonych na

bieżące potrzeby (najczęściej na zakupy) ludności. Przykładem może być „pożyczka standardowa” w Pekao
SA czy „kredyt pod choinkę” lub ,,kredyt wiosenny” PKO BP. Najczęściej kredyt gotówkowy jest udzielany
bez konieczności podawania jego przeznaczenia. Procedura uzyskiwania takiego kredytu jest bardzo prosta.
Zabezpieczeniem jest gwarancja ze strony jednego lub kilku żyrantów, klient zwykle musi także przedstawić
zaświadczenie o wysokości zarobków, zgodę współmałżonka na zaciągnięcie kredytu oraz informację o
swoim zadłużeniu.

Kredyty lombardowe to kredyty udzielane pod zastaw rzeczy ruchomych, najczęściej - metali

szlachetnych i wyrobów z nich oraz papierów wartościowych (banki mogą przyjmować pod zastaw nawet
dzieła sztuki, samochody, zablokowane środki na rachunku bankowym, dewizy zagraniczne i inne rzeczy
ruchome). Formalności przy udzielaniu takich kredytów są zwykle ograniczone do minimum, natomiast
obliczany w skali rocznej koszt kredytu jest bardzo wysoki. Dodatkowo koszt ten zwiększają wysokie opłaty
za wycenę i przechowywanie zastawu. Większość kredytów lombardowych jest pobierana przez klientów na
bardzo krótkie terminy. Z punktu widzenia banku kredyty lombardowe są bardzo opłacalne (tym bardziej, że
w przypadku niespłacenia kredytu zastaw jest automatycznie przejmowany przez bank). Całkowita suma
kredytów lombardowych udzielanych przez polskie banki jest jednak bardzo niska.

W ciągu ostatnich lat obserwujemy bardzo szybki wzrost liczby kredytów ratalnych (poprawniej

byłoby nazywać je kredytami dla ludności na zakup dóbr trwałego użytku, jednak ta zbyt długa nazwa nie
przyjęła się). Największe znaczenie mają kredyty ratalne na zakup artykułów gospodarstwa domowego. Te
typy kredytów są najszerzej reklamowane. Klienci bardzo cenią sobie fakt, ze stosowane przy nich
formalności są uproszczone (często jednak potrzebni są żyranci, a prawie zawsze - zaświadczenie o
wysokości zarobków). Oprocentowanie kredytów ratalnych jest zależne od długości okresu spłaty. Im
dłuższy jest okres kredytowania, tym wyższe jest oprocentowanie.

Cechą szczególną większości kredytów ratalnych jest to, że nie są one udzielane w banku, ale w

sklepie lub domu towarowym. Przy kredycie takim współuczestniczy czterech partnerów: bank, który
pożycza pieniądze, przedsiębiorstwo kredytowe, które zajmuje się formalnościami, przedsiębiorstwo
handlowe, które dostarcza towar, i kredytobiorca, spłacający zakupiony towar w ratach. Często w imieniu
banku umowę podpisuje upoważniony pracownik sklepu. Zastawem jest zakupiony towar, który jest

odbierany w przypadku powstania jakiejkolwiek zaległości w spłacie. Niski procent niespłacanych kredytów
ratalnych sprawia, że banki uznają obecnie tę formę kredytu za
wyjątkowo opłacalną i starają się ją upowszechnić.

Bardzo podobny charakter do kredytów ratalnych mają kredyty samochodowe. Przypomnijmy, że są

one udzielane nie tylko przez banki uniwersalne, ale - przez banki specjalizujące się w kredycie
samochodowym, jak Volkswagen Bank, Ford Bank, Toyota Bank. Duża dochodowość kredytów
samochodowych sprawia, że banki coraz aktywniej promują tę formę działalności.

W trosce o ochronę praw konsumentów w 2001 roku uchwalono ustawę o kredycie konsumenckim.

Ustawa ta dotyczy znacznej części, ale nie wszystkich, kredytów konsumpcyjnych (tym też tłumaczy się
różnica w nazwach) - które udzielane są na okres ponad 3 miesięcy, są większe od 500 zł i mniejsze 80.000
zł. Umowy kredytowe zawierane przy kredytach konsumenckich muszą zawierać m.in. takie ustalenia, jak
pełny koszt kredytu (wyliczony według podanego wzoru), wszystkie prowizje i opłaty związane z kredytem
(bankowi nie wolno wprowadzać w tym zakresie żadnych zmian w okresie kredytowania), prawo do spłaty
kredytu przed terminem bez żadnych opłat, a także prawo klienta do odstąpienia od umowy w terminie 5 dni
bez ponoszenia żadnych kosztów. Sprawia to, że kredyt konsumencki stanowi w istocie specyficzną formę
kredytu bankowego.

Kredyty konsumpcyjne stanowią w sumie blisko 90% liczby wszystkich kredytów bankowych; małe

rozmiary większości z nich sprawiają, ze ich obsługa jest uważana za kłopotliwą dla banków. Stopniowo
coraz większa część pracy związanej zarówno z udzielaniem, jak i z obsługą tych kredytów, jest przenoszona
do przedsiębiorstw pośrednictwa kredytowego, należących do banków

i bezpośrednio przez nie

kontrolowanych. Usankcjonowanie tej praktyki przez znowelizowane w 2004 roku prawo bankowe pozwala
na znaczne rozszerzenie skali pośrednictwa kredytowego.

20.9 Kredyty budowlano-mieszkaniowe

Kredyty budowlano-mieszkaniowe można podzielić na dwa typy:

1)

kredyty budowlane, udzielane na budowę (niekoniecznie domu mieszkalnego); ich wielkość jest
zwykle znaczna, a zabezpieczeniem jest hipoteka na nieruchomości (gruncie, na którym rozpoczęto
budowę);

2)

kredyty mieszkaniowe, udzielane najczęściej na zakup już zbudowanego mieszkania; ich wielkość
jest zróżnicowana, a zabezpieczenia są bardzo różnorodne (może do nich należeć hipoteka na
mieszkaniu).

W przypadku pierwszego z wymienionych kredytów kredytobiorcami są zarówno osoby fizyczne,

jak osoby prawne; część z nich stanowią developerzy. Kredyty mieszkaniowe są najczęściej udzielane
osobom fizycznym.

Cechą charakterystyczną większości kredytów budowlano-mieszkaniowych jest wyjątkowo długi

okres kredytowania, często sięga on 20, a nawet 30 lat. Ustalając cenę takiego kredytu, bank bierze pod
uwagę czynnik pomijany przy innych kredytach - zastanawia się, jakie będzie przeciętne oprocentowanie
kredytów w tak długim okresie. Ponieważ występuje generalna tendencja do spadku oprocentowania w
długich okresach, skłania to banki do ustalania ceny kredytów budowlano-mieszkaniowych na względnie
niskim poziomie. Oczywiście, długi okres kredytowania sprawia, że masa odsetek pobieranych przez bank
jest bardzo duża.

Kredyty budowlano-mieszkaniowe są często nazywane kredytami hipotecznymi z uwagi na to, że ich

podstawowym, a niekiedy jedynym realnym, zabezpieczeniem jest hipoteka. Warto jednak pamiętać, że
hipoteka jest też podstawowym zabezpieczeniem innych typów kredytów (np. kredytów inwestycyjnych).

W krajach zachodnich kredyty budowlano-mieszkaniowe należą do najważniejszych form kredytów.

Są one udzielane bardzo chętnie przez banki, które uważają hipotekę na domach mieszkalnych za bardzo
dobrą formę zabezpieczenia. W niektórych krajach (m.in. w Stanach Zjednoczonych) dodatkowym plusem
dla banków jest możliwość odsprzedaży należności za kredyt hipoteczny innemu bankowi, co zwiększa
płynność banków. W Polsce wzorem krajów zachodnich rozwijana będzie sekurytyzacja aktywów, w
znacznej mierze dotycząca kredytów budowlano-mieszkaniowych. Poprawione w 2004 roku prawo bankowe
umożliwiło przeniesienie części prac związanych z kredytami hipotecznymi do przedsiębiorstw kredytowych
pracujących pod kontrolą banków.

Z czasem sytuacja w zakresie zabezpieczeń hipotecznych niewątpliwie poprawi się, co jest

podstawowym warunkiem rozwoju kredytów budowlano-mieszkaniowych w Polsce. W celu ułatwienia
rozwoju kredytów budowlano-mieszkaniowych w 2000 roku powołano pierwsze banki hipoteczne. Są to
banki specjalistyczne, o dziala1ności poddanej ścisłemu nadzorowi. Ustawy zakazują tym bankom
realizowania większości czynności bankowych - mają one koncentrować się na udzielaniu kredytów z
zabezpieczeniem hipotecznym, co ma chronić je przed ponoszeniem zwiększonego ryzyka.

21. Bankowe inwestycje w papiery warto

ściowe

21.1 G

łówne kierunki inwestycji

Jednym z głównych źródeł zysków banków są inwestycje w papiery wartościowe. Banki

przeznaczają na nie znaczną część swoich środków, stąd też odgrywają ważną rolę w inwestycjach
bankowych. Na zakup papierów wartościowych przekazywana jest ponad jedna czwarta aktywów
wszystkich banków. Przychody z operacji papierami wartościowymi stanowią drugie - po kredytach - źródło
przychodów banków.

Większość bankowych zakupów papierów wartościowych dotyczy trzech typów tych papierów. Są

to:

1. bony skarbowe,
2. obligacje skarbowe,
3. akcje przedsiębiorstw.

W 2004 roku na te trzy typy papierów wartościowych przypadało blisko 95% wszystkich zakupów

papierów wartościowych przez banki w Polsce, z czego na bony i obligacje skarbowe - ponad 90%. Oprócz
nich, w obrocie znajdują się m.in. weksle, bony bankowe, certyfikaty depozytowe, udziały funduszy inwes-
tycyjnych, a przede wszystkim - papiery dłużne przedsiębiorstw. W całkowitym portfelu papierów
wartościowych posiadanych przez polskie banki te wszystkie typy papierów wartościowych stanowiły jednak
bardzo małą część.

Banki coraz chętniej emitują swoje bony i obligacje bankowe oraz certyfikaty depozytowe, ale

niezbyt chętnie przetrzymują tego typu papiery należące do innych banków (z uwagi na względnie niskie
oprocentowanie).

Z całą pewnością można stwierdzić, że w przyszłości w portfelu banków szybko rosnąć będzie

znaczenie papierów dłużnych przedsiębiorstw, o charakterze zbliżonym do bonów i obligacji - są one dość
wysoko oprocentowane i są uważane za względnie mało ryzykowne. Nie ulega wątpliwości, że banki będą
tez coraz bardziej zainteresowane obligacjami komunalnymi. Obecnie jednak banki wolą udzielać miastom
kredytów niż kupować od nich papiery wartościowe.

W istniejącej sytuacji banki mają więc głównie do wyboru między trzema wymienionymi wyżej

podstawowymi typami papierów wartościowych. Przy dokonywaniu wyboru banki kierują się głównie
opłacalnością dokonywanych inwestycji; specjaliści bankowi starają się przewidzieć, jaka będzie przyszła
stopa zwrotu z kupowanych papierów wartościowych.

21.2 Bankowe inwestycje w bony i obligacje skarbowe

Bony i obligacje emitowane przez Skarb Państwa i NBP są powszechnie uważane za papiery

wartościowe całkowicie pewne; trudno sobie wyobrazić sytuację, w której państwo nie wykupiłoby ich w
terminie. Przypomnijmy, że bony skarbowe to papiery wartościowe dłużne emitowane w imieniu Skarbu
Państwa na okresy poniżej 1 roku. W Polsce są one zwykle emitowane na określoną liczbę tygodni (8, 13,
26, 39, 49 i 52), ale możliwa jest ich emisja także na inne terminy (np. 3 dni, 3 tygodnie). Emitent sprzedaje
bony po cenie niższej od ich wartości nominalnej, czyli sprzedaż odbywa się z dyskontem.

Bony skarbowe są następnie wykupywane w określonym terminie - emitent (Ministerstwo Finansów

w imieniu Skarbu Państwa) płaci za nie podaną wartość nominalną. Ponieważ bony skarbowe są papierami
wartościowymi na okaziciela, można je odsprzedać każdej osobie fizycznej lub prawnej.

Sprzedaż bonów skarbowych na rynku pierwotnym odbywa się na przetargach, na które zapraszani

są najwięksi klienci (głównie - banki). Kupujący zgłaszają oferty z ceną zakupu pakietu bonów; przetarg
wygrywają klienci godzący się na wyższą cenę (co oznacza mniejszą marżę zysku przy sprzedaży bonów).
Banki dokonują części zakupów z myślą o odsprzedaży bonów swoim klientom.

Bony skarbowe mają jedną podstawową zaletę: bardzo wysoki stopień płynności. Bank może je

sprzedać praktycznie w każdej chwili. W dotychczasowych warunkach wahania kursu bonów skarbowych
były względnie małe, dzięki czemu w zasadzie prawdziwa była maksyma, że na papierach tych nie można
stracić, co najwyżej można na nich więcej lub mniej zarobić (zależnie od kursu dnia).

Obligacjami skarbowymi nazywamy dłużne papiery wartościowe emitowane w imieniu Skarbu

Państwa na okres co najmniej 1 roku. Podzielić je można dwa typy: obligacje o stałej i o zmiennej stopie
procentowej. Bardzo duża płynność bonów skarbowych, a w praktyce - takie i obligacji sprawia, ze banki
lokują w nich znaczną część rezerw krótkookresowych. Banki nie mogą lokować na długi termin wszystkich
środków pozyskanych z lokat bieżących i depozytów krótkoterminowych, przeciwnie - muszą znaczną część
z nich utrzymywać w postaci środków płynnych. Taką właśnie rolę spełnia duża część inwestycji w bony
skarbowe, a w pewnej mierze także i w obligacje. W sumie banki kupują papiery skarbowe za wiele
miliardów złotych, pewne, że mogą je sprzedać wtedy, gdy zajdzie taka potrzeba (np. wtedy, gdy znaczna
liczb klientów wycofa swoje depozyty).

Zakup skarbowych papierów wartościowych jest najprostszym i najmniej, ryzykownym sposobem

lokat. Niewielkie koszty ponoszone przez bank przy zakupie i sprzedaży bonów skarbowych sprawiają, że
bankom opłaca się lokować pieniądze w takie papiery juz na okresy kilkudniowe. Koszty związane z
obrotem obligacjami są nieco większe, dlatego też rzadko dokonywane są zakupy obligacji na mniej niż
kilkanaście dni. Również z uwagi na te koszty, nadwyżki finansowe banków na jeszcze krótsze terminy, np.
na jeden dzień, lepiej jest lokować na rynku międzybankowym.

Część lokat w papiery skarbowe ma więc charakter typowych lokat krótkoterminowych nadwyżek.

Jeśli taka lokata przynosi zysk nawet minimalnie większy niż ponoszone koszty - bank może być
zadowolony. Pozwala mu to bowiem dobrze zagospodarować „tani pieniądz”, a równocześnie mieć
zagwarantowaną płynność operacji. Z tych też powodów wszystkie banki rozszerzające swoją działalność
lokują duże sumy w takie papiery wartościowe.

Inaczej przedstawia się sprawa lokat dokonywanych systematycznie i na dłuższe okresy. Wtedy

lokata w papiery wartościowe przestaje już być uzupełnieniem akcji kredytowej i innych typów lokat, a staje
się operacją w pełni samodzielną. Banki powinny w takim przypadku wykonywać w praktyce takie same
obliczenia, co przy badaniu opłacalności marży kredytowej, czyli ustalać marże zysku na papierach
wartościowych. Można to zrobić tylko w jeden sposób: porównując średni koszt pieniądza przeznaczanego
przez bank na inwestycje w papiery wartościowe ze średnim przychodem z tych papierów. Jeśli średni zysk z
operacji papierami wartościowymi rośnie, bank teoretycznie powinien zwiększać operacje zakupu, a jeśli
spada - powinien kupować mniej takich papierów. W praktyce należy jeszcze uwzględnić kolejny czynnik:
dochodowość innych typów inwestycji (a w szczególności kredytów) i starać się rozwijać tę formę
inwestycji, która jest bardziej opłacalna.

Dla banku szczególnie istotna jest wielkość marży zysku na papierach wartościowych, czyli różnica

między oprocentowaniem tych papierów a średnim kosztem pozyskania pieniądza wykorzystanego do ich
zakupu. Ministerstwo Finansów prowadzi coraz lepszą politykę w zakresie emisji bonów i obligacji
skarbowych, stara się pozyskać pieniądze dla państwa jak najmniejszym kosztem, co oczywiście ogranicza
zyski banków.

Średnie oprocentowanie skarbowych papierów wartościowych maleje szybciej niż oprocentowanie

kredytów. Sprawia to, że lokowanie pieniędzy na dłuższą metę w skarbowe papiery wartościowe stało się
znacznie mniej opłacalne niż lokowanie ich w kredyty. W tej sytuacji banki dynamiczne szybko rozwijają
akcję kredytową, a większość ich operacji papierami wartościowymi ma charakter krótkoterminowy.
Natomiast banki o słabszej obsadzie kadrowej i mniejszej dynamice, nie potrafiąc odpowiednio rozwinąć
akcji kredytowej, nadal lokują wielkie sumy w skarbowe papiery wartościowe i trzymają je przez dłuższy
okres. Warto pamiętać, że w przypadku największych banków szybki rozwój akcji kredytowej jest trudny, z
uwagi na rozmiary zaangażowanych pieniędzy.

Uwagi powyższe dotyczą sytuacji obecnej, charakteryzującej się względnie niską dochodowością

inwestycji w skarbowe papiery wartościowe. Sytuacja może jednak ulec zmianie; nie można wykluczyć, że
za kilka lat z kolei dochodowość akcji kredytowej zmaleje i dla banków korzystniejsze będą inwestycje w
bony i obligacje skarbowe. Dobre banki zawsze potrafią przystosować się do zmieniającej się sytuacji i

odpowiednio zmienić strukturę swoich aktywów, natomiast banki mniej dynamiczne, o gorszych kadrach
mają w tym zakresie poważne problemy.

21.3 Inwestycje w akcje

Akcjami nazywa się udziały w kapitale spółek akcyjnych. Warto pamiętać, że obecnie w Polsce

działa ponad 8.000 takich spółek. Tylko mała część z nich jest notowana na Warszawskiej Giełdzie Papierów
Wartościowych.

Rozwój operacji na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych początkowo sprzyjał

wzrostowi zainteresowania banków inwestycjami w akcje przedsiębiorstw. Było ono szczególnie duże przez
pierwsze miesiące 1994 roku. Gwałtowne spadki notowań akcji, jakie nastąpiły w 1994 i 1995 roku,
spowodowały jednak pewne straty finansowe banków, a to uprzytomniło im istniejące ryzyko. W
konsekwencji, mimo późniejszego wzrostu kursów giełdowych, większość polskich banków zaczęła unikać
szerszego zaangażowania się w inwestycje w akcje.

Obecnie akcje stanowią mniej niż 5% sumy aktywów polskich banków. O ile globalne

zainteresowanie inwestycjami w akcje jest ze strony polskich banków małe, to obserwujemy jednocześnie
podejmowanie przez nie wysiłków w celu skupienia dużych (często - kontrolnych) pakietów akcji
wyselekcjonowanych przedsiębiorstw, w tym - innych banków. Posiadanie dużych udziałów w kapitale
innych przedsiębiorstw ma na celu głównie umożliwienie pozyskania realnego wpływu na ich politykę
(zwykle właściciele znacznych pakietów akcji wprowadzają swoich przedstawicieli do Rady Nadzorczej).
Stopniowo zwiększając wielkość udziałów, bank może myśleć o przejęciu nad innym bankiem lub
przedsiębiorstwem pełnej kontroli, wiążąc z tym określone nadzieje (nie tylko na udział w zysku, ale także
np. na przejęcie obsługi najkorzystniejszych operacji).

W krajach zachodnich przeciętna opłacalność inwestycji w akcje jest w dłuższych okresach czasu

wyższa niż przeciętna opłacalność inwestycji w obligacje skarbowe. Zachęca to banki do zaangażowania się
w operacje akcjami. Prawdopodobnie i w Polsce będziemy w przyszłości obserwować to samo zjawisko.

22. Lokaty mi

ędzybankowe czynne, skup weksli i inne operacje

aktywne

Do nieomawianych dotychczas operacji aktywnych należą przede wszystkim lokaty międzybankowe

czynne, a także skup weksli i faktoring.

22.1 Lokaty mi

ędzybankowe czynne

Lokaty międzybankowe czynne (inaczej - aktywne) można byłoby podzielić na dwa typy:

1) dokonywane na bardzo krótkie okresy lokaty pieniędzy, które trudno byłoby inaczej wykorzystać,
2) lokaty dokonywane na dłuższy okres.

Do pierwszego typu zaliczyć można lokaty jednodniowe typu O/N i T/N, lokaty dwudniowe S/N, a

w pewnych okresach - także lokaty na jeden tydzień (1 W). Wszystkie banki co pewien czas, a niektóre
banki stale, mają nadwyżki pieniądza na bardzo krótkie okresy. Zyskowność zakupu papierów
wartościowych na tak krótkie okresy obniżają rozmaite koszty, co sprawia, że najczęściej bankom, mimo
wszystko, bardziej opłaca się lokować pieniądze w innych bankach. Wbrew pozorom, lokaty takie
(szczególnie - lokaty jednodniowe) mogą być dosyć interesujące finansowo, bowiem ich oprocentowanie jest
często względnie wysokie (zależy ono od potrzeb rynku finansowego w tych dniach).

Najważniejszym efektem lokat międzybankowych jest przywracanie równowagi między potrzebami

banków a wielkością środków, którymi one dysponują. Istotne znaczenie mają także lokaty międzybankowe
jako sposób utrzymywania rezerw - wiele banków lokuje znaczne sumy na jeden dzień i następnie
codziennie przedłuża termin lokaty (nazywamy to rolowaniem lokat). Jeśli jednak pojawią się problemy z

płynnością, bank po prostu nie przedłuża lokaty i następnego dnia może już wykorzystać pieniądze do
własnych potrzeb.

22.2 Skup weksli

Obrót wekslowy był prowadzony przez banki już w XVI wieku, a upowszechnił na znaczną skalę w

XIX wieku. Pośrednictwo banków w tym obrocie wcale nie jest niezbędne, ale jest częste.

Weksel jest papierem wartościowym dłużnym na okaziciela. Zasadę obrotu wekslowego możemy

wyjaśnić na prostym przykładzie. Załóżmy, że przedsiębiorstwo „Nowa przyszłość” budujące domy musi
zakupić stolarką budowlaną za 500.000 zł, ale dysponuje ono tylko sumą 100.000 zł, a ma nadzieję na
uzyskanie reszty od nabywców mieszkań przed upływem sześciu miesięcy. Stolarkę budowlaną chce
sprzedać Stanisław Skrzyński, właściciel zakładu ,,Drewno i plastik”, dla którego „Nowa przyszłość” jest
bardzo dobrym klientem. Może on przyjąć 100.000 zł w gotówce, a na resztę płatności - weksel.
Wypełniając weksel, kierownictwo „Nowej przyszłości” zobowiązuje się bezwarunkowo wypłacić określoną
kwotę pieniężną w oznaczonym terminie, w danym przypadku za pół roku. Jeśli pieniądze zostaną
wypłacone dopiero za pół roku, to wystawca (trasant) będzie musiał zapłacić więcej niż brakujące 400.000 zł
- najczęściej różnicę stanowić będzie stopa dyskontowa. Może ona być, ale nie musi, zbliżona do przeciętnej
stopy procentowej na rynku finansowym. Jeśli ustalona zostanie stopa dyskonta w wysokości 5%, oznacza
to, że na wekslu zostanie wpisana kwota:

400.000 + 400.000 x 0,5 x 5% = 400.000 + 10.000 = 410.000.

Dostawca stolarki budowlanej S. Skrzyński może spokojnie czekać na upłynięcie terminu spłaty

weksla i pobrać te 410.000 zł, ale może też przed upływem terminu odsprzedać weksel. Załóżmy, że ma on
pilne płatności i postanowi odsprzedać weksel na dwa miesiące przed upływem terminu. Gdyby utrzymana
została podana stopa dyskontowa, S. Skrzyński otrzymałby za weksel około 406.667 zł, najczęściej jednak
stopa ta ulega zmianie. Osoby prywatne i firmy skupujące weksle zwykle zapłaciłyby znacznie mniej,
dlatego też S. Skrzyński zwróci się z propozycją zakupu weksla do banku. Bank zbada, czy wystawca weksla
jest wiarygodny i jeśli uzna, że tak - weksel kupi. Załóżmy, że bank zapłaci za weksel 406.000 zł. Po dwu
miesiącach bank odbierze od firmy „Nowa przyszłość” 410.000 zł, czyli zarobi 4.000 zł. Dla banku oznacza
to zarobek wysokości:

(4.000 / 416.000) x 100 = 2,885%, czyli w skali rocznej około 17,3%.

Do podanej sumy dochodzi prowizja pobierana od klienta. Jak widzimy, skup weksli przez bank

może być czynnością dochodową. Skupując weksle, bank ponosi też oczywiście znaczne ryzyko. Pełną
odpowiedzialność za weksel ponosi wystawca (chyba, że ktoś zgodzi się dać poręczenie wekslowe, zwane
awalem). Badanie wypłacalności wystawcy weksla jest pracochłonne. Z drugiej jednak strony korzyści z
operacji mogą być porównywane do dobrego kredytu krótkoterminowego. Coraz większą część weksli
skupują obecnie małe banki, znające wystawców weksli.

22.3 Faktoring

Nowym typem operacji jest na polskim rynku faktoring, czyli skup wierzytelności. Wprawdzie

pewne formy faktoringu były praktykowane w Polsce już przedtem, ale operacje te zaczęły się
upowszechniać dopiero w 1995 roku, a od 1996 roku są już praktykowane przez liczne banki. Większość
banków działa w tym zakresie samodzielnie, ale coraz częstsze jest zjawisko tworzenia przez banki
kontrolowanych przez nie odrębnych przedsiębiorstw.

W zasadzie każdy bank opracował własny schemat operacji faktoringowych. Banki lub należące do

nich przedsiębiorstwa faktoringowe, występujące w roli faktorów, podpisują umowę z przedsiębiorstwem, od
którego odkupują należności. Umowa ta ma określony okres ważności, podany jest też limit płatności, a
banki mają prawo do odmowy skupu wierzytelności, jeśli wypłacalność wystawcy nie jest uznana na pewną.

Zgodnie z tą umową klient przedkłada bankowi fakturę i dostaje większość należności (np. spółka Bank
Handlowy - Heller wypłaca do 80% należności). Reszta pieniędzy, po potrąceniu kosztów faktoringu,
wpłynie na rachunek klienta po wywiązaniu się ze zobowiązań przez wystawcę faktury. Tym wystawcą
najczęściej jest odbiorca towarów sprzedanych przez klienta.

Faktorzy pobierają z tego tytułu wynagrodzenie, najczęściej składające się z dwu eiementów:

1) prowizja, w wysokości od 0,2 do 3% wartości faktur,
2) oprocentowanie, które jest zwykle zależne od stopy WIBOR (stopy lokat międzybankowych) na

dany okres lub od stopy kredytu redyskontowego NBP

- do podstawowej stopy procentowej

określanej np. przez stawkę WIBOR na 6 miesięcy dodawane są punkty procentowe za ryzyko
ponoszone przez faktora.

Dla banku korzyści z faktoringu można porównać do korzyści z kredytu krótkoterminowego.

Zasadniczą różnicę stanowi fakt, że dotychczas większość banków tak formułuje umowy, iż prawie całe
ryzyko ponosi klient. Nie zwalnia to banku od przynajmniej pobieżnej analizy wypłacalności wystawcy
faktury; jeśli dana firma zostaje uznana za mało wiarygodną, bank wystawionych przez nią faktur nie
skupuje.

Umowy ustanawiają najczęściej tzw. prawo banku do regresu, czyli zwrotu pieniędzy przez klienta,

który polecił finansowanie faktury w przypadku, w ustalonym terminie nie wpłyną pieniądze. Niektóre banki
zgadzają się przejąć na siebie ryzyko wypłacalności dłużników faktoranta, jednak w zamian za dodatkową
wysoką prowizję (np. w WBK wynosi ona do 10% wartości faktury).

Faktoring może też dotyczyć transakcji handlu zagranicznego, czyli w praktyce - zapłaty polskim

przedsiębiorstwom za wierzytelności firm zagranicznych.

Taka usługa jest nazywana faktoringiem eksportowym. Zwykle umowy faktoringowe dotyczą

należności, których termin upływa w okresie krótszym niż trzy miesiące. Niektóre banki skupują też, na
podobnych zasadach, faktury o okresie płatności dłuższym od trzech miesięcy, nazywają jednak tę czynność
forfaitingiem. Umowy o forfaitingu są szczególnie często podpisywane przez banki z firmami leasingowymi.

Zadania i pytania kontrolne

1. Wymień operacje aktywne banków. Omów ich dochodowość.
2. Wymień podstawowe różnice pomiędzy kredytem a pożyczką. Która forma finansowania: kredyt, czy

pożyczka jest bezpieczniejsza z punktu widzenia wierzyciela?

3. Ze względu na dużą liczbę i różnorodność, kredyty mogą być klasyfikowane według wielu kryteriów.

Wytłumacz, czym charakteryzują się kredyty wymienione poniżej i jakie zastosowano w stosunku do
nich kryteria podziałów:

a. kredyty gotówkowe, kredyty bezgotówkowe;
b. kredyty złotowe, kredyty dewizowe;
c. kredyty komercyjne, kredyty preferencyjne;
d. kredyty gospodarcze, dla 1udności, budowlano-mieszkaniowe.

4. Na czym polega ,,preferencyjność” kredytów preferencyjnych? Opisz mechanizm ich udzielania i

spłaty. Jakie przedsięwzięcia finansują?

5. Omów podstawowe sposoby wykorzystania i spłacania kredytów.
6. Przeanalizuj cechy kredytu w rachunku bieżącym, z punktu widzenia banku i przedsiębiorstwa

ubiegającego się o niego.

7. Scharakteryzuj kredyt obrotowy.
8. Co oznacza pojęcie: kredyt w rachunku bieżącym? Które typy kredytów mają najczęściej taką formę?
9. Opisz kredyty inwestycyjne. Jakie typy inwestycji finansują, co możesz powiedzieć o koszcie kredytów

inwestycyjnych?

10. Porównaj poziom ponoszonego ryzyka i osiąganych dochodów przez bank przy różnych typach

kredytów gospodarczych.

11. Wymień czynniki wpływające na oprocentowanie kredytów gospodarczych.
12. Scharakteryzuj kredyty dla 1udności. Jakie czynniki warunkują popyt na te kredyty?
13. Co to jest kredyt konsumpcyjny?
14. Opisz kredyty ratalne. Jakie mają zalety z punktu widzenia kredytobiorcy?

15. Na czym polegają kredyty zaciągane za pomocą kart płatniczych? Czy każda karta umożliwia

zadłużenie się w banku?

16. Scharakteryzuj grupę kredytów budowlano-mieszkaniowych.
17. Wytłumacz pojęcie: kredyt hipoteczny.
18. Wyjaśnij pojęcie: sekurytyzacja aktywów bankowych.
19. Jakie wpływy osiąga bank komercyjny z tytułu akcji kredytowej? Które z nich odgrywają zasadniczą

rolę dla banku? Z jakimi kosztami związane jest prowadzenie akcji kredytowej przez bank?

20. W jaki sposób banki szacują dochodowość poszczególnych kredytów i akcji kredytowej?
21. Co oznacza termin: całkowity koszt kredytu? Kiedy banki mają obowiązek podawania klientom tej

wielkości?

22. Wyjaśnij pojęcie ryzyka kredytowego. W jaki spos0b bank kontroluje ryzyko związane z udzielanymi

kredytami?

23. Przedstaw cel istnienia i etapy realizacji procedur kredytowych przy kredytach gospodarczych w

bankach polskich.

24. Co oznacza termin: zdolność kredytowa kredytobiorcy?
25. Co to jest i jakie elementy zawiera umowa kredytowa?
26. Omów rezerwy celowe odprowadzane przez banki od kredytów oraz klasyfikację kredytów

podlegających takim rezerwom.

27. Co nazywamy windykacją, a co restrukturyzacją kredytu? Kiedy są one przeprowadzane?
28. Co to są osobiste, a co rzeczowe zabezpieczenia zwrotności kredytów?
29. W jakie papiery rynku pieniężnego i rynku kapitałowego najczęściej inwestują banki? Z czego to

wynika? Dlaczego nie koncentrują swoich inwestycji jedynie na akcji kredytowej?

30. Omów przyczyny i porównaj korzyści zakupu przez bank papierów skarbowych i akcji.
31. Co to są lokaty międzybankowe czynne? Wymień typowe lokaty rynku międzybankowego.
32. Wytłumacz zasadę obrotu wekslowego. Co to jest dyskonto i redyskonto weksli?
33. Scharakteryzuj operacje faktoringu i forfaitingu. Skomentuj korzyści tych operacji z punktu widzenia

banku i klienta.

34. Jakie limity koncentracji wierzytelności obowiązują banki działające w Polsce?
35. Klient zaciągnął pożyczkę w wysokości 20.000 PLN na okres 2 lat. Roczna stopa procentowa wynosi

6%. Jaką łączną sumę odsetek będzie musiał zwrócić klient do banku, a w jakiej wysokości równe raty
miesięczne?

36. Oblicz kwotę kredytu, jeżeli koszty pożyczki wynoszą 30.000 PLN, spłacany jest przez 12 miesięcy w

równych ratach po 15.000 PLN.

37. Pan X zaciągnął kredyt w banku w wysokości 25.000 PLN. Jaka jest średnia stopa procentowa, jeżeli

kredyt ma być spłacony w ciągu 5 lat, w równych ratach miesięcznych w wysokości 500 PLN?

38. Ile wynosi łączny koszt obsługi 5-letniego kredytu, zaciągniętego w wysokości 80.000 PLN, spłacanego

w równych ratach miesięcznych po 3.000 PLN? Prowizja naliczana przez bank to 1,5% kwoty kredytu,
opłata za rozpatrzenie wniosku kredytowego 5 PLN, opłata za wycenę zabezpieczeń kredytu 100 PLN.

39. Firma Y pożycza w banku komercyjnym 100.000 PLN na okres 1 roku. Stopa procentowa pożyczki

wynosi 7,5% w skali roku. Przy równych ratach miesięcznych, jaka jest wartość odsetek, a jaka wartość
spłat kapitału na koniec pierwszego i ostatniego miesiąca spłaty?

40. Ile wynosi najmniejsza i największa spłata kapitału pożyczki zaciągniętej w wysokości 200.000 PLN na

2 lata, przy stopie rocznej 8% i równych ratach miesięcznych?

41. Jaka jest wartość spłacanych odsetek, a jaka wartość spłat kapitału w comiesięcznych równych ratach

kredytu jednorocznego, o wartości 250.000 PLN, przy stopie procentowej 7,5%?

42. Pan X zaciągnął roczny kredyt gotówkowy w wysokości 30.000 PLN na warunkach: oprocentowanie

miesięczne 1,25%, spłata w równych ratach miesięcznych, prowizja 0,5% wartości kredytu. Oblicz
koszt kredytu zaciągniętego przez pana X oraz płatności przypadające na szósty miesiąc spłaty kredytu.

43. Porównaj koszt kredytu dewizowego, oferowanego przez bank w dwóch wariantach: jako kredyt

wypłacany i spłacany w USD oraz jako kredyt wypłacany i spłacany w PLN, wiedząc, że: kwota
kredytu to 10.000 USD, PLN/USD:

a. 3,8,
b. 4,0

w dniu wypłaty kredytu, okres kredytowania 1 rok, oprocentowanie kredytu 5% w skali roku, kredyt ma
być spłacony jednorazowo na koniec okresu kredytowania.

44. Oceń realny wpływ:

a. wzrostu notowań waluty obcej,

b. spadku notowań waluty obcej, na wysokość rat spłaty kredytu dewizowego.

45. Sporządź plan spłaty kredytu jednorocznego opiewającego na 100.000 PLN, oprocentowanego w

wysokości 15% rocznie, spłacanego w ratach: kwartalnych - kapitał kredytu, miesięcznych - odsetki,
począwszy od pierwszego miesiąca kredytu.

46. Bazując na założeniach z zadania poprzedniego, określ, jakie zmiany w koszcie kredytu spowoduje

zastosowanie:

a. karencji 3-miesięcznej w spłacie odsetek,
b. karencji rocznej w spłacie kapitału kredytu.

47. Przedsiębiorstwo zaciąga kredyt w wysokości 500.000 PLN na 5 lat, oprocentowany na 6% w skali

roku. Sporządź plan spłaty kredytu z uwzględnieniem rzeczywistych kwot pozostających w
przedsiębiorstwie do wykorzystania z tytułu kredytu, wiedząc, że przedsiębiorstwo rozpoczyna spłatę
kredytu począwszy od drugiego roku, z częstotliwością: raty kapitałowe - co pół

roku, raty odsetkowe -

co miesiąc.

48. Oblicz, spłacony po czwartym miesiącu obsługi przez kredytobiorcę, koszt kredytu rocznego

opiewającego na kwotę 60.000 PLN, oprocentowanego 8%, dla dwóch wariantów oferty:
wariant 1: kredyt spłacany w równych ratach miesięcznych;
wariant 2: kredyt spłacany: miesięcznie - odsetki, kwartalnie – kapitał kredytu.

49. Pan X planuje zakup nowego sprzętu AGD, którego wartość wynosi 20.000 PLN. Zakup ten chce

sfinansować kredytem bankowym. Oferta którego banku jest korzystniejsza dla pana X? Oferta banku
A: wymagany wkład własny kredytobiorcy 10% wartości przedmiotu zakupu, spłata kredytu w równych
ratach miesięcznych po 1.635 PLN przez rok; oferta banku B: roczny kredyt oprocentowany na 11%,
spłacany wg harmonogramu: odsetki - miesięcznie, kapitał kredytu - kwartalnie.

50. Co oznacza pojęcie „efektywny koszt kredytu”? W jakich sytuacjach i w jaki sposób oblicza się tę

wielkość? Ile wyniesie efektywna stopa procentowa kredytu, jeżeli roczna nominalna stopa
oprocentowania tego kredytu wynosi 12%, a odsetki płatne są:

a. jednorazowo na koniec roku,
b. co miesiąc,
c. co kwartał?

51. Firma ubiega się o kredyt inwestycyjny w wysokości 600.000 PLN. Oferta którego banku będzie

atrakcyjniejsza dla inwestora: banku A - nominalna stopa 5%, comiesięczna splata odsetek; banku B -
nominalna stopa 6,5%, spłata odsetek co pół roku?

52. Pan X otrzymał od swojego klienta weksel na kwotę 4.000 PLN, który przedkłada w banku z

poleceniem zdyskontowania. Data wykupu weksla przypada za 30 dni. Zakładając, że bank stosuje
stopę dyskontową w wysokości 7,5%, jaką kwotę otrzyma pan X za ten weksel. Ile zarobi na wekslu
bank, który przetrzyma go do dnia wykupu?

53. Ile wynosi stopa dyskontowa, jaką zastosował bank, skupując 3-miesięczny weksel o wartości 10.000

PLN, za 9.967,12 PLN na dwa miesiące przed datą jego wymagalności?