PO CO RYNKI FINANSOWE I INSTYTUCJE POŚREDNICTWA
FINANSOWEGO ?
ROZWÓJ GOSPODARCZY JEST PRAKTYCZNIE NIEMOśLIWY
BEZ SPRAWNIE I EFEKTYWNIE FUNKCJONUJĄCYCH
RYNKÓW FINANSOWYCH.
RYNKI FINANSOWE PEŁNIĄ FUNKCJĘ PRZESYŁANIA FUNDUSZY OD LUDZI,
KTÓRZY ZAOSZCZĘDZILI NADWYśKĘ, WYDAJĄC MNIEJ NIś WYNOSIŁY
ICH DOCHODY, DO LUDZI KTÓRZY POTRZEBUJĄ FUNDUSZY, PONIEWAś
ZAMIERZAJĄ WYDAĆ WIĘCEJ NIś POSIADAJĄ.
PRZEKAZYWANIE FUNDUSZY OD OSÓB OSZCZĘDZAJĄCYCH DO TYCH,
KTÓRE INWESTUJĄ JEST WAśNE DLA GOSPODARKI, PONIEWAś LUDZIE
GROMADZĄCY OSZCZĘDNOŚCI NAJCZĘŚCIEJ NIE SĄ TYMI SAMYMI
LUDŹMI, KTÓRZY MAJĄ DOSTĘP DO ZYSKOWNYCH INWESTYCJI.
ISTOTA FUNKCJONOWANIA SYSTEMU FINANSOWEGO
Ź
ródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 53
CO NAM (SPOŁECZEŃSTWU) DAJĄ POŚREDNICY FINANSOWI ?
•
OBNIśAJĄ KOSZTY TRANSAKCYJNE, CZYLI CZAS I PIENIĄDZE WYDANE NA
PRZEPROWADZENIE TRANSAKCJI FINANSOWEJ, KTÓRE STANOWIĄ GŁÓWNY
PROBLEM DLA LUDZI, KTÓRZY DYSPONUJĄ NADWYśKAMI FUNDUSZY I CHCĄ
JE POśYCZYĆ.
JAKIE? KOSZTY POSZUKIWAŃ, KOSZTY WERYFIKACJI, KOSZTY
MONITOROWANIA, KOSZTY PRZESTRZEGANIA KONTRAKTU
•
NIWELUJĄ ASYMETRIĘ INFORMACJI NA RYNKU FINANSOWYM, KTÓRA
POLEGA NA TYM, śE JEDNA STRONA NIE POSIADA WYSTARCZAJĄCEJ
WIEDZY NA TEMAT DRUGIEJ W CELU PODJĘCIA WŁAŚCIWEJ DECYZJI.
ASYMETRIA INFORMACJI - PROBLEM SELEKCJI NEGATYWNEJ
I RYZYKA NADUśYCIA
SELEKCJA NEGATYWNA (ADVERSE SELECTION)
Potencjalni kredytobiorcy, których działalno
ść
najprawdopodobniej przyniesie negatywny wynik (zły kredyt) s
ą
tymi,
którzy najaktywniej poszukuj
ą
po
ż
yczki i
st
ą
d te
ż
najprawdopodobniej zostan
ą
wybrani.
RYZYKO NADU
ś
YCIA (MORAL HAZARD)
Ryzyko,
ż
e kredytobiorca zaanga
ż
uje si
ę
w działalno
ść
, która z punktu
widzenia po
ż
yczkodawcy jest niepo
żą
dana, poniewa
ż
sprawia,
ż
e
zwrot kredytu staje si
ę
mniej prawdopodobny.
Przed
zawarciem
transakcji
Po zawarciu
transakcji
CHARAKTERYSTYKA INSTYTUCJI POŚREDNICTWA FINANSOWEGO
Ź
ródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 73
Rodzaj po
ś
rednictwa
Najwa
ż
niejsze pasywa (
ź
ródła funduszy)
Najwa
ż
niejsze aktywa (wykorzystanie
funduszy)
Instytucje depozytowe
(banki)
- Depozyty (głównie od ludno
ś
ci)
- Kapitał własny (przeci
ę
tnie w
bankach nie wi
ę
cej ni
ż
5-7%)
- Kredyty (dla przedsi
ę
biorstw,
mieszkaniowe, konsumpcyjne)
- Papiery warto
ś
ciowe
Instytucje
oszcz
ę
dno
ś
ci
umownych
a) Towarzystwa
ubezpiecze
ń
na
ż
ycie
b)
Towarzystwa
ubezpiecze
ń
od
ognia i
nieszcz
ęś
liwych
wypadków
c)
Fundusze
emerytalne
- Składki z tytułu polis
- Składki z tytułu polis
- Składki pracowników
- Obligacje, rz
ą
dowe papiery
warto
ś
ciowe
- Obligacje, rz
ą
dowe papiery
warto
ś
ciowe
- Obligacje, rz
ą
dowe papiery
warto
ś
ciowe
Instytucje
po
ś
rednictwa
inwestycyjnego
Jednostki uczestnictwa
Akcje, obligacje, instrumenty rynku
pieni
ęż
nego
SYSTEM FINANSOWY (BANKOWY)
DEFINICJA
Ogół instytucji, rynków, instrumentów i zasad ich działania.
FUNKCJE SYSTEMÓW FINANSOWYCH (BANKOWYCH)
Monetarne
kreowanie pieniądza, przepływ pieniądza związany z bieżącymi
transakcjami gospodarczymi
Kapitałowe
przepływ pieniądza od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów
deficytowych
Kontrolne
podmioty wypożyczające środki pieniężne lub je inwestujące chcą
mieć wpływ na decyzje podejmowane przez podmioty, którym te
środki powierzyły, tak aby zwiększyć prawdopodobieństwo ich
odzyskania
MODEL ANGLOSASKI VERSUS MODEL KONTYNENTALNY
Kryterium
System oparty na rynkach
papierów warto
ś
ciowych
Bankowo zorientowany
Finansowanie
przedsi
ę
biorstw
- Du
ż
e znaczenie finansowania
wewn
ę
trznego
- Finansowanie zewn
ę
trzne za
po
ś
rednictwem rynków kapitałowych
- Nacisk na pasywne, krótkoterminowe
stosunki mi
ę
dzy instytucjami finansowymi
i przedsi
ę
biorstwami
- Brak udziałów banków w kapitale
przedsi
ę
biorstw
- Du
ż
e znaczenie finansowania
zewn
ę
trznego
- Finansowanie zewn
ę
trzne oparte na
indywidualnie negocjowanych kredytach
bankowych o stałym oprocentowaniu
- Nacisk na długookresowe, aktywne,
bliskie stosunki mi
ę
dzy instytucjami
finansowymi i przedsi
ę
biorstwami
- Udziały banków w kapitale
przedsi
ę
biorstw
Typy i rola instytucji
finansowych
- Wysoki stopie
ń
specjalizacji instytucji
- Banki nastawione na krótkoterminow
ą
działalno
ść
kredytow
ą
- Du
ż
a skłonno
ść
do tworzenia innowacji
finansowych
- Niski stopie
ń
specjalizacji instytucji
- Banki uniwersalne, nastawione na
długoterminow
ą
działalno
ść
kredytow
ą
- Mniejsza skłonno
ść
do tworzenia
innowacji finansowych
Rynki papierów
warto
ś
ciowych
Bardziej rozwini
ę
te
Mniej rozwini
ę
te
Polityka banku
centralnego
Operacje otwartego rynku
Działalno
ść
refinansowa
Mechanizm płatniczy
Transfery debetowe (czeki)
Izby rozliczeniowe
Transfery kredytowe (system giro)
Poczta
Źródło: B. Pietrzak, Z. Polański (red.), System finansowy w Polsce (lata dziewięćdziesiąte), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 31
DEFINICJA BANKU
Bank - mikroekonomiczny punkt widzenia
bank jest przedsiębiorstwem
bank jest instytucją zaufania publicznego
działalność banku polega m.in. na pozyskiwaniu wkładów pieniężnych,
udzielaniu kredytów, rozliczeniach pieniężnych, udzielaniu gwarancji.
Bank - makroekonomiczny punkt widzenia
banki stanowią krwiobieg gospodarki, odgrywają istotną rolę w alokacji
kapitału (pośrednicząc pomiędzy podmiotami mającymi nadmiar kapitału, a
tymi które mają niedobory kapitału optymalizują jego wykorzystanie).
Bank w polskim prawie (art. 2. - Prawo Bankowe)
„Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na
podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem
zwrotnym”.
Trzon przedstawionej definicji stanowią: specjalny tryb tworzenia banku oraz
obowiązek uzyskania przez niego stosownego zezwolenia na dokonywanie
specjalnych rodzajów czynności, związanych z ryzykiem utraty środków powierzonych
przez klientów.
FUNKCJE BANKÓW
TRANSAKCYJNA
TRANSAKCYJNA
Bank jest po
ś
rednikiem finansowym dysponuj
ą
cym usługami
zwi
ą
zanymi z przyjmowaniem i udost
ę
pnianiem kapitału,
kojarzy w ten sposób poda
ż
kapitału
i popyt na inwestycje kapitałowe.
INFORMACJI
WIELKO
Ś
CI
Ś
RODKÓW
PIENI
Ęś
NYCH
TERMINU
RYZYKA
PRZESTRZENNEJ
ALOKACJI
Ś
RODKÓW
PIENI
Ęś
NYCH
TRANFORMACYJNA
TRANFORMACYJNA
Bank jest po
ś
rednikiem finansowym mi
ę
dzy ró
ż
ni
ą
cymi si
ę
strukturami poda
ż
y kapitału i popytu na kapitał.
Dokonuj
ą
c transformacji tych
struktur, doprowadza do ich zrównowa
ż
enia.
Wiąże się z brakiem zgodności między sumą środków pieniężnych oferowaną
przez ich posiadacza, a sumą potrzebną dla poszukującego pieniądza.
Banki likwidują konieczność indywidualnego poszukiwania przez
uczestników rynku partnerów skłonnych do zawarcia bezpośrednio z nimi umowy.
Posiadacze wolnych środków pieniężnych chcą zazwyczaj ulokować swoje środki na krótsze terminy,
a poszukujący pieniądza chcieliby je otrzymać na terminy dłuższe. Tego typu transformacja
jest możliwa dzięki prolongacji wkładów lub ich substytucji, likwidacji części aktywów
oraz wykorzystania pomocy zewnętrznej.
Bank dywersyfikuje ryzyko między wiele podmiotów. Ryzyko związane z każdym kredytem,
bądź innym aktywem banku, banki dywersyfikują tak, że całkowite ryzyko ich portfela aktywów jest
mniejsze niż suma pojedynczych ryzyk dla poszczególnych komponentów portfela.
Transformacja ryzyka jest możliwa również dzięki zabezpieczeniu zewnętrznemu
(fundusze gwarancyjne, kredyt na rynku pieniężnym, kredyt banku centralnego).
Banki pozwalają zrównoważyć przestrzennie zróżnicowane struktury popytu
na kapitał i jego podaży.
RODZAJE BANKÓW KOMERCYJNYCH
SPÓŁDZIELCZE
SPÓŁKI AKCYJNE
PAŃSTWOWE
KRAJOWE (POLSKIE)
ZAGRANICZNE
UNIWERSALNE
SPECJALISTYCZNE
formy specjalizacji:
- branżowa
- funkcjonalna
- terytorialna
FORMA PRAWNA
WŁASNOŚĆ
PRZEDMIOT
DZIAŁALNOŚCI
CZYNNOŚCI BANKOWE
ART. 5. UST. 1 (PRAWO BANKOWE)
„Czynnościami bankowymi są:
przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu
oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
prowadzenie innych rachunków bankowych,
udzielanie kredytów,
udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw,
emitowanie bankowych papierów wartościowych,
przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego,
wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach”.
ART. 5 UST. 2 (PRAWO BANKOWE)
„Czynnościami bankowymi są również inne czynności, o ile są one wykonywane przez
banki:
udzielanie pożyczek pieniężnych,
operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,
wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
terminowe operacje finansowe,
nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
udzielanie i potwierdzanie poręczeń,
wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych”.
DUALNOŚĆ (DWUSZCZEBLOWOŚĆ) SYSTEMU BANKOWEGO
BANK
CENTRALNY
Bank
komercyjny
1
Bank
komercyjny
2
Bank
komercyjny
N
...
INSTYTUCJE SKŁADAJĄCE SIĘ NA SYSTEM BANKOWY
FUNDUSZE
GWARANTOWANIA
DEPOZYTÓW
BANK CENTRALNY
NADZÓR BANKOWY
BANKI
KOMERCYJNE
BANKI
SPÓŁDZIELCZE
BANKI
UNIWERSALNE
BANKI
SPECJALISTYCZNE
Instytucje stabilizujące
Instytucje stabilizujące
rynek
rynek
Instytucje tworzące rynek
Instytucje tworzące rynek
Dlaczego instytucje stabilizujące rynek są tak ważne dla systemu
bankowego ?
Koszty uzdrawiania sektora bankowego w wybranych krajach
Lata
Pa
ń
stwa
Koszt w wyra
ż
eniu %PKB
1980-82
Argentyna
55
1981-83
Chile
41
1994-95
Wenezuela
18
1995
Meksyk
12-15
1994-95
Brazylia
5-10
1991-1993
Finlandia
8
1981-84
Urugwaj
7
1991
Szwecja
6
1982-87
Kolumbia
5
1987-89
Norwegia
4
1984-1991 Stany Zjednoczone
3
Źródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 414
JAK WYGLĄDA KRYZYS?
SIATKA BEZPIECZEŃSTWA FINANSOWEGO (SAFETY NET)
Ochrona przed destabilizacją systemu bankowego
CEL
Jakie instytucje tworzą siatkę bezpieczeństwa?
1) BANK CENTRALNY
2) NADZÓR BANKOWY
3) FUNDUSZE GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW
NADZÓR BANKOWY I REGULACJE NADZORCZE
KLUCZOWE ZAGADNIENIA
•
CELE NADZORU BANKOWEGO
•
ZAKRES NADZORU
•
CO TO JEST REGULACJA OSTROśNOŚCIOWA?
•
KLASYFIKACJA REGULACJI OSTROśNOŚCIOWYCH
•
CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH REGULACJI
CELE DZIAŁANIA NADZORU
1) STABILNOŚĆ SYSTEMU BANKOWEGO
2) ZAPEWNIENIE PRZESTRZEGANIA PRZEZ
BANKI PRZEPISÓW ZEWNĘTRZNYCH I
WEWNĘTRZNYCH ORAZ DOBRYCH PRAKTYK
3) ZAPEWNIENIE PRZESTRZEGANIA WARUNKÓW
RÓWNEJ KONKURENCJI NA RYNKU BANKOWYM
KTO SPRAWUJE NADZÓR W POLSCE?
KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO (KNF)
FUNKCJE NADZORU BANKOWEGO
1)
1)
PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI LICENCYJNEJ
PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI LICENCYJNEJ
(PRZYZNAWANIE LICENCJI NA PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI
BANKOWEJ)
2)
2)
REGULOWANIE SYSTEMU BANKOWEGO
REGULOWANIE SYSTEMU BANKOWEGO
(TWORZENIE REGULACJI DOTYCZĄCYCH SEKTORA
BANKOWEGO)
3)
3)
NADZÓR OSTROśNOŚCIOWY
NADZÓR OSTROśNOŚCIOWY
(KONTROLA PRZESTRZEGANIA OBOWIĄZUJĄCYCH REGULACJI
PRZEZ INSTYTUCJE PODLEGAJĄCE NADZOROWI)
NARZĘDZIA (INSTRUMENTY) NADZORU BANKOWEGO
1)
1)
NADZÓR ANALITYCZNY „ZZA BIURKA”
NADZÓR ANALITYCZNY „ZZA BIURKA”
(ANALIZOWANIE SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH, MONITOROWANIE
WYNIKÓW FINANSOWYCH BANKÓW)
2)
2)
INSPEKCJE NA MIEJSCU
INSPEKCJE NA MIEJSCU
(NIEZALEśNA KONTROLA OPERACJI DOKONYWANYCH W BANKACH,
OCENA KONDYCJI FINANSOWEJ, WERYFIKACJA DANYCH)
3)
3)
SANKCJE DLA INSTYTUCJI NIE PRZESTRZEGAJĄCYCH PRZEPISÓW
SANKCJE DLA INSTYTUCJI NIE PRZESTRZEGAJĄCYCH PRZEPISÓW
(OSTRZEśENIE, UPOMNIENIE, KARA PIENIĘśNA, ZAWIESZENIE
CZŁONKÓW KIEROWNICTWA BANKU, ODEBRANIE LICENCJI)
NA CO ZWRACA SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ NADZÓR BANKOWY?
1)
1)
WYPŁACALNOŚĆ BANKU (ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWĄ BANKU)
WYPŁACALNOŚĆ BANKU (ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWĄ BANKU)
2)
2)
PŁYNNOŚĆ BANKU
PŁYNNOŚĆ BANKU
3)
3)
JAKOŚĆ AKTYWÓW (PORTFELA KREDYTOWEGO W BANKACH)
JAKOŚĆ AKTYWÓW (PORTFELA KREDYTOWEGO W BANKACH)
4)
4)
KONCENTRACJA RYZYKA
KONCENTRACJA RYZYKA
5)
5)
JAKOŚĆ ZARZĄDZANIA BANKIEM
JAKOŚĆ ZARZĄDZANIA BANKIEM
NADZÓR OBEJMUJE TRZY ETAPY FUKCJONOWANIA
BANKU
CZAS
CZAS
ETAP I
TWORZENIE
BANKU
LICENCJA
LICENCJA
ZGODA NA ROZPOCZĘCIE
ZGODA NA ROZPOCZĘCIE
DZIAŁALNOŚCI
DZIAŁALNOŚCI
ETAP II
FUNKCJONOWANIE
BANKU
ETAP III
LIKWIDACJA,
UPADŁOŚĆ BANKU
REGULACJE ILOŚCIOWE
REGULACJE ILOŚCIOWE
REGULACJE JAKOŚCIOWE
REGULACJE JAKOŚCIOWE
KNB PODEJMUJE DECYZJĘ
KNB PODEJMUJE DECYZJĘ
O ZAWIESZENIU
O ZAWIESZENIU
DZIAŁALNOŚCI BANKU I
DZIAŁALNOŚCI BANKU I
WYSTĘPUJE DO SĄDU Z
WYSTĘPUJE DO SĄDU Z
WNIOSKIEM O OGŁOSZENIE
WNIOSKIEM O OGŁOSZENIE
UPADŁOŚCI
UPADŁOŚCI
CO TO JEST REGULACJA OSTROśNOŚCIOWA?
JEST TO REGULACJA MAJĄCA NA CELU OGRANICZENIE RYZYKA
PODEJMOWANEGO PRZEZ BANKI I WYNIKAJĄCEJ STĄD MOśLIWOŚCI
WYSTĄPIENIA KRYZYSU.
WEWNĘTRZNE
WEWNĘTRZNE (USTANOWIONE PRZEZ ORGANY
POSZCZEGÓLNYCH BANKÓW; NIE MOGĄ NARUSZAĆ
NORM ZEWNĘTRZNYCH)
KLASYFIKACJA
1)
ZEWNĘTRZNE
ZEWNĘTRZNE (USTANOWIONE PRZEZ ORGANY
NADZORCZE; STANOWIĄ NARZĘDZIE SPRAWOWANIA
NADZORU)
ILOŚCIOWE, SPARAMETRYZOWANE
ILOŚCIOWE, SPARAMETRYZOWANE
(NARZUCAJĄ OGRANICZENIA W POSTACI
BEZWGLĘDNYCH WARTOŚCI LICZBOWYCH)
JAKOŚCIOWE
JAKOŚCIOWE (SKUPIAJĄ SIĘ NA ZASADACH I
PROCEDURACH POSTĘPOWANIA)
2)
NAJWAśNIEJSZE REGULACJE
1) FUNDUSZE WŁASNE BANKU
2) WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI
3) LIMITY KONCENTRACJI
4) REZERWY
PODSTAWOWE FUNKCJE FUNDUSZY WŁASNYCH BANKU
ZAŁOśYCIELSKA
ZAŁOśYCIELSKA (KAPITAŁ ZAŁOśYCIELSKI
NIE MOśE BYĆ NIśSZY NIś 5 MLN EURO)
LIMITOWANIA
LIMITOWANIA (SĄ PODSTAWĄ OKREŚLANIA
NORM NADZORCZYCH)
GWARANCYJNA
GWARANCYJNA (ZABEZPIECZAJĄ
WIERZYCIELI I DEPONENTÓW)
FINANSOWANIA
FINANSOWANIA (UŁATWIAJĄ ZDOBYCIE
KAPITAŁU OBCEGO)
KOMPENSACYJNA
KOMPENSACYJNA (ZABEZPIECZAJĄ
PRZED EWENTUALNYMI STRATAMI)
ZAPAMIĘTAJ !!!
Od wielkości
funduszy własnych
zależy skala
podejmowanej działalności
przez bank.
ISTOTA WSPÓŁCZYNNIKA WYPŁACALNOŚCI
(ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ BANKU
)
Ma na celu zapewnienie odpowiedniej relacji między bazą kapitałową
banku (skorygowanymi funduszami własnymi)
a wielkością podejmowanego ryzyka.
r
k
W
w
=
gdzie:
gdzie:
W
W
w
w
–
–
współczynnik wypłacalności
współczynnik wypłacalności
k
k
–
–
kapitał służący do absorbowania strat
kapitał służący do absorbowania strat
r
r
–
–
ekspozycja na ryzyko
ekspozycja na ryzyko
INTERPRETACJA WSPÓŁCZYNNIKA WYPŁACALNOŚCI
KAśDY BANK JEST ZOBOWIĄZANY UTRZYMYWAĆ WSP. WYPŁ.
NA POZIOMIE 8 PROC. (NORMA)
PONIśEJ 8 PROC. – WYPŁACALNOŚĆ BANKU MOśE BYĆ ZAGROśONA
POWYśEJ 8 PROC. – BANK NIE WYKORZYSTUJE SWOICH MOśLIWOŚCI
BANK ROZPOCZYNAJĄCY DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNĄ NA POZIOMIE
CO NAJMNIEJ 15 PROC. PRZEZ PIERWSZE 12 MIESIĘCY DZIAŁALNOŚCI,
A PRZEZ NASTĘPNE 12 MIESIĘCY DZIAŁALNOŚCI – CO NAJMNIEJ
12 PROC. – Art. 128 PRAWO BANKOWE
LIMITY KONCENTRACJI I REZERWY
LIMITY KONCENTRACJI
LIMITY KONCENTRACJI (WYRAśONA PROCENTOWO
RELACJA POZYCJI BILANSOWYCH (NP. KREDYTÓW
DO FUNDUSZY WŁASNYCH BANKU)
LIMITY KONCENTRACJI:
- WIERZYTELNOŚCI (KREDYTÓW)
- INWESTYCJI KAPITAŁOWYCH
- PERSONALNE (KIEROWNICTWO BANKU)
REZERWY
REZERWY (STANOWIĄ BUFOR DLA ABSORBOWANIA
POTENCJALNYCH STRAT)
OGÓLNE
OGÓLNE (POKRYCIE EWENTUALNYCH STRAT
WYNIKAJĄCYCH Z WYSTĄPIENIA NIE ROZPOZNANYCH
JESZCZE RYZYK
CELOWE
CELOWE (TWORZONE W CELU OGRANICZENIA
SKUTKÓW RYZYKA WYNIKAJĄCEGO Z KONKRETNEJ
NALEśNOŚCI)
RODZAJE LIMITÓW KONCETRACJI KREDYTOWEJ
Zadanie limitów koncentracji - ograniczenie wysokości potencjalnych
strat dzięki dywersyfikacji podmiotowej portfela kredytowego.
Rodzaje
limitów
koncentracji
kredytowej
Wobec pojedynczego kredytobiorcy
Wobec pojedynczego kredytobiorcy - suma wierzytelności banku
oraz udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych
obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów
powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie
nie może przekroczyć:
• 20% funduszy własnych banku, w przypadku gdy którykolwiek z tych
podmiotów jest w stosunku do banku podmiotem dominującym lub
zależnym,
• 25% funduszy własnych banku, w przypadku gdy podmioty te
nie są podmiotami powiązanymi z bankiem.
Globalny na sumę tzw. dużych kredytów
Globalny na sumę tzw. dużych kredytów - duży kredyt to kredyt
przekraczający 10% funduszy własnych banku; suma dużych
kredytów nie może przekraczać 800% funduszy własnych banku.
SYSTEMY GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW
KLUCZOWE ZAGADNIENIA
•
CELE DZIAŁANIA SYSTEMÓW GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW
•
KONSEKWENCJE UPADŁOŚCI BANKU
•
REGULACJE UNIJNE
•
RÓśNICE MIĘDZY SYSTEMAMI
•
BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY
CELE DZIAŁANIA SYSTEMÓW GWARANTOWANIA
DEPOZYTÓW
Stabilizacja systemu bankowego
Stabilizacja systemu bankowego
(zmniejszenie możliwości masowych wypłat depozytów przez
deponentów - runu na banki)
Ochrona deponenta
Ochrona deponenta (deponent nie jest w stanie z reguły ocenić
pozycji finansowej banku, w którym chce ulokować pieniądze)
UPADEK BANKU – JAKIE TO SĄ KOSZTY?
BANK STAROPOLSKI
(2000 rok)
Kwota gwarantowana dla klientów Banku Staropolskiego
wynosiła 625,4 mln złotych
Inne banki 484 mln złotych
Reszta środki płynne banku
625,4 mln złotych to
12% zysku banków w 2000 roku
W JAKI SPOSÓB CHRONI SYSTEM GWARANTOWANIA
DEPOZYTÓW KLIENTÓW BANKU?
1) W SPOSÓB BEZPOŚREDNI
1) W SPOSÓB BEZPOŚREDNI
POLEGAJĄCY NA WYPŁACIE ŚRODKÓW DEPONENTOM
BANKÓW, KTÓRE UPADŁY
1) W SPOSÓB POŚREDNI
1) W SPOSÓB POŚREDNI
RATOWANIE BANKÓW W SYTUACJI KŁOPOTÓW
FINANSOWYCH
STANDARDY W ZAKRESIE GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW
W UE
Minimalne wymagania wobec systemów gwarantowania depozytów określa
dyrektywa UE (94/19/EEC).
CO OKREŚLA
DYREKTYWA?
PRZYNALEśNOŚĆ DO SYSTEMU (OBOWIĄZKOWA)
GWARANCJAMI OBJĘTE SĄ DEPOZYTY IMIENNE
MINIMALNY POZIOM GWARANCJI WYNOSI 20 TYS. EURO
SYSTEM POWINIEN BYĆ W STANIE UREGULOWAĆ
ZOBOWIĄZANIA DO 3 M. OD STWIERDZENIA
NIEDOSTĘPNOŚCI WKŁADU
ODDZIAŁY INSTYTUCJI KREDYTOWYCH SĄ OBJĘTE
GWARANCJAMI INSTYTUCJI Z KRAJU MACIERZYSTEGO
KLUCZOWE RÓśNICE MIĘDZY SYSTEMAMI
GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW
KRYTERIUM
PRZYNALEśNOŚĆ
DO SYSTEMU
OBOWIĄZKOWE
DOBROWOLNE
ZAKRES DZIAŁANIA
INSTYTUCJI
SZEROKI (RISK MINIMIZER)
WĄSKI (PAYBOX)
SPOSÓB TWORZENIA
FUNDUSZU
EX ANTE
EX POST
Wpływ
stosowanych
rozwiązań z punktu
widzenia
stabilności systemu
bankowego?
BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY
BFG FUNKCJONUJE OD 1995 ROKU
BFG FUNKCJONUJE OD 1995 ROKU
PEŁNI NIE TYLKO FUNKCJĘ STRICTE GWARANCYJNĄ, ALE
PEŁNI NIE TYLKO FUNKCJĘ STRICTE GWARANCYJNĄ, ALE
UDZIELA POMOCY BANKOM, KTÓRYCH WYPŁACALNOŚĆ JEST
UDZIELA POMOCY BANKOM, KTÓRYCH WYPŁACALNOŚĆ JEST
ZAGROśONA
ZAGROśONA
SYSTEM MA CHARAKTER OBOWIĄZKOWY
SYSTEM MA CHARAKTER OBOWIĄZKOWY
FUNDUSZ GWARANCYJNY TWORZONY JEST EX ANTE
FUNDUSZ GWARANCYJNY TWORZONY JEST EX ANTE
NIE SPEŁNIA KRYTERIUM POWSZECHNOŚCI (OBEJMUJE
NIE SPEŁNIA KRYTERIUM POWSZECHNOŚCI (OBEJMUJE
TYLKO BANKI)
TYLKO BANKI)
ZJAWISKO HAZARDU MORALNEGO I SPOSOBY JEGO
OGRANICZANIA
Moral hazard - polega na maksymalizowaniu własnych korzyści ze szkodą dla innych,
ponieważ nie ponosi się w pełni negatywnych konsekwencji swych ryzykownych działań.
Zjawisko moralnego hazardu występuje
w przypadku pełnej ochrony depozytów
OD STRONY BANKÓW
- banki zagrożone upadłością mogą podnosić
oprocentowanie w celu przyciągnięcia klientów
- świadomość, że deponenci nie poniosą straty w
przypadku upadłości banku, może skłaniać jego
zarząd do podejmowania ryzykownych strategii
OD STRONY DEPONENTÓW
- klient (deponent) w mniejszym stopniu zastanawia
się nad wyborem banku w kategoriach optymalizacji
ryzyka i korzyści
Sposoby ograniczania zjawiska
moralnego hazardu
Powiązanie poziomu ryzyka instytucji bankowej
z wysokością składki
Koasekuracja
Źródło: M. Iwanicz-Drozdowska, Proponowany zakres przeglądu Dyrektywy 19/94/EC i wpływ potencjalnych zmian na sytuację sektora bankowego
w Unii Europejskiej [w:] pr. zb. pod red. B. Lepczyńskiego, Perspektywy rozwoju bankowości detalicznej i private banking do 2009 roku, materiał
powielony, IBnGR, Gdańsk, kwiecień 2005, s. 88
BANK CENTRALNY I JEGO ROLA W SYSTEMIE BANKOWYM
KLUCZOWE ZAGADNIENIA
•
CELE I FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO
•
PROBLEM NIEZALEśNOŚCI BANKU CENTRALNEGO
•
INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘśNEJ
CELE I FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO
DBAŁOŚĆ O STABILNOŚĆ CEN
CEL
JAKIE FUNKCJE?
1) BANK ROZLICZENIOWY BANKÓW KOMERCYJNYCH
2) BANK SKARBU PAŃSTWA
3) KREDYTODAWCA OSTATNIEJ INSTANCJI
ALE RÓWNIEś
DBAŁOŚĆ O STABILNOŚĆ SYSTEMU BANKOWEGO
BEZPIECZEŃSTWO I EFEKTYWNOŚĆ SYSTEMU
ROZLICZENIOWEGO
4) KIERUJE POLITYKĄ PIENIĘśNĄ
5) EMITUJE PIENIĄDZ GOTÓWKOWY
6) NADZORUJE DZIAŁALNOŚĆ BANKÓW KOMERCYJNYCH
USTAWA O NBP (1997)
UTRZYMANIE STABILNEGO POZIOMU CEN, PRZY
JEDNOCZESNYM WSPIERANIU POLITYKI GOSPODARCZEJ
RZĄDU, O ILE NIE OGRANICZA TO PODSTAWOWEGO
CELU NBP
CEL
JAKIE FUNKCJE I ZADANIA?
1)
BANK EMISYJNY (MA WYŁĄCZNE PRAWO EMITOWANIA ZNAKÓW
PIENIĘśNYCH)
2) JEST BANKIEM CENTRALNYM PAŃSTWA (OBSŁUGUJE BUDśET
PAŃSTWA, PROWADZI RACHUNKI BANKOWE RZĄDU, INSTYTUCJI
CENTRALNYCH)
3)
BANK BANKÓW (PEŁNI FUNKCJE REGULACYJNE W STOSUNKU DO BANKÓW,
ORGANIZUJE SYSTEM ROZLICZEŃ, PROWADZI RACHUNKI BANKÓW)
DLACZEGO STABILNOŚĆ CEN JEST TAK WAśNA?
ROSNĄCY POZIOM CEN (INFLACJA) WYWOŁUJE STAN NIEPEWNOŚCI
W GOSPODARCE I MOśE OSŁABIĆ WZROST GOSPODARCZY
TRUDNIEJ JEST ZINTERPRETOWAĆ INFORMACJE NA TEMAT CEN
DÓBR I USŁUG W SYTUACJI, GDY OGÓLNY POZIOM CEN ULEGA CIĄGŁYM ZMIANOM,
CO KOMPLIKUJE PODEJMOWANIE DECYZJI PRZEZ RZĄD, KONSUMENTÓW, FIRMY
INFLACJA UTRUDNIA PLANOWANIE PRZYSZŁOŚCI (W WARUNKACH INFLACJI
TRUDNIEJ JEST DECYDOWAĆ, JAKIE FUNDUSZE NALEśAŁOBY ODŁOśYĆ W CELU
ZAPEWNIENIA EDUKACJI DZIECKU W SZKOLE ŚREDNIEJ).
ELEMENTY NIEZALEśNOŚCI BANKU CENTRALNEGO
•
NIEZALEśNOŚĆ INSTYTUCJONALNA (BANK CENTRALNY POWINIEN BYĆ
NIEZALEśNY OD JAKIEJKOLWIEK INNEJ INSTYTUCJI, śADNA INNA
INSTYTUCJA NIE POWINNA DECYDOWAĆ I WPŁYWAĆ NA POLITYKĘ BANKU
CENTRALNEGO)
•
NIEZALEśNOŚĆ FUNKCJONALNA (DZIAŁALNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO
POWINNA BYĆ UKIERUNKOWANA NA REALIZACJĘ JEGO PODSTAWOWEGO
CELU - WALKĘ Z INFLACJĄ)
•
NIEZALEśNOŚĆ FINANSOWA (ZDOLNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO DO
FINANSOWANIA SWOICH WYDATKÓW ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH)
•
NIEZALEśNOŚĆ PERSONALNA (RELATYWNIE DŁUGA KADENCJA CZŁONKÓW
WŁADZ BANKU CENTRALNEGO I TRUDNOŚCI W ODWOŁYWANIU)
•
Prezes NBP:
powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat,
przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru
Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz.
•
Rada Polityki Pieniężnej:
w skład RPP wchodzą Przewodniczący Rady (Prezes NBP) oraz 9
członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i
Senat na 6 lat,
RPP ustala corocznie założenia polityki pieniężnej,
ustala wysokość stóp procentowych NBP,
ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,
ustala zasady polityki otwartego rynku.
•
Zarząd NBP:
kieruje bieżącą działalnością NBP.
ORGANIZACJA I NIEZALEśNOŚĆ NBP
NIEZALEśNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO A WYNIKI
MAKROEKONOMICZNE W 17 PAŃSTWACH
Źródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 517
0
2
4
6
8
10
12
14
H
is
z
p
a
n
ia
N
o
w
a
Z
e
la
n
d
ia
A
u
s
tr
a
lia
W
ło
c
h
y
W
ie
lk
a
B
ry
ta
n
ia
F
in
la
n
d
ia
F
ra
n
c
ja
D
a
n
ia
B
e
lg
ia
S
z
w
e
c
ja
N
o
rw
e
g
ia
K
a
n
a
d
a
H
o
la
n
d
ia
J
a
p
o
n
ia
S
ta
n
y
Z
je
d
n
o
c
z
o
n
e
S
z
w
a
jc
a
ri
a
N
ie
m
c
y
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
Ś
rednia roczna stopa inflacji (1973-88) %
Wska
ź
nik niezale
ż
no
ś
ci banku centralnego
TRIADA CELÓW POLITYKI PIENIĘśNEJ
STOPIEŃ KONKRETYZACJI
STOPIEŃ KONKRETYZACJI
CEL
STRATEGICZNY
CEL
TAKTYCZNY
CEL
OPERACYJNY
KLUCZOWE PYTANIA
KLUCZOWE PYTANIA
JAKIE WYBRAĆ CELE POLITYKI PIENIĘśNEJ?
JAKIMI KRYTERIAMI KIEROWAĆ SIĘ PRZY WYBORZE CELU?
JAKIE KONSEKWENCJE MA WYBÓR OKREŚLONEGO CELU?
CEL STRATEGICZNY
CEL STRATEGICZNY (FINALNY, OSTATECZNY)
CEL STRATEGICZNY (FINALNY, OSTATECZNY)
NISKI POZIOM CEN
WYSOKIE ZATRUDNIENIE
WZROST GOSPODARCZY
WAśNY PROBLEM: CELE POLITYKI PIENIĘśNEJ SĄ KONKURENCYJNE
WZGLĘDEM SIEBIE.
Kryteria wyboru celu:
Kryteria wyboru celu:
-Ekonomiczne
- Bieżące interesy polityczne
- Stopień niezależności BC
CELE POŚREDNIE (TAKTYCZNE I OPERACYJNE)
CELE POŚREDNIE
CELE POŚREDNIE
TAKTYCZNE (SĄ W ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA INSTRUMENTÓW
TAKTYCZNE (SĄ W ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA INSTRUMENTÓW
POLITYKI PIENIĘśNEJ)
POLITYKI PIENIĘśNEJ)
PODAś PIENIĄDZA (MIERZONA AGREGATAMI PIENIĘśNYMI)
KURS WALUTOWY
STOPY PROCENTOWE
CELE OPERACYJNE (SKONKRETYZOWANA POSTAĆ CELÓW TAKTYCZNYCH)
CELE OPERACYJNE (SKONKRETYZOWANA POSTAĆ CELÓW TAKTYCZNYCH)
BAZA MONETARNA (PIENIĄDZ REZERWOWY)
M
0
(całość gotówki + oraz stan wszystkich rachunków banków komercyjnych
w NBP)
AGREGAT M
1
= M
0
+ wkłady na żądanie przedsiębiorstw i osób fizycznych
KRÓTKOTERMINOWE STOPY PROCENTOWE
STRATEGIE POLITYKI PIENIĘśNEJ BANKU CENTRALNEGO
DWIE STRATEGIE:
DWIE STRATEGIE:
BEZPOŚREDNI CEL INFLACYJNY
CEL POŚREDNI (KONTORLA PODAśY PIENIĄDZA, KURSU WALUTOWEGO)
WYBÓR STRATEGII POŚREDNIEJ UZASADNIONY JEST WYŁĄCZNIE W
WARUNKACH ISTNIENIA SILNEGO ZWIĄZKU STATYSTYCZNEGO MIĘDZY
CELEM POŚREDNIM A FINALNYM !!!
W POLSCE STRATEGIA BEZPOŚREDNIEGO CELU
INFLACYJNEGO
W POLSCE
W POLSCE
–
–
STRATEGIA BEZPOŚREDNIEGO CELU INFLACYJNEGO
STRATEGIA BEZPOŚREDNIEGO CELU INFLACYJNEGO
USTABILIZOWANIE STOPY INFLACJI NA POZIOMIE 2,5% Z DOPUSZCZALNYM
PRZEDZIAŁEM WAHAŃ +/- 1 PKT. PROC.
GŁÓWNYM INSTUMENTEM, ZA POMOCĄ KTÓREGO RPP REALIZUJE POLITYKĘ
PIENIĘśNĄ JEST STOPA PROCENTOWA.
ZALETY:
CEL JASNO OKREŚLONY I ZROZUMIAŁY DLA OTOCZENIA GOSPODARCZEGO
MOśLIWOŚĆ PUBLICZNEJ WERYFIKACJI KIERUNKU I SKUTECZNOŚCI
POZWALA PRZEŁAMYWAĆ OCZEKIWANIA INFLACYJNE
INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘśNEJ BANKU CENTRALNEGO (1)
Instrumenty
kontroli ogólnej
Instrumenty
kontroli selektywnej
Oddziaływanie przez
perswazję
Oddziałują na wszystkie banki równocześnie z jednakowym natężeniem.
Instrumenty: polityka rezerw obowiązkowych, kredyty refinansowe,
operacje otwartego rynku.
Instrumenty: kontrola wartości kredytów udzielanych klientom,
kontrola poziomu stóp procentowych.
.
Sugestie odnośnie polityki kredytowej banków.
.
INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘśNEJ BANKU CENTRALNEGO (2)
Instrumenty
nakazowe
(administracyjne)
Instrumenty
rynkowe
Ograniczenia oprocentowania depozytów i kredytów,
rezerwy obowiązkowe
Kredyty banku centralnego, operacje otwartego rynku
.
SYSTEM REZERW OBOWIĄZKOWYCH
Rezerwa
obowiązkowa
Odprowadzana przez bank komercyjny na rachunek
w banku centralnym od zgromadzonych depozytów.
Instrument polityki pieniężnej (stabilizowanie
rynkowych stóp procentowych, wpływ na płynność
sektora bankowego).
Z punktu widzenia banków komercyjnych powodują wzrost
kosztów pozyskania pieniądza.
Stopę rezerwy obowiązkowej w Polsce ustala Rada Polityki
Pieniężnej. Stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5% i
jest oprocentowana.
W UE stopy rezerwy obowiązkowej są niższe, co stawia
w gorszej sytuacji konkurencyjnej banki krajowe
na integrującym się europejskim rynku finansowym.
KREDYT REFINANSOWY I REDYSKONTOWY
Polityka
refinansowania
Każdy bank ma prawo zaciągnąć kredyt w banku centralnym.
Kredyt redyskontowy (pod zastaw weksli handlowych
wykupionych od klientów)
Kredyt lombardowy (pod zastaw bonów skarbowych)
Kredyty redyskontowe znajdują zastosowanie w zapobieganiu
panice na rynku bankowym. Umożliwiają one wypełniać
bankowi centralnemu funkcję kredytodawcy ostatniej
instancji.
Mało skuteczny instrument polityki pieniężnej. Trudno
w oparciu o ten instrument sterować płynnością banków.
INSTRUMENTY INTERWENCJI BANKU CENTRALNEGO (1)
OPERACJE OTWARTEGO RYNKU
OPERACJE OTWARTEGO RYNKU
NARZĘDZIE INTERWENCJI BC
POLEGAJĄ NA HANDLU PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI PRZEZ BC
Z BANKAMI KOMERCYJNYMI
ZALETY:
INICJATYWA LEśY PO STRONIE BC (NBP)
PRECYZJA
ODWRACALNOŚĆ
SZYBKOŚĆ
Operacje otwartego
rynku
Operacje
warunkowe
Operacje
bezwarunkowe
INSTRUMENTY INTERWENCJI BANKU CENTRALNEGO (2)
Warunkowy zakup
(operacje REPO - Repurchase agreement)
Bank centralny kupuje papiery wartościowe
od banków komercyjnych pod warunkiem, że
te odkupią je po określonej cenie i w określonym
terminie. Operacje te umożliwiają bankom
komercyjnym zaciąganie krótkookresowych pożyczek
w banku centralnym (pod zastaw papierów
wartościowych).
Warunkowa sprzedaż
(operacje Reverse REPO)
Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe
bankom komercyjnym pod warunkiem, że te
odsprzedadzą je ponownie bankowi centralnemu po
określonej cenie i w określonym terminie. Operacje te
stwarzają bankom komercyjnym możliwość
dokonywania oprocentowanych lokat w banku
centralnym (pod zastaw papierów wartościowych).
Bezwarunkowy zakup
Bank centralny kupuje od banków komercyjnych
papiery wartościowe. Są to zazwyczaj bony lub
obligacje skarbowe.
Bezwarunkowa sprzedaż
Bank centralny sprzedaje bankom komercyjnym
papiery wartościowe.
INSTRUMENTY INTERWENCJI BANKU CENTRALNEGO (3)
Bank centralny kupuje papiery wartościowe
od banków komercyjnych
Bank centralny sprzedaje papiery
wartościowe bankom komercyjnym
Rosną środki pieniężne na rachunkach
bieżących w bankach komercyjnych
Wzrasta płynność systemu
bankowego
Maleją środki pieniężne na rachunkach
bieżących w bankach komercyjnych
Maleje płynność systemu
bankowego