ZJAWISKO EKONOMII I DYSKEKONOMII SKALI (ROSNĄCE I MALEJĄCE KORZYŚCI SKALI)

KORZYŚCI SKALI

– korzyści płynące z produkcji masowej. Charakteryzują się malejącym przeciętnym kosztem

produkcji (kosztem jednostkowym).

TEORIA SKALI PRODUKCJI

- obok teorii cyklu życia produktu i teorii luki technologicznej jest jedną ze

współczesnych teorii handlu międzynarodowego. Współczesne teorie handlu międzynarodowego można podzielić na
neotechnologiczne oraz neoczynnikowe. W teoriach neotechnologicznych uwzględnia się zmiany spowodowane
ciągłym rozwojem postępu technicznego. Natomiast teorie neoczynnikowe opierają się na zasadzie kosztów
względnych, które dodatkowo uwzględniają zasoby naturalne oraz niejednorodność czynników produkcji: pracy i
kapitału.

WEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA KORZYŚCI SKALI TO:



większa specjalizacja robotników, wiążąca się ze zwiększoną wydajnością,



wykorzystanie specjalistycznych technik zarządzania,



większa możliwość wykorzystania wiedzy technicznej (wynikająca z wysokich cen maszyn, dostosowanych na
ogół do dużych skali produkcji),



malejące przeciętne koszty całkowite (rozkładają się na zwiększoną produkcję)- mniejsze przeciętne wydatki
na energię elektryczną, transport, reklamę,



faworyzowanie przez pożyczkodawców firm z większym majątkiem, które może objawiać się np. niższym
oprocentowaniem kredytów.

Korzyści skali są częstą przyczyną łączenia się przedsiębiorstw i tworzenia oligopoli.
Szacuje się, że np. dla koncernu samochodowego istotne korzyści skali pojawiają się przy produkcji około 5 milionów
samochodów rocznie i wówczas zwykle zapewniają odpowiednie środki na badania rozwojowe oraz opracowywanie
nowych modeli i technologii.

SKALA PRODUKCJI

to miara ilości otrzymanego produktu przy uwzględnieniu ilości czynników produkcji.

KORZYŚCI SKALI PRODUKCJI

STATYCZNE I DYNAMICZNE -

Teoria korzyści skali produkcji polega na szybszym zwiększaniu produkcji niż

nakładów czynników produkcji. Korzyści wynikające z zastosowania tej teorii:



Statyczne

– krótkookresowe korzyści, wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie

sprzedaży. Prowadzi to do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości
przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów
stałych (np. kosztów projektowania) na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych,
stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszeń sposobu wytwarzania w związku z
kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych itd.).



Dynamiczne

(średniookresowe i długookresowe) – mają miejsce, gdy występują bardziej radykalne zmiany

technik produkcji i obrotu handlowego. Powoduje to m.in. poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie
zdolności produkcyjnej urządzeń czy wzrost ich sprawności.

WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE

Korzyści wewnętrzne

– korzyści wewnętrzne zazwyczaj dotyczą korzyści jednego przedsiębiorstwa.



techniczne (wzrost wykorzystania nowych technologii, co powoduje sprawniejszy podział pracy i poprawę jej
efektywności);



handlowe (inwestowanie w reklamę oraz inne działania marketingowe);



finansowe (dostęp do alternatywnych źródeł kapitału).

Korzyści zewnętrzne

- ten rodzaj korzyści odnosi się do korzyści jakie przedsiębiorstwa zyskują w ramach jednej

gałęzi gospodarki.:
praca – specjalizacja rynku pracy w regionie powoduje obniżenie kosztów pracy;
kooperacja – dzięki rozwojowi jednych przedsiębiorstw możliwe jest zawieranie przez nie współpracy z innymi, czy
to z danego regionu czy sektora przemysłowego;
rozwój usług – rozwój firm jednego sektora w danym regionie pociąga za sobą stabilizację rynku w innych
dziedzinach np. ubezpieczeniach lub usługach bankowych.

ROSNĄCE, STAŁE I MALEJĄCE

Rosnące korzyści skali

– mają miejsce, gdy wraz ze wzrostem czynników produkcji np. 2 razy produkcja wzrasta np.

3 razy (każda dowolna liczba powyżej 2);

Stałe korzyści skali produkcji

- wraz ze wzrostem czynników produkcji np. 2 razy produkcja wzrasta również 2 razy

(produkcja zawsze rośnie o taką samą wartość o jaką zwiększają się czynniki produkcji);

Malejące korzyści skali

- w tym przypadku czynniki zwiększamy np. 2 razy ale skala produkcji wzrasta już tylko np.

1,5 raza (skala produkcji nadal rośnie, ale jej wzrost jest wartością mniejszą niż nakład czynników produkcji).

PRZYCZYNY POWSTAWANIA KORZYŚCI SKALI

NIEPODZIELNOŚĆ PROCESU PRODUKCJI

- każde przedsiębiorstwo już do momentu zaistnienia jest zmuszone do

ponoszenia pewnych kosztów stałych. Koszty te najczęściej nie są związane bezpośrednio z procesem produkcji i nie
są zależne od wielkości produkcji, jednak są niezbędne do działania przedsiębiorstwa. Wraz z rozpoczęciem
działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa koszty te można rozłożyć na każdą wyprodukowaną jednostkę.
Powiększaniem wielkości produkcji koszty stałe można rozłożyć na coraz większy wolumen przez co przeciętny koszt
wytworzenia jednostki produktu się zmniejsza.

SPECJALIZACJA

- dzięki specjalizacji uzyskujemy możliwość wykonywania pewnych działań szybciej i z większą

dokładnością. Pracownicy odpowiedzialni tylko za jeden etap procesu produkcji są zdecydowanie bardziej efektywni
w swojej pracy niż niewyspecjalizowani odpowiedzialni za większą liczbę czynności. Efektem specjalizacji najczęściej
jest podniesienie wielkości produkcji.

TECHNOLOGIE PODNOSZĄCE WYDAJNOŚĆ

- ten czynnik jest bezpośrednio związany z poprzednimi.

Zastosowanie nowoczesnych technologii wiąże się na ogół z koniecznością sporych inwestycji które nie miały by
sensu przy niewielkiej produkcji. Jednak w przypadku
gdy mamy do czynienia z masową produkcją stosowanie
nowoczesnych technologii obniża koszty wytwarzania,
skraca czas potrzebny do wytworzenia jednej jednostki
produkcji przez co przedsiębiorstwo jest w stanie
wytworzyć jeszcze większy wolumen produkcji.

POZOSTAŁE RODZAJE KORZYŚCI SKALI

- oprócz

opisanych powyżej rosnących korzyści skali występują
jeszcze dwa inne typy. Jeden z nich to przypadek gdy
długookresowe koszty przeciętne pozostają na stałym
poziomie przy wzrastającej produkcji i w takim wypadku
mamy do czynienia ze stałymi korzyściami skali.
Natomiast drugi typ to przypadek kiedy długookresowe
koszty przeciętne wzrastają wraz ze wzrostem wielkości
produkcji możemy tu mówić o malejących korzyściach
skali bądź inaczej niekorzyściach skali.