Prawo cywilne- zesp

ół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami.

Podstawowe cechy prawa:
- przepisy prawa cywilnego reguluj

ą stosunki o charakterze majątkowym (stosunki, w których ciążące na stronach obowiązki i przysługujące im, wzajemne prawa dotyczą pieniędzy lub innych wartości ekonomicznych), tylko nieliczne przepisy

cywilnoprawne odnosz

ą się do stosunków osobistych;

- stosunki regulowane przez prawo cywilne odznaczaj

ą się prawną równorzędnością stron.

Prawo cywilne jest zespo

łem wszystkich przepisów prawnych, które spełnia obie cechy. Składa się ono w przeważającym stopniu z przepisów dyspozytowych (względnie obowiązujących), stanowi to uzupełniającą cechę charakterystyczną.

R

ównorzędność stron- w stosunkach prawa cywilnego żadna ze stron nie ma wobec partnera uprawnień władczych.

Rola prawa cywilnego:
- Odgrywa wa

żną rolę w życiu społecznym, decyduje o tym jego szeroki zasięg podmiotowy i powszechność norm prawa cywilnego, w przeciwieństwie do innych dziedzin prawa.

- Ka

żda osoba fizyczna jest właścicielem rzeczy, choćby przedmiotów osobistego użytku, faktycznie nimi włada, może nimi rozporządzać, korzysta z prawnej ochrony swojej własności.

- O jego randze decyduje poddanie jego przepisom stosunk

ów majątkowych pomiędzy jednostkami gospodarczymi, powstających w trakcie produkcji i obrotu gospodarczego (np. dobra olbrzymiej wartości,produkty przemysłu, inwestycje budowlane, usługi

wielkich przedsi

ębiorstw na rzecz podobnych przedmiotów gospodarczych)

Prawo cywilne sk

łada się z:

a) Cz

ęści ogólnej- normy prawa, które regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego (podmioty, mienie, czynności prawne)

b) Prawo rzeczowe- reguluje prawne formy korzystania z rzeczy, ukszta

łtowane w postaci praw podmiotowych bezwzględnych. To przede wszystkim prawo własności.

c) Prawo zobowi

ązaniowe- normuje stosunki zobowiązaniowe, które powstają między wierzycielem i dłużnikiem, dając temu pierwszemu prawa podmiotowe względne, skuteczne względem dłużnika.

d) Prawo spadkowe- reguluje przejscie praw i obowi

ązków zmarłego na inne podmioty prawa.

Źródła prawa cywilnego- podstawowym źródłem w Polsce jest kodeks cywilny z 23 kwietnia 1964 r.. Kodeks cywilny dzieli się na cztery księgi, poświęcone kolejno: zagadnieniom ogólnym, własności i innym prawom rzeczowym, zobowiązaniom oraz
spadkom.
Pozakodeksowymi

źródłami prawa są m.in.: ust. z 15.09.2000r. - Kodeks spółek handlowych, ust. z 28.04.1936r. - Prawo wekslowe, ust. z 28.04.1936r. - Prawo czekowe, ust. z 04.02.1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ust. z 21.06.2001r. o

ochronie praw lokator

ów mieszkaniowych, zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego.

Zgodnie z zasadami stosowania prawa przepisy specjalne stosuje si

ę w pierwszej kolejności, zaś kodeks cywilny ma w tej dziedzinie charakter posiłkowy. Orzeczenie Sądu Najwyższego nie jest źródłem prawa, spełnia on tylko rolę jako instrument

prawid

łowej wykładni ustaw, wyjaśnia jak należy rozumieć prawo i stosować przepisy.

Klauzule generalne prawa cywilnego- przepisy prawne, kt

óre przez użycie ogólnych pojęć, podlegająych ocenie organu stosującego prawo, ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa. W kodeksie cywilnym istotną rolę odgrywają klauzule

generalne: primo-klauzula "zasad wsp

ółżycia społecznego" (zasady uczciwego i lojalnego postępowania), secundo-klauzula "społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa", tertio-klauzula "niegodziwości celu świadczenia"

Stosunki cywilnoprawne- zachodz

ące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prwa cywilnego.

W ka

żdym stosunku cywilnoprawnym można wyodrębnić:

1) Podmioty stosunku (strony)- osoby fizyczne i osoby prawne. Zdolno

ść do wystąpienia w roli podmiotu, nazywamy zdolnością prawną. Cechą stosunku cywilnoprawnego jest równorzędność stron. W istniejącym stosunku prawnym podmioty mogą się

zmienia

ć, chyba że ustawa lub umowa tego zakazuje. Niekiedy jednak ustawa wiąże prawa wynikające ze stosunku prawnego z konkretnym podmiotem i tylko on może z nich skorzystać tzw. prawa niezbywalne (prawo dożywocia, służebność osobista,

prawo pierwokupu, u

żytkowanie).

2) Przedmioty stosunku- to zar

ówno zachowanie ludzi i innych podmiotów wobec drugiej strony stosunku prawnego, jak i obiekty materialne lub niematerialne, których to zachowanie dotyczy. Przedmiot stosunku prawnego koncentruje w sobie te czynności

ludzi i te obiekty, kt

óre są przyczyną związania się podmiotów stosunkiem prawnym. Przynajmniej jednemu z podmiotów stosunku cywilnoprawnego przystługuje prawo domagania się od drugiego podmiotu lub podmiotów określonego zachowania się-

prawo podmiotowe. W stosunkach cywilno prawnych, zobowi

ązujących każda ze stron dysponuje prawem podmiotowym.

3) Uprawnienia wynikaj

ące ze stosunku

4) Obowi

ązki wynikające ze stosunku

Normy prawa cywilnego reguluj

ą treść stosunków cywilnoprawnych, wskazują przyczyny ich powstawania i rozwiązywania oraz okoliczności, w których zmienia się treść stosunku.

Prawo podmiotowe- przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikaj

ąca za stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób. Prawo podmiotowe zakreśla granice sfery możności działania uprawnionego., wk których

mo

że podejmować wszelkie diałania. Źródłem prawa podmitowego są normy prawne, które ustanawiają sferę możności postępowania i zakreślają jej granice, ale także stanowią środki ochrony prawa podmiotowego. Nie ma praw podmiotowych poza tymi,

kt

óre wynikają z norm prawnych. Prawa podmiotowe występują tylko w ramach stosunku, prawu podmiotowemu odpowiada ciążący na innej osobie obowiązek. Treść prawa podmiotowego określona jest nie tylko przez to, co wolno czynić uprawnionemu,

ale i przez to, do czego jest zobowi

ązana druga strona. Obejmuje ono jedno lub więcej uprawnień, związanych ze sobą funkcjonalnie i stanowiących element danego typu stosunku prawnego. Prawo to jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do

uprawnienia.
Z r

óżnych podziałów praw podmiotowych w prawie cywilnym szczególnie ważny jest podział na:

1) Prawa podmiotowe bezwzgl

ędne- prawa podmiotowe skuteczne przeciwko każdej osobie. Korelatem tych praw są obowiązki obciążające wszystkich, a nie oznaczony podmiot prawa. Treścią obowiązków jest nienaruszanie prawa podmiotowego, a

wi

ęc niepodejmowanie żadnych czynności, które by prawo mogły naruszać (bierne zachowanie się). Do praw bezwzględnych zalicza się np. prawo własności, prawo osobiste, prawa rzeczowe, prawo do spadku, niektóre prawa na dobrach materialnych.

2) Prawa podmiotowe wzgl

ędne- prawo podmiotowe przysługujące tylko względem oznaczonej osoby. Do tych praw należą wierzytelności, wierzyciel może domagać się świadczenia tylko od dłużnika, a nie od innej osoby. Korelatorem praw podmiotowych

wzgl

ędnych jest obowiązek określonego zachowania się, które polega na działaniu, bądź na zaniechaniu działania.

Prawa podmiotowe dzieli si

ę także na:

- maj

ątkowe i niemajątkowe,

- przenoszalne i nieprzenoszalne.
Osoby fizyczne- cz

łowiek, rozpoczyna swój byt prawny w chwili urodzenia, a kończy go w chwili śmierci. W Polsce każdy żyjący człowiek jest podmiotem prawa cywilnego, przy czym nie odgrywa roli jego wiek, płeć, stan zdrowia fizycznego i psychicznego,

itd. Osoba fizyczna jest podmiotem jednolitym z prawnego punktu widzenia i brak podstaw do przeprowadzenia w tej grupie podmiot

ów prawa cywilnego jakichkolwiek podziałów.

Zdolno

ść prawna osoby fizycznej- zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych. Jest możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego, gdyż stosunek prawny to więź pomiędzy

stronami, kt

órej istotę stanowią ich wzajemne obowiązki i prawa. Posiadanie zdolności prawnej oznacza, że człowiek może być właścicielem rzeczy,może zawierać umowy, ponosić odpowiedzialność materialną, itd. Do chwili uzyskanie pełnoletności

dziecko jest reprezentowane w obrocie cywilnoprawnym przez swoich rodzic

ów (opiekunów prawnych), ale to ono jest stroną umowy, właścicielem rzeczy.

Szczeg

ólnym przypadkiem uregulowanym w prawie cywilnym jest dziedziczenie przez płód- w chwili śmierci spadkodawcy, poczęte dziecko może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.

Osoba, kt

óre nie ukońcyła 18 lat lub przez małżeństwo wcześniej nie osiągneła pełnoletności, nie może być wykonawcą testamentu, opiekunem ani kuratorem, nie może też mieć szeregu dalszych praw i obowiązków.

Zdolno

ść do czynności prawnych osoby fizycznej- zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Możność zawierania umów (dwustronne czynności prawne), np. sprzedaży, najmu, zlecenia i innych, a także

dokonywania jednostronnych czynno

ści prawnych, np. sporządzania testamentu, wypowiadania umowy. O ile zdolność prawna polega na samej możności posiadania praw i obowiązków (np. prawa własności, które może mieć nawet małe dziecko), to

zdolno

ść do czynności prawnych daje prawo do aktywności, stwarza możność samdzielnego dysponowania swymi uprawnieniami, zaciągania zobowiązań, itd. Zdolność do czynności prawnych łączy się z osiągnięciem pewnego wieku, a więc pewnej

dojrza

łości życiowej.

Osoba fizyczna:
1) ma pe

łną zdolność do czynności prawnych- osiąga ją człowiek z chwilą ukończenia 18 lat. Wcześniej może uzyskać pełnoletności (pełną zdolność do czynności prawnych) dziewczyna, która na podstawie zezwolenia sądu wyjdzie za mąż. Człowiek

dysponuj

ący pełną zdolnością do czynności prawnych może w granicach przewidzianych prawem cywilnym dokonywać wszelkich czynności i wywoływać na tej drodze zamierzone skutki prwne.

2) ma ograniczon

ą zdolność do czynności prawnych-mają osoby, które ukończyły trzynaście lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Czynność prawna osoby posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych wymaga do swej ważności

zgody przedstawiciela ustawowego tej osoby, je

śli rozporząda ona swym prawem lub zaciąga zobowiązanie, w przeciwnym razie zgoda taka nie jest potrzebna. Dwustronne czynności prawne są ważne tylko wtedy, gdy zostaną potwierdzone przez

przedstawiciela ustawowego osoby ma

łoletniej. W chwili zawarcia umowa taka ma postać tzw, czynności prawnej niezupełnej i jej ważność pozostaje jak gdyby w zawieszeniu. Bez zgody przedstawiciela ustawowego osoba ograniczona w zdolności do

czynno

ści prawnych może zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, rozporządzać swoim zarobkiem oraz rozporządzać przedmiotami majątkowymi oddanymi jej przez

przedstawiciela ustawowego do swobodnego u

żytku.

3) nie ma zdolno

ści do czynności prawnych- osoba, która nie ukończyła jeszcze 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione. Nie mogą one w sposób ważny i prawnie skuteczny zawierać żadnych umów ani dokonywać jednostronnych czynności

prawnych, robi

ą to za nich przedstawiciele ustawowi.

Wyj

ątek: osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważną z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą

ra

żące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Ubezw

łasnowolnienie- osoba fizyczna może być całkowicie lub częściowo pozbawiona zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu. Ubezwłasnowolnienie może być:

- ca

łkowite-człowiek wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla takiej osoby sąd ustanawia

opiekuna.
- cz

ęściowej- sąd może orzec, gdy choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne występują z mniejszym nasileniem, tak że orzeczenie ubezwłasnowolnienia całkowitego nie jest potrzebe ani celowe, lecz potrzebna

jest pomoc do prowadzenia spraw tej osoby. Dla takiej osoby s

ąd ustanawia kutratora.

Uzna

ć za zmarłego można jedynie osobę zaginioną, tzn. taką, o której nie wiadomo, czy żyje. Wydanie przez sąd orzeczenia uznającego osobę fizyczną za zmarłą stwarza stan prawny, odmienny do dotychczasowego, podobny do tego, jaki pociąga za

sob

ą śmierć człowieka. Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według isniejących wiadomości jeszcze żył.

Osoba prawna-wyodr

ębniona jednostka organizacyjna, która zgodnia z obowiązującymi przepisami możę występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego. Jest ona tworem sztucznym, powołanym przez człowieka.

Na istost

ę osoby prawnej składają się:

1) element ludzki- np. za

łoga przedsiębiorstwa państwowego, członkowie stowarzyszenia wyższej użyteczności i spółdzieli, udziałowcy spółki z.o.o;

2) element maj

ątkowy- osoba prawna ma własny majątek, wyodrębniony z majątku członków lub powstały na innej drodze, zespolony w pewną całość, osoba prawna odpowiada za swoje zobowiązania własnym majątkiem, a nie majątkiem swoich

cz

łonków;

3) element organizacyjny-wyra

ża się w istnieniu określonej struktury, szczególnie organów wykonujących w imieniu osoby prawnej wszelkie jej czynności;

4) cel okre

ślony w przepisach regulujących działalność osoby prawnej albo w statucie.

Ze wzgl

ędu na sposób tworzenia rozróżniamy osoby prawne:

- typu instytucjonalnego- osoby prawne tworzone przez panstwo w drodze w

ładczego aktu (wyższa uczelniatworzona ustawą sejmową, przedsiębiorstwo państwowe powołane przez organ założycielski);

- typu zrzeszeniowego- osoby prawne powstaj

ące na drodze porozumień członków-założycieli (spółka kapitałowa, partia polityczna,spółdzielnia).

Ze wzgl

ędu na cel osoby prawne dzieli się na takie, które dążą do celów gospodarczych i takie, które dążą do celów niegospodarczych (idealnych).

Jednostka organizacyjna staje si

ę się osobą prawną w chwili wpisania jej do właściwego rejestru.

Trzecie rodaj podmiot

ów prawa cywilnego są tzw. ułomne osoby prawne, to takie któtym wprawdzie ustawa wprost nie przyznaje osobowości prawnej, ale wyposaża je w zdolność prawną, co umożliwia im udział w obrocie (np. jednostki wojskowe). Za

zobowi

ązania takiej jednostki, w razie jej niewypłacalności, uzupełniającą odpowiedzialność ponoszą jej członkowie.

Rodzaje os

ób prawnych według kodeksu cywilnego-osoby, którym kodeks cywilny przyzjane osobowość prawną.

- Skarb Pa

ństwa- szczególna osoba prawna, tym pojęciem posługujemy się, gdy państwo występuje nie jako suweren wyposażony w uprawnienia władcze wobec wszystkich innych podmiotów, lecz jako partner w stosunkach majątkowych z innymi,

r

ównouprawnionymi partnerami. Jest on właścicielem tej części majątku państwowego, które nie należy do innych państwowych osób prawnych, należy do niego całe mienie administracji państwowej, wojska, policji, szkolnictwa, służby zdrowie itd.

Zaci

ągnięte przez nie zobowiązania są zobowiązaniami Skarbu Państwa, nie ponosi on jednak odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej;

- sp

ółki kapitałowe- spółki z o.o i akcyjne, pozostałe spółki są pozbawione osobowości prawnej;

- przedsi

ębiorstwa państwowe;

- banki;
- pa

ństwowe jednostki organizacyjne-instytucje i zakłady państwowe powołane w większości do prowadzenia działalności publicznej o charakterze niegospodarczym (np. wyższe uczelnie państwowe, muzea narodowe, filharmonie, instytuty naukowe,

Polska Akademia Nauk, ZUS);
- sp

ółdzielnie;

- fundacje;
- stowarzyszenia- zrzesza wiele organizacji, np. Zwi

ązek Harcerstwa Polskiego, Akademicki Związek Sportowy;

- inne jednostki organizacyjne o zr

óżnicowanym charakterze-zbiór różnych organizacji, jak partie polityczne, związki zawodowe, jednostki organizacyjne Kościoła Katolickiego i innych kościołów, kółka rolnicze.

Zdolno

ść prawna i zdolność do czynności prawnych osób prawnych: Zdolność prawna osób prawnych jest ściśle związana ze zdolnością do czynności prawnych, występują więc u osoby prawnej łącznie, ale nie przestają być odrębnymi instytucjami

prawnymi. Osoby prawne nie mog

ą mieć całego szeregu praw i obowiązków o charakterze cywilnym, które występują u osób fizycznych. Osoba prawna nie może więc być np. ubezwłasnowolniona ani uznana za zmarłą, nie może: sporządzić testamentu,

by

ć spadkobiercą ani spadkodawcą, zawrzeć związku małżeńskiego, sprawować władzy rodzicielskiej, mieć obowiązków alimentacyjnych itd. Ograniczenie zdolności prawnej osoby prawnej może być spowodowane przez ustawę lub naturę osób

prawnych. Warunkiem ograniczenia ustaw

ą jest istnienie wyraźnego przepisu stwierdzającego, że zakres zdolności prawnej danej osoby prawnej nie obejmuje określonych praw i obowiązków, a dotyczące ich czynności prawne są nieważne.

Organy os

ób prawnych-osoba prawna dokonuje czynności prawnych za pomocą swych organów. Organ to osoba fizyczna lub kilka osób, które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej, tworzą, urzeczywistniają i wyjawiają jej wolę.

Podczas sk

ładania oświadczeń woli przez organ osoby prawnej przepisy lub statuty przewidują wymóg reprezentacji łącznej, polegającej na tym, że do skuteczności czynności prawnej konieczne jest współdzielenie kilku osób, np. 2 członków zarządu

sp

ółki kapitałowej. Od organu osoby prawnej należy odróżnić jej pełnomocnika. Organ wchodzi w skład samej osoby prawnej, jest jej elementem i działa na podstawnie uprawnień wynikających z jej ustroju.

Pe

łnomocnik-samodzielny podmiot prawa, wykonuje czynności prawne w imieniu i na rzecz osoby prawnej, decyzji dokonuje w oparciu o umocowanie wynikające z udzielonego mu pełnomocnictwa.

Czynno

ść prawna-czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Jego istotną cechą jest celowe dążenie osoby fizycznej lub

prawnej do wywo

łania pożądanych skutków prawnych, co różni ją od innych zdarzeń prawnych, np. czynów niedozwolonych. Treść czynności prawnej i tworzonego przez nią stosunku cywilnoprawnego kształtują takie czynniki jak:

- o

świadczenie woli,

- przepisy odnosz

ące się do danego rodzaju czynności prawnych,

- zasady wsp

ółżycia społecznego,

- ustalone zwyczaje.
Z gospodarczego punktu widzenia najwa

żniejszym rodzajem czynności prawnych są umowy, których przesłankę stanowią zgodne oświadczenia woli dwóch lub więcej stron. Na czynność prawną składają się też faktyczne działania stron. Czynność

prawna poci

ąga za sobą nie tylko te następstwa, które strony zamierzały i wyraziły w oświadczeniu woli, ale także automatyczne następstwa tej czynności.

Czynno

ści prawne można podzielić ze względu na liczbę stron:

- jednostronne-mamy z ni

ą do czynienia, gdy do dokonania danej czynności wystarcza złożenie oświadczenia woli przez jedną osobę (testament, udzielenie pełnomocnictwa, wypowiedzenie umowy, przyjęcie i odrzucenie spadku, objęcie w posiadanie

rzeczy niczyjej,porzucenie rzeczy itd.)
- dwustronne (umowy) - zachodzi w

ówczas, gdy do jej dokonania konieczna jest zgoda oświadczenia woli co najmniej dwóch stron.

Dzielimy je tak

że na:

- rozporz

ądzające-powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę, jego zniesienie albo obciążające - skutek bezpośredni czynności (np. przeniesienie prawa własności na inną osobę);

- zobowi

ązujące-zawiera zobowiązanie strony do dokonania świadczenia w przyszłości (np. umowa o dzieło).

Wiele czynno

ści prawnych wywołuje podwójny skutek: rozporządzający i zobowiązujący, np. sprzedaż, zamiana, darowizna.

Innym typem podzia

łu czynności prawnych na:

- odp

łatne-gdy strona, która sama dokonała przysporzenia majątkowego, otrzymuje lub ma otrzymać w zamian korzyści majątkowe w charakterze ekwiwalentu (np. sprzedaż, dzierżawa, umowa o dzieło, spedycja itd.);

- nieodp

łatne-gdy strona takiego ekwiwalentu nie otrzymuje (np. użyczenie, darowizna, nieoprocentowana pożyczka itp.).

Podzia

ł na czynności:

- konsensualne-wymaga jedynie z

łożenia oświadczenia woli,

- realne-pr

ócz złożenia oświadczenia woli wymaga wydania rzeczy (np. umowa przechowania, składu, użyczenia, umowa o przewóz koleją przesyłek towarowych, ustanowienie zastawu).

O

świadczenie woli-jest terminem technicznym, którego znaczenie w terminologii prawa cywilnego nie pokrywa się ze znaczeniem potocznym. Jest ono podstawowym elementem czynności prawnej, składa się na niego akt woli oraz jego uzewnętrznienie.

- W rozumieniu prawa cywilnego jest tylko taki przejaw woli, kt

óry wyraża w dostateczny sposób zamiar wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Nie musi być kierowane do innych osób ani nawet tym

osobom znane.
- O

świadczenie woli kierowane do innej osoby uważa się za złożone w momencie, gdy dojdzie do tej osoby w taki sposób, by mogła się zapoznać z jego treścią.

Przes

łanki ważności czynności prawnych-czynność prawna, aby być ważną i w pełni skuteczną (aby wywołać zamierzone przez strony skutki) powinna odpowiadać określonym wymaganiom (przesłanką).

Przes

łanki ważności czynności prawnych:

1) Osoba dokonuj

ąca czynności prawnych musi posiadać zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych.

2) Czynno

ść prawna nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego.

3) Do przes

łanek czynności prawnej należy dokonanie jej w przewidzianej formie, jeżeli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności, dotyczy wszystkich rodzajów czynności prawnych, ale których przewidziana jest forma szczególna.

4) Czynno

ść prawna powinna być wolna od wad.

W razie braku kt

órejś z wymienionych przesłanek czynność prawna jest wadliwa, pociąga to za sobą ujemne skutki czynności prawnej. Sankcje za zachowanie przesłanek ważności polegają na tym, że czynność taka w całości lub częściowo nie wywołuje

zamierzonych skutk

ów prawnych, wówczas może być nieważna lub unieważniona.

Odr

óżnia się na ogół:

- niewa

żność bezwzględną-najostrzejsza sankcja przewidziana przez prawo cywilne dla wadliwych czynności prawnych. Na nieważność czynności prawnej może się powoływać każdy, a nie tylko osoba, która uczestniczyła jako strona w dokonaniu tej

czynno

ści. Sąd musi ją uwzględnić z urzędu, niezależnie od tego, czy którakolwiek ze stron powoła się na nieważność czynności prawnej (np. czynność sprzeczna z ustawą lub zasadami współżycia społecznego);

- niewa

żność względną-oznacza przysługującą określonej stronie możność uchylenia się od skutków dokonanej czynności prawnej (np. dokonywanie czynności pod wpływem błędu lub groźby)

Wady o

świadczenia woli-nieprawidłowości podczas składania oświadczenia woli. Wadliwość woli pociąga za sobą ujemne skutki dla czynności prawnej, w ramach której oświadczenie złożono. Polegają one na nieważności czynności prawnej lub na

uniemo

żliwieniu osobie , która złożyła wadliwie oświadczenie wycofania się ze skutków czynności prawnej.

Przepisy kodeksu cywilnego znaj

ą cztery wady oświadczenia woli:

1) Brak

świadomości lub swobody jest wadą oświadczenia woli polegającą na tym, że osoba składająca oświadczenie woli znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego (spowodowanym: chorobą psychiczną, niedorozwój umysłowy,

przej

ściowe zakłócenia świadomości na skutek nadużycia alkoholu lub wysokiej gorączki, a także przymus, bezpośrednia presja fizyczna), co uniemożliwia podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia w sposób świadomy lub swobodny. Brak świadomości lub

swobody w chwili sk

ładania oświadczenia woli powoduje jego nieważność.

2) Pozorno

ść jest wadą polegającą na złożeniu oświadczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru, jej istota polega na tym, że obie strony są zgodne co do tego, iż czynność albo nie ma wywoływać żadnych skutków prawnych (oświadczenie jest żartem),

albo te

ż ma wywołać pewne skutki prawne, ale inne niż wynika to z treści pozornej czynności prawnej (np. w trakcie postępowania egzekucyjnego). Oświadczenie złożone z pozoru jest nieważne i nie wywołuje skutków. Natomiast czynność prawna

w

łaściwie ukryta pod pozornością jest prawnie ważna o ile spełnia wszystkie przesłanki jej ważności.

3) B

łąd jako wada oświadczenia woli polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia. Nie powoduje on nieważności, lecz daje osobie składającej

o

świadczenie prawo wycofania się z jego skutków. Jeżeli oświadczenie było złożone innej osobie, uchylenie się od skutków prawnych może nastąpić tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tą osobę, chociaż bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o

b

łędzie i go przemilczała. Jest wadą tylko wtedy, gdy dotyczy treści czynności prawnej. Musi on być:

- istotny (uzasadnia przypuszczenie, i

ż gdyby składający oświadczenie nie działał pod wpływem błędu i ocenił sprawę rozsądnie to nie złożyłby treści tego oświadczenia),

- subiektywnie istotny (b

łąd jest istotny nie tylko z punktu widzenia zainteresowanej osoby składającej oświadczenie),

- obiektywnie istotny (taki,

że żaden rozsądny człowiek znający prawdziwy stan rzeczy nie złożyłby takiego oświadczenia).

4) Gro

źba - przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli. Groźba musi być bezprawna, tzn. gdy sprawca grozi użyciem bezprawnego środka (np. popełnieniem przestępstw), ale także użyciem dozwolonego środka, którym

jednak nie wolno si

ę posługiwać dla wymuszenia oświadczenia woli (np. gdy ktoś grozi zawiadomieniem prokuratury o przestępstwie drugiej osoby), aby zmusić tą osobę do uczynienia na jego rzecz darowizny. Musi być ona także poważna, taka że

sk

ładający oświadczenie obawia się jej. Groźba uprawnia osobę, która złożyła oświadczenie do wycofania się z jego skutków. Powinno to nastąpić na piśmie w ciągu roku od dnia, w którym stan obawy ustał. Testament pod wpływem groźby jest zawsze

niewa

żny.

Zawarcie umowy-dochodzi do niej najcz

ęściej w ten sposób, że jedna za stron występuje z ofertą, a druga strona tę ofertę przyjmuje. Zawarcie umowy jest uregulowane przepisami części ogólnej prawa cywilnego.

W kodeksie cywilnym znajduj

ą się tryby zawierania umów:

- w drodze z

łożenia i przyjęcia oferty,

- w drodze aukcji lub przetargu,
- w drodze negocjacji.
Oferta mo

że wystąpić też jako element postępowania przetargowego.

Oferta-o

świadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej (oferenta) skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej (oblata), które wyraża wolę zawarcia umowy i określa jej istotne postępowania. Raz uczyniona oferta prowadzi automatycznie do zawarcia

umowy, je

śli zostanie przyjęta w określonym terminie.

kodeks cywilny reguluje istotn

ą kwestię terminu w taki sposób: gdy oferta zawierała wyraźne określenia terminu, w ciągu którego oferent oczekuje odpowiedzi, jest on nią związany aż do upływu określonego przez siebie terminu. Nadejście oświadczenia o

przyj

ęciu oferty po tym terminie nie powoduje zawarcia umowy, o ile została ona zaakceptowana w całości i bez zastrzeżeń.

Je

śli oferta nie zawierała określonego terminu to należy odróżnić dwie sytuacje:

- Oferta zosta

ła złożona w obecności drugiej strony lub przez telefon lub za pomocą innego środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość, to taka oferta przestaje wiązać, jeżeli nie zostanie podjęta niezwłocznie (tzn. po namyśle).

- Oferta z

łożona w inny sposób, np. listownie, wówczas przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź, wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia (powinna zatem uwzględniać czas

potrzebny na doj

ście oferty do adresata, czas namysłu, przygotowanie odpowiedzi, jej wysłanie i dotarcie do oferenta).

Aukcja i przetargi-maj

ą zwykle zastosowanie przy zamówieniach publicznych. Ogólne przepisy dotyczące ich zawiera kodeks cywilny. Obok nich obowiązują liczne przepisy szczególne. W ujęciu kodeksu cywilnego stanowią szczególny tryb zawierania

um

ów, na które składają się etapy:

- og

łaszanie aukcji (przetargu) - powinno obejmować czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji lub przetargu,

- zg

łaszanie ofert,

- przyj

ęcie wybranej oferty.

Ich warunki mog

ą przewidywać obowiązkowe wadium (określona kwota pieniężna, którą uczestnik wpłaca organizatorowi), stanowiący warunek uczestnictwa w postępowaniu.

Aukcja-ma form

ę ustną, bądź inną formę umożliwiającą bezpośredni kontakt, i polega na tym, że ogłaszający aukcję oczekuje coraz korzystniejszych ofert, składanych przez uczestniczących w postępowaniu licytantów. Złożona w trakcie aukcji oferta

wi

ąże oferenta aż do chwili , gdy inny uczestnik złoży korzystniejszą ofertę. Do zawarcia umowy dochodzi w chwili, gdy najkorzystniejsza oferta zostanie zatwierdzona tzw. przybiciem.

Przetarg-og

łaszający przetarg w odpowiedzi na swoje ogłoszenie oczekuje pisemnych ofert w celu wybrania najkorzystniejszej z nich. Oferty można składać tylko we wskazanym w ogłoszeniu terminie. Ogłaszający przetarg dokonuje wyboru oferty w

sformalizowanym trybie, przewidzianym w og

łoszonych warunkach przetargu. Postępowanie przetargowe może zostać zamknięte bez bez wybory oferty, jeżeli żadna nie spełniła oczekiwań. Ogłaszający przetarg musi niezwłocznie powiadomić

uczestnik

ów o swojej decyzji.

Negocjacje s

ą stosowane wówczas, gdy chodzi o zawarcie umowy skomplikowanej, dotyczącej znaczących przedsięwzięć gospodarczych, dużych inwestycji wielkich dostaw towarów, współpracy finansowej itp. W takich przypadkach strony zazwyczaj w

toku negocjacji ustalaj

ą warunki przyszłej umowy. Do zawarcia umowy dochodzi w momencie kiedy obie strony dojdą do porozumienia we wszystkich sprawach, które były przedmiotem rokowań.

Forma czynno

ści prawnych-dokładniej: zawartych w nich oświadczeń woli jest dowolna. Strony mogą ich dokonywać w formie ustnej lub na piśmie, w sposób dorozumiały. Nazywamy to zasadą swobody wyboru czynności prawnej, lub zasadą swobody

formy. Jest ona przez osoby fizyczne i prawne szeroko wykorzystywana w praktyce, gdzie umowy zawiera si

ę w najprostszy sposób.

Obowi

ązek nadania czynności prawnej określonej formy istnieje tylko wówczas, gdy wynika to ze źródeł:

- ustawy,
- zawartej uprzednio umowy.
Odr

óżniamy formę zwykłą i formy szczególne.

- zwyk

ła-korzystamy z niej jeżeli ze wspomnianych źródeł nie wynika obowiązek zachowania formy szczególnej. Jest to przede wszystkim forma ustna. Należą tu zachowania takie, które w wymiarze uniwersalnym albo lokalnym także wyrażają wolę (np.

kiwni

ęcie głową - tzw. przybicie itp), mówimy wtedy o czynnościach dokonanych w formie dorozumianej. Forma ta znajduje oparcie w przepisie według której forma czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowania się tej osoby, które

ujawnia jej wol

ę w sposób dostateczny;

- szczeg

ólne-do jej form należą:

1) zwyk

ła forma pisemna-może być zastrzeżona pod rygorem nieważności czynności prawnej lub bez tego rygoru. Forma jest zastrzeżona pod rygorem, jeżeli przepis mówi np. "Umowa powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie" lub używa

podobnego sformu

łowania. W formie tej powinno być udzielone pełnomocnictwo ogólne. Niezachowanie formy pisemnej w opisanej sytuacji powoduje nieważność czynności prawnej, która w związku z tym nie wywołuje zamierzonych skutków. Forma

pisemna bez rygoru niewa

żności występuje we wszystkich tych przypadkach, w których przepisy wymagają formy pisemnej, ale poprzestają na sformułowaniu samego wymagania np. "Umowa dostawy powinna być stwierdzona pismem" itp. Forma

pisemna jest zachowana jedynie do cel

ów dowodowych, tzn. brak formy pisemnej nie powoduje nieważności czynności prawnej, a tylko utrudnienia dowodowe. Forma pisemna jest zachowana, gdy zostanie złożony własnoręczny podpis na dokumencie

obejmuj

ącym treść oświadczenia.

2) forma pisemna z dat

ą pewną (urzędowo poświadczoną)-polega na autorytatywnym poświadczeniu na dokumencie, że istniał on w chwili poświadczenia daty. Poświadczenie daty może być dokonane przez notariusza, organ państwowy lub organ

gminny.
3) forma pisemna z podpisem urz

ędowo poświadczonym-polega na stwierdzeniu autentyczności podpisu. Należy to do notariusza. Ma ona zarazem walor czynności prawnej z datą pewną, ponieważ powinno ją zawierać.

4) forma aktu notarialnego-polega na sporz

ądzaniu czynności prawnej przez notariusza według udzielonych mu wskazówek i podpisaniu jej przez strony. Jest ona wymagana np. dla wszystkich umów przenoszących własność nieruchomości.

5) inne formy szczeg

ólne związane są zwłaszcza z rozwojem techniki, ich pojawienie się może mieć na celu ułatwienie i uproszczenie dokonywania czynności prawnych, przede wszystkim zawierania umów. Oświadczenie woli złożone w postaci

elektronicznej i opatrzone tzw. bezpiecznym podpisem jest r

ównoważne z oświadczeniem złożonym na piśmie.

Wypowiedzenie umowy zawartej na pi

śmie, odstąpienie lub jej rozwiązanie za zgodą stron wymaga formy pisemnej. Brak formy szczególnej innej niż zwykła forma pisemna (pkt 2-5) powoduje nieważność czynności prawnej.

Wyk

ładnia oświadczenia woli-treść oświadczenia woli może być niejasna, nieumiejętnie sformułowana lub niepełna, wówczas treść oświadczeń może być tłumaczona lub formułowana przez wykładnię. Opiera się ona na odmiennych zasadach niż

wyk

ładnia przepisów prawnych. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć (niedosłownie, lecz badać jaki był ich zamiar i cel), jak wymagają tego zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

Przedstawicielstwo-polega na tym,

że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu innej osoby , zwanej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Działanie

przedstawiciela charakteryzuje si

ę dwiema cechami:

- przedstawiciel podejmuje dzia

łanie nie w swoim, lecz w imieniu innej osoby,

- z czynno

ści prawnej przedstawiciela wynikają skutki prawne nie dla niego, lecz dla osoby reprezentowanej.

Przepisy kodeksu cywilnego reguluj

ą dwa rodzaje przedstawicielstwa:

1) przedstawicielstwo ustawowe-prawo przedstawiciela do dokonania czynno

ści prawnych w imieniu drugiej osoby wynika z przepisu ustawy. Są nimi przede wszystkim rodzice w stosunku do dzieci podlegających ich władzy rodzicielskiej, przy czym każde

z nich mo

że działać samodzielnie. Przedstawicielem ubezwłasnowolnionego częściowo jest kurator. Jego celem jest z reguły umożliwienie dokonywania czynności prawnych osobom, które z powodu braku wymaganej prawem zdolności do czynności

prawnych lub z innych powod

ów same nie mogą działać.

2) pe

łnomocnictwo-rodzaj przedstawicielstwa, w którym prawo przedstawiciela do dokonywania czynności prawnych w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy). Takiego pełnomocnictwa może udzielać osoba fizyczna lub

prawna, maj

ąca zdolność do czynności prawnych. Jest ono udzielane jednostronnie, a pełnomocnikiem może być także osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Nie wymaga on szczególnej formy prócz pełnomocnictwa ogólnego

udzielanego na pi

śmie. Zakres umocowania pełnomocnika określa treść udzielonego mu pełnomocnictwa.

Rozr

óżnia się trzy rodzaje pełnomocnictwa:

- og

ólne-upoważnienie do dokonywania różnych czynności prawnych w imieniu mocodawcy, w ramach zwykłego zarządu;

- rodzajowe-upowa

żnienie do wielokrotnego dokonywania czynności prawnych określonego rodzaju;

- szczeg

ólne-upoważnienie do dokonania w imieniu mocodawcy konkretnej czynności

Pe

łnomocnictwo wygasa wraz z upływem terminu, na jaki zostało udzielone, może być w każdej chwili odwołane lub wygasa wraz ze śmiercią mocodawcy.

R

óżnią się one źródłem umocnienia przedstawiciela.

Przedawnienie roszcze

ń-jest pojęciem związanym z upływem czasu, polega na tym, że po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić sięod spełnienia świadczenia. Jako instytucja prawna występuje w prawie wszystkich dziedzinach

prawa. W prawie cywilnym opr

ócz przedawnienia występują inne instytucje związane z upływem czasu:

- zasiedzenie,
- przemilczenie,
- terminy zawite.
Ich spo

łeczna funkcja ma na celu likwidowanie szkodliwych napięć i stanów niepewności spowodowanych rozbieżnością między stanem prawnym a fizycznym. Za ogranieczeniem w czasie możliwości dochodzenia roszczeń przemawiają takie względy jak:

primo - d

łużnik nie powinien być bez końca zagrożony możliwością zgłoszenia się wierzyciela z jego roszczeniem, secundo - dochodzenie roszczenia po upływie długiego czasu natrafiłoby na poważne lub nie dające się przezwyciężyć trudności

dowodowe, tertio - nale

ży przyjąć założenie, że uprawniony nie jest zainteresowany świadczeniem, skoro nie domaga się jego spełnienia w ciągu dłuższego okresu. Przedwanieniu ulegają jedynie roszczenia majątkowe. Zasadniczy termin przedawnienia

wynosi 10 lat, jest on stosowany we wszystkich przypadkach, chyba

że jest przewidziany krótszy termin.

Trzyletni termin przedawnienia obejmuje roszczenia:
-

związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (roszczenia przedsiębiorstw: spółek kapitałowych, spółdzielni, banków, przedsiębiorstw państwowych, itd.),

-

o świadczenia okresowe, (np. z tytułu najmu i dzierżawy, dożywocia, renty alimentacyjnej),

- wzajemne pracownika i prawodawcy,
-

o naprawie szkód wyrządzonych czynem niedozwolonym (z wyjątkiem roszczeń wynikających ze zbrodni i występku).

Dwuletni termin przedawnienia obejmuje roszczenia:
-

przedsiębiorstw hotelowych i gastronomicznych z tytułu świadczonych usług.

Roczny okres przedawnienia obejmuje roszczenia:
-

wynikające ze spedycji, umowy składu, przewozu rzeczy, przewozu osób, umowy użyczenia.

Półroczny okres przedawnienia obejmuje roszczenia:
-

przewoźnika przeciwko innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki.

Skutkiem przedawnienia jest uzyskanie przez dłużnika prawa uchylenia się od wykonania tego obowiązku. Nie następuje wygaśnięcie praw i obowiązków obu stron, lecz polega to na tym, że dłużnik nie może być na drodze sądowej zmuszony do
wykonania swojego obowiązku.
Zobowiązanie, w którym roszczenie stron uległo przedawnieniu jest tzw. zobowiązaniem naturalnym. przepisy kodeksu prawnego przewidują możliwość zrzeczenia się korzystania z przedawnienia, oświadczenie to może być złożone po upływie terminu
przedawnienia, dłużnik nie może z góry zrzec się korzyści jakie płyną z przedawnienia. Bieg okresu przedawnienia rozpoczyna się najczęściej w dniu, w którym roszczenie stało się wymagalne, może ulec zawieszeniu lub przerwaniu. Roszczenie
stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu albo ugodą zawartą przed sądem przedawniają się tak, jak okres przedawnienia wynosi dla takich roszczeń - 10 lat.

Zawieszenie-

wstrzymuje tymczasowo bieg przedawnienia, a po ustaniu okoliczności powodujących zawieszenie przedawnienie biegnie dalej i nowy okres dolicza się do poprzedniego. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, z rozpoczęty ulega

zawieszeniu:
a) co od roszczeń przysługujących dzieciom przeciwko rodzicom (na czas trwania władzy rodzicielskiej),
b) co do roszczeń przysługujących osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko ich opiekunom i kuratorom (na czas sprawowanie przez te osoby opieki i kurateli),
c) co do roszczeń przysługujących jednemu z małżonków przeciwko drugiemu (na czas trwania małżeństwa),
d) co do wszystkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju (na czas trwania przeszkody).
Przerwa biegu przedawnienia-

powoduje skutki idące dalej niż zawieszenie. Po przewianiu biegu rozpoczyna się on od początku, nie wlicza się do niego całego okresu który upłynął do momentu przerwania.

Przerwanie biegu przedawnienia powoduje:
a) każda czynność przed sądem lub innym właściwym organem przedsięwzięta w celu dochodzenia roszczenia (wniesieniu pozwu, złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji),
b) uznanie roszczenia przez dłużnika.