Zajęcia z PK dotyczyć będą wyłącznie prawa materialnego.

Podziały Prawa Karnego Materialnego:

(wg kryterium przedmiotowo-podmiotowego)

powszechne

specjalne

przestępstwa

wykroczenia

wojskowe

skarbowe

nieletnich

Prawo Karne Materialne Powszechne:

kodeksowe

pozakodeksowe

1

zawarte w aktualnym kodeksie karnym

ustawy szczególne; umowy międzynarodowe

2

Prawo Karne:

krajowe

międzynarodowe

ponadnarodowe (unijne etc.)

PK jest autonomiczne,

tzn. posługuje się pojęciami specyficznymi tylko dla tej gałęzi prawa, a niektórym innym

nadaje znaczenie odmienne od przyjmowanego w innych gałęziach

3

.

Kara jest to

instynktowna odpłata za czyn uznawany za naganny. Jest instytucją społeczną, aczkolwiek

'wyewoluowała' ze wspomnianego instynktu zemsty krwawej

4

.

Jej istotą jest wyrządzenie dolegliwości sprawcy czynu zabronionego.

Dawniej: prywatna, dziś

– publicznoprawna.

Dawniej: nieograniczona, dziś – w granicach określonych przez prawo.

Kara

instytucjonalna

nieinstytucjonalna

5

Instytucja kary funkcjonuje również w p.c. i administracyjnym, lecz tam ma charakter wyłącznie majątkowy

6

.

Często kara dotyka swym działaniem nie tylko pokrzywdzonego, ale i innych ludzi (najczęściej rodzinę). Z drugiej

strony, bywa i tak, że kara nie jest żadną dolegliwością

7

. Jest to jednak nieuniknione na gruncie p.k., w gestii sędziów

leży właściwe wymierzanie kary.

Celem p.k. nie jest jednak wymierzenia kary jako takiej, ale ochrona dóbr, których naruszenie jest tą karą zagrożone.

Od XIX w. kara nie jest zresztą jedyną sankcją p.k. Sankcje dodatkowe czasem zastępują

karę

, a czasem jej

towarzyszą.

Ponadto, w przeciwieństwie do innych gałęzi, p.k. nie reguluje specyficznego wycinka rzeczywistości; nie jest

ograniczone przedmiotowo (dot. wszelkich dziedzin życia), ani podmiotowo

8

(jest powszechne, acz z pewnymi

wyjątkami – e.g. cz. wojskowa KK).

P.k. wyznacza granice wolności człowieka, ale też chroni jego wolność przed wolnością innych ludzi. P.k. procesowe

dba o wykrycie i ukaranie przestępcy, ale także i o to, żeby żaden niewinny

nie został ukarany

. „Lepiej uniewinnić

100 winnych, niż skazać jednego niewinnego” - prof. Warylewski - „Bo nieukaranie sprawcy jest mniej szkodliwe

społecznie, niż skazanie sprawiedliwego, które podrywa autorytet wymiaru sprawiedliwości i jest osobistą tragedią

sprawiedliwego człowieka”.

P.k. jest subiektywne, i.e. uzależnia charakter czynu zabronionego od WINY (vide ius Romanum). Szczególnie

widoczne jest to w Prawie Nieletnich, gdzie zdolność do zrozumienia popełnianego czynu jest ograniczona, albo w

ogóle jej nie ma.

P.k. międzynarodowe – prawo krajowe mówiące o post. karnym w stosunkach międzynarodowych.

Międzynarodowe p.k. - p.k. wynikające z konwencji i umów m.-narod.

1 Obejmuje ponad 100 ustaw zawierających przepisy karne, których łącznie jest tyle, co w KK, a może i więcej – np.

prawo budowlane określa przestępstwa budowlane etc.

2 Niejako w w duchu zasady Nullum crimen sine lege, prawo międzynarodowe nie może być jedyną podstawą

odpowiedzialności karnej – musi być poparte wykładnią odpowiedniego przepisu prawa państwowego.

3 np. termin „nieletni” odnosi się do osób poniżej 17 roku życia, a nie poniżej 18, jak w PC

4 Zwanej też krewniaczą, ponieważ jej wymierzenie należało do rodu poszkodowanego.

5 E.g. wymierzana dzieciom przez rodziców.

6 Aczkolwiek i ta zasada zna pewne wyjątki.

7 Bywa, że e.g. bezdomni popełniają przestępstwa, by „przezimować” w więzieniu.

8 Art. 148 § 1 KK: „Kto zabija człowieka (...)” - Kto = ktokolwiek, każdy.

!

P.K. nieletnich dewiantów

Nie jest to p.k. sensu stricto, ponieważ nieletni nie popełnia przestępstwa i w związku z tym nie wymierza mu

się kary

9

. Czyn zabroniony popełniony przez nieletniego nazywa się czynem karalnym, jakkolwiek pojęcie to nie

występuje w KK, a jedynie w Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich (zw. dalej UoPwSN).

Stąd trafniejszą nazwą wydaje się prawo nieletnich, które jednakże jest również prawem represyjnym. W myśl

orzeczenia TK odp. karna w myśl KK jest różna od jej rozumienia w Konstytucji RP, która mówi o odpowiedzialności

represyjnej za dowolny czyn zabroniony.

Głównym celem p.n. jest opieka (wychowanie), a dopiero w dalszej kolejności – represja

10

.

Klasyfikacja czynów zabronionych

... jest kwestią konwencji. Różna w różnych systemach prawa. W Polsce:



przestępstwo – czyn kryminalnie zabroniony, zawiniony, o więcej niż znikomej szkodliwości społ. ...



zbrodnia – zagrożona karą pozbawienia wolności od lat 3, lub surowszą (art. 7 §2 KK)



występek – zagrożony karą łagodniejszą niż pozbawienie wolności do lat 3 (art. 7 §3 KK)



wykroczenie – j. w. ale szkodliwość może być mniejsza

11

ALE: znikoma szkodliwość społ. przestępstwa NIE przekwalifikowuje go na wykroczenie. Istnieją za to czyny

zabronione przepołowione, które podpadają pod dwa różne przepisy zależnie od szkodliwości społ.

12

9 Można wobec niego zastosować środek poprawczy, albo środki wychowawcze.

10 Art. 54. § 1 KK

11 Zagrożone karą nagany, aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny nie przekraczającej 5000 PLN (art. 1 §1 Ustawy

Kodeks Wykroczeń).

12 E.g. art. 288 §1 KK  art. 126 §1 KW.