Piotr Jabłoński Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Definicje



Narkotyk

(od gr.

narcotikos

= oszałamiający) jest to

substancja powodująca zniesienie bólu, euforię i

oszołomienie, której częste stosowanie prowadzi do

narkomanii. Termin ten odnosi się zwykle do opiatów

zwanych narkotycznymi środkami znieczulającymi (ang.

narcotic analgesics), jednak w mowie potocznej określa się

nim każdy nielegalny środek psychoaktywny używany do

celów niemedycznych, niezależnie od jego właściwości

farmakologicznych i kierunku działania.



Substancja psychoaktywna (środek psychoaktywny)

jest to związek, który wpływa na procesy umysłowe, np.

procesy poznawcze i nastrój. Słowo „psychoaktywny” nie

oznacza koniecznie, że środek ten wywołuje i uzależnienie,

jednak ostatnio dość często terminu „substancje (środki)

psychoaktywne” używa się wymienne z terminem

„narkotyki”.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Co to jest UZALEŻNIENIE?



Uzależnienie od narkotyków

(zespół uzależnienia) jest

ciężką, przewlekłą chorobą ośrodkowego układu nerwowego

(OUN) z nawrotami nawet po długich okresach abstynencji

(remisji). Wywołanie uzależnienia jest najbardziej

niebezpieczną właściwością substancji psychoaktywnych.

Zwykle rozróżnia się dwa rodzaje uzależnienia: psychiczne i

fizyczne. Podstawowym objawem uzależnienia jest pragnienie

(głód psychiczny) przyjmowania substancji psychoaktywnej.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



Uzależnienie psychiczne

albo

psychologiczne

pojawia się w wyniku

nadużywania wszystkich grup narkotyków i polega na odczuwaniu przez

biorcę silnej potrzeby przyjęcia narkotyku w celu osiągnięcia

maksymalnego poziomu funkcjonowania organizmu i związanego z tym

samopoczucia.



Uzależnienie fizyczne

albo

fizjologiczne

, wywołane tylko przez

niektóre grupy narkotyków, jest wynikiem fizjologicznej adaptacji

organizmu do przewlekłego przyjmowania narkotyku. Do uzależnienia

fizycznego dochodzi wtedy, gdy narkotyk tak silnie włącza się w

fizjologiczne i biochemiczne procesy ustroju, że jego odstawienie

powoduje zakłócenie tych procesów, skutkujące poważnymi

zaburzeniami zdrowia i zagrożeniem życia. Charakteryzuje się ono:



obezwładniającym, praktycznie niemożliwym do pokonania, pragnieniem

ciągłego przyjmowania narkotyku mimo pełnej świadomości wynikających z

tego zagrożeń dla zdrowia i życia.



występowaniem, po odstawieniu narkotyku, groźnego dla życia zespołu

abstynencyjnego (odstawiennego) . Jest to zespół objawów o różnym

nasileniu, pojawiających się z chwilą zaprzestania lub znacznego ograniczenia

przyjmowania substancji psychoaktywnej, którą stosowano uprzednio przez

dłuższy czas i w odpowiednio dużych dawkach.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Najistotniejsze cechy i objawy zespołu uzależnienia

to:



silna potrzeba lub przymus używania substancji psychoaktywnej;



utrata samokontroli w używaniu, substancji psychoaktywnej

(niemożność przerwania przyjmowania, utrata kontroli dawek),



przyjmowanie substancji w celu uniknięcia objawów abstynencyjnych,



wystąpienie zespołu abstynencyjnego po przerwaniu przyjmowania

substancji,



wzrost tolerancji (w celu uzyskania tych samych efektów konieczne

jest zwiększenie przyjmowanej dawki),



charakterystyczny indywidualny sposób używania substancji,



postępujące zaniedbywanie innych zainteresowań lub przyjemności na

rzecz zdobywania i przyjmowania substancji uzależniającej,



zażywanie środka mimo wyraźnych szkód (fizycznych, psychicznych,

społecznych), o których wiadomo, że mają związek z przyjmowaniem

środka.

Stwierdzając co najmniej trzy z powyższych objawów, które występują

nieprzerwanie przez pewien okres czasu w ciągu ostatniego roku,

rozpoznajemy zespół uzależnienia.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



Zespół abstynencyjny

jest następstwem całkowitego

lub częściowego braku substancji

psychoaktywnej/psychoaktywnych prowadzącego do

wystąpienia objawów somatycznych i

psychopatologicznych. Każda grupa substancji

psychoaktywnych powoduje wystąpienie

charakterystycznego zespołu klinicznego o określonym

przebiegu i nasileniu. Zespół abstynencyjny może

przebiegać typowo lub z powikłaniami np. z zaburzeniami

osobowości.



Zaburzenia psychotyczne

mogą mieć różny obraz

psychopatologiczny. Do najczęściej występujących

objawów należą: iluzje, omamy, nastawienia ksobne,

urojenia, zaburzenia nastroju i napędu.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



Zespół amnestyczny

cechuje się znacznym

upośledzeniem pamięci świeżej, mniej nasilony

jest deficyt pamięci dawnej. Luki pamięciowe

mogą być wypełnione konfabulacjami.



Zaburzenia psychotyczne

rezydualne i późno

ujawniające się

, występują poza fizjologicznym

czasem działania danej substancji i zalicza się do

nich następujące zaburzenia: retrospekcje

(flashbacks), organiczne zaburzenia osobowości,

afektu, otępienie, psychozy o późnym początku.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Podział narkotyków

Komitet Ekspertów Światowej Organizacji

Zdrowia wyróżnił 8 podstawowych typów

toksykomanii:



Typ morfinowy



Typ barbituranowy – alkoholowy



Typ kokainowy



Typ kannabis



Typ amfetaminowy



Typ khat



Typ substancji halucynogennych



Typ lotnych rozpuszczalników

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Prof. Schuckit w monografii „Drug and

Alcohol Abuse” dzieli narkotyki na 7 grup:



Depresanty OUN, tj. substancje psychoaktywne o działaniu

tłumiącym, hamującym lub zmniejszającym przejawy

aktywności OUN. Do tej grupy należą:



alkohol



barbiturany



benzodiazepiny



kwas

– hydroksymasłowy



Stymulanty albo stymulatory OUN – substancje

psychoaktywne pobudzające czynność OUN. Jest to duża

grupa narkotyków, której najważniejszymi

przedstawicielami są:



Amfetamina



Metamfetamina



Metkatinon



Kokaina



Khat



Narkotyki zmodyfikowane o działaniu amfetaminopodobnym

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



Opioidy, do których należą:



opiaty, czyli alkaloidy maku (morfina, kodeina)



półsyntetyczne analogi opiatów )heroina, hydromorfon, oksykodon)



narkotyki zmodyfikowane o działaniu opiatopodobnym (petydyna,

fentanyl, fencyklidyna i in.)



Kannabis – preparaty otrzymywane z konopi indyjskich

Cannabis sativa

działaniem biologicznym

tetrahydrokannabinolu

(

-THC). Są to:



marihuana



haszysz



olej haszyszowy

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



Środki halucynogenne (Halucynogeny) – narkotyki, których

dominującym efektem działania na organizm są halucynacje

(omamy). Należą tu m.in.:



lizergid (LSD)



meskalina



psylocyna



harmina



salwinoryna A,

a także tzw. narkotyki zmodyfikowane o działaniu halucynogennym

(psychotomimetyczne amfetaminy)



Inhalanty, czyli wziewne środki odurzające:



propan



butan



toluen



chlorowcopochodne węglowodorów



benzyna



aerozole



spray’e



Inne – narkotyki, które nie mieszczą się w żadnej w

wymienionych grup:



fencyklidyna



ketamina

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (ICD-10

International Classication of Diseases) określa 10

zaburzeń wywołanych przez poszczególne grupy

narkotyków, kodami od F10 do F19.



F10 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane

piciem alkoholu



F11 – Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane

używaniem

opiatów



F12 – Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane

używaniem

kannabinoidów



F13 -

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane

używaniem

leków nasennych i uspokajających



F14 – Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane

używaniem

kokainy

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



F15 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania

spowodowane

używaniem innych substancji

psychostymulujących



F16 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania

spowodowane używaniem

substancji halucynogennych



F17 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania

spowodowane

używaniem tytoniu



F18 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania

spowodowane

używaniem lotnych rozpuszczalników



F19 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania

spowodowane

używaniem kilku substancji lub innych

substancji psychoaktywnych

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



Sformułowanie „ zaburzenia psychiczne i

zaburzenia zachowania spowodowane używaniem

substancji psychoaktywnych” odpowiada z

pewnymi zastrzeżeniami używanemu w naukach

społecznych terminowi „narkomania”,

rozumianemu jako regularne używanie substancji

psychoaktywnych w sposób powodujący poważne

problemy zdrowotne.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Państwowa kontrola narkotyków



W Polsce sprawę kontroli substancji psychoaktywnych

reguluje ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, która dzieli

substancje podlegające kontroli na 3 grupy:



Prekursory



Środki odurzające



Substancje psychotropowe

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

W każdej z tych grup wyróżniono po kilka podgrup:



W grupie prekursorów, tj. substancji wykorzystywanych do

nielegalnej produkcji narkotyków, wyróżniono 3 podgrupy (I-

R, IIA-R i IIIB-R) w zależności od ich charakteru chemicznego i

możliwości wykorzystania do wytwarzania środków

odurzających , substancji psychotropowych lub innych

prekursorów.



Środki odurzające podzielono na cztery podgrupy (I-N, II-N, III-

N, IV-N) w zależności od stopnia ryzyka powstania

uzależnienia w wypadku używania ich w celach

niemedycznych oraz zakresu ich stosowania w celach

medycznych.



Substancje psychotropowe podzielono również na cztery

grupy (I-P, II-P, III-P, IV-P), kierując się także stopniem ryzyka

powstania uzależnienia w wypadku używania ich w celach

niemedycznych oraz zakresem ich stosowania w celach

medycznych.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



Do grupy I-N środków odurzających zaliczono 108

substancji, w tym z grupy opioidów m.in.: heroinę ,

morfinę, tebainę, hydromorfon, hydrokon, etodrfinę,

petydynę, metadon oraz koncentraty i wyciągi ze

słomy makowej („makiwara”, ”kompot”, mleczko

makowe), z grupy pochodnych fentanylu m.in.:

fentanyl,

– hydroksyfentanyl,

- hydroksy-3-

metylofentanyl, 3-metylofentanyl, tiofentanyl, 3-

metylotiofentanyl i p-fluorofentanyl, a także kokainę

i ekgoninę oraz MPPP (analog strukturalny

fencyklidyny).



Grupa II-N zawiera 10 substancji, m.in.: kodeinę,

acetylodihydrokodeinę, dihydrokodeinę i norkodeinę.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



Do grupy III-N należą preparaty

zawierające oprócz innych składników

kodeinę i jej pochodne wymienione w

grupie II-N, których ilości w jednej

dawce nie przekraczają 50-100mg.



W grupie IV-N znajduje się m.in. ziele i

żywica konopi.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii



Grupa I-P substancji psychotropowych liczy 28

substancji i należą do niej głównie tzw. narkotyki

zmodyfikowane wywodzące się z amfetaminy i

metamfetaminy (DOB, DOET, MDEA, MDMA, PMA,

STP, MDA, TMA, 4-MTA) oraz halucynogeny: lizergid i

meskalina.



Amfetaminę i metamfetaminę zaliczono do grupy II-

P, w której z bardziej znanych substancji

psychoaktywnych znalazły się również fencyklidyna,

metakwalon i meklokwalon.



Katyna, buprenorfina i flunitrazepam znajdują się w

grupie III-P



Grupa IV-P, licząca 60 substancji, zawiera większość

benzodiapezin i barbituranów.

Piotr Jabłoński – Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii

Document Outline