Podstawowe pojęcia,

stany i procesy

patologiczne

Zdrowie

Stan pełnego fizycznego,

psychicznego i socjalnego dobrego

samopoczucia.

Zdrowie

Normalny stan ustroju, którego

czynność i struktura są

prawidłowe, a układy regulujące

zapewniają stan wewnętrznej

równowagi oraz zdolność

przystosowywania się do

warunków zewnętrznych.

Cechy zdrowia

• Dobre samopoczucie
• Chęć wykonywania pracy
• Aktywny stosunek do życia

Etiologia

Dział patologii zajmujący się

przyczynami chorób. Bada

czynniki chrobotwórczew i ich

działanie na ustrój

Patogenaza

Bada i określa mechanizmy

zaburzeń oraz ich przebieg w

czasie trwania choroby.

Choroba

Stan zmniejszonej zdolności

przystosowawczej ustroju, w

którym występuje zaburzenie jego

czynności

Choroba

W stanie zdrowia organizm dzięki

mechanizmom adaptacyjnym i

naprawczym utrzymuje stałość

środowiska, jeśli działające czynniki

szkodliwe są silniejsze od czynników

adaptacyjnych dochodzi do

zaburzenia procesów życiowych .

Choroba

Jest wypadkową oddziaływania

dwóch przeciwstwanych procesów:

patologicznego, naruszającego

prawidłowe czynności ustroju

orazprzystosowawczego,

obronnego, przeciwdziałającego

patplogicznym zaburzeniom

funkcji i struktury.

Klasyfikacja chorób

Pozwala na uszeregowanie tysięcy

patologii i ich podział według

jednolitych kryteriów oraz

odpowiednie zakwalidikowanie

nowo poznanych jednostek

chorobowych.

Klasyfikacja etiologiczna

Podstawą podziału jest przyczyna

choroby. Wdłóg nij dzielimy

patologie na zakaźne i niezakaźne.

Klasyfikacja topograficzno-

anatomiczna

Wyróżnia choroby poszczególnych narządów:

serca, płuc, nerek itd. Często bowiem

choroba jest następstwem patoligii

jednego narządu.

Podział ten choć bardzo praktyczny jest dość

powierzchowny, a patologia narządu

pociąga za sobą odczyn ogólnoustrojowy

dlatego stosujemy też podział ze wzgledu

na układy: układu krążenia, układu

oddechowego itd.

Klasyfikacja wg. wieku i płci

Ta klasyfikacja wyróżnia: choroby

dzieci, dorosłych i wieku starczego

oraz choroby ginekologiczne i

płciowe męskie

Klasyfikacja wg. czynnika

genetycznego

Bierze pod uwagę czynnik

genetyczny wpływający na

zaburzenia funkcji i struktury

cząstek i dzieli choroby na

dziedziczne i molekularne

Klasyfikacja ze względu na

mechanizmy czynnościowe

Pozwala na opisanie chorób

alergicznych, tkanki łącznej oraz

zwyrodnieniowych poprzez

uszerogowanie według

mechanizmu patologicznego.

Choroba

To proces charakteryzujący się

występowaniem objawów patologii

oraz dynamką widoczną w

zmienności przebiegu oraz różnym

nasileniu objawów. Dzielimy ją na

okresy.

Okres utajenia/ wylęgania

Okres trwający od zadziałania pierwszego

czynnika chrobotwórczego do pojawienia

się pierwszych oznak klinicznych.

Trwa od kilku minut do kilku lat. W tym

czasie uaktywniają się mechanizmy

obronne ustroju i jaśli są one

wystarczająco silne nie dochodzi do

dalszego rozwoju choroby. W tym okresie

uzyskujemy najlepsze rezultaty leczania.

Okres zwiastunów /

prodromalny

Trwa od momentu pierwszych

zwiastunów choroby do pełnego

rozwinięcia się obajawów klinicznych

o różnym nasileniu. W tym okresie

również może nastąpić

samowyleczenie jeśli mechanizmy

obronne bedą wystarczająco silne.

Okres jawny

W tym okresie występują określone objawy

kliniczne choroby:

Objawy podmiotowe: odczuwane przez

chorego: osłabienie, nudności, wymioty,

brak łaknienia, ból, duszność.

Objawy przedmiotowe: spostrzegane przez

lekarza:

Powiększenie i obrzęk narząu, szmery w

płucach itp.

Dynamika choroby

Ze wzgledu na nsilenie procesu

chorobowego dzielimy choroby na

ostre, podostre i przewlwkłe.

Choroby ostre

Zaczynają się gwałtownie, z dużym

nasileniem objawów . Trwają od

kilku godzin do kilku tygodni.

Choroby podostre

Przebiegają łagodniej niż ostre,

nasilenie objawów jest pośrednie,

między ostrym i przewlekłym.

Czas trwania choroby zawiera się

w przedziale między kilkoma i

kilkunastoma tygodniami

Choroby przewlakłe

Charakteryzuje je małe nasilenie

objawów, spowodowane długotrwałym

aczkolwiek słabym oddziaływaniem

czynnika chrobotwórczego oraz

niewielkiej odczynności ustroju. W ich

przebiegu dochodzi do trwałych zmian

narządowych dlatego wyzdrowienie w

tym przpadku nie jest równoznaczne z

odzyskaniem pełnej sprawności.

Wyzdrowienie

Jest to likwidacja wszystkich

zaburzeń oraz przywrócenie

prawidłowej funkcji organizmu

Starzenie się ustroju

Postępujące z czasem obniżanie się

czynnościowej sprawności ustroju,

zmniejszające jego zdolność

przystosowania do warunków

środowiska oraz stopniowo

zwiększające prawdopodobieństwo

śmierci

Gerontologia

Dyscyplina teoretyczna badająca

procesy starzenia się.

Geriatria

Zajmuje się kliniką starości i śledzi

odmienność zjawisk

patologicznych w starym

organizmie.

Wiek biologiczny

Oznacza obecność zmian starczych

w narządach i układach. Choroby

mataboliczne przyspieczają

biologiczne starzenie się

człowieka.

Wiek biologiczny

Im starszy biologicznie człowiek, tym

trudniej pzrystosowuje się do

zmienijących się warunków

życia,gorzej toleruje wysiłek fizyczny

i niekorzystne czynniki psychiczne.

Spada aktywność fizyczna i

psychiczna.

Granica między dojrzałością i

starością

Za graniczny wiek między

dojrzałością i starością przyjmuje

się wiek 55-60 lat.

Starość klinicznie

• Zmiany w budowie tkanki łącznej
• Zjawiska zwyrodnieniowe
• Zanik narządów miąższowych
• Zanik mięśni
• Wiotkość skóry

Starzenie w komórce

1. Starzenie aparatu genetycznego

prowadzące do zmian w syntezie i funkcji

białek.

2. Gromadzenie substancji odpadowych i

nieprawidłowych w

komórceupośledzających jej cznność, w

komórkachnie dzielących się w życiu

pozaplodowym( kom. nerwowe)

upośledza funkcje komórkowe i prowadzi

do śmierci komórki

Czynniki przyspieszające

starzenie:

• Promieniowanie jonizujące i wolne

rodniki

• Substancje chemiczne
• Choroby
• Nikorzystne warunki bytowania

DIAGNOSTYKA

RÓŻNICOWA

Objaw jako klucz do

diagnostyki różnicowej

( wywiad i badanie

kliniczne)

• Co - główny problem?
• 1) ból – nocyceptywny pochodzenia lokalnego – ścięgna, mięśnie ,

okostna, staw,

• ból promieniujący – neuralgie, pochodzenie rdzeniowe, korzeniowe,

splotowe, obwodowe,

• ból rzutowany – z narządów wewnętrznych, ból fantomowy – z kikuta,

ból ośrodkowy- wzgórze

• 2) ułożenie w przestrzeni - ułożenie dowolne czy przymusowe ciała,

stawu, kończyny – przykurcz, ochrona przed bólem,

• 3) zaburzenie chodu – utykanie ( coxartrosis), brak przetaczania stopy

( przykurcz Achillesa), zespół neurologiczny ( Parkinson, udar)

• 4) deformacja – wada postawy - pourazowe ( skrócenie kończyny),

psychogenne ( depresja), zaburzenie osi ( kręgosłupa, kończyny, stawu,
kości, palca – np. młoteczkowaty)

• 5) zmieniony obrys - tkanek miękkich ( krwiak, tłuszczak), zmieniony

obrys stawu ( pourazowy, neuropatyczny Charcota)

• 6) patologiczna masa ( guz) - obrzęk tkankowy ( limfatyczny),

zbiornik płynu ( krwiak w kolanie, ropień podskórny), zmiana

nowotworowa

• 7) objawy zapalne - temperatura, ból, obrzęk, zaczerwienienie,

dysfunkcja – pochodzenie infekcyjne ( ropne zapalenie kości czy

stawu), metaboliczne ( atak dny moczanowej), pourazowe

( algodystrofia)

• 8) zakres ruchu - nadmierna (złamanie - patologiczna ruchomość

odłamów, niestabilność pourazowa stawu, wiotkość stawowa),

zmniejszona ( usztywnienie – np. halux ridigus, frozen shoulder)

• 9) zaburzenia ukrwienia – odruchowa dystrofia współczulna

( przekrwienie/ niedkrwienie), zespół ciasnoty przedziałów

powięziowych - zcpp ( ostre niedokrwienie), zespół górnego otwóru

klatki piersiowej (przewlekłe niedokrwienie - naczynia dużego

kalibru), cukrzyca ( przewlekłe niedokrwienie- naczynia małego

kalibru)

• 10) zaburzenia neurologiczne (czucia i siły mięśniowej) –

mielopatia, zespoły uciskowe ( zespół cieśni kanału nadgarstka -

zckn), polineuropatie ( awitaminoza)

 

• Czas - Jak się zaczęło? Od kiedy trwa? Zmiany

aktywne lub tylko konsekwencje choroby ?

• dynamika procesu – ostry (złamanie), przewlekły

(skolioza), dwufazowo (zaostrzenia i remisje jak w

RZS), od zawsze (wada wrodzona- ch. Sprengla),

aktywne

(zapalenie), konsekwencje (stan po zabiegu

operacyjnym)

• Miejsce - Gdzie?

• rozprzestrzenienie i lokalizacja zmian – uogólnione

(nerwiakowłókniakowatość, wiotkość stawowa), lokalne

(zespół uciskowy nerwu nadłopatkowego)

Co łagodzi a co prowokuje

lub nasila dolegliwości?

• ruch czynny – nasila gdy problem przyczepu

mięśniowo-ścięgnistego, przewlekłe zcpp,

• łagodzi np. sztywność poranną w przebiegi RZS
• ruch bierny - nasila, gdy problem w powierzchniach

stawowych
(chondromalacja rzepki)

• miernej siły nacisk na miejsce chore – łagodzi objawy

(psychosomatyka), nasilenie jak np. w ogólnym
diagnozowaniu bólów lędźwiowych – nacisk w rzucie
powierzchni stawowych, bocznie napięte i tkliwe mięśnie,
nacisk centralny, gdy pośrodkowo bolesne wskazuje na
dyskopatię, ale raczej niespecyficzny test

• unieruchomienie – łagodzi zapalenie ścięgien

• posiłek – nasila przy rzutowanych bólach barku

( pęcherzyk żółciowy), nasila atak podagry – posiłek
mięsny z alkoholem

• temperatura - chłodzenie łagodzi zapalenie stawu,
• temperatura - ogrzewanie łagodzi niewielkie

niedokrwienie

• leki – aspiryna łagodzi bóle w przypadku osteoid

osteoma, antybiotyk łagodzi objawy w przypadku infekcji,

• stres - nasila objawy zespółu górnego otworu klatki

piersiowej i napięciowych bólów głowy

• ułożenie w przestrzeni - test SLR nasila korzeniowe

objawy, elewacja kończyny nasila niedokrwienie, obniżenie
kończyny nasila niewydolność żylną

Wywiad – Sygnały

ostrzegawcze - RED FLAGS

• gorączka nasilająca się nocą, poty

• stany podgorączkowe,

• bóle niezależnie od pozycji,

• bóle nie reagujące na zwykłe leki

przeciwzapalne,

• chudnięcie i ogólne wyniszczenie, brak apetytu,

• przewlekły kaszel, chrypka, krwioplucie

• zaburzenia oddawania moczu

• zaburzenia trawienne

• krwawienia

• stałe pogarszanie objawów

Badanie kliniczne w

zakresie narządu ruchu –

RED FLAGS

• objaw szczytowy (delikatnie)- w przypadkach zagrożeń jest

charakterystyczne uciekanie pacjenta od ręki przez co bezpieczniej
wykonać ten test stojąc a nie siedząc,

• deformacja krzywizn fizjologicznych kręgosłupa lub osi kończyn zwłaszcza

obserwowana od niedawna

• duże ograniczenia ruchomości – wszystkie kierunki ruchu tak samo

bolesne, nie ma kierunków wolnych (zamrożenie wielosegmentowe – ruch
globalny),

• znaczne napięcie mięśniowe (obrona mięśniowa – pacjent nie jest w stanie

się rozluźnić, pacjent nie reaguje na leki rozluźniające),

• opukowa znaczna wrażliwość struktur kostnych (czasem niespecyficzne

gdy wrażliwa okostna).

• patologiczna masa, guz
• powiększone węzły chłonne
• objawy niedokrwienia ostrego
• objawy ostrego deficytu neurologicznego

Badanie kliniczne poza

narządem ruchu – RED

FLAGS

• powiększone węzły chłonne

• nowe zmiany skórne, pieprzyki, brodawki i

znamiona

• guzek w piersi

• krwawienia z otworów naturalnych

• przewlekły kaszel lub chrypka

• zaburzenia gastryczne ( bóle, biegunka lub

zaparcia)

• zaburzenia oddawania moczu ( bóle, skąpomocz,

bezmocz, krwiomocz)

• stany podgorączkowe

• chudnięcie, osłabienie 

Badanie kliniczne:

• oglądanie ( sylwetka, chód, nieprawidłowe obrysy,

nieprawidłowa oś kończyny i krzywizny kręgosłupa,

zmiany skórne, blizny)

• palpacja tkanki ( wzmożone/ zmniejszona napięcie,

balotowanie zbiornika płynu, guz)

• opukiwanie

• testy uciskowe np. testy dla lumbalgii uciskowe na odc.

lędźwiowym centralnie i bocznie brzegiem bocznym dłoni,

obj. szczytowy,

• ukrwienie ( tętno, ucieplenie, rytm, RR)

• unerwienie ( czuciowe, ruchowe)

• skrócone badanie neurologiczne

• testy ruchomości (zakres ruchu czynny, bierny)

• testy stabilności/ niestabilności

• testy specyficzne ( obrabek, łakotka, nerw) 

Badania dodatkowe :

Kiedy ? Komu ? Jakie?

Obrazowe:

• RTG – zmiany kostne, zawsze
• USG – zmiany w tkankach miękkich,

naczynia

• CT – czaszka, kręgosłup, jamy ciała
• MRI - czaszka, kręgosłup, jamy ciała, stawy
• Scyntygrafia – szkielet, gruczoły, przerzuty
• Badania kontrasowe ( angiografia,

artrografia, mielografia)

• Artroskopia

Do jakiej grupy schorzeń

zaliczysz wiodące objawy ?

• Wady wrodzone i rozwojowe

• Choroby nowotworowe narządu ruchu

• Choroby urazowo – przeciążeniowe

• Choroby zapalne narządu ruchu

• Choroby zwyrodnieniowe stawów

• Zaburzenia metaboliczne

• Schorzenia narzadów wewnętrznych – bóle rzutowane

• Schorzenia naczyniopochodne

• Zespoły ciasnoty przedziałów powięziowych

• Schorzenia neurologiczne w narządzie ruchu

• Zespoły uciskowe

• Choroby przednowotworowe

• Choroby nowotworobodobne

• Choroby z uogólnionym zajeciem narządu ruchu

Wady wrodzone i

rozwojowe

• wady kończyn górnych i dolnych

• schorzenia rozwojowe biodra: rozwojowe biodro szpotawe, ch.

Perthesa, złuszczenie głowy k. udowej,

• wrodzona piszczel szpotawa (ch. Blounta)

• wady stóp : stopa końsko-szpotawa, wrodzona stopa płaska, stopa

piętowa, przywiedzeniowa, wady w przebiegu MPD

• wady kręgosłupa

• wady segmentacji – półkręgi, bloki kostne, sakralizacja, lumbalizacja

• skolioza - wczesnodziecięca, dziecięca, młodzieńcza

• kyfoza młodzieńcza

• hiperlordoza
 

• martwice jałowe dzieci

• ch. Perthesa

• ch. Osgood - Schlattera

2) Choroby

nowotworowe

• Pierwotne łagodne –

kostnopochodne,
chrzęstnopochodne,
włóknistopochodne, inne

• Pierwotne złośliwe - kostnopochodne,

chrzęstnopochodne,
włóknistopochodne, inne

• Nowotwory przerzutowe

 

3) Schorzenia urazowo -

przeciążeniowe

• Obręcz barkowa –obrąbek, niestabilności,

• Staw łokciowy – epikondylity (entezopatie), kaletki,

• Przedramię, nadgarstek i ręka – niestabilności, palec

trzaskający, DeQuervain, gangliony, Dupuytren

• Miednica i bliższy koniec k. udowej – złamania powolne,

entezopatie, kaletki, trzaskające biodro, martwica

jałowa głowy kości udowej

• Staw kolanowy – aparat wyprostny, łąkotki, więzadła,

chrząstka – chondromalacja/osteochondritis dissecans,

fałdy maziowe, c. Hoffy, SRU, kaletki

• Staw skokowy i stopa – niestabilności więzadłowe i

ścięgnowe, zapalenia ścięgien, Morton, złamania

marszowe, paluch koślawy, ostroga piętowa,

• Kręgosłup – dyskopatia, kissing spine, kręgoszczelina i

kręgozmyk, niestabilności, coccygodynia

4) Choroby zapalne

stawów

• Infekcyjne
• ropne zapalenie kości i stawów,
• nieropne zapalenie kości i stawów (gruźlica, grzybice, kiła, ch. odzwierzęce)
• Towarzyszące infekcjom
• odczynowe zapalenia stawów dorosłych

• Reumatoidalne
• RZS
• ZZSK
• ŁZS
• Enteropatie

• Układowe ( autoimunologiczne) choroby tkanki łącznej
• - toczeń
• twardzina
• zapalenie skórno-mięśniowe

5) Choroby zwyrodnieniowe

stawów

• Stawy duże

• Bark

• Biodro

• Kolano

• Stawy małe

• nadgarstek

• ręka

• stopa

• kręgosłup

 6) Zaburzenia

metaboliczne

• Dna
• Akromegalia
• Nadczynność/ Niedoczynność przytarczyc
• Nadczynność/ Niedoczynność tarczycy
• Cukrzyca
• Osteoporoza
• Osteomalacja
• Zmiany kostno – stawowe w przebiegu

przewlekłej niewydolności nerek, watroby,

krążenia

• Polineuropatie

 

7) Schorzenia narządów

wewnętrznych – bóle

rzutowane w narządzie

ruchu

• Klatka piersiowa
• Jama brzuszna
• Narządy miednicy

8) Schorzenia

naczyniopochodne

• Tętnicze
• Żylne
• Limfatyczne

9) Zespoły ciasnoty

przedziałów powięziowych

• pourazowe ( ostre)
• przeciążeniowe (przewlekłe)

10) Zespoły neurologiczne

w narządzie ruchu

• MPD
• Rozszczep kręgosłupa
• Zespół ogona końskiego

11) Zespoły uciskowe

(usidlenia gałązek

nerwowych i naczyń)

• szyja – radikulopatia
• zespół górnego otworu klatki piersiowej – ucisk splotu ramiennego i

tętnicy podobojczykowej

• bark – n. pachowy, n. nadłopatkowy
• łokieć – zespół rowka n. łokciowego
• przedramię – n. promieniowy ( kanał m. supinatora), n. pośrodkowy (

kanał m. pronatora)

• nadgarstek – zespół cieśni kanału nadgarstka i zespół kanału Guyona
• biodro – n. udowy, n. zasłonowy, n. skórny boczny uda
• udo – n. kulszowy ( otwór podgruszkowy)
• kolano – podrzepkowa gałąź n. udowo- goleniowego, n. strzałkowy
• podudzie – n. kulszowy ( kanał m. płaszczkowatego)
• staw skokowy - kanał stępu
• stopa – nerwy podeszwowe

12) Zmiany

nowotworopodobne

• pojedyncza torbiel kostna
• torbiel tętniakowata
• ganglion śródkostny
• kostniejące zapalenie mięśni
• zawał szpiku kostnego
• PVNS – Barwnikowe kosmkowo-

guzkowe zapalenie błony maziowej

13) Zmiany

przednowotworowe

(możliwa metaplazja)

• Przwlekłe zapalenie kości
• Nerwiakowłókniakowatość

14) Schorzenia z

uogólnionym zajęciem

układu ruchu

• Achondroplazja
• Nerwiakowłókniakowatość
• Łamliwość kości
• Mukopolisacharydozy
• Dysplazje kostne