Polityka – nr 11 (2289) z dnia 2001-03-17; s. 48-49

„Nierz d z biznesplanem” Jacek Safuta

ą

Unia Europejska: Czy polska prostytutka to pracownik wykwalifikowany?

Czy polska prostytutka z wystawy w dzielnicy czerwonych wiate w Amsterdamie ma prawo pobytu

ś

ł

w Holandii, bo prowadzi dzia alno gospodarcz na zasadzie samozatrudnienia? Czy wolno domaga si od

ł

ść

ą

ć

ę

niej biznesplanu? To nie arty. To problemy, nad którymi g owi si najwy sza instancja s downicza Unii

ż

ł

ę

ż

ą

Europejskiej za spraw dwóch przedsi biorczych Polek.

ą

ę

Znalaz y si one w ród pionierów testuj cych dobrodziejstwa uk adów europejskich,

ł

ę

ś

ą

ł

które stowarzyszaj z Uni Polsk i inne kraje Europy rodkowej i Wschodniej. Chodzi o precedens, który mo e

ą

ą

ę

Ś

ż

znacznie szerzej ni dotychczas uchyli przed Polakami drzwi do unijnego rynku pracy. Prawo do pracy jest

ż

ć

kandydatom oczywi cie odmówione, ale na otarcie ez uchylono male k furtk : samozatrudnienie. Co to jest

ś

ł

ń ą

ę

samozatrudnienie? W tym ca y problem. Europejski Trybuna Sprawiedliwo ci w Luksemburgu od paru

ł

ł

ś

miesi cy zag bia si w akta dwóch polskich i czterech czeskich prostytutek.

ę

łę

ę

Kobiety skar w adze Holandii za to, e odmawiaj im prawa sta ego pobytu i samozatrudnienia

żą

ł

ż

ą

ł

w tym kraju. Niedawno trybuna w pe nym sk adzie wys ucha racji obu stron sporu. Obecno a 11 z 15

ł

ł

ł

ł

ł

ść ż

s dziów wiadczy a o wadze, jak przywi zuj do tej i kilku innych podobnych, jeszcze nie rozstrzygni tych,

ę

ś

ł

ą

ą

ą

ę

spraw obywateli krajów stowarzyszonych. Furtka uchylona? Niektórzy obawiaj si , e noga wsadzona w

ą ę ż

drzwi

zostanie bole nie przytrza ni ta. Tak czy inaczej do historii prawa europejskiego wejd na sta e panie Jany

ś

ś ę

ą

ł

i Szepietowska oraz ich czeskie kole anki, bohaterki niniejszej opowie ci.

ż

ś

Spodziewane najwcze niej w drugiej po owie tego roku orzeczenie powinno po o y kres dowolno ci

ś

ł

ł ż ć

ś

interpretacji jednego z najciekawszych, zdaniem prawników, artyku ów uk adu stowarzyszeniowego –

ł

ł

numer 44. Przewiduje on, e ka de pa stwo Unii „zapewni w odniesieniu do zak adania na swoim terytorium

ż

ż

ń

ł

przedsi biorstw przez przedsi biorstwa i obywateli polskich oraz w odniesieniu do dzia alno ci tych

ę

ę

ł

ś

przedsi biorstw traktowanie nie mniej korzystne ni traktowanie w asnych przedsi biorstw i obywateli”.

ę

ż

ł

ę

Nast pne paragrafy artyku u precyzuj , e w wypadku obywateli zak adanie przedsi biorstw to podejmowanie

ę

ł

ą ż

ł

ę

dzia alno ci gospodarczej na zasadzie wspomnianego samozatrudnienia, przy czym mo e to by dzia alno

ł

ś

ż

ć

ł

ść

przemys owa, handlowa, rzemie lnicza oraz „w zakresie wolnych zawodów”.

ł

ś

Ju podpisuj c uk ady obie strony zdawa y sobie spraw , e artyku mo e by zarzewiem sporów.

ż

ą

ł

ł

ę ż

ł

ż

ć

Unia zaciekle broni a si przed otwarciem swego rynku pracy dla rodkowych Europejczyków i uk ady

ł

ę

ś

ł

pozostawi y kwesti ich zatrudnienia w Unii do rozstrzygni cia w kontaktach dwustronnych mi dzy ka dym

ł

ę

ę

ę

ż

z pa stw cz onkowskich a poszczególnymi pa stwami stowarzyszonymi. Negocjatorzy unijni przystali na

ń

ł

ń

artyku 44 w nadziei, e w praktyce pozostawi w adzom pa stw cz onkowskich dostatecznie du swobod

ł

ż

ł

ń

ł

żą

ę

interpretacji, aby mog y si wybroni przed zalaniem rynku pracy przez tani si robocz ze wschodu.

ł

ę

ć

ą

łę

ą

Negocjatorzy z pa stw stowarzyszaj cych si liczyli po cichu, e z braku lepszych korzy ci w tej dziedzinie

ń

ą

ę

ż

ś

uda o si zrobi wy om w „fortecy Europa”, przez który w lizgn si ich co bardziej przedsi biorczy rodacy.

ł

ę

ć

ł

ś

ą ę

ę

ycie pokaza o, e obie strony mia y troch racji. Wy om jest bardzo w ski, a na wdzieraj cych si

Ż

ł

ż

ł

ę

ł

ą

ą

ę

przeze mia ków czyha wiele przeszkód i niebezpiecze stw. Obro cy unijnego rynku pracy nak adaj na nich

ń ś

ł

ń

ń

ł

ą

1

najrozmaitsze restrykcje i warunki, je li nie odsy aj wprost do diab a, i niejeden mniej wytrwa y kandydat na

ś

ł ą

ł

ł

samozatrudniaj cego si w a ciciela jednoosobowej firmy da za wygran . Ale pewna liczba upartych przesz a

ą

ę

ł ś

ł

ą

ł

zwyci sko ci k prób i legalnie prowadzi dzi w Unii dzia alno gospodarcz polegaj c na wiadczeniu

ę

ęż ą

ę

ś

ł

ść

ą

ą ą

ś

us ug budowlanych, sprz taniu, pracach polowych czy po rednictwie w handlu samochodami.

ł

ą

ś

Co najmniej kilkuset samozatrudniaj cych si , w tym grupa Polaków, skorzysta o z do liberalnego

ą

ę

ł

ść

podej cia w adz holenderskich. S one sk onne wydawa zgod osobom wype niaj cym nisze na tamtejszym

ś

ł

ą

ł

ć

ę

ł

ą

rynku pracy i wykonuj cym roboty, za które coraz mniej ch tnie bior si sami Holendrzy. Przyk adem s

ą

ę

ą

ę

ł

ą

robotnicy rolni zbieraj cy szparagi.

ą

Ale, zdaniem w adz holenderskich, co innego niewdzi czna praca w polu czy nawet handel

ł

ę

samochodami, a co innego prostytucja. Walka z patologi i przest pczo ci sk oni a Holendrów do

ą

ę

ś ą

ł

ł

potraktowania prostytucji jak ka dej innej dzia alno ci. Staraj si uregulowa to zjawisko i podda

ż

ł

ś

ą

ę

ć

ć

jak naj ci lejszej kontroli. Dlatego uznaj prostytucj za zawód, pozwalaj w asnym obywatelkom i ich

ś ś

ą

ę

ą

ł

kole ankom z innych pa stw Unii na samodzieln dzia alno w tej dziedzinie. Dlatego w praktyce

ż

ń

ą

ł

ść

zalegalizowali burdele w Amsterdamie. Ale nawet praktyczni Holendrzy uwa aj , e masowy nap yw

ż ą ż

ł

kandydatek z naszej cz ci Europy akurat do tego procederu to ju gruba przesada. Wpadli jednak we w asne

ęś

ż

ł

sid a i stan li nagle w obliczu da prostytutek „stowarzyszonych”, aby nie dyskryminowa ich w stosunku do

ł

ę

żą

ń

ć

rodzimych.

Uk ad stowarzyszeniowy wszed w ycie w lutym 1994 r. Wkrótce pojawili si pierwsi Polacy, którzy

ł

ł

ż

ę

zacz li powo ywa si na w urz dach ró nych pa stw cz onkowskich Unii, aby legalnie zarejestrowa

ę

ł

ć

ę

ń

ę

ż

ń

ł

ć

dzia alno gospodarcz . Wi kszo trafi a na b dne ko o – do Unii mogli wyjecha legalnie tylko jako

ł

ść

ą

ę

ść

ł

łę

ł

ć

tury ci, na studia, sta , na krótki kontrakt. Próba rozpocz cia dzia alno ci gospodarczej, nie zg oszonej przed

ś

ż

ę

ł

ś

ł

wyjazdem z Polski, nara a a ich na zarzut, e podj li j nielegalnie. Radzono, aby wrócili i wyst pili o zgod do

ż ł

ż

ę

ą

ą

ę

ambasady danego kraju w Warszawie. Ta w wi kszo ci wypadków oczywi cie nie chcia a s ysze o takim

ę

ś

ś

ł

ł

ć

wniosku lub pi trzy a przeszkody nie do przebycia.

ę

ł

W podobn pu apk wpad y panie Jany i Szepietowska. Wkrótce po przyje dzie do Amsterdamu

ą

ł

ę

ł

ź

w 1996 roku zg osi y policji, e chc legalnie uprawia swój zawód. Wobec odmowy poprosi y o zaj cie si ich

ł

ł

ż

ą

ć

ł

ę

ę

spraw adwokata specjalizuj cego si w sprawach imigracyjnych Gerta Jana van Andela. Amsterdamski s d

ą

ą

ę

ą

uzna , e w adze zbytnio pospieszy y si z decyzj i nakaza im ponowne rozpatrzenie sprawy. Druga odmowa

ł ż

ł

ł

ę

ą

ł

kosztowa a w adze nieco wi cej wysi ku, bo trzeba by o j lepiej uzasadni . Prawnicy holenderskiego

ł

ł

ę

ł

ł

ą

ć

ministerstwa sprawiedliwo ci przysiedli fa dów i przytoczyli ca list argumentów, nie przejmuj c si , e s

ś

ł

łą

ę

ą

ę ż

ą

cz sto wzajemnie sprzeczne i, delikatnie mówi c, s abo udokumentowane.

ę

ą

ł

Ale najwa niejszym powodem odmowy by o to, e prosz c o zgod o sta y pobyt w celu prowadzenia

ż

ł

ż

ą

ę

ł

dzia alno ci gospodarczej w Holandii Polki i Czeszki automatycznie straci y prawo legalnego pobytu na mocy

ł

ś

ł

umów o bezwizowym ruchu turystycznym. Turysta z Polski czy Czech ma prawo przebywa w Holandii do

ć

trzech miesi cy bez wizy pod warunkiem, e nie pracuje ani nie zamierza pracowa . Gdy tylko zdradzi si

ę

ż

ć

ę

z takim zamiarem, traci prawo pobytu i powinien opu ci Holandi – o wiadczy y w adze. S d poczu ,

ś ć

ę

ś

ł

ł

ą

ł

e

ż

sprawa go przerasta i zwróci si o opini do unijnego trybuna u. Ten ostatni musi teraz raz na zawsze

ł

ę

ę

ł

rozstrzygn , czy nale y automatycznie traktowa uk ady stowarzyszeniowe jak cz

prawa unijnego,

ąć

ż

ć

ł

ęść

które musi by bezpo rednio stosowane w ka dym pa stwie cz onkowskim Unii.

ć

ś

ż

ń

ł

2

A nawet je li tak jest, to czy artyku 44 odnosi si do prawa sta ego pobytu? Do jakiego stopnia pa stwo

ś

ł

ę

ł

ń

cz onkowskie ma na mocy innego artyku u tego samego uk adu (numer 58) prawo do narzucania Polakom czy

ł

ł

ł

Czechom w asnych przepisów o wje dzie, pobycie i pracy? W adze holenderskie za da y od prostytutek

ł

ź

ł

żą

ł

dowodów, e b d w stanie zapewni sobie minimalny dochód. Kobiety mia y te wykaza , e potrafi

ż

ę ą

ć

ł

ż

ć ż

ą

samodzielnie zarz dza jednoosobow firm i prowadzi ksi gowo oraz e ich dzia alno wymaga sta ej

ą

ć

ą

ą

ć

ę

ść

ż

ł

ść

ł

obecno ci w Holandii. S d holenderski zapyta wi c trybuna w Luksemburgu, czy od kandydata do

ś

ą

ł

ę

ł

samozatrudnienia mo na domaga si kwalifikacji biznesplanu, wykazu inwestycji? Czy w ogóle prostytucja

ż

ć

ę

mie ci si w cytowanym opisie rodzajów dzia alno ci gospodarczej obj tych uk adami stowarzyszeniowymi?

ś

ę

ł

ś

ę

ł

Czy mo na spod artyku u 44 wy czy prostytucj ze wzgl dów moralnych, polityki spo ecznej,

ż

ł

łą

ć

ę

ę

ł

bezpiecze stwa publicznego lub zdrowia spo ecze stwa (o tych ograniczeniach wspomina artyku 53 uk adu)?

ń

ł

ń

ł

ł

Pierwsz wskazówk , w jakim kierunku mo e pój rozumowanie unijnych autorytetów prawnych,

ą

ą

ż

ść

b dzie opinia rzecznika interesu publicznego przy luksemburskim trybunale zapowiedziana na 8 maja.

ę

Potem minie co najmniej kilka miesi cy, nim wypowiedz si s dziowie. Rokowania nie s dla Polek najlepsze.

ę

ą

ę ę

ą

Inny rzecznik tego trybuna u wyda bowiem jesieni zesz ego roku opini nieprzychyln kilku innym

ż

ł

ł

ą

ł

ę

ą

„stowarzyszonym kandydatom” do dzia alno ci gospodarczej w Unii. W ród nich jest Polak Wies aw

ł

ś

ś

ł

G oszczuk, który walczy o prawo do sta ego pobytu w Wielkiej Brytanii i samozatrudnienia w charakterze

ł

ł

robotnika budowlanego. St d ogromne zainteresowanie spraw prostytutek ze strony rz du brytyjskiego.

ą

ą

ą

W czasie przes uchania w tej sprawie pe nomocnik Londynu gor co popar Holandi i wytoczy w asne

ł

ł

ą

ł

ę

ł

ł

argumenty. Powo ywa si mi dzy innymi na prawo ka dego pa stwa do prowadzenia polityki zniech caj cej

ł

ł

ę

ę

ż

ń

ę

ą

do prostytucji, nawet je li nie jest ona nielegalna.

ś

Holendrom i Brytyjczykom kibicuj inne pa stwa Unii w obawie, aby orzeczenie trybuna u nie

ą

ń

ł

otworzy o tamy. Ich postawa wskazuje, e Niemcom nie zabraknie sojuszników w rozpoczynaj cej si na innym

ł

ż

ą

ę

forum negocjacji w sprawie warunków cz onkostwa w Unii – walce o jak najd u sze utrzymanie restrykcji

ł

ł ż

w dost pie Polaków do unijnego rynku pracy.

ę

3