,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Walentyna Kondraciuk-Wróblewska

Określanie budowy i fizjologii organizmu dziecka oraz
zaburzeń okresu prenatalnego 322 [05].Z2.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr n. med. Irena Białokoz-Kalinowska

mgr Alicja Pasemko

Opracowanie redakcyjne:

lek. med. Walentyna Kondraciuk-Wróblewska

Konsultacja:

mgr Maria Żukowska

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[05].Z2.01
Określanie budowy i fizjologii organizmu dziecka oraz zaburzeń okresu prenatalnego zawartego
w modułowy programie nauczania dla zawodu ortoptystka.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

12

5.1. Analiza układu krążenia, krwiotwórczego i krwi

12

5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Rozpoznawanie budowy układu kostnego

15

5.2.1. Ćwiczenia 15
5.3. Analiza budowy układu mięśniowego i skóry

17

5.3.1. Ćwiczenia 17
5.4. Określenie budowy układu pokarmowego. Trawienie, wchłanianie
i przyswajanie. Woda a organizm

19

5.4.1. Ćwiczenia 19
5.5. Analiza budowy układu oddechowego

22

5.5.1. Ćwiczenia 22
5.6. Rozpoznanie budowy układu nerwowego. Unerwienie głowy
i mięśnia gałki ocznej.

24

5.6.1. Ćwiczenia 24

5.7.

Budowa i funkcje układu moczowego i płciowego. Ciąża i rozwój

płodu. Hormony

26

5.7.1. Ćwiczenia 26
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

28

7. Literatura

40

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie ortoptystka 322[05].

W poradniku zamieszczono:

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do nauki tej
jednostki modułowej,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć i w ramach samokształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

metaplan,

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni anatomiczno-
fizjologicznej w grupie liczącej maksymalnie 15 osób. Ćwiczenia powinny być prowadzone
w zespołach 2–4-osobowych. Wskazane jest prowadzenie ćwiczeń w szpitalnych oddziałach
pediatrycznych.
W tym rozdziale podano również:

−

propozycje norm wymagań,

−

plany testów w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

instrukcje dla nauczyciela,

−

instrukcje dla ucznia,

−

zestawy zadań testowych,

−

karty odpowiedzi.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

322[05].Z2

Anatomia, fizjologia

i patologia

322[05].Z2.01

Określanie budowy i fizjologii

organizmu dziecka oraz

zaburzeń okresu prenatalnego

322[05].Z2.02

Rozróżnianie objawów

najczęściej występujących chorób

wieku dziecięcego

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

logicznie myśleć,

–

uczestniczyć w dyskusji, prezentacji,

–

korzystać z możliwie różnych źródeł informacji,

–

współpracować w grupie,

–

wyjaśniać psychologiczne podstawy komunikowania się z dzieckiem,

–

dobierać sposoby i metody postępowania psychologicznego z dzieckiem i jego rodziną
odpowiednio do zaistniałej sytuacji,

–

znać procesy emocjonalne, motywacyjne kierujące zachowaniem człowieka,

–

scharakteryzować strukturę osobowości człowieka,

–

znać hierarchię potrzeb człowieka,

–

dostrzegać wpływ warunków środowiskowych grup społecznych (rodziny, rówieśników,
instytucji opiekuńczych) na rozwój osobowości człowieka,

–

analizować i oceniać zaburzenia rozwoju psychoruchowego człowieka,

–

udzielać pierwszej pomocy w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia,

–

reagować w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia,

–

promować zdrowy styl życia wśród pacjentów i w środowisku pracy,

–

stosować podstawowe działania profilaktyczne,

–

wskazywać podmioty uprawnione do realizacji świadczeń zdrowotnych,

–

uzasadniać znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu medycznego udzielającego
świadczeń zdrowotnych,

–

stosować przepisy prawa do działalności usługowej.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

wyjaśnić budowę i funkcje układu kostnego, ze szczególnym uwzględnieniem kości czaszki,

–

wyjaśnić budowę i funkcje układu mięśniowego, ze szczególnym uwzględnieniem mięśni
gałki ocznej,

–

wyjaśnić budowę i funkcjonowanie układu oddechowego,

–

scharakteryzować układ krwiotwórczy i układ krążenia,

–

wyjaśnić budowę i funkcjonowanie układu pokarmowego,

–

wyjaśnić istotę przemiany materii i mechanizmy regulujące gospodarkę wodno-
elektrolitową,

–

określić budowę i funkcjonowanie układu moczowego,

–

wyjaśnić budowę i funkcjonowanie układu płciowego męskiego i żeńskiego oraz rozwój
płodu i zaburzenia okresu prenatalnego,

–

wyjaśnić rolę hormonów jako czynników regulacji działania narządów wewnętrznych,

–

dokonać analizy budowy i funkcjonowania skóry, z uwzględnieniem różnic w okresach:
noworodkowym, niemowlęcym i dziecka starszego,

–

wyjaśnić budowę i funkcjonowanie układu nerwowego, ze szczególnym uwzględnieniem
unerwienia głowy i mięśni gałki ocznej,

–

scharakteryzować budowę i funkcjonowanie układu wzrokowego, słuchowego, powonienia
i smaku,

–

określić rozwój widzenia u dzieci oraz najczęstsze czynnościowe zaburzenia widzenia
charakterystyczne dla wieku rozwojowego,

–

wyjaśnić znaczenie koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej dla prawidłowego rozwoju
psychoruchowego dziecka.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca .............................…………………..
Modułowy program nauczania: Ortoptystka 322[05]
Moduł:

Anatomia, fizjologia i patologia 322[05].Z2

Jednostka modułowa:

Określanie budowy i fizjologii organizmu dziecka oraz zaburzeń
okresu prenatalnego 322[05].Z2.01

Temat: Pomiar ciśnienia tętniczego krwi

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania badania ciśnienia krwi za pomocą

aparatu rtęciowego.

Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi:

–

zorganizować stanowisko do wykonania badania zgodnie z zasadami badania, oraz zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

przygotować pacjenta do badania,

–

przeprowadzić badanie ciśnienia tętniczego krwi u małego pacjenta,

–

zinterpretować wynik badania.

Metody nauczania–uczenia się:

–

pogadanka,

–

pokaz z instruktażem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

–

praca indywidualna,

–

praca w grupach 2-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

instrukcja: czynności przy badaniu,

–

manometr rtęciowy,

–

stetoskop,

–

nieprzezroczyste zasłonki,

–

krzesła z regulacją wysokości,

–

kart ki, długopis.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom szczegółowych celów kształcenia.
3. Przypomnienie

wiadomości – pytania do uczniów:

–

Czym jest ciśnienie tętnicze?

–

Jaki jest prawidłowy wynik ciśnienia skurczowego i rozkurczowego u małych dzieci?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

–

Jaki jest prawidłowy wynik ciśnienia skurczowego i rozkurczowego u osoby 20-
letniej?

–

Jakie są kolejne czynności badania?

–

W którym momencie odczytujemy ciśnienie skurczowe, a w którym rozkurczowe?

4. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia zgodnie z zasadami badania,

oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Faza właściwa
1.

Nauczyciel omawia technikę wykonania badania z uwzględnieniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.

2.

Nauczyciel wybiera jednego ucznia i demonstruje jak należy prawidłowo przeprowadzić
badanie.

3.

Nauczyciel objaśnia wynik badania i podaje jego interpretację.

4.

Nauczyciel poleca uczniom dobrać się parami i każdy uczeń przeprowadza badanie ciśnienia
tętniczego krwi koledze. W trakcie uczniowie wymieniają się w parach.

5.

Uczniowie wykonują pomiary naśladując wszystkie czynności zademonstrowane przez
nauczyciela i w kolejności wpisanej w instrukcji..

6.

Nauczyciel nadzoruje ćwiczenie wykonywane przez każdego ucznia i ewentualnie ponownie
udziela instruktażu, wyjaśnia problemy.

7.

Wszyscy uczniowie biorą aktywny udział w zajęciach (obserwują kolegów, zgłaszają
pytania).

8.

Po przeprowadzeniu badania uczeń analizuje wynik badania, zwracając uwagę na parametry
wiarygodności otrzymanego wyniku. Na kartce wpisuje wynik badania, swoją interpretację
i wręcza kartkę badanemu.

9.

Nauczyciel ocenia na bieżąco ćwiczenie wykonane przez każdego ucznia, wskazuje na
popełnione błędy.

Faza końcowa

1.

Uczniowie porządkują stanowiska pracy.

2.

Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć z uczniami. Zwraca uwagę na błędy popełnione
w trakcie ćwiczenia.

Praca domowa
Określić czynności, które należy wykonać przygotowując małego pacjenta do badania ciśnienia
krwi.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

–

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

Instrukcja
Czynności przy pomiarach ciśnienia tętniczego krwi

1)

Przygotować sprzęt: aparat do pomiaru ciśnienia, stetoskop, mankiet (opaska) z pompką
odpowiedniej wielkości (wysokość mankietu powinna stanowić 2/3 wysokości ramienia),
przewody podłączone do aparatu.

2)

Sprawdzić sprawność sprzętu.

3)

Zapewnić możliwość ustawienia aparatu na twardym podłożu.

4)

Przygotować pacjenta do badania.

5)

Zdjąć ubranie z ramienia, na którym wykonamy pomiar. Ułożyć ramię w lekkim odgięciu.
Odwrócić dłoń stroną zgięciową do góry.

6)

Umyć i zdezynfekować ręce przed każdą czynnością. Używać w trakcie badania jałowych
rękawic.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

7)

Założyć opaskę uciskową w taki sposób, by ściśle przylegała do ramienia. Przewody
powinny znajdować się na przyśrodkowym boku ramienia. Odszukać tętno na tętnicy
łokciowej w zgięciu łokciowym.

8)

Założyć stetoskop. Przyłożyć membranę słuchawek w miejscu badania tętna.

9)

Napompować makiet powyżej spodziewanej wartości ciśnienia skurczowego.

10)

Wypuszczać powoli powietrze.

11)

Wysłuchać pierwszy ton i jednocześnie odczytać stan słupka rtęci (ciśnienie skurczowe).

12)

Dalej powoli spuszczać powietrze i zapamiętać stan słupka rtęci w momencie zaniku tonów
w momencie zaniku tętna (ciśnienie rozkurczowe).

13)

Zdjąć słuchawki.

14)

Zdjąć mankiet z ramienia.

15)

Zapisać wynik w karcie pacjenta.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca .............................…………………………………………...
Modułowy program nauczania:

Ortoptystka 322[05]

Moduł:

Anatomia, fizjologia i patologia 322[05].Z2

Jednostka modułowa:

Określanie budowy i fizjologii organizmu dziecka oraz
zaburzeń okresu prenatalnego 322[05].Z2.01

Temat: Budowa i funkcje półkul mózgowych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozpoznawania elementów ośrodkowego układ

nerwowego oraz funkcji kory mózgowej..

Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi:

–

wskazać na planszy (modelu) podstawowe fragmenty czaszki ludzkiej,

–

określić funkcje zasadniczych części mózgu,

–

omówić budowę i funkcje elementów półkul mózgowych,

–

wskazać na planszy (modelu) półkul mózgowych lokalizacje ośrodków nerwowych:
czuciowych, ruchowych, kojarzeniowych.

Metody nauczania–uczenia się:

–

metaplan,

–

mini wykład.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

–

praca indywidualna,

–

praca w zespołach 3-osobowych,

–

praca w grupie,

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

model półkul mózgowych,

–

lub plansza (bez opisu) półkul mózgowych człowieka,

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka (program
komputerowy),

–

małe karteczki w dwóch różnych kolorach (ewentualnie kształtach),

–

szpilki, taśma samoprzylepna,

–

mazaki, ołówek, długopis.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

Określenie tematu zajęć.

2.

Wyjaśnienie uczniom szczegółowych celów kształcenia.

3.

Podział grupy na zespoły 3-osobowe.

Faza właściwa
1.

Przypomnienie wiadomości dotyczących budowy i funkcji podstawowych części mózgu
(móżdżek, rdzeń przedłużony, śródmózgowie, płaty,…) poznanych na zajęciach
wcześniejszych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

2.

Uczniowie wpisują na karteczki nazwy poznanych części mózgu i przypinają (przyklejają)
je na planszy (modelu). Kartki mogą zawierać niewłaściwe nazwy i mogą być niewłaściwie
umieszczone na planszy (modelu).

3.

Analiza nazw i lokalizacji karteczek. Wspólnie z nauczycielem wybranie właściwych nazw
i prawidłowe ich rozmieszczenie (w przypadku błędnych odpowiedzi należy odesłać
uczniów do przeczytania wskazanego fragmentu w książce czy encyklopedii). Na planszy
pozostaje tylko właściwy opis fragmentów mózgu.

4.

Nauczyciel prowadzi mini wykład na temat półkul mózgowych, ich budowy i funkcji
w organizmie.

5.

Uczniowie czytają z rozdziału 4.6 Poradnika fragment tekstu dotyczący rozmieszczenia
ośrodków nerwowych w korze mózgowej.

6.

Uczniowie pracując w zespołach analizują lokalizację ośrodków nerwowych w korze
mózgowej. Przygotowują kartki z napisami (np. smak, wzrok, ośrodek ruchu,…)
i umieszczają je na planszy (modelu).

7.

Analiza opisu kory mózgowej wykonana przez uczniów. W wyniku dyskusji (ewentualnego
uzupełnienia na podstawie encyklopedii, atlasu, albumów) na planszy pozostaje właściwy
opis rysunku.

Faza końcowa

1.

Uczniowie porządkują i uzupełniają notatki.

2.

Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć z uczniami. Zwraca uwagę na błędy popełnione
w trakcie ćwiczeń. Ocenia uczniów najaktywniejszych i prawidłowo wykonujących
polecone zadania. Podaje wykaz literatury związanej z tym tematem.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

Zespoły uczniowskie wpisują na kartkach ocenę (skala 2,3,4,5) sposobu prowadzenia zajęć

oraz uwagi dotyczące napotkanych. Trudności.

Uwaga!

Na zajęciach można wykorzystać rysunek nr 11 z ,,Poradnika dla ucznia” uwzględniając

w nim następujące dodatkowe informacje:
pola: 4, 6, 8 – pierwszorzędowe ośrodki ruchowe.
pola: 9, 10, 11, 18, 19, 22, 38, 39, 40 – pierwszorzędowe ośrodki kojarzeniowe,
pola: 1, 2, 3, 17, 41, 42, 43 – pierwszorzędowe ośrodki czuciowe.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Analiza układu krążenia, krwionośnego i krwi

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na planszy przedstawiającej postać człowieka narysuj szlak krwinki czerwonej poprzez

duży i mały obieg. Wymień nazwy mijanych narządów. Zaznacz strzałkami drogę krwinki
w tym układzie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób jego

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o układzie krwionośnym z Poradnika lub innej wskazanej przez
nauczyciela ksiązki medycznej,

2)

naszkicować ołówkiem układ krążenia i zaznaczyć strzałkami obieg krwi w tym układzie,

3)

w trakcie wykonywania rysunku konsultować się z nauczycielem,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

postać człowieka naniesiona na kartkę papieru lub arkusz folii,

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka, program
komputerowy,

–

grafoskop i ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,

–

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij strzałkami poniższy schemat krążenia krwi.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o krwioobiegu z Poradnika lub innej wskazanej przez nauczyciela
ksiązki medycznej,

2)

zaznaczyć strzałkami obieg krwi w tym układzie, tak jak wskazano w części rysunku,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

3)

uzgodnić z nauczycielem wykonane polecenie,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka, program
komputerowy,

–

schemat krążenia krwi.

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiar tętna.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje dotyczące pomiaru tętna,

2)

przygotować sprzęt do pomiaru tętna,

3)

umyć i zdezynfekować ręce przed każdą czynnością,

głowa, kończyny górne

mózg

prawa połowa

serca

płuca

lewa połowa

serca

śledziona i przewód

pokarmowy

wątroba

nerki

tułów i kończyny

dolne

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4)

wykonać pomiar tętna na tętnicy promieniowej, szyjnej, udowej, podkolanowej i grzbietowej
stopy używając w trakcie wykonywania badania jałowych rękawic,

5)

w trakcie wykonywania pomiaru konsultować z nauczycielem prawidłowość ułożenia
opuszków palców na wskazanej tętnicy,

6)

zapisać wyniki pomiarów,

7)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

8)

uporządkować sprzęt i stanowisko pracy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się

─ ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka, program
komputerowy,

–

stoper lub zegarek z sekundnikiem,

–

ołówek, długopis.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Rozpoznawanie budowy układu kostnego

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nazwij kości kończyny górnej i dolnej na poniższych rysunkach. Znajdź analogie pomiędzy

nimi.

Rys. 1. Kości kończyny górnej i dolnej [1,s.13]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić ich zakres i sposób jego

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o układzie kostnym z Poradnika lub innej wskazanej przez
nauczyciela ksiązki medycznej,

2)

nazwać wskazane kości ręki i nogi,

3)

wpisać swoje uwagi dotyczące analogii pomiędzy zaprezentowanymi kończynami,

4)

skonsultować się z nauczycielem opis rysunku i odpowiedź na pytanie,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

6)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

mapkę ręki i nogi człowieka na dużej kartce papieru lub folii.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka, program
komputerowy,

–

grafoskop i ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,

–

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 2

W dwóch grupach przedstawiono różne rodzaje stawów (A) i przykładowe stawy (B).

Połącz je prawidłowo w pary. Wskaż wymienione stawy na szkielecie człowieka.
A- staw panewkowy, staw zawiasowy, staw eliptyczny, staw siodełkowy, obrotowy.
B – barkowy, łokciowy, promienno-nadgarstkowy, skokowy, nadgarstkowo-śródręczny kciuka,
promienno-łokciowy, kolanowy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić ich zakres i sposób

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

w Poradniku lub innej książce medycznej przeczytać informacje o stawach i ich rodzajach,

2)

przyporządkować konkretne stawy z grupy B stawom wymienionym w grupie A,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

4)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka, program
komputerowy,

–

grafoskop i ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,

–

ołówek, długopis.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Analiza budowy układu mięśniowego i skóry

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na modelu człowieka lub koleżance (planszy) wskaż mięśnie: zginacze, prostowniki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o układzie mięśniowym z Poradnika lub innej wskazanej przez
nauczyciela ksiązki medycznej z anatomii,

2)

pokazać na modelu (planszy) mięśnie zginacze i mięśnie prostowniki z jednoczesnym
podaniem ich nazwy,

3)

wpisać swoje spostrzeżenia i wnioski do zeszytu,

4)

sporządzić notatkę z ćwiczeń zgodnie z poleceniem nauczyciela.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

praca z podręcznikiem,

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

model lub plansza (bez opisu) człowieka,

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka, program
komputerowy,

–

zeszyt, kartki czystego papieru,

–

ołówek, długopis.

Ćwiczenie 2

Wykonaj powiększony rysunek fragmentu skóry. Zaznacz na nim poszczególne warstwy

skóry, gruczoły łojowe i potowe, włoski.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i sposób jego

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

zapoznać się z wiadomościami zamieszczonymi w Poradnika lub innej wskazanej przez
nauczyciela ksiązki medycznej z anatomii z budową skóry,

2)

narysować fragment skóry i zaznaczyć na nim warstwy i elementy wymienione w treści
ćwiczenia,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

4)

dokonać korekty rysunku po wysłuchaniu uwag w dyskusji lub uwag nauczyciela

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka,

–

zeszyt, kartki czystego papieru,

–

ołówek, długopis.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.4. Określenie budowy układu pokarmowego. Trawienie,

wchłanianie i przyswajanie. Woda a organizm

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na poniższym rysunku zaznacz i opisz zęby człowieka.

Rys. 2. Żuchwa (widok z boku) [12, s. 237]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o uzębieniu człowieka ze wskazanej przez nauczyciela ksiązki
medycznej,

2)

opisać rysunek podając nazwy zębów,

3)

przenieść na folię opisany rysunek,

4)

zaprezentować swoją pracę,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka,

–

grafoskop, ekran,

–

mazaki,

–

kartki papieru, długopis.

Ćwiczenie 2

Narysuj schemat blokowy układu trawienia. Nazwij wszystkie etapy zmian konsystencji

pokarmu. Uwzględnij oddzielnie trawienie białek, tłuszczów i węglowodanów.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o układzie trawienia z powyższego rozdziału Poradnika lub innej
wskazanej przez nauczyciela książki medycznej,

2)

wpisać w krateczki schematu kolejne etapy przechodzenia pokarmu,

3)

uzgodnić z nauczycielem wykonane polecenie,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

praca z podręcznikiem,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka, program
komputerowy,

–

zestaw do prezentacji komputerowej lub plansza, mazaki,

–

kartki papieru.

Ćwiczenie 3

Na poniższym rysunku zaznacz wskazane elementy układu pokarmowego.

Rys. 3. Układ pokarmowy człowieka [ 10, s. 988]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób

wykonania.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać z powyższego rozdziału informacje o układzie pokarmowym człowieka,

2)

opisać rysunek podając nazwy poszczególnych elementów tego układu,

3)

przenieść na folię opisany rysunek,

4)

zaprezentować swoją pracę,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

metaplan,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny,

–

grafoskop, ekran, (plansze, mazaki),

–

kartki papieru, długopis.

Ćwiczenie 4

Opisz funkcję poszczególnych odcinków ucha. Informacje przedstaw tabelarycznie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o budowie i funkcji ucha z powyższego rozdziału Poradnika lub innej
wskazanej przez nauczyciela ksiązki medycznej,

2)

wypisać funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego,

3)

sporządzić i wypełnić tabelę,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

praca z podręcznikiem,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka,

–

zestaw do prezentacji komputerowej lub plansza, mazaki,

–

kartki papieru, długopis.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.5. Analiza budowy układu oddechowego

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Na poniższym rysunku zaznacz wyróżnione elementy.

Rys. 4. Układ oddechowy człowieka [10, s. 945]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób

wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o budowie układu oddechowego z powyższego rozdziału Poradnika,

2)

lub innej wskazanej przez nauczyciela ksiązki medycznej,

3)

zaznaczyć wyróżnione elementy układu oddechowego,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

metaplan,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny,

–

grafoskop, ekran (plansze i mazaki),

–

kartki papieru, długopis.

Ćwiczenie 2

Określ funkcje następujących narządów układu oddechowego: jamy ustnej, tchawicy,

oskrzeli i pęcherzyków płucnych. Informacje sporządź w układzie tabelarycznym.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o budowie układu oddechowego z powyższego rozdziału Poradnika
lub innej wskazanej przez nauczyciela ksiązki medycznej,

2) sporządzić tabelę,
3) wpisać do tabeli funkcje wymienionych w poleceniu ćwiczenia narządów,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) uzupełnić notatki, skorygować błędy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka,

–

grafoskop, ekran ( plansze i mazaki),

–

kartki papieru, długopis.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

5.6. Rozpoznawanie budowy układu nerwowego

i

unerwienie

mięśni gałki ocznej

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na poniższym rysunku zaznacz ponumerowane elementy.

Rys. 5. Mózgowie widziane z boku [1, s. 59]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o budowie układu mózgu z powyższego rozdziału Poradnika lub
innej wskazanej przez nauczyciela ksiązki medycznej,

2)

opisać ponumerowane elementy mózgowia,

3)

nanieść na folię opisany rysunek lub zrobić jego powiększenie,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny,

–

grafoskop, ekran ( plansze i mazaki),

–

kartki papieru, długopis.

Ćwiczenie 2

Narysuj kilka komórek nerwowych o różnym kształcie. Uwzględnij na rysunku elementy ich

budowy (jądro, ciało komórki, dendryty, akson, osłonkę mielinową i komórkową, węzły
Ranviera).

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o budowie układu komórki we wskazanej przez nauczyciela książce
medycznej,

2)

narysować na folii lub planszy komórkę nerwową,

3)

opisać poszczególne elementy komórki.

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny,

–

grafoskop, ekran ( plansze i mazaki),

–

kartki papieru, długopis.

Ćwiczenie 3

Opisz funkcje wszystkich warstw oka. Informacje przedstaw w układzie tabelarycznym.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać informacje o budowie i funkcjach oka,

2)

sporządzić tabelę uwzględniając dwie kolumny: warstwa oka, jej funkcja,

3)

wypełnić opisać tabelę,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia z wykorzystaniem literatury medycznej,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny,

–

grafoskop, folia, ekran (lub plansza),

–

kartki papieru, długopis.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.7. Budowa i funkcje układu moczowego i płciowego. Ciąża

i rozwój płodu. Hormony

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na oddzielnych rysunkach postaci kobiety i mężczyzny narysuj elementy układu

moczowego i gruczoły wydzielania wewnętrznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przeczytać z powyższego rozdziału informacje o układzie moczowym człowieka oraz
gruczołach wydzielania wewnętrznego,

2)

narysować postać kobiety i mężczyzny,

3)

opisać rysunek podając nazwy poszczególnych elementów obu układów,

4)

przenieść na folię opisany rysunek,

5)

zaprezentować swoją pracę,

6)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny,

–

grafoskop, ekran, ( plansze, mazaki),

–

kartki papieru, długopis.

Ćwiczenie 2

Wpisz w 2-kolumnową tabelę komórki i narządy płciowe żeńskie i odpowiadające im

komórki i narządy męskie. Oddzielnie wypisz narządy nie posiadające swoich odpowiedników
(niehomologiczne).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

zapoznać się z męskim i żeńskim układem płciowym z powyższego rozdziału Poradnika lub
innej wskazanej przez nauczyciela ksiązki medycznej,

2)

przygotować tabelę,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

3)

wpisać w rubryki tabeli narządy i komórki układów płciowych,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Atlas anatomiczny, Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka,

–

zestaw do prezentacji komputerowej lub plansza, mazaki,

–

kartki papieru, długopis.

Ćwiczenie 3

Narysuj i wypełnij tabelę w której uwzględnisz: gruczoły wydzielania wewnętrznego,

hormony przez nie wytwarzane, ich działanie oraz skutki ich wpływu na organizm
(niedoczynność lub nadczynność).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na zespoły,

przydzielić zadania, omówić ich zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

przypomnieć wiadomości na temat hormonów i ich działania,

2)

przygotować tabelę,

3)

wpisać w rubryki tabeli pełne informacje o hormonach,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

wykonać korektę błędów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

–

ćwiczenia,

–

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Encyklopedia medycyny, książki z anatomii człowieka,

–

zestaw do prezentacji komputerowej lub plansza, mazaki,

–

kartki papieru, długopis.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej Określenie budowy i fizjologii
organizmu dziecka oraz zaburzeń okresu prenatalnego

.

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1 – 15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16 – 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. d, 4. b, 5. d, 6. a, 7. b, 8. d, 9. d, 10. d, 11. c, 12. a,
13. c, 14. a, 15. b, 16. d, 17. a, 18. a, 19. c, 20. c.

Plan testu

Numer

zadani

a Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Ka

te

goria

cel

u

Poziom

wymaga

ń

Poprawna

odpowied

ź

1.

Wskazać prawidłowe ciśnienie skurczowe u noworodka.

A P a

2. Wymienić funkcję erytrocytu.

B

P

d

3. Wskazać miejsce rozpoczęcia pracy krwioobiegu dużego. B

P

d

4. Opisać kształt stawu biodrowego.

B

P

b

5. Wskazać miejsce dźwigacza w kręgosłupie.

B

P

d

6. Scharakteryzować kości nadgarstka.

A

P

a

7. Wymienić kości obręczy kończyny górnej.

B

P

b

8. Scharakteryzować mięsień okrężny oka.

B

P

d

9. Wskazać główne organy trawienia tłuszczy.

A

P

d

10. Wskazać przyczyny powstania zeza.

B

P

d

11. Wskazać elementy oka odpowiedzialne za widzenie barwne.

A

P

c

12. Opisać proces oddychania.

B

P

a

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

13. Określić sposób ukrwienia mózgu.

B

P

c

14. Opisać funkcje kory mózgowej.

B

P

a

15 Określić miejsce receptorów słuchu.

B

P

b

16. Zdefiniować pojęcie ,,akson”.

C

PP

d

17. Określić źródło powstania układu nerwowego zarodka.

C

PP

a

18. Wymienić enzymy trawienne białek.

C

PP

a

19. Podać przyczynę powstania kwasicy oddechowej.

C

PP

c

20. Scharakteryzować funkcję przysadki mózgowej.

C

PP

c

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem i omów cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

2. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań z zestawu oraz z kryteriami punktowania i oceniania.
3. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
4. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Sprawdź prace. Nanieś punkty na kartę odpowiedzi.
7. Wykonaj

analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu.

8. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
9. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj

uważnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj

się z zestawem zadań testowych.

4. Test zawiera 20 zadań dotyczących podstawowej wiedzy z zakresu budowy i fizjologii

organizmu dziecka oraz zaburzeń okresu prenatalnego.

5. Zadania w teście są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest

prawidłowa.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 16 – 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9. Na

rozwiązanie

testu

masz

90

min.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw

zadań testowych,

– karta

odpowiedzi.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wartość prawidłowego ciśnienia skurczowego krwi u noworodków wynosi

a) 60 – 8 mm Hg.
b) 70 – 80mm Hg.
c) 80 – 85 mm Hg.
d) 80 – 100mm Hg.

2. Erytrocyty

służą do

a) obrony organizmu przed mikroorganizmami.
b) oczyszczania tkanek z pozostałości komórkowych.
c) produkcji i wydzielania białek.
d) transportu

tlenu.

3. Krwioobieg

duży rozpoczyna się

a) w prawym przedsionku.
b) prawej komorze serca.
c) lewym

przedsionku.

d) lewej komorze serca.

4. Staw biodrowy ma kształt

a) eliptyczny.
b) kulisty.
c) śrubowy.
d) panewkowy.

5. Dźwigacz (atlas) jest

a) odcinkiem

kręgów lędźwiowych.

b) odcinkiem

kręgów krzyżowych.

c) odcinkiem

kręgów szyjnych.

d) pierwszym

kręgiem kręgosłupa.

6. Kości nadgarstka zaliczamy do kości

a) krótkich.
b) długich.
c) płaskich.
d) różnokształtnych.

7. Kości obręczy kończyny górnej składają się z

a) obojczyka i kości przedramienia.
b) obojczyka i łopatki.
c) łopatki i kości przedramienia.
d) obojczyka i ramienia.

8. Mięsień okrężny oka należy do mięśni

a) gładkich.
b) prostowników.
c) zginaczy.
d) mimicznych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

9. Trawienie tłuszczy odbywa się

a) jamie

ustnej,

żołądku, jelicie cienkim.

b) żołądku, jelicie cienkim.
c) żołądku.
d) jelicie

cienkim.

10. Przyczyną powstania zeza jest uszkodzenie nerwu

a) II

wzrokowego.

b) VII twarzowego.
c) III

okoruchowego

d) VI

odwodzącego.

11. Za widzenie barwne odpowiada

a) soczewka.

b) tęczówka
c) czopki

znajdujące się w siatkówce.

d) pręciki znajdujące się w siatkówce.

12. Oddychanie polega na

a) wymianie

gazowej

między pęcherzykami płuc a naczyniami włosowatymi.

b) skurczach przepony i mięśni międzyżebrowych.
c) rytmicznych wdechach i wydechach.
d) transporcie gazów przez krew.

13. Krew do mózgu doprowadzają

a) tętnice szyjne.
b) tętnice kręgowe.
c) tętnice szyjne i kręgowe.
d) tętnice skroniowe i kręgowe.

14. Kora mózgowa

a) odbiera informacje wzrokowe, słuchowe, dotyku.
b) koordynuje

pracę mięśni.

c) wpływa na działanie przysadki mózgowej.
d) przekazuje reakcje na bodziec dźwiękowy.

15. Receptory słuchowe mieszczą się

a) błonie

bębenkowej.

b) ślimaku.
c) przedsionku.
d) trąbce Eustachiusza.

16. Akson jest

a) komórką nerwową.
b) rozgałęzionymi włóknami komórki nerwowej.
c) jądrem komórki nerwowej.
d) włóknem osiowym neuronu.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

17. Rdzeń kręgowy embrionu powstaje z

a) ektodermy.
b) endodermy.
c) mezodermy.

d) matczynej

części łożyska.

18. Enzymy trawienne białek to

a) pepsyna , trypsyna, peptydoza jelitowa, aminopepsydoza.
b) lipaza trzustkowa, sole żółciowe.
c) amylaza

śliny, amylaza trzustki, maltaza.

d) pepsyna, peptydowa jelitowa.

19. Kwasica oddechowa powstaje na skutek

a) niedotlenienia

mięśnia sercowego.

b) zmniejszenia

stężenia wodorowęglanów w osoczu krwi.

c) zwiększenie jonów wodoru we krwi.
d) zwiększenie stężenia wodorowęglanów w osoczu krwi.

20. Przysadka mózgowa

a) reguluje

gospodarką wapniowo-fosforową.

b) reguluje procesy przemiany.
c) reguluje wzrost wszystkich tkanek.
d) produkuje limfocyty.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Określenie budowy i fizjologii organizmu dziecka oraz zaburzeń okresu
prenatalnego

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

1. a

b

c

d

2. a

b

c

d

3. a

b

c

d

4. a

b

c

d

5. a

b

c

d

6. a

b

c

d

7. a

b

c

d

8. a

b

c

d

9. a

b

c

d

10. a

b

c

d

11. a

b

c

d

12. a

b

c

d

13. a

b

c

d

14. a

b

c

d

15. a

b

c

d

16. a

b

c

d

17. a

b

c

d

18. a

b

c

d

19. a

b

c

d

20. a

b

c

d

Razem:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej Określenie budowy i fizjologii
organizmu dziecka oraz zaburzeń okresu prenatalnego

.

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1 – 15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16 – 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. c, 3. b, 4. a, 5. b, 6. d, 7. b, 8. d, 9. b, 10. c, 11. b, 12. a,
13. c, 14. d, 15. b, 16. c, 17. b, 18. d, 19. b, 20. a.

Plan testu

Numer

zadani

a Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Ka

te

goria

cel

u

Poziom

wymaga

ń

Poprawna

odpowied

ź

1.

Wskazać prawidłowe ciśnienie skurczowe u niemowląt.

A P c

2.

Określić funkcję erytrocytu.

B P c

3. Określić liczbę kręgów kręgosłupa. A

P

b

4. Opisać kształt stawu ramienno-łokciowego.

B

P

a

5. Scharakteryzować kości śródstopia.

B

P

b

6. Wskazać miejsca trawienia białek.

B

P

d

7. Opisać nerwy odpowiadające za mięsień gałki ocznej.

B

P

b

8. Scharakteryzować elementy oka odpowiedzialne za

postrzegania kształtów.

B P d

9. Zdefiniować pojęcie ,,dendryt”

B

P

b

10. Wyjaśnić, na czym polega wentylacja płuc.

B

P

c

11. Wskazać miejsce rozpoczęcia pracy krwioobiegu małego.

B

P

b

12. Opisać główną funkcję śródmózgowia. B

P

a

13. Określić rolę skóry w organizmie człowieka.

A

P

c

14. Wymienić czynność, która nie jest funkcją łożyska.

B

P

d

15 Wymienić enzymy trawienne tłuszczy.

B

P

b

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

16. Określić źródło powstania mięśni zarodka człowieka.

C

PP

c

17. Wskazać miejsce najczęściej występujących mięśni gładkich.

C

PP

b

18. Objaśnij proces wymiany gazowej.

C

PP

d

19. Podaj

przyczynę powstawania kwasicy metabolicznej.

C

PP

b

20. Wyjaśnij rolę gruczołów przytarczycznych.

C

PP

a

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań z zestawu oraz z kryteriami punktowania i oceniania.
4. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
5. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Sprawdź prace. Nanieś punkty na kartę odpowiedzi.
8. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
9. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj

uważnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj

się z zestawem zadań testowych.

4. Test zawiera 20 zadań dotyczących podstawowej wiedzy z zakresu budowy i fizjologii

organizmu dziecka oraz zaburzeń okresu prenatalnego.

5. Zadania w teście są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest

prawidłowa.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 16 – 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9. Na

rozwiązanie

testu

masz

90

min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw

zadań testowych,

– karta

odpowiedzi.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wartość prawidłowego ciśnienia skurczowego krwi u niemowląt wynosi

a) 60 – 80 mm Hg
b) 70 – 80mm Hg,
c) 80 – 85 mm Hg
d) 80 – 100mm Hg

2. Leukocyty

służą do

a) krzepnięcia krwi.
b) oczyszczania tkanek z pozostałości komórkowych.
c) obrony organizmu przed mikroorganizmami.
d) transportu

tlenu.

3. Kręgosłup człowieka składa się z

a) 33

kręgów.

b) 34 – 35 kręgów.
c) 36

kręgów.

d) 40

kręgów.

4. Staw

ramienno-łokciowy jest stawem

a) zawiasowym.
b) panewkowym.
c) siodełkowym.
d) kulistym.

5. Kości śródstopia są kośćmi

a) różnokształtnymi.
b) długimi.
c) krótkimi.
d) haczykowatymi.

6. Trawienie białek odbywa się

a) jamie

ustnej,

żołądku, jelicie cienkim.

b) jelicie

cienkim.

c) żołądku.
d) żołądku, jelicie cienkim.

7. Za unerwienie gałki ocznej odpowiada nerw

a) V trójdzielny, VII twarzowy.
b) II wzrokowy, III okoruchowy, V bloczkowy, VI odwodzący.
c) II wzrokowy, V trójdzielny, VI twarzowy.
d) II wzrokowy, V trójdzielny, VI twarzowy.

8. Za postrzeganie kształtów przedmiotu odpowiada

a) źrenica.
b) tęczówka.
c) czopki

znajdujące się w siatkówce.

d) pręciki znajdujące się w siatkówce.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

9. Dendryty

to

a) komórki

nerwowe.

b) rozgałęzione włókna komórki nerwowej.
c) jądro neuronu.
d) zakończenie aksonu.

10. Wentylacja płuc polega na

a) wymianie

gazowej

między pęcherzykami płuc a naczyniami włosowatymi.

b) skurczach przepony i mięśni międzyżebrowych.
c) rytmicznych wdechach i wydechach.
d) transporcie gazów przez krew.

11. Krwioobieg mały rozpoczyna się

a) w lewej komorze serca.
b) w prawej komorze serca.
c) w lewym przedsionku.
d) w prawym przedsionku.

12. Śródmózgowie jest

a) ośrodkiem reakcji wzrokowych i słuchowych.
b) ośrodkiem pamięci, intelektu.
c) ośrodkiem kontroli ruchu dowolnych mięśni.
d) głównym

ośrodkiem przekazywania informacji pomiędzy rdzeniem a mózgiem.

13. Skóra człowieka pełni rolę

a) ochronną.
b) termoregulacyjną.
c) ochronną i termoregulacyjną.
d) ośrodka czucia.

14. Łożysko nie pełni funkcji

a) ochronnej dla rozwijającego się organizmu.
b) usuwania mocznika z płodu.
c) dostarczania substancji budulcowych i energetycznych dla płodu.
d) ukrwienia zarodka krwią matki.

15. Enzymy trawienne tłuszczy to

a) pepsyna, trypsyna, peptydoza jelitowa, aminopepsydoza.
b) lipaza trzustkowa, sole żółciowe.
c) amylaza

śliny, amylaza trzustki, maltaza.

d) pepsyna, peptydowa jelitowa.

16. Mięśnie zarodka człowieka powstają z

a) ektodermy.
b) endodermy.
c) mezodermy.

d) matczynej

części łożyska.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

17. Mięśnie gładkie występują głównie jako

a) mięśnie szkieletowe.
b) mięśnie narządów wewnętrznych
c) mięśnie przylegające do kośćca.
d) mięśnie klatki piersiowej.

18. Wymiana gazowa odbywa się między

a) pęcherzykami płucnymi a drobnymi naczyniami krwionośnymi.
b) oskrzelikami płucnymi a drobnymi naczyniami krwionośnymi.
c) oskrzelikami płucnymi a naczyniami włosowatymi układu krwionośnego.
d) pęcherzykami płucnymi a naczyniami włosowatymi układu krwionośnego.

19. Kwasica metaboliczna powstaje na skutek

a) niedotlenienia

mięśnia sercowego.

b) zmniejszenia

stężenia wodorowęglanów w osoczu krwi.

c) niemożności usunięcia z organizmu dwutlenku węgla.
d) zwiększenie stężenia wodorowęglanów w osoczu krwi.

20. Gruczoły przytarczyczne

a) regulują gospodarką wapniowo-fosforową.
b) regulują procesy przemiany.
c) regulują wzrost wszystkich tkanek.
d) produkują limfocyty.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Określenie budowy i fizjologii organizmu dziecka oraz zaburzeń okresu
prenatalnego

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

1. a

b

c

d

2. a

b

c

d

3. a

b

c

d

4. a

b

c

d

5. a

b

c

d

6. a

b

c

d

7. a

b

c

d

8. a

b

c

d

9. a

b

c

d

10. a

b

c

d

11. a

b

c

d

12. a

b

c

d

13. a

b

c

d

14. a

b

c

d

15. a

b

c

d

16. a

b

c

d

17. a

b

c

d

18. a

b

c

d

19. a

b

c

d

20. a

b

c

d

Razem:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

7. LITERATURA

1.

Aleksandrowicz R.: Mały atlas anatomiczny, PZWL, Warszawa 2005

2.

Aleksander B., Skotnicki W., Nowak S.: Medycyna Praktyczna, Kraków 1998

3.

Dobosz T., Urbaniak A., Kornaszewska A.: Serologia grup krwi. Akademia Medyczna,

Wrocław 1998

4.

Górnicki B., Dębiec B., Baszczyński J.: Pediatria. PZWL, Warszawa 2004

5.

Górnicki B., Dębiec B.: Vademecum pediatrii. PZWL, Warszawa 2005

6.

Kubicka K., Kawalec W.: Pediatria. PZWL, Warszawa 2005

7.

Norwitz E., Schorge J.: Położnictwo i ginekologia w zarysie. PZWL, Warszawa. 2006

8.

Rakowiecki S.: Ciąża, poród, połóg. Science PRESS, Warszawa 1992

9.

Sokołowska-Pietuchowa J.:Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 1992

10.

Salomon E.P., Berg L.R., Martin D.W., Villee C.A.: Biologia. MULTICO, Warszawa 1996

11.

Sułek K.: 1000 praktycznych pytań z krzepnięcia krwi. A - Medica Press, Warszawa 1998

12.

Walkiewicz S., Holak E., Lewiński W., Łaszczyca M., Skirmuntt G.: Biologia 2. Wyd. Ped.
OPERON, Gdynia 2003

Literatura metodyczna

1.

Arends R.: Uczymy się nauczać. PWM, Warszawa 1994

2.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 1999

3.

Niemierko B.: Między oceną szkolną a dydaktyką. WSiP, Warszawa 1991

4.

Ochenduszko J.: Planowanie pracy dydaktycznej nauczyciela (poradnik). Biblioteczka
reformy oświatowej, Bydgoszcz 1997

5.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000