METEOROLOGIA

I KLIMA

T

OLOGIA

OGÓLNA

CYRKULACJA

A

T

MOSFER

Y

obszary

równikowe

i

zwrotnikowe

otrzymuj

o

wiele

wicej

energii

sonecznej,

ni

obszary

w



rednich

szerokociach

geograficznych

i

obszary

polarne.

Promienie soneczne

docieraj

do caej

Ziemi,

ale

nierównomiernie:

¾

Gdyby

nie

istnia

proces

przenoszenia

ciep

a

pomidzy

obszarem

midzyzwrotnikowym

i

obszarami

polarnymi,

to

te

pierwsze

staway

by

si

coraz

cieplejsze,

a

te

drugie

coraz

chodniejsze.

¾

T

a

dysproporcja

w

nagrzaniu

powierzchni

Ziemi

jest

podstaw

funkcjonowania

mechanizmów

cyrkulacji

atmosfery

i

k

renia

wody

w

o

ceanach:

energia

cieplna

jest

przenoszona

z

o

bszarów

cieplejszych

do

chodniejszych

dziki

kreniu

powietrza

w

atmosferze

(w

60%)

i

p

rdom

morskim

(w

40%).

Do

obszarów

midzyzwrotnikowych

dociera

duo

wicej

promienio-

wania

ni

s

one

w

s

tanie

wypromieniowa

(jako

ciepo),

podczas

gdy

obszary

polarne

wypromieniowuj

wicej

ni

same

otrzymuj.

Jednym

ze

posobów

przenoszenia

ciepa

od

równika

do

biegunów

mogaby

by

pojedyncza

komórka

cyrkulacyjna,

w

k

tórej

gorce

powietrze

wznosi

si

w

okolicach

równika

i

przemieszcza

w

k

ierunku

biegunów

.

T

a

m

z

ostaje

schodzone

i

opada,

a

nastpnie

powraca

ku

równikowi.

Model

takiej

pojedynczej

komórki

cyrkulacyjnej

po

raz

pierwszy

zaproponowa

w

XVIII

wieku

Hadley

.

Ogólna

cyrkulacja

atmosfery

nie

by

aby

tak

skomplikowana

(chocia

pogoda

mogaby

si

nam

szybko

znudzi),

jeli

Ziemia

nie

obracaa

by

si,

a

o



jej

obrotu

nie

byaby

pochylona

w

s

tosunku

do

paszczyzny

orbity

po

której

obiega

Soce.

co

ld

-

zimno,

convection

cell

-

komórka

konwekcyjna,

surface

flow

-

przepyw

powietrza

przy

powierzchni

ziemi,

hot

-

gorco

Hipotetyczny

obraz

cyrkulacji

atmosfery

,

przy

zaoeniu,

e

Ziemia

nie

obraca

si

wokó

swojej

osi

Objanienia:

H

-

w

y atmosferyczny

,

L

-

ni atmosferyczny

Uproszczony

model

ogólnej

cyrkulacji

atmosfery

1. Komórka

Hadleya

2. Komórka

Ferrela

3. Komórka

polarna

3.

Komórka

polarna

-

P

owietrze

unosi

si,

i

kieruje

w

stron

biegunów

.

N

ad

obszarami

okoobiegunowymi

powietrze

opada

-

tworz



s

i

wye

polarne.

Przy

powierzchni

Ziemi

powietrze

przemieszcza

si

na

zewntrz

ukadów

wysokiego

cinienia.

1.

Komórka

Hadleya

-O

g

rz

e

w

a

j

c

s

i

,

podnosi

si

do

góry

i

odpywa

w

kierunku

biegunów

w

górnych

partiach

troposfery

-

opada

w

o

kolicy

zwrotników

.

T

aka

komórka

cyrkulacyjna

decyduje

o

cechach

klimatów

-

od

równikowego

po

podzwrotnikowy

2.

Komórka

Ferrela

-

K

omórka

ta,

nazwana

tak

przez

Farrela

w

X

IX

wieku,

ma

due

znaczenie

w

ksztatowaniu

si

rónych

procesów

pogodowych

w

u

miarkowanych

szerokociach

geograficznych.

W

k

omórce

tej

powietrze

przemieszcza

si

w

kierunku

bieguna

blisko

powierzchni

Ziemi,

a

odpywa

w

stron

równika.

a.

wyidealizowany

obraz

strefowego

rozkadu

cinienia.

Hipotetyczna,

jednolita

powierzchnia

Ziemi

z

w

yidealizowanym

strefowym

rozkadem

cinienia.

b.

rzeczywisty

obraz

strefowego

rozkadu

cinienia

Prawdziwy

obraz

Ziemi,

uwzgldniajcy

pooenie

kontynentów

.

Obecno

ldów

i

o

ceanów

powoduje

podzia

stref

cinienia

na

prawie

stae

pasy

niskiego

i

w

ysokiego

cinienia.

Ogólna

cyrkulacja

atmosfery

jest

odpowi

edzialna

za

przesuwanie

mas

powietrza

pomidzy

szerokociami

geograficznymi,

a

z

atem

za

ich

odprowadzenie

z

obszarów

,

nad

którymi

nabra

yby

charakterystycznych

waciwoci

fizycznych

(czyli

z

obszarów

ródowych),

na

obszary

,

nad

którymi

z

czasem

ulegn

transformacji.

W

obec

tego

w

p

owanym

stopniu

ksztatuje

ona

ukad

stref

klimatycznych

na

Ziemi.

Masa

powietrza

–

fragment

troposfery

(dua

objto

powietrza)

o

wzgl

dnie

jednorodnych

waciwociach

fizycznych,

w

tym

zwaszcza

temperaturze

i

w

ilgotnoci,

uksztatowanych

nad

okrelonym

typem

podoa.

Ze

wzgldu

na

waciwoci

termiczne

wyrónia

si:

powietrze

ciepe

masa

powietrza

cieplejsza

od

podoa

oddajca

mu

ciepo

powietrze

zimne

masa

powietrza

chodniejsza

od

podoa

pobierajca

od

niego

ciepo

-

powietrze równikowe (PR)

-

powietrze zwrotnikowe (PZ)

-

powietrze polarne (

w umiarkowanych

szerokociach geograficznych

(PP)

-

powietrze arktyczne, a

na pókuli poud. –

antarktyczne (P

A)

W

y

róniamy nastpujce

gówne masy powietrza:

W

k

adej

z

tych

mas

powietrza

(oprócz

powietrza

równikowego)

wyrónia

si

powietrze

morskie

i

k

ontynentalne.

POWIETRZE RÓWNIKOWE (PR)

masa

powietrza

uksztatowana

nad

obszarem

równikowym.

Jest

gor

ca

(silnie

ogrzana

od

bardzo

ciep

ego,

równikowego

podoa)

oraz

wilgotna.

Powietrze

równikowe,

w

przeciwie

stwie

do

pozostaych

strefowych

mas

powietrza,

nie

wykazuje

wyra nego

zrónicowania

na

powietrze

morskie

czy

powietrze

kontynentalne.

POWIETRZE ZWROTNIKOWE (PZ)

masa

powietrza

uksztatowana

w

s

trefach

okoozwrotnikowych

w

w

yniku

cyrkulacji

atmosferycznej

powietrza.

Powstaje

przez

opadanie

powietrza

antypasatowego

(antypasat).

Jest

generalnie

gor

ca.

Powietrze

zwrotnikowe

kontynentalne

wykazuje

nisk

wilgotno,

natomiast

powietrze

zwrotnikowe

morskie

-

w

ysz.

POWIETRZE POLARNE (PP)

masa

powietrza

uksztatowana

w

u

miarkowanych

szerokociach

geograficznych

(wbrew

nazwie),

przez

zmieszanie

powietrza

zwrotnikowego

z

powietrzem

arktycznym

(na

pókuli

pónocnej)

lub

z

p

owietrzem

antarktycznym

(na

pókuli

poudniowej).

Ze

wzgldu

na

powierzchni,

nad

któr

si

tworzy

,

w

yróniamy

powietrze

polarne

morskie

(generalnie

wilgotne,

ciepe

w

z

imie,

chodne

w

lecie)

oraz

powietrze

polarne

kontynentalne

(generalnie

suche).

POWIETRZE ARKTYCZNE

(P

A)

mro na masa powietrza uksztatowana nad obszarami polarnymi.

Na pókuli poudniowej

nosi nazw powietrza antarktycznego.

NAPYW MAS

POWIETRZA

W

POLSCE

stycze

lipiec

Napyw

mas powietrza

do Polski

uzaleniony

jest od rozkadu orodków

barycznych nad

Europ.

Decydujce

znaczenie

maj

W

y



Azorski

i

N

i

Islandzki,

dziki

którym

do

naszego

kraju

dociera

gównie

wilgotne

powietrze

znad

Oceanu

Atlantyckiego.

S

to

masy

polarno-morskie,

które

przez

cay

rok

przynosz

opady

,

powodujc

ochodzenie

latem

i

o

cieplenie

zim.

Znacznie

rzadziej

napywa

do

nas

powietrze

kontynentalne

ze

wschodu

-

zawsze

jest

ono

suche

-

zim

mro ne,

a

latem

gorce.

NAPYW MAS

POWIETRZA

W

POLSCE

stycze

lipiec

Niekiedy

w

z

imie

z

p

ónocy

spywaj

te

d

o

Polski

masy

bardzo

mro nego

powietrza

arktycznego.

Czasami

za

w

lecie

z

poudnia

dociera

do

naszego

kraju

powietrze

zwrotnikowe,

które

zawsze

przynosi

upaln

pogod

(masy

zwrotnikowe

bardzo

rzadko

napywaj

zim

i

jeli

ju

d

o

tego

dojdzie,

to

wówczas

nastpuje

gwatowny

wzrost

temperatury

-

nawet

powyej

15°C).

W

y

róniamy:

-

fronty

gówne

(stacjonarne,

rozdzielajce

gówne

masy

powietrza)

-

fronty

wtórne

(rozdzielajce

powietrze

morskie

i

kontynentalne

w

d

anej

strefie

lub

masy

powietrza

rónice

si

stopniem

przeksztacenia)

Na

styku

mas

powietrza

o

odmiennych

waciwociach

fizycznych

tworz

si

strefy

przejciowe,

czyli

powierzchnie

frontowe.

Powierzchnie

te

si

z

powierzchni

Ziemi

tworz

FRONTY

A

TMOSFER

YCZNE

.

Linia

frontu

moe

by

stacjonarna

-

wówczas

masy

powietrza,

które

rozgranicza

s

ze

sob

w

równowadze

i

nie

poruszaj

si.

W

rzeczywistoci

jednak

taka

sytuacja

jest

niezwykle

rzadka,

a

m

asy

powietrza

poruszaj

si

wzgldem

siebie,

a

w

ic

i

front

jest

ruchomy

.

W

takiej

sytuacji

moemy

rozróni

dwa

moliwe

stany

ruchu:

powietrze

ciepe

wypycha

powietrze

chodne

-

front

ciepy

powietrze

chodne

wypycha

powietrze

ciepe

-

front

chodny

front

chodny

dogania

front

ciepy

-

okluzja

Masy powietrza -

z

ima

Masy powietrza -

lato