Geosfera

to

cze

skadowa

kuli

ziemskiej

w

s

kad

której

wchodz,

sfera

staa

(litosfera)

,

cieka

(hydrosfera)

i

gazowa

(atmosfera)

Biosfera

to

sfera

kuli

ziemskiej

zamieszkaa

przez

organizmy

ywe

obejmuje

doln

c

z

atmosfery

,

hydrosfer

oraz

powierzchniow

warstw

Ziemi

(litosfery).

Ogrywa

wan

role

w

obiegu

wgla

w

przyrodzie.

A

T

MOSFERA

Gazowa powoka otaczajca planet o masie

wystarczajcej do utrzymywania wokó siebie

warstwy gazów

, w wyniku dziaania grawitacji.

A

tmos

fe

ra

Ziemi

jes

t

najlepiej

po

znan

spor

ód

a

tmos

fer

cia

Ukadu

Soneczneg

o.

Skada

si

ona

z

mies

za

nin

y

g

az

ów

zw

anej

powie

trz

e

m

,

k

tó

re

j

g

ówn

ymi

skadnik

ami

s

:

¾

az

ot

(78,084%

(obj

.powie

trz

a),

¾

tlen

(20,946%)

¾

ar

g

o

n

(0,934%).

Masa atmosfery wynosi ok.

5,29 · 10

18

kg,

(co stanowi ok. 0,0009%

masy caej Ziemi)

Poowa caej masy atmosfery mieci si w warstwie od

powierzchni

Ziemi do 5.5 km

Atmosfera ma

zoon

budow pionow, w której

wyrónia si szereg

stref (warstw)

o zrónicowanej temperaturze,

skadzie chemicznym i

stopniu

jonizacji czsteczek.

T

roposfera

–

jest

najnisz

i

n

ajciesz

warstw

atmosfery

,

stanowi

ok.

80%

jej

cakowitej

masy

.

Górna

jej

granica

z

mienia

s

i

w

z

alenoci

o

d

pory

roku

i

o

d

s

zerokoci

geograficznej.

Nad

biegunami

siga

ona

do

6

k

m

w

zimie

i

d

o

9

km

w

lecie.

W

u

miarkowanych

szerokociach

geograficznych

od

10

km

w

z

imie

do

13

km

w

lecie.

Nad

równikiem

zasi

g

troposfery

waha

si

o

d

1

5

d

o

1

8

k

m

przez

cay

rok.

Zrónicowana

grubo

troposfery

wynika

z

rónic

nagrzewania

si

obszarów

lecych

na

rónych

szerokociach

geograficznych

oraz

rónej

wartoci

s

iy

odrodkowej

dziaajcej

na

czsteczki

powietrza.

W

troposferze

zachodz

czste

turbulencje

powietrza

oraz

najwaniejsze

procesy

ksztatujce

pogod

i

k

limat

na

Ziemi.

Prowadzi

si

w

niej

badania

meteorologiczne

i

k

limatologiczne.

TROPOSFERA

Charakterystyczn

cech

tej

warstwy

jest

cigy

spadek

temperatury

wraz

ze

wzrostem

wysokoci,

przecitnie

0,6

°C

na

100

m.

Na

granicy

z

tropopauz

temperatura

nad

obszarem

zwrotnikowym

waha

si

od

-70

°C

do

-80

°C,

natomiast

nad

biegunami

od

-70

°C

zim

do

-45

°C

latem.

Cinienie

atmosferyczne

maleje

wraz

ze

wzrostem

wysokoci

o

d

okoo

1000

hPa

na

poziomie

morza

do

okoo

200

hPa

na

granicy

z

tropopauz.

T

ropopauza

–

w

arstwa

atmosfery

ziemskiej

o

g

ruboci

ok.

1–2

km,

tworzca

stref

przejciow

m

idzy

troposfer

a

stratosfer.

Nad

biegunami

rozciga

s

i

na

wysokoci

o

d

ok.

6–8

km,

w

szerokociach

u

miarkowanych

do

10–12

km,

a

nad

równikiem

podnosi

si

do

15–17

km.

Jej

pooenie

zaley

równie

o

d

pory

roku

–

latem

znajduje

si

wyej.

T

emperatura

w

warstwie

tej

siga

d

o

–55

°C.

-

z

aczyna

si

o

d

wysokoci

ok.

16-20

km

nad

powierzchni

Ziemi,

a

k

oczy

na

wysokoci

ok.

45-55

km.

W

dolnej

czci

stratosfery

panuje

prawie

staa

temperatura

powietrza,

poczwszy

od

wysokoci

30-50

km

temperatura

ronie

wraz

ze

wzrostem

wysokoci.

T

e

mperatura

w

górnej

czci

wzrasta

do

15

stopni

Celsjusza.

W

s

tratosferze

znajduje

si

warstwa

ozonowa,

która

odpowiada

za

filtrowanie

promieni

ultrafioletowych

docieraj

cych

do

Ziemi

ze

Soca.

Stratosfera

skupia

okoo

21%

masy

powietrza.

Stratosfera

Stratopauza

–

w

arstwa

przej

ciowa

pomidzy

stratosfer

i

mezosfer,

znajdujca

s

i

na

wysokoci

oko

o

5

0

k

m

nad

powierzchni

Ziemi.

T

e

mperatura

w

tej

warstwie

to

ok.

0°C.

–

w

arstwa

atmosfery

ziemskiej

znajdujca

s

i

na

wysokoci

o

d

45-50

km

do

80-85

km

midzy

stratosfer

a

mezopauz,

w

k

tórej

temperatura

powietrza

maleje

wraz

ze

wzrostem

wysokoci

(od

ok.

0

°C

do

ok.

–70

°C).

Cinienie

poniej

1

hPa.

Mezopauza

to

cienka

izotermiczna

warstwa

atmosfery

ziemskiej,

znajdujca

s

i

na

wysokoci

80–90

km

i

o

ddzielajca

m

ezosfer

od

lecej

wyej

termosfery

.

W

m

ezopauzie

temperatura

powietrza

wynosi

o

koo

100

°C,

a

c

inienie

okoo

0,1

hPa.

Mezosfera

T

e

rmosfera

—

w

arstwa

atmosfery

ziemskiej

zaczynajca

s

i

na

wysokoci

ok.

85

km

nad

powierzchni

Ziemi

i

s

igajca

d

o

ok.

500-600

km.

W

termosferze

temperatura

wzrasta

wraz

z

w

ysokoci

d

o

1500-2000

K

wskutek

pochaniania

nadfioletowej

czci

widma

promieniowania

sonecznego.

Gównym

skadnikiem

termosfery

jest

tlen

atomowy

.

W

tej

warstwie

wystpuj

zorze

polarne.

W

dolnej

czci

termosfery

—

jonosferze

—

czsteczki

gazów

ulegaj

jonizacji,

co

wie

s

i

ze

zjawiskiem

odbijania

oraz

pochania

fal

radiowych

wt

e

j

w

a

rs

tw

ie

.

T

e

rmopauza

–

p

rzejciowa

warstwa

atmosfery

ziemskiej,

oddzielajca

termosfer

od

egzosfery

.

Z

najduje

si

n

a

wysokoci

500-1000

km.

Egzosfera

-

z

ewntrzna

warstwa

atmosfery

Ziemi.

Egzosfera

zwana

jest

inaczej

sfer

rozpraszania.

Dolna

granica

egzosfery

rozpoczyna

si

powyej

600

km,

natomiast

jej

zewntrzna,

górna

granica

jest

okrelona

na

okoo

2

tysicy

km.

Powyej

tej

wysokoci

rozpoczyna

si

otwarta

przestrze

kosmiczna.

T

e

mperatura

w

egzosferze

jest

zbliona

do

zera

bezwzgl

dnego

(-273

°C).

Gazy

tworzce

egzosfer

s

rozrzedzone

do

tego

stopnia,

e

ich

poruszajce

s

i

z

d

uymi

prdkociami

pojedyncze

czsteczki

nie

zderzaj

s

i

ze

sob.

Skutkiem

tego

jest

brak

zjawiska

fali

dwikowej.

KONIEC

P

o

w

st

a

w

a

nie

a

tmos

fe

ry

4miliar

dy

3miliar

dy

2miliar

dy

1miliar

d

te

ra

z

A

tmos

fe

ra

ochadz

a

si,par

a

w

o

dnak

ondensuje,pows

taj

rz

eki

i

ocean

y.

Dwutlenek

w

gla

jes

tw

y

pukiw

an

yza

tmos

fery

i

uwi

zion

ywsk

aachioceanach.R

o

zpocz

ynasi

fo

to

sy

nteza

Tlenpow

st

aje

pocz

tk

o

w

o

prz

e

zr

o

zbijanieczs

te

cz

ekH

2

Opod

wpy

wempr

omieniow

ania

k

osmiczneg

o.Lekki

w

odór

ula

tnia

si

wprz

es

trz

e

k

o

smiczn.

Tlen,k

tó

ry

pows

tajew

chodziwr

eak

cjechemiczne.

Z

w

i

ksza

s

i

i

lo

tlenu

w

a

tmos

ferz

e

(szk

odliw

eg

o

dla

wielu

bak

terii).P

ows

tajor

g

a

nizm

yoddy

chajcetlenem.

Z

a

w

art

o

tlenuosig

a21%