Bankowość

dr Marta Penczar

Plan wykładów (1)

• System bankowy w Polsce

  • Zagadnienia:

    • pojęcie systemu bankowego,

    • bank komercyjny jako instytucja zaufania publicznego

    • ewolucja polskiego systemu bankowego,

    • organizacja systemu bankowego,

    • instytucje systemu bankowego.

    • rodzaje banków

• System nadzoru bankowego w Polsce

  • Zagadnienia:

    • system nadzoru bankowego,

    • Komisja Nadzoru Finansowego – cele i zadania,

    • Bankowy Fundusz Gwarancyjny - cele i zadania.

• NBP jako bank centralny

  • Zagadnienia:

    • miejsce banku centralnego w gospodarce,

    • status NBP, zadania banku centralnego,

    • polityka pieniężna banku centralnego,

    • instrumenty NBP,

    • Rada Polityki Pieniężnej,

    • problem niezależności banku centralnego,

    • bank centralny a inne instytucje finansowe.

Plan wykładów (2)

• Bankowe operacje usługowe

  • Zagadnienia:

    • operacje kasowo-skarbcowe,

    • obrót gotówkowy i bezgotówkowy,

    • inkaso środków pieniężnych,

    • rodzaje bankowych rozliczeń pieniężnych,

    • gwarancje bankowe,

    • zagraniczne operacje pośredniczące,

    • finansowe transakcje terminowe,

    • opcje walutowe, swapy,

    • pośrednictwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi oraz emisji papierów wartościowych.

• Działalność kredytowa banków komercyjnych

  • Zagadnienia:

    • definicja kredytu i pożyczki bankowej,

    • rodzaje kredytów,

    • oferta kredytowa banków dla klientów korporacyjnych i detalicznych,

    • dokumentacja kredytowa, umowa kredytowa i jej istotne elementy,

    • ocena ryzyka kredytowego, ocena zdolności kredytowej,

    • monitorowanie i administrowanie kredytami,

    • credit – scoring,

    • zabezpieczenie zwrotności kredytów,

    • cena pieniądza kredytowego w bankach komercyjnych.

Plan wykładów (3)

• Zarządzanie ryzykiem bankowym

  • Zagadnienia:

    • pojęcie ryzyka bankowego,

    • przyczyny występowania ryzyka bankowego,

    • rodzaje ryzyka bankowego, klasyfikacje ryzyka bankowego

    • wzajemne relacje aktywów i pasywów banku.

• Działalność depozytowa banków komercyjnych

  • Zagadnienia:

    • istota depozytu,

    • znaczenie działalności depozytowej w funkcjonowaniu banku,

    • polityka oprocentowania lokat bankowych,

    • rezerwy obowiązkowe od depozytów i ich wpływ na koszty pozyskania pieniądza,

    • rodzaje depozytów bankowych i ich oprocentowanie.

Literatura

Bankowość, [red.] Głuchowski J. i Szambelańczyk J., Poznań 1999 Bankowość. Podręcznik akademicki, [red.] W. L. Jaworski, Z. Zawadzka, Poltext, Warszawa 2002, 3. Dmowski A., Sarnowski J., Prokopowicz D., Podstawy finansów i bankowości, Difin, Warszawa 2005 4. Finanse, bankowość i rynki finansowe, [red.] Pietrzak E., Markiewicz M., Wydawnictwo UG, Gdańsk 2006 Dobosiewicz, Bankowość, PWE, Warszawa, 2005 Grzywacz J., Podstawy bankowości…, Difin, Warszawa 2006 Heropolitańska J., Borowska E., Kredyty, pożyczki i gwarancje bankowe, Warszawa 2002 8. Innowacyjne usługi banku, [red.] D. Korenik, PWN, Warszawa 2006 9. Mishkin S. Frederic, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych¸ PWN, Warszawa 2002 Studium Bankowości, [red.] R. Wierzba, Gdańsk 2001 Usługi i procedury bankowe, [red.] E. Bogacka Kisiel, Wrocław 2000 Współczesna bankowość [red.] Zaleska M, Difin, Warszawa 2007

1. System bankowy w Polsce

Agenda

1. Pojęcie i rola systemu bankowego

2. Rola i funkcje banków w gospodarce

3. Organizacja systemu bankowego

4. Ewolucja polskiego systemu bankowego

5. Instytucje systemu bankowego

6. Rodzaje banków komercyjnych

System bankowy jako część systemu finansowego

• Rozwój gospodarczy każdego kraju jest w dużym stopniu powiązany z poziomem rozwoju systemu finansowego

• Instytucje finansowe to inaczej pośrednicy finansowi

Na czym polega funkcja transakcyjna (pośredniczenia)?

FUNDUSZE

Pośrednicy finansowi

FUNDUSZE

FUNDUSZE

FUNDUSZE

Rynki finansowe

FUNDUSZE

Źródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 53

Elementy systemu finansowego

Instytucja finansowa (pośrednik finansowy)

to podmiot, którym głównym przedmiotem działalności jest utrzymywanie i dokonywanie transakcji instrumentami finansowymi

Segmenty rynku finansowego

• rynek depozytowo-kredytowy

• rynek pieniężny

• rynek kapitałowy

• rynek walutowy

• rynek instrumentów pochodnych

Jaka jest definicja banku?

• Bank - mikroekonomiczny punkt widzenia

  • bank jest przedsiębiorstwem

  • bank jest instytucją zaufania publicznego

  • działalność banku polega m.in. na pozyskiwaniu wkładów pieniężnych, udzielaniu kredytów, rozliczeniach pieniężnych, udzielaniu gwarancji.

• Bank - makroekonomiczny punkt widzenia

  • banki stanowią krwiobieg gospodarki,

  • odgrywają istotną rolę w alokacji kapitału (pośrednicząc pomiędzy podmiotami mającymi nadmiar kapitału, a tymi które mają niedobory kapitału optymalizują jego wykorzystanie).

• Bank w polskim prawie (art. 2. - Prawo Bankowe)

  • „Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym”.

Jaka jest definicja banku w świetle prawa unijnego?

• Dyrektywa 2000/12/EC w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe

  • Instytucja kredytowa – przedsiębiorstwo, którego przedmiotem działalności jest gromadzenie depozytów i innych środków finansowych powierzonych przez klientów pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym oraz udzielanie kredytów na własny rachunek.

• Na obszarze UE obowiązuje zasada wzajemnego uznawania

  • Wszystkie podmioty posiadające status instytucji kredytowej korzystają z przywileju jednolitej licencji (paszport europejski)

Jakie są modele sektora bankowego?

Kryterium	System oparty na rynkach papierów wartościowych (anglosaski)	Bankowo zorientowany (japońsko- niemiecki)
Finansowanie przedsiębiorstw	Duże znaczenie finansowania wewnętrznego Finansowanie zewnętrzne za pośrednictwem rynków kapitałowych Nacisk na pasywne, krótkoterminowe stosunki między instytucjami finansowymi i firmami Brak udziałów banków w kapitale przedsiębiorstw	Duże znaczenie finansowania zewnętrznego Finansowanie zewnętrzne oparte na indywidualnie negocjowanych kredytach bankowych o stałym oprocentowaniu Nacisk na długookresowe, aktywne, bliskie stosunki między instytucjami finansowymi i przedsiębiorstwami Udziały banków w kapitale
Typy i rola instytucji finansowych	Wysoki stopień specjalizacji instytucji Banki nastawione na krótkoterminową działalność kredytową Duża skłonność do tworzenia innowacji finansowych	Niski stopień specjalizacji instytucji Banki uniwersalne, nastawione na długoterminową działalność kredytową Mniejsza skłonność do tworzenia innowacji finansowych
Rynki papierów wartościowych	Bardziej rozwinięte	Mniej rozwinięte

Źrodło: B. Pietrzak, Z. Polański (red.), System finansowy w Polsce (lata dziewięćdziesiąte), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 31

Jakie są wady i zalety poszczególnych modeli sektora bankowego?

Kryterium	System oparty na rynkach papierów wartościowych (anglosaski)	Bankowo zorientowany (japońsko- niemiecki)
Zalety	nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji przedsiębiorstw sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych pobudzanie innowacji finansowych	finansowanie firm na podstawie indywidualnych umów kredytowych długoterminowe finansowanie między bankiem a korporacją (krzyżowanie udziałów kapitałowych) stymulowanie powstawania silnych banków komercyjnych
Wady	oparcie finansowania firm na anonimowym rynku papierów wartościowych nastawienie na częste zmiany partnerów, co wymusza krótkoterminową perspektywę w procesach decyzyjnych duża formalizacja transakcji ekonomicznych	niedostateczne wykorzystanie możliwości oferowanych przez różne instrumenty finansowe opóźnienie we wprowadzaniu innowacji bankowych mniejsza odporność na konkurencje ze strony instytucji parabankowych

Źrodło: E. Pietrzak, M. Markiewicz, Finanse, Bankowość i rynki Finansowe, Wydawnictwo UG, 2006

Dlaczego banki istnieją? Czy są potrzebne?

Koszty transakcyjne

• redukcja czasu i pieniędzy na przeprowadzenie transakcji finansowej, które stanowią główny problem dla ludzi, którzy dysponują nadwyżkami funduszy i chcą je pożyczyć (koszty poszukiwań, koszty weryfikacji, koszty monitorowania, koszty przestrzegania kontraktu)

Asymetria informacji - brak istnienia doskonałej informacji

• banki ograniczają asymetrię informacji, polegającą na tym, że jedna strona nie posiada wystarczającej wiedzy nt. drugiej w celu podjęcia decyzji (zawodność rynku).

Jak można rozwiązać problemy z asymetrią informacji?

Negatywna selekcja Sprzedaż informacji przez wyspecjalizowane podmioty (agencje ratingowe, agencje informacyjne) (problem gapowicza) Regulacje rządowe – konieczność ujawniania informacji przez przedsiębiorstwa Pośrednictwo finansowe – bank jest ekspertem w pozyskiwaniu informacji o firmach, przez co jest w stanie odróżnić ryzyko udzielenia dobrego kredytu od złego Bank angażuje się w kredyty nie będące przedmiotem obrotu Zabezpieczenia – zabezpieczenie, czyli własność przyrzeczona kredytodawcy na wypadek niewypłacalności kredytobiorcy

Ryzyko nadużycia

• Kapitał własny – umowa kredytowa powinna być bodźcowo kompatybilna – uzgadnia motywację kredytobiorcy z kredytodawcą

• Klauzule restrykcyjne (covenants) wprowadzane do umowy kredytowej

• Monitoring umów kredytowych

Jakie funkcje pełni bank (2)?

Funkcje banków

Transakcyjna

Transformacyjna

Bank jest pośrednikiem finansowym dysponującym usługami związanymi z przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału, kojarzy w ten spoób

podaż kapitału i popyt na inwestrycje kapitałowe

Bank jest pośrednikiem finansowym miedzy różniącymi się strukturami podaży kapitału i popytu na kapitał.

Dokonując transformacji tych struktur doprowadza do ich zrównoważenia

Transformacja informacji

Transformacja wielkości środków finansowych

Trabsformacja terminu

Transformacja ryzyka

Transformacja przestrzennej alokacji środ. pieniężnych

Banki inwestują pieniądze obce – depozytariuszy

Klient powierzając swoje oszczędności kieruje się rachunkiem ekonomicznym, ale przede wszystkim zaufaniem do banku

Utrata zaufania do banku skutkuje odejściem (ucieczką) klienta do innego banku

Publiczna kontrola banków

• Działalność banków podlega publicznej kontroli, której zadaniem jest niedopuszczenie do utraty zaufania

• Dwojaka kontrola:

  • System nakazów, zakazów i norm – Prawo bankowe, ustawy, zarządzenia, rekomendacje

  • System nadzoru, którego celem jest zagwarantowanie przestrzegania ustanowionych norm przez banki

Jak zorganizowany jest system bankowy w Polsce? System dwuszczeblowy

SFERA III Związek Banków Polskich

Bankowy Fundusz Gwarancyjny

SFERA II

Krajowa Izba Rozliczeniowa

Biura informacji kredytowej Przedsiębiorstwa kartowe

Sektor pośrednictwa kredytowego Bankowe biura maklerskie

Ośrodki szkoleniowe

Szkoły wyższe

Biura consultingowe Wydawnictwa

Jakie zadania może wykonywać bank?

Jakie zadania wykonuje bank?

• Art. 5. 1. Prawa bankowego - Czynnościami bankowymi są (SENSU STRICTE):

  • 1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

  • 2) prowadzenie innych rachunków bankowych,

  • 3) udzielanie kredytów,

  • 4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,

  • 5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,

  • 6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

  • 6a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,

  • 7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Jakie zadania wykonuje bank?

• Art. 5. 2. Prawa bankowego - Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki (SENSU LARGO):

  • 1) udzielanie pożyczek pieniężnych,

  • 2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,

  • 3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

  • 4) terminowe operacje finansowe,

  • 5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

  • 6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych

Jakie zadania wykonuje bank?

• Czynności wykonywane przez banki noszą nazwę czynności bankowych i dzielą się na:

  • pasywne (bierne) - polegają na przyjmowaniu wkładów, tj. gromadzeniu wolnych środków pieniężnych przedsiębiorstw i ludności.

    • Wkłady bankowe nazywamy depozytami.

    • Do operacji tych można także zaliczyć emitowanie przez bank własnych obligacji i akcji.

  • aktywne (czynne) - wykorzystywanie zgromadzonych środków poprzez udzielnie kredytów i pożyczek, jak również lokowanie środków własnych i powierzonych przez klientów w papierach wartościowych i innych inwestycjach.

  • usługowe (pośredniczące) - banki dokonują, m.in. przelewów z rachunków klientów i na ich zlecenie na rachunki wskazanych przez nich osób, prowadzą kantory, świadczą usługi maklerskie itp.

Jakie są podstawowe rodzaje banków?

Instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka samodzielna, państwowa, bądź podporządkowana państwu.

Jakie są podstawowe rodzaje banków komercyjnych?

Jakie może być specjalizacja banku?

• funkcjonalna - skupienie na świadczeniu wybranych rodzajów czynności

  • banki i kasy oszczędnościowe, banki inwestycyjne

• branżowa - świadczenie usług dla określonych branż gospodarki

  • banki rolne, banki handlu zagranicznego, banki rozwoju eksportu, banki budownictwa

• terytorialna - ograniczenie działalności do oznaczonego terytorium kraju

  • banki regionalne, komunalne

Jakie instytucje tworzą system bankowy?

Instytucje stabilizujące rynek – Siatka bezpieczeństwa finansowego

Instytucje tworzące rynek

Definicja nadzoru

Jaki jest cel działania nadzoru nad bankami?

Cele pośrednie działalności nadzoru:

• wspieranie polityki monetarnej poprzez działania na rzecz stabilności i bezpieczeństwa polskiego systemu bankowego,

  • Stabilność systemu bankowego to zdolność do zachowania płynności finansowej oraz pokrywania strat i ryzyka związanego z jego działalnością z funduszy własnych (zachowanie wypłacalności)

• ocena i kontrola ryzyka systemu bankowego oraz promowanie prowadzenia działalności bankowej w sposób rzetelny i bezpieczny poprzez wydawanie regulacji ostrożnościowych oraz sprawowanie nadzoru,

• podejmowanie działań administracyjnych mających na celu wyeliminowanie potencjalnych zagrożeń lub ich skutków dla bezpieczeństwa środków pieniężnych, jak też zapewnienie równych warunków konkurencji dla wszystkich banków.

Kto sprawuje nadzór nad rynkiem bankowym?

Przewodniczący KNF

4 członków:

1. minister właściwy do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel;

2. minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel;

3. Prezes Narodowego Banku Polskiego albo delegowany przez niego Wiceprezes NBP;

4. przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Urząd Komisji Nadzoru Finansowego

Komisja i Przewodniczący KNF wykonują zadania przy pomocy Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF)

Do zadań Komisji Nadzoru Finansowego należy:

• sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym

• podejmowanie działań:

  • służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego

  • mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności

  • edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego

• udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym

• stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty

Jakie funkcje spełnia Komisja Nadzoru Finansowego?

Prowadzenie działalności licencyjnej

Określanie kształtu regulacji ostrożnościowych (regulacyjna)

Sprawowanie inspekcji (kontrolna)

Podejmowanie działań restrykcyjnych (dyscyplinarna)

Funkcja licencyjna

• uzyskanie zezwolenia na utworzenie banku

• uzyskanie zezwolenia na rozpoczęcie działalności

  • ograniczenie dostępu podmiotów i osób, które nie spełniają ustawowych kryteriów

  • ograniczenie dostępu dla kapitału pochodzącego z nielegalnego lub nieujawnionego źródła

  • weryfikacja właścicieli i zarządu banku

Funkcja regulacyjna

• określanie zasad funkcjonowania banków

  • ustalenie minimalnych standardów bezpieczeństwa tzw. nadzorczych regulacji ostrożnościowych

• określanie norm o charakterze ilościowym i jakościowym

  • współczynnik wypłacalności

  • limit koncentracji wierzytelności

  • limit dużych zaangażowań

Funkcja kontrolna

Funkcja dyscyplinująca

• środki nadzoru administracyjnego - sankcje i zalecenia

  • w stosunku do instytucji, jak też osób odpowiedzialnych za wystąpienie określonych nieprawidłowości

• działań zapobiegawcze

• działania naprawcze

Na jakich etapach funkcjonowania banku działa Komisja Nadzoru Finansowego?

Dlaczego działania Komisji Nadzoru Finansowego są ważne?

Jaki poziom kapitałów własnych muszą utrzymywać banki? Prawo bankowe

• Art. 32. 1. - Wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski, nie może być niższy od równowartości w złotych 5.000.000 euro

• Art. 32. 2. - W przypadku banków spółdzielczych, kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych

1.000.000 euro

• Art. 126 - W celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego banki są obowiązane posiadać fundusze własne, dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności - SKALA DZIAŁALNOŚCI PROWADZONEJ PRZEZ BANK ZALEŻY OD WIELKOŚCI POSIADANEGO KAPITAŁU.

• Art. 30 - Część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych w postaci wyposażenia i nieruchomości, jeśli będą one bezpośrednio przydatne w prowadzeniu działalności bankowej

  • kapitał założycielski wnoszony w formie pieniężnej nie może być niższy od kwoty określonej w art. 32 ust. 1

  • wartość wnoszonych wkładów niepieniężnych nie może przekraczać 15% kapitału założycielskiego.

Dlatego wielkość kapitałów własnych banków jest kontrolowana przez nadzór?

• funkcja założycielska – minimalny poziom kapitału własnego niezbędny do prowadzenia działalności bankowej, nazywany kapitałem założycielskim;

• funkcja prewencyjna – kapitał własny absorbuje straty ponoszone przez bank i zabezpiecza ryzyko bankowe.

• funkcja gwarancyjna – kapitał własny jest miarą wypłacalności banku i bezpieczeństwa depozytowego;

• funkcja finansowa:

  • charakter bezpośredni - kapitały własne stanowią bezpośrednie źródło finansowania dla aktywów.

  • charakter pośredni - zdolność do pozyskiwania środków od innych podmiotów.

• funkcja limitująca – uzależnia spełnienie przez bank norm ostrożnościowych;

Adekwatność kapitałowa banków

• Pomiar adekwatności kapitałowej wiąże się z określeniem ile kapitału powinien posiadać pośrednik finansowy, aby jego działalność była bezpieczna.

• Nie wystarczy ustalenie tylko jego minimalnej kwoty, bowiem poziom wymaganych kapitałów powinien być uzależniony także od skali podejmowanego ryzyka

• Współczynnik wypłacalności banku stanowi wyrażony w procentach stosunek funduszy własnych do sumy aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem.

• Miara wypłacalności ma następującą ogólną postać:

Ww = k

r

k - kapitał służący do absorbowania strat r - ekspozycja na ryzyko

Adekwatność kapitałowa banków

• Prawo bankowe (art. 128) stanowi, że banki muszą utrzymywać współczynnik wypłacalności:

  • na poziomie co najmniej 8 %,

  • bank rozpoczynający działalność operacyjną na poziomie co najmniej 15% przez pierwsze 12 miesięcy działalności, a przez następne 12 miesięcy działalności - co najmniej 12 %

• Gdy współczynnik wypłacalności jest nieadekwatny do skali prowadzonej działalności,

  • podwyższenie kapitału własnego

  • ograniczenie szeroko rozumianej działalności kredytowej

Koncentracja wierzytelności (ryzyka)

• Limit koncentracji

  • limit zaangażowania środków banku w określone przedsięwzięcia

  • odnosi się do funduszy własnych banku

  • procentowo wyrażona relacja określonej pozycji bilansowej do funduszy własnych

• LIMIT GLOBALNY

  • Suma wierzytelności banku oraz udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych przekraczających 10% funduszy własnych banku, nie może być wyższa niż 800% tych funduszy

Koncentracja wierzytelności (ryzyka)

• LIMIT WOBEC POJEDYŃCZEGO KREDYTOBIORCY

  • Suma wierzytelności banku oraz udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie nie może przekroczyć:

    • 20% funduszy własnych banku w przypadku, gdy którykolwiek z tych podmiotów jest w stosunku do banku podmiotem dominującym lub zależnym albo jest podmiotem zależnym od podmiotu dominującego wobec banku,

    • 25% funduszy własnych banku, w przypadku, gdy podmioty te nie są podmiotami powiązanymi z bankiem.

Rezerwy

Jakie są główne cele systemów gwarantowania depozytów?

W jaki sposób chroni system gwarantowania depozytów klientów banku?

Regulacje prawne w zakresie systemu gwarantowania depozytów

Unia Europejska

• Dyrektywa Rady Unii Europejskiej 94/19/EC z 30 maja 1994 r.

  • Nakłada obowiązek istnienia systemów gwarantowania depozytów bankowych w każdym kraju członkowskim UE

Polska

• Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym

Cechy systemów gwarantowania depozytów

• powszechność

• równe traktowanie instytucji kredytowych

• zapewnienie szybkości i efektywności wypłat w ramach

systemu

• obowiązek ustalenia minimalnego poziomu gwarancji

• fundusz utworzony w danym kraju powinien obejmować

także deponentów w oddziałach (filiach) banków

krajowych prowadzących działalność poza granicami kraju

• obowiązek samodzielnego ponoszenia przez instytucje

kredytowe kosztów finansowania systemu

• obowiązek zapewnienia klientom dostępu do informacji dotyczących systemu gwarantowania

Procedura podjęcia decyzji o zawieszeniu działalności banku

• Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o:

  • zawieszeniu działalności banku

  • i ustanowieniu zarządu komisarycznego, (o ile nie został on ustanowiony wcześniej),

  • oraz jednocześnie podejmuje decyzję:

    • o jego przejęciu przez inny bank, za zgodą banku przejmującego,

    • albo występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. W tym przypadku następuje spełnienie warunku gwarancji.

Kto należy do polskiego systemu gwarantowania depozytów?

Kto jest chroniony w systemie gwarantowania depozytów w Polsce?

TAK

• osoby fizyczne,

• osoby prawne,

• jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej, o ile posiadają one zdolność prawną,

• szkolne kasy oszczędnościowych i pracownicze kasy zapomogowo- pożyczkowe.

NIE

• Skarb Państwa,

• instytucje finansowe,

• banki, firmy inwestycyjne, domy maklerskie, podmioty świadczące usługi ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, fundusze

emerytalne, SKOKi,

• kadra zarządzająca danym bankiem oraz jego główni właściciele

Jaka jest maksymalna wysokość środków pieniężnych gwarantowanych przez Fundusz?

Jak przebiega proces wypłaty środków?

Działalność banku zostaje zawieszona

Bank sporządza listę

osób uprawnionych do odebrania środków gwarantowanych

BFG podaje do publicznej wiadomości informacje o sposobie,

miejscu

i terminie wypłat

środków gwarantowanych

NBP jako bank centralny

• Zagadnienia:

  • miejsce banku centralnego w gospodarce,

  • status NBP, zadania banku centralnego,

  • polityka pieniężna banku centralnego,

  • instrumenty NBP,

  • Rada Polityki Pieniężnej,

  • problem niezależności banku centralnego

Bankowość centralna w Polsce

• Narodowy Bank Polski (NBP) jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej - Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim

• Konstytucja RP, art. 227 ust. 1

  • Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski

  • Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza

  • oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej

  • Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

Funkcje banku centralnego

Jaki jest podstawy cel i zadania NBP?

Podstawowy cel działalności NBP (art. 3.1. Ustawy o NBP): utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP

Zadania NBP (art. 3.2. Ustawy o NBP)

1) organizowanie rozliczeń pieniężnych;

2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;

3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;

4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;

5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;

6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;

6a) działanie na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego

7) opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej;

Rola Narodowego Banku Polskiego

• organizuje system rozliczeń pieniężnych

• odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego

• kredytodawcą ostatniej instancji dla banków komercyjnych - udziela pożyczek bankom, gdy odczuwają one niedobór płynności i wyczerpią inne źródła pozyskiwania funduszy

Jaki jest podstawy cel NBP?

Cel – utrzymanie stabilnego poziomu cen (ograniczenie wahań wartości pieniądza) – kontrola tempa inflacji inflacja na tyle niska, aby nie wywierała negatywnego wpływu na decyzje podejmowane przez uczestników życia gospodarczego, w tym dotyczące inwestycji i oszczędzania Zapewnienie stabilności cen jest podstawowym sposobem, w jaki bank centralny przyczynia się do osiągania wysokiego i trwałego wzrostu gospodarczego. Realizując zadanie utrzymania stabilności cen banki centralne reagują zarówno na zagrożenia inflacyjne, jak i deflacyjne.

Czy bank centralny powinien być niezależny?

Argumenty przeciw niezależności

w państwie nie powinny istnieć 2 ośrodki realizujące politykę – monetarną i ogólnogospodarczą

stabilność cen nie zależy wyłącznie od polityki pieniężnej, ale także np. od podatków

niską inflację i dobre wyniki makro można osiągnąć także w państwach, gdzie bank centralny jest zależny od państwa – np. Japonia

Elementy niezależności Narodowego Banku Polskiego

Organy NBP

Prezes NBP

Prezes NBP jest powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat.

Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.

Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP oraz reprezentuje NBP na zewnątrz.

Prezes NBP reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz w międzynarodowych instytucjach finansowych

Prezes NBP jest przełożonym wszystkich pracowników NBP

Rada Polityki Pieniężnej

Zarząd NBP

Działalnością NBP kieruje Zarząd.

W skład Zarządu NBP wchodzą:

Prezes NBP - jako przewodniczący

6-8 członków Zarządu, w tym 2 wiceprezesów NBP.

Zarząd NBP:

realizuje uchwały Rady;

podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

Członek Zarządu NBP nie może zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską

Co to jest polityka pieniężna?

Co to jest podaż pieniądza

 Podaż pieniądza w gospodarce reguluje bank centralny

 Ilość pieniądza w obiegu ustala się w postaci agregatów pieniężnych zróżnicowanych stopniem płynności

 Zasoby pieniądza – suma wszystkich zidentyfikowanych form pieniądza

posiadanych przez ludność w danym punkcie czasu.

• M0 – baza monetarna

  • gotówka w obiegu (banknoty i monety)

  • środki pieniężne na rachunkach banków komercyjnych w banku centralnym (tzw. pieniądz rezerwowy lub rezerwy pieniężne banków)

• M1 – M0 + wkłady na żądanie ‘a vista’

  • 1. Pieniądz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków)

  • 2. Depozyty i inne zobowiązania bieżące

• M2 – M1 + wkłady terminowe + długoterminowe ‘małe’

  • 3. Depozyty i inne zobowiązania z terminem pierwotnym do 2 lat (włącznie) i zablokowane

  • 4. Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy (włącznie)

• M3 – M2 + długoterminowe ‘duże’

  • Operacje z przyrzeczeniem odkupu

  • Dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat (włącznie)

  • Jednostki uczestnictwa w funduszach rynku pieniężnego

Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego

Rada Polityki Pieniężnej od 1998 r. opiera politykę pieniężną na strategii bezpośredniego celu inflacyjnego.

Podstawowym instrumentem realizacji założonego celu inflacyjnego jest kształtowanie wysokości krótkoterminowych stóp procentowych.

Bank centralny określa cel inflacyjny w postaci liczbowej, a następnie dostosowuje poziom oficjalnych stóp procentowych tak, by osiągnąć wskazany cel inflacyjny.

Ocena stopnia realizacji celu inflacyjnego jest oparta na wskaźniku wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) w ujęciu rok do roku, publikowanego przez GUS.

Od 2004 r. Rada przyjęła ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z symetrycznym przedziałem odchyleń o szerokości ± 1 pkt. proc.

Rada realizuje strategię w warunkach płynnego kursu walutowego.

System płynnego kursu nie wyklucza interwencji na rynku walutowym, gdyby okazało się to niezbędne do zapewnienia stabilności makroekonomicznej i finansowej kraju, co sprzyja średniookresowej realizacji celu inflacyjnego.

Podaż pieniądza i popyt na pieniądz

• Krzywa podaży SS jest linią pionową, przy założeniu, że bank centralny utrzymuje stałą podaż pieniądza M*

D S  Krzywa popytu DD jest opadająca,

zasoby pieniądza u ludności i firm zmniejszają się w miarę wzrostu stóp procentowych (następuje przesunięcie funduszy do bardziej rentownych aktywów

D

S

PieniądzM* M

Równowaga na rynku ma miejsce gdy zapotrzebowanie na pieniądz jest równe wielkości podaży pieniądza

Wówczas poziom podaży pieniądza wyznaczony przez bank centralny jest zbieżny z zasobami pieniądza pożądanymi przez ludność

Zmiany na rynku pieniężnym

D´

D S´ S D S

E ´

N E D

M* ´ S

E ´´

D´

E D

S

Pieniądz M*

M Pieniądz M* M

Usztywnienie pieniądza oznacza, że rynkowe stopy procentowe muszą wzrosnąć, przesunięcie z S do S´, by pobudzić ludzi do wymiany pieniędzy na obligacje i inne aktywa niepieniężne

•Popyt na pieniądz może wzrosnąć na skutek inflacji, bez zmian realnego PKB, krzywa popytu przesunie się w prawo do D'D'

•W efekcie wzrosną stopy procentowe, do momentu zrównania popytu na pieniądz z podażą pieniądza.

Wpływ ekspansji pieniężnej na działalność gospodarczą

•Bank centralny zwiększając podaż pieniądza z SA do SB wpływa na obniżenie stóp procentowych

•Ludzie zwiększają swoje zasoby pieniężne (ruch wzdłuż krzywej popytu z A do B)

•Niższy koszt inwestycji zachęca do ich wzrostu (od A' do B')

•Wyższe inwestycje przez mechanizm mnożnika podnoszą łączny popyt i PKB z A'' do B''.

PKB

S

0

S

A''

B''

I,S

r SA

D SB

A

B

D

0 M

r

DI

A'

B' DI

0 I

Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi.

Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez NBP polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Radę Polityki Pieniężnej.

Polityka pieniężna w Polsce – hierarchia celów

Stabilność cen Niskie bezrobocie

Szybki wzrost realnego PKB

Cele ostateczne

Rezerwy Podaż pieniądza Stopy procentowe

Cele pośrednie

Narzędzia (instrumenty)

Operacje otwartego rynku Rezerwy obowiązkowe

Operacje kredytowo-depozytowe

Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane

z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi.

Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne

w banku centralnym.

Dzięki temu bank centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.

Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez NBP polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Radę Polityki Pieniężnej.

Operacje otwartego rynku

Bezwarunkowy zakup

Bank centralny kupuje od banków komercyjnych papiery wartościowe. Są to zazwyczaj bony lub obligacje skarbowe.

Bezwarunkowa sprzedaż

Bank centralny sprzedaje bankom komercyjnym papiery wartościowe.

• Zakup papieru wartościowego przez bank centralny dostarcza płynności (dodatkowych środków) systemowi bankowemu,

• Sprzedaż papieru wartościowego tę płynność absorbuje.

Warunkowy zakup

(operacje REPO - Repurchase agreement)

• BC kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych pod warunkiem, że te odkupią je po określonej cenie i w określonym terminie.

• Operacje te umożliwiają bankom komercyjnym zaciąganie pożyczek w BC (pod zastaw papierów wartościowych).

• Zawierane w sytuacji niedoboru płynności sektora bankowego

Warunkowa sprzedaż (operacje Reverse REPO)

• BC sprzedaje papiery wartościowe bankom komercyjnym pod warunkiem, że te odsprzedadzą je ponownie BC po określonej cenie i w określonym terminie.

• Operacje te stwarzają bankom możliwość dokonywania oprocentowanych lokat w BC.

Rezerwa obowiązkowa

Bank centralny nakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej.

Rezerwa ma na celu łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzybankowym. Służy również ograniczaniu nadpłynności banków.

Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach w NBP.

Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej.

Od 31 grudnia 2010 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5 proc. dla wszystkich rodzajów depozytów,

Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys. euro.

Rezerwa obowiązkowa

Stopa rezerwy obowiązkowej może być zróżnicowana ze względu na:

umowny okres przechowywania środków pieniężnych,

rodzaj waluty,

rodzaj dokonywanych operacji finansowych stanowiących

źródło pozyskania środków

Suma rezerw obowiązkowych nie może przekroczyć:

30 % sumy środków pieniężnych od wkładów na żądanie

20 % sumy środków pieniężnych od wkładów terminowych

Podniesienie stopy oznacza dla banków komercyjnych utrzymywanie większych depozytów w banku centralnym i mniejsze możliwości kreacji pieniądza

Operacje kredytowo – depozytowe

prowadzone z inicjatywy banku komercyjnego, a nie BC

 Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym

 górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego

 dolną – oprocentowanie depozytu w NBP.

1. Kredyt lombardowy

 pełni funkcje źródła krótkoterminowej, jednodniowej płynności, ponieważ umożliwia zaciąganie kredytu na bazie O/N.

 umożliwia elastyczne pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności w bankach komercyjnych.

 udzielany jest przez NBP na podstawie zawartej z bankami umowy ramowej na następujących zasadach:

 zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej,

 termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia,

 warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata kredytu zaciągniętego w poprzednim dniu operacyjnym.

Lokaty terminowe

2. Lokata terminowa banków w NBP (depozyt na koniec dnia)

możliwość składania krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym

lokaty przyjmowane są do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym

lokaty są oprocentowane według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej (stopy depozytowej).

lokaty terminowe w NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków.

przeciwdziałają spadkowi krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej.

Jakie są rodzaje stóp procentowych ustalanych przez NBP

 Stopa referencyjna (interwencyjna, repo)

minimalna rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP. Określa minimalną rentowność operacji otwartego rynku.

 Stopa lombardowa (kredyt lombardowy)

cena, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych.

 Stopa depozytowa

oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym.

 Stopa rezerw obowiązkowych

miernik kwoty rezerw obowiązkowych, jaką banki komercyjne są zobowiązane wpłacić do banku centralnego w celu zabezpieczenia ich wypłacalności

Regulacja podaży pieniądza

 Jeśli BC chce zwiększyć podaż pieniądza, to może:

 obniżyć stopę dyskontową w celu zwiększenia rozmiarów pożyczek, które są udzielana bankom komercyjnym

 zakupić wyemitowane przez rząd papiery wartościowe na otwartym rynku

 obniżyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych

 Jeśli BC chce zmniejszyć podaż pieniądza, to może:

 ograniczyć ogólną sumę pożyczek udzielanych bankom komercyjnym poprzez podwyższenie stopy dyskontowej

 sprzedawać wyemitowane przez rząd papiery wartościowe, które są w posiadaniu banku centralnego

 podwyższyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych

Pierwotna i wtórna kreacja pieniądza

Schemat kreacji pieniądza przez banki komercyjne

	Aktywa	Pasywa	Podaż pieniądza
Bank 1	Rezerwa – 10 zł Kredyt – 90 zł	Depozyt – 100 zł	100 zł
Bank 2	Rezerwa – 9 zł Kredyt – 81 zł	Depozyt – 90 zł	190 zł
Bank 3	Rezerwa – 8,1 zł Kredyt – 72,9 zł	Depozyt – 81 zł	271 zł
Bank 4	Rezerwa – 7,29 zł Kredyt – 65,61 zł	Depozyt – 72,9 zł	343,9 zł

Kreacja pieniądza z perspektywy całego systemu bankowego

Bank	Przyjety depozyt	Wymagane rezery (20%)	Rezerwy nadwyżkowe	Udzielony kredyt	Dodatkowa ilość pieniądza w obiegu
Bank 1	1 000,0 zł	200,0 zł	800,0 zł	800,0 zł	0,0 zł
Bank 2	800,0 zł	160,0 zł	640,0 zł	640,0 zł	800,0 zł
Bank 3	640,0 zł	128,0 zł	512,0 zł	512,0 zł	640,0 zł
Bank 4	512,0 zł	102,4 zł	409,6 zł	409,6 zł	512,0 zł
Bank 5	409,6 zł	81,9 zł	327,7 zł	327,7 zł	409,6 zł
......
Razem	5 000,0 zł	1 000,0 zł	4 000,0 zł	4 000,0 zł	4 000,0 zł

Rodzaje operacji bankowych

Klasyfikacja usług rozliczeniowych świadczonych przez banki

Kryterium zasięgu rozliczeń

Co to jest obrót gotówkowy i bezgotówkowy?

• Obrót bezgotówkowy:

  • rozliczenia pieniężne,

  • w których na każdym etapie cyklu rozliczeniowego dokonywany jest transfer środków pieniężnych

  • z i na rachunki bankowe,

• 
  Obrót bezgotówkowy:

  • klasyczny - płatność odbywa się poprzez bezpośrednie (tj. „z ręki do ręki”) lub pośrednie (np. przez pocztę, Western Union lub MoneyGram) przekazanie gotówki od dłużnika do

    • a więc zarówno po stronie dłużnika

(płatnika), jak i po stronie wierzyciela (beneficjenta)

• Transakcje bezgotówkowe dotyczą rozliczeń pieniężnych, w których obie strony rozliczenia (dłużnik i wierzyciel) posiadają rachunek bankowy i na żadnym etapie rozliczeń nie dochodzi do użycia gotówki

• Jakiekolwiek użycie gotówki na którymś z etapów przeprowadzania rozliczenia oznacza obrót gotówkowy.

wierzyciela

• rozliczenie „quasi” gotówkowe (przez wpłatę gotówkową), w której dłużnik wpłaca gotówkę w kasie poczty, banku lub pośrednika rozliczeniowego, ale odbiorca płatności (beneficjent) otrzymuje wpłacone środki na swój rachunek bankowy.

Udział procentowy płatności gotówkowych i bezgotówkowych w liczbie płatności detalicznych w Polsce

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

2 6 10 11

98 94 90 89

2005 2007 2009 2010

Płatności gotówkowe Płatności bezgotówkowe

Czy i kiedy innowacyjne instrumenty płatnicze mogą zastąpić gotówkę?, Adam Tochmański, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego, Narodowy Bank Polski, II Forum Rynku Usług Płatniczych Warszawa, 3-4 listopada 2011 r.

Porównanie Polski i innych krajów w zakresie udziału gotówki w całkowitej wartości płatności detalicznych w 2008 r. (%)

100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

Czy i kiedy innowacyjne instrumenty płatnicze mogą zastąpić gotówkę?, Adam Tochmański, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego, Narodowy Bank Polski, II Forum Rynku Usług Płatniczych Warszawa, 3-4 listopada 2011 r.

Główne wady i zalety obrotu gotówkowego Zalety Wady Szybkość i łatwość płacenia (np. Brak pełnego bezpieczeństwa nie trzeba pamiętać numeru PIN) (niejednokrotnie bezpowrotna utrata Anonimowość w przypadku kradzieży) Możliwość płacenia wszędzie Możliwość zrobienia zakupów Możliwość realnej kontroli tylko do kwoty posiadanej przy wydatków (nie wydasz więcej niż sobie gotówki masz) Brak możliwości zrobienia Możliwość płacenia bez nieplanowanych zakupów dodatkowych opłat Czasem problemy związane z Przyjemność fizycznego kontaktu wydawaniem reszty z gotówką Możliwe fałszerstwa banknotów Brak przychodów z gotówki Czy i kiedy innowacyjne instrumenty płatnicze mogą zastąpić gotówkę?, Adam Tochmański, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego, Narodowy Bank Polski, II Forum Rynku Usług Płatniczych

Warszawa, 3-4 listopada 2011 r.

Rachunek bankowy

• Rachunki bankowe są podstawowymi produktami bankowymi

• Otwarcie rachunku bankowego następuje na wniosek klienta, który przedstawia stosowne dokumenty oraz podpisuje umowę rachunku bankowego, w tym kartę wzorów podpisów.

Art. 49. 1. Banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych

Rachunki oszczędnościowe

Rachunki lokat terminowych

Rachunki bankowe

Rachunki rozliczeniowe

Rachunki powiernicze

Umowa o rachunek bankowy

Umowa rachunku bankowego powinna określać w szczególności:

1. strony umowy,

2. rodzaj otwieranego rachunku,

3. walutę rachunku,

4. czas trwania umowy,

5. o ile strony zastrzegają oprocentowanie środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku -wysokość tego oprocentowania i przesłanki dopuszczalności jego zmiany przez bank, a także terminy wypłaty, postawienia do dyspozycji lub kapitalizacji należnych odsetek,

6. wysokość prowizji i opłat za czynności związane z wykonywaniem umowy oraz przesłanki i tryb ich zmiany przez bank,

7. formy i zakres rozliczeń pieniężnych dokonywanych na polecenie posiadacza rachunku oraz terminy ich realizacji,

8. przesłanki i tryb dokonywania zmian umowy,

9. przesłanki i tryb rozwiązania umowy rachunku bankowego,

10. zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku

Konto osobiste - Rachunek ROR - podstawowy produkt bankowy

ROR- podstawowy produkt bankowości detalicznej

ROR łączy 3 funkcje

• funkcję rozliczeniową

• funkcję oszczędnościową

• funkcję kredytową

Funkcja rozliczeniowa

• polecenia przelewu

• polecenia zapłaty

• zlecenia stałe

• zlecenia jednorazowe

• karty płatnicze

Funkcja kredytowa

• debet w rachunku

• kredyt odnawialny

• karta kredytowa

Funkcja oszczędnościowa

• lokaty a’vista

• lokaty terminowe

NRB - standard numeru rachunku bankowego

• Standard NRB stosowany jest w obrocie krajowym

• Standard rachunku bankowego dla wszystkich jednostek banków mających siedzibę w Polsce stosowany w obrocie krajowym ma następującą postać:

  • cc aaaa aaaa bbbb bbbb bbbb bbbb- na dokumentach papierowych

  • ccaaaaaaaabbbbbbbbbbbbbbbb- postać elektroniczna

• gdzie:

  • cc - dwucyfrowa liczba kontrolna (wyliczana na podstawie pozostałej części nr rachunku)

  • aaaa aaaa - ośmiocyfrowy nr rozliczeniowy oddziału banku

  • bbbb bbbb bbbb bbbb - szesnastocyfrowy numer rachunku Klienta

Dla wszystkich banków NRB:

1. ma długość 26 znaków;

2. nie zawiera liter;

Klasyfikacja usług rozliczeniowych świadczonych przez banki

• Gotówkowe operacje bankowe

  • Wpłata gotówkowa w banku

  • Czek gotówkowy

• Bezgotówkowe operacje bankowe

  • Polecenie przelewu

  • Polecenie zapłaty

  • Karty płatnicze

  • Akredytywa

  • Inkaso

  • Czek rozrachunkowy

Czeki

Trasant Trasat Remitent

Czek zawiera:

1. nazwę „czek” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono

2. polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej

3. nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata)

4. oznaczenie miejsca płatności

5. oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku

6. podpis wystawcy czeku

Rodzaje czeki

• Gotówkowe – upoważniające do podjęcia pewnej sumy gotówki

• Rozrachunkowe – przeznaczone do realizacji w formie bezgotówkowej

  • czek rozrachunkowy potwierdzony

    • zawiera oświadczenie banku wystawcy, że czek ma pokrycie na rachunku

• potwierdzenie czeku jest ważne tylko 10 dni od daty wystawienia czeku,

• na ten okres bank blokuje odpowiednie środki na rachunku wystawcy

  • czek rozrachunkowy gwarantowany

    • na podstawie umowy między bankiem a wystawcą, czek realizowany jest bez względu na stan rachunku wystawcy

• w razie braku pokrycia na rachunku bank automatycznie kredytuje wystawcę czeku do wysokości sumy gwarantowanej

Polecenie przelewu

 Polecenie przelewu – dyspozycja klienta banku obciążenia jego rachunku określoną kwotą, przy równoczesnym uznaniu tą kwotą wskazanego (w poleceniu) innego rachunku

1. Faktura

2. Złożenie polecenia przelewu

Wierzyciel

4. Zawiadomienie o dokonaniu przelewu

   • 
     Polecenie inicjuje dłużnik

   • Przekazanie polecenia – w formie papierowej lub elektronicznej

   • Polecenie może być stałe lub

3. Przelew środków

jednorazowe

• Na rachunku dłużnika muszą być środki

System SORBNET i ELIXIR

• System ELIXIR - system rozliczeń międzybankowych

  • zlecenia, wystawiane przez Izbę (KIR) i przekazywane do NBP do zaksięgowania na rachunkach banków, są rezultatem kompensaty wzajemnych należności i zobowiązań banków, wynikających z indywidualnych zleceń ich klientów.

• System SORBNET - tzw. systemem RTGS (Real Time Gross Settlement System)

  • obsługuje rachunki bieżące banków w złotych prowadzone przez Departament Systemu Płatniczego w NBP

Polecenie zapłaty - direct debit

Polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela – pod warunkiem wyrażenia zgody przez dłużnika na stosowanie tego sposobu rozliczeń

UMOWA

3. Zgoda 1.Zlecenie polecenia zapłaty

Bank dłużnika

Obciążenie rachunku dłużnika i przekazanie środków do systemu rozliczeń międzybankowych

2. 
   Polecenie zapłaty

Polecenie przelewu

• inicjuje wierzyciel

4. 
   Przelew pieniędzy

   • zmniejsza czasowe obciążenie dłużnika z tytułu wykonywanych poleceń przelewu

Polecenie zapłaty - direct debit - ZASADY

• Wszystkie strony transakcji, tzn. wierzyciel i dłużnik oraz ich banki muszą podpisać odpowiednie umowy przed rozpoczęciem stosowania tej formy rozliczeń.

Polecenie zapłaty polega na udzieleniu upoważnienia wierzycielowi do obciążania rachunku bankowego dłużnika kwotą zobowiązania wynikającą z rachunku wystawionego przez wierzyciela.

Dłużnikowi przysługuje prawo do cofnięcia w każdym czasie zgody na polecenie zapłaty

• Dłużnik może odwołać pojedyncze polecenie zapłaty, w banku prowadzącym jego rachunek, w terminie:

30 dni kalendarzowych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego - w przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna niewykonująca działalności gospodarczej,

• 5 dni roboczych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego - w przypadku pozostałych dłużników.

Kiedy warto uruchomić polecenie przelewu, a kiedy polecenie zapłaty?

• Zlecenie przelewów (najlepiej stałe) - comiesięczne rachunki pozostają w tej samej wysokości - czynsz, opłata za Internet, spłata zadłużenia na karcie kredytowej w kwocie minimalnej lub ustalonej.

• Zlecenie zapłaty - wysokość rachunków co miesiąc zmienia się - opłaty za telefon, gaz, elektryczność

Karty płatnicze

• Prawo bankowe:

  • karta płatnicza jest kartą identyfikująca wydawcę i upoważnionego posiadacza

  • uprawnia do wypłaty gotówki lub dokonywania zapłaty

  • w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu - także do dokonywania wypłaty gotówki lub zapłaty z wykorzystaniem kredytu

Rodzaje kart płatniczych – kryterium – sposób rozliczania transakcji

Karty debetowe Pay now

• wydawana do rachunku ROR

• służy jedynie do dysponowania własnymi środkami na koncie (lub w ramach przyznanego limitu)

• automatycznie po dokonaniu transakcji rachunek jest obciążany wydaną kwotą

Karty kredytowe Pay later

• nie ma konieczności posiadania rachunku ROR

• umożliwiają skorzystanie z przyznanego przez bank limitu kredytowego przypisanego do karty

• posiadacz karty jest zobowiązany do uregulowania raz w miesiącu jedynie kwoty zwanej minimalną płatnością lub kwotą minimalnej spłaty

• umożliwia skorzystanie z tzw. okresu bezodsetkowego (grace period)

Karty obciążeniowe Pay later

• wydawane do rachunku ROR

• klient raz w miesiącu obciążany jest łączną kwotą dokonanych przez cały miesiąc transakcji i, w odróżnieniu od kart kredytowych, musi dokonać spłaty całego zadłużenia

Karty przedpłacone Pay before

• karty pre-paid, elektroniczne portmonetki

• karty mogą być wydawane w wersji spersonalizowan ej lub bez nazwiska posiadacza

Schemat autoryzacji kart płatniczych

1. Płatność kartą płatniczą

2. Wykaz transakcji za pomocą kart płatniczych

Centrum rozliczeniowe kart (np. Polcard, eCard)

Prowizja

Prowizja

Centrum autoryzacji

np. Visa, MasterCard

Noty obciążeniowe

Prowizja

(3) Autoryzacja

5. Uznanie rachunku banku wierzyciela

Bank dłużnika

Obciążenie rachunku dłużnika (4)

Kto uczestniczy w systemie autoryzacji kart płatniczych?

• Akceptant - punkt handlowo-usługowy honorujący płatność kartą płatniczą, który zawarł z agentem rozliczeniowym umowę o przyjmowanie zapłaty przy użyciu elektronicznych instrumentów płatniczych;

• Agent rozliczeniowy (Acquirer)- instytucja pośrednicząca pomiędzy Akceptantem a Emitentem karty (ew. jego organizacją płatniczą).

  • Agent rozliczeniowy dokonuje autoryzacji, czyli potwierdzenia, że osoba posługująca się daną kartą jest uprawniona do dokonania płatności (np. posiada odpowiednie środki na koncie) a także rozliczania i przetwarzania transakcji.

  • Największym polskim Agentem rozliczeniowym jest POLCARD.

• Emitent (Issuer) - wydawca karty płatniczej, najczęściej bank

• Organizacja płatnicza - organizacja zrzeszająca wydawców kart płatniczych oraz agentów rozliczeniowych w ramach danego systemu płatniczego i udostępniająca im swój znak towarowy (logo) – MasterCard, Visa.

Czy karty płatnicze są bezpieczne?

Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych

O ile umowa nie przewiduje inaczej, posiadacza obciążają operacje dokonane z użyciem utraconej karty płatniczej do czasu zgłoszenia wydawcy jej utraty,

do kwoty stanowiącej równowartość w złotych 150 euro.

Jak wygląda karta płatnicza?

Karty partnerskie (co-brandowe)

Karty affinity

Działalność kredytowa banków komercyjnych

Zagadnienia:

definicja kredytu i pożyczki bankowej,

rodzaje kredytów,

oferta kredytowa banków dla klientów korporacyjnych i detalicznych,

dokumentacja kredytowa, umowa kredytowa i jej istotne elementy,

ocena ryzyka kredytowego, ocena zdolności kredytowej,

monitorowanie i administrowanie kredytami,

credit – scoring,

zabezpieczenie zwrotności kredytów.

Co to jest kredyt bankowy? (art. 69 Ustawy Prawo bankowe)

UMOWA O KREDYT BANKOWY

• Bank zobowiązuje się do:

  • oddania do dyspozycji kredytobiorcy

  • na czas oznaczony w umowie

  • określonej kwoty środków pieniężnych,

  • z przeznaczeniem na określony cel.

• Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z kredytu:

  • na warunkach określonych w umowie,

• zwrotu kwoty wykorzystywanego kredytu z odsetkami

  • w określonym terminie spłaty

• oraz spłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Cechy kredytu

Bank, określa:

• warunki kredytu

• jest uprawniony do kontroli jego wykorzystania

• uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej,

• nie jest zobowiązany do udzielenia kredytu, nawet jeżeli osoba ubiegająca się o kredyt ją posiada

Cechy kredytu

Odpłatność

• w formie

  • odsetek bankowych liczonych wg określonej stopy procentowej,

  • prowizji i opłat

Zwrotność

każdy kto otrzyma kredyt, ma obowiązek zwrócić go w ustalonym z bankiem

terminie

Cechy umowy kredytu bankowego

• umowa dwustronnie zobowiązująca,

• umowa odpłatna - kredytobiorca zobowiązany jest do zapłaty odsetek od wykorzystanego kredytu, odsetek za zwłokę od kredytu nie spłaconego w terminie, prowizji określonych w umowie,

• umowa terminowa- bowiem musi być w niej oznaczony termin, na jaki została zawarta,

• umowa celowa- zawsze wskazany jest cel, na jaki powierzane są kredytobiorcy środki pieniężne oddane mu do dyspozycji,

• zobowiązanie pieniężne- przez umowę o udzielenie kredytu bank może się zobowiązać tylko do oddania do dyspozycji kredytobiorcy oznaczonej ilości środków pieniężnych, a kredytobiorca jest zobowiązany do jej zwrotu na określonych warunkach,

• umową, która jest zastrzeżona do wyłącznej kompetencji banków, ponieważ działalnością kredytową mogą zajmować się jedynie banki.

Umowa pożyczki – Kodeks Cywilny

Tytuł XIX. POŻYCZKA

Art. 720.

§ 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy (...), a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy.

§ 2. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

Art. 723. Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.

Pożyczka a kredyt - różnice

Czynność bankowa	Kredyt	Pożyczka
Instytucje uprawnione do udzielania	banki	banki, instytucje finansowe, osoby prawne, osoby fizyczne
Podstawa prawna	Prawo bankowe	Kodeks cywilny
Rodzaj własności	Oddanie do dyspozycji kredytobiorcy środków należących do banku	Przeniesienie własności środków pieniężnych lub rzeczy
Sposób wykorzystania	Na warunkach i zasadach określonych w umowie kredytowej	Dowlony
Cel	Konkretny, sprecyzowany i wskazany w umowie	Dowlony, nieistotny
Rodzaj umowy	Pisemna pod rygorem nieważności	Pisemna tylko do celów dowodowych, może być np. ustna
Oprocentowanie	Występuje	Dowolnie

Klasyfikacja kredytów bankowych

Przedmiot kredytowania kredyty dla osób indywidualnych kredyty dla przedsiębiorstw	Okres kredytowania kredyty krótkoterminowe (do 1 roku) kredyty średnioterminowe (1-3 lat) kredyty długoterminowe (pow. 3 lat)
Formy prawnej zabezpieczenia kredyty niezabezpieczone kredyty zabezpieczone	Waluta kredytu kredyty złotowe kredyty dewizowe kredyty denominowane
Metoda kredytowania kredyt w rachunku bieżącym kredyt w rachunku kredytowym kredyt odnawialny (rewolwingowy) kredyt lombardowy kredyt kart kredytowych	Cel, przedmiot kredytowania kredyty ratalne kredyty samochodowe kredyty hipoteczne, budowlane kredyty na zakup papierów wartościowych

Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie! Co określa?

strony umowy	KREDYTDAWCA - bank, konsorcjum bankowe KREDYTOBIORCA - konsument, osoby prawne
kwotę i walutę kredytu	kredyty walutowy (EUR, USD, CHF) lub złotowy
cel, na który kredyt został udzielony	bank ma obowiązek kontrolowania wykorzystania udzielonego kredytu kredytobiorca ma obowiązek wykorzystywania kredytu zgodnie z umową i umożliwić bankowi kontrolowanie
zasady i termin spłaty kredytu	bank określa sposób i termin spłat rat kapitałowych wraz z odsetkami w harmonogramie spłat raty mogą być spłacane w ratach równych lub w ratach malejących
wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany	oprocentowanie to wynagrodzenie kredytodawcy bank jest zobowiązany do określenia warunków zmiany oprocentowania i sposobu powiadomienia kredytobiorcy
zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu
terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych
wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje
warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy

Koszt kredytu, oprocentowanie i prowizja

Oprocentowanie to wynagrodzenie za udostępnienie środków finansowych

• stałe

• zmienne

Oprocentowanie składa się z dwóch elementów:

• podstawowej stopy procentowej (stopa bazowa – WIBOR)

• dodatkowych punktów procentowych, związanych z ryzykiem ponoszonym przez bank

Oprocentowanie w praktyce zależy od:

• okresu kredytu

• oceny klienta

• jakości zabezpieczeń

Koszt kredytu, oprocentowanie i prowizja

Wyciąg z taryfy prowizji i opłat:

Opłata przygotowawcza za rozpatrzenia wniosku oraz przygotowanie i zawarcie umowy o udzielenie kredytu/pożyczki:

•będącego kredytem konsumenckim 50,00 zł

•nie będącego kredytem konsumenckim 0,00 zł

1. Udzielenie kredytu - od kwoty kredytu/pożyczki: od 0% do 3,5%

2. Wcześniejsza całkowita spłata kredytu/pożyczki (z wyłączeniem kredytów i pożyczek podlegających ustawie o kredycie konsumenckim) - od kwoty spłaty:

•ze zmienną stopą procentową 1,5% nie mniej niż 200 zł

•ze stałą stopą procentową 2% nie mniej niż 200 zł

1. Zmiana waluty kredytu/pożyczki - od kwoty aktualnego zadłużenia od 0,8%

4. Oszacowanie wartości nieruchomości mającej stanowić zabezpieczenie kredytu lub pożyczki hipotecznej od każdej nieruchomości od 200,00 zł

5. Inne czynności wykonane na wniosek klienta związane ze zmianą postanowień umowy kredytu mieszkaniowego wymagające sporządzenia aneksu do umowy 150,00 zł

6. Inne czynności wykonywane na życzenie klienta lub za klienta 50,00 zł

Schemat procedury kredytowej

Przyjęcie wniosku kredytowego i jego sprawdzenie pod względem formalnym

Ocena formalna i merytoryczna wniosku kredytowego

Ocena formalna (Etap I) Sprawdzenie czy :

• wszystkie wymienione w zestawieniu załączniki zostały dostarczone i czy są one wystarczające do rozpatrzenia wniosku przez bank,

• wniosek kredytowy został podpisany przez osoby upoważnione,

• przeznaczenie kredytu jest zgodne z rodzajem prowadzonej działalności,

• proponowane formy zabezpieczenia spłaty kredytu są akceptowane przez bank

• wnioskowana kwota kredytu nie przekracza określonego przez prawo bankowe poziomu procentowego funduszu własnych banku, tzw. współczynnika koncentracji,

• wnioskowana kwota kredytu nie przekracza kompetencji osób upoważnionych do składania oświadczeń w zakresie zobowiązań majątkowych,

Ocena merytoryczna (Etap II)

• W analizie merytorycznej wniosku, bank dokonuje oceny:

  • prawnej,

  • sytuacji ekonomiczno- finansowej wnioskodawcy,

  • zdolności kredytowej,

  • wysokości potrzeb kredytowych,

  • jakości zabezpieczeń spłaty kredytu.

Zdolność kredytowa – podstawy warunek! art. 70 Prawa bankowego

• Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy.

• Przez zdolność kredytową rozumie się:

  • zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie.

  • Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.

• Osobie fizycznej, prawnej, które nie mają zdolności kredytowej, bank może udzielić kredytu pod warunkiem:

  • ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu,

• Kredytobiorca jest obowiązany umożliwić podejmowanie przez bank czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.

Ocena zdolności kredytowej osób indywidualnych - metody

Analiza ilościowa

• ustalenie wysokości uzyskiwanych dochodów

• ustalenie stabilności uzyskiwanych dochodów

• sprawdzenie czy dochody gwarantują spłatę kredytu wraz z odsetkami w ustalonym przez bank terminie.

• Źródłem informacji są dokumenty dostarczane przez konsumentów, potwierdzające poziom uzyskiwanych dochodów

• Na podstawie dochodu pozostającego w dyspozycji konsumentów, bank bada i określa zdolność kredytową.

Ocena zdolności kredytowej osób indywidualnych - metody

Analiza jakościowa

• Ocena wiarygodności kredytowej przeprowadzana w oparciu o cechy jakościowe, wpływające na skłonność konsumenta do regulowania zobowiązań kredytowych

  • osobiste cechy konsumenta - wiek, status rodzinny (rodzina, dzieci), status mieszkaniowy (dom, mieszkanie), majątkowy, wykształcenie, formę zatrudnienia (umowa o pracę, o dzieło, na zlecenie, działalność gospodarcza) wykonywany zawód, stosunek do służby wojskowej itp.

  • historia współpracy z bankami - na podstawie informacji z BIK

  • ryzyko transakcji kredytowej - wysokość kredytu, czas trwania kredytu, udział własny klienta oraz jakość zabezpieczeń.

Jak wyznacza jest zdolność kredytowa?

• Wysokość kredytu zależy od wysokości osiąganych stałych dochodów.

• Dochody klienta pomniejszane są o wydatki stałe oraz spłaty rat potencjalnego kredytu.

• Skorygowany dochód jest dzielony przez ilość osób w rodzinie (zwłaszcza tych pozostających na utrzymaniu kredytobiorcy).

• Wyliczona kwota określa, jaki dochód przypada na jednego członka w rodzinie i czy tak skalkulowany dochód warunkuje zachowanie zdolności kredytowej

Dn – średni miesięczny dochód netto gospodarstwa domowego, tj. przychód o charakterze stałym pomniejszony o składki ZUS i podatek dochodowy

R – rata wnioskowanego kredytu wraz z odsetkami

Z – miesięczne zobowiązania finansowe (np. czynsz, energia, telefon, gaz, alimenty, spłata zaciągniętych wcześniej kredytów)

L – liczba osób korzystających z dochodów S – kwota ustalona przez bank

Ocena zdolności kredytowej osób indywidualnych - metody

Credit scoring

• zaliczany jest do metod punktowych,

• mechanizm działania opiera się na przydzielaniu ocenianym zmiennym (cechy ilościowe i jakościowe) punktów w karcie scoringowej, które po zsumowaniu stanowią miarę oceny potencjalnego kredytobiorcy banku

• polega ona na określeniu wiarygodności kredytowej Klienta na podstawie porównania jego profilu z profilem Klientów, którzy już otrzymali kredyty

• im bardziej profil danego Klienta jest podobny do profilu Klientów terminowo spłacających swoje kredyty w przeszłości, tym lepszą ocenę punktową otrzyma

• w karcie scoringowej uwzględnia się m.in. następujące cechy gospodarstwa domowego: wiek, płeć, stan rodziny, liczba osób pozostająca na utrzymaniu kredytobiorcy, status mieszkaniowy, wysokość miesięcznych dochodów wykształcenie, zatrudnienie, wykonywany zawód, zajmowane stanowisko, posiadane karty płatnicze, osiągnięte dochody itp.

Przykład skróconej i uproszczonej karty scoringowej

Charakterystyki i ich atrybuty	Wagi		5. Długość okresu zamieszkania pod obecnym adresem
1. Zawód lub charakter pracy klienta
profesjonalista lub członek kadry kierowniczej	10
			więcej niż rok	2
robotnik wykwalifikowany	8
			rok lub mniej	1
pracownik biurowy	7
			6. Telefon w domu lub mieszkaniu
student	5
			tak	2
robotnik niewykwalifikowany	4
			nie	0
pracownik pracujący w niepełnym wymiarze czasu	2
			7. Liczba osób pozostających na utrzymaniu podawana przez klienta
2. Status mieszkaniowy
właściciel domu	6
			nikt	3
najemca domu lub mieszkania	4
			jedna	3
mieszkający przy rodzinie	2
			dwie	4
3. Ocena wiarygodności kredytowej
			trzy	4
bardzo dobra	10
			więcej niż trzy	2
przeciętna	5
			8. Prowadzone rachunki bankowe
brak danych	2
			rozliczeniowe	4
niska	0
			tylko rachunek oszczędnościowy	3
stanowisku
			tylko oszczędnościowo-rozliczeniowy	2
więcej niż rok	5
			brak rachunku	0

Klient dobry – kredyt przyznany	43-30
Klient przeciętny- przyznanie kredytu pod warunkiem ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń	29-15
Klient zły – odmowa kredytu	14-0

Zalety credit scoring

• Ocena ryzyka kredytowego w oparciu o metody punktowe zyskuje na obiektywizmie, prostocie, kompleksowości i przejrzystości.

  • Obiektywizm oceny zdolności kredytowej gwarantowany jest poprzez bezstronność zastosowanego systemu scoringowego oraz wyeliminowanie czynnika ludzkiego.

  • Prostotę osiąga się dzięki zalgorytmizowaniu procesu oceny oraz łatwej interpretacji wyników przez analityka.

  • Kompleksowość wynika, z jednej strony, z wykorzystania większej liczby zmiennych w analizie, z drugiej natomiast, z uwzględnienia takiego samego zakresu czynników, niezależnie od czasu i osoby dokonującej analizy.

  • Przejrzystości ocenie nadaje system informatyczny niezbędny w celu obsługi metod punktowych, który kontroluje kolejności prawidłowy przebieg poszczególnych faz procedury oceny ryzyka kredytowego.

Analiza ilościowa i jakościowa – ocena zdolności kredytowej firm

• Wstępna analiza sprawozdań finansowych – bilans, rachunek zysków i strat, sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych

• Analiza wskaźnikowa w oparciu o zestaw mierników obrazujących wyniki działalności przedsiębiorstwa:

  • Wskaźniki płynności finansowej - czy firma posiada zdolność do terminowego wywiązywania się z bieżących zobowiązań.

  • Wskaźniki rentowności – czy firma działa efektywnie?

  • Wskaźniki sprawności działania przedsiębiorstwa – czy środki w przedsiębiorstwie są efektywnie gospodarowane?

  • Wskaźniki zadłużenia i stopy pokrycia – czy firma jest w stanie regulować soje zobowiązania z z tytułu dostaw, podatków, ubezpieczeń i kredytów.

    • Analiza jakościowa

• zawiera informacje jakościowe nie ilościowe

• stanowi uzupełnienie oceny kondycji finansowej

• przeprowadzana przy wykorzystaniu metody SWOT, i biznes planów, które określają szanse rozwojowe przedsiębiorstwa, sposób realizowania zamierzonych celów oraz stopień opłacalności

przedsięwzięcia

Po co bank wymaga zabezpieczenia spłaty kredytu?

• Zabezpieczenie pozwala bankom na odzyskanie przekazanych kredytobiorcy środków wraz z należnymi odsetkami, w przypadku braku wywiązywania się z terminowego regulowania zobowiązań

• Dobre zabezpieczenie powinno być:

  • płynne (łatwość zbycia na wolnym rynku)

  • łatwo rejestrowalne (dla zabezpieczeń rzeczowych)

  • łatwe w wycenie

  • łatwe do obciążenia

Podstawowe rodzaje zabezpieczeń spłaty kredytu?

Poręczenie według prawa cywilnego

• DEFINICJA - Umowa, w której poręczyciel zobowiązuje się do spłaty kredytu udzielonego przez bank, w przypadku gdy kredytobiorca nie spłaci go w wyznaczonym w umowie kredytowej terminie.

  • Poręczenie oparte jest na przepisach kodeksu cywilnego i musi być złożone na piśmie.

  • Poręczenie może być bezterminowe lub terminowe.

  • Poręczenia może udzielić osoba fizyczna lub prawna.

  • W przypadku nieważności umowy kredytowej – poręczenie wg prawa cywilnego wygasa w przeciwieństwie do awalu złożonego na wekslu, który jest zobowiązaniem abstrakcyjnym niezależnym od umowy kredytowej.

Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk – Katowice – Warszawa, 2007

Weksel własny in blanco - weksel niezupełny, gwarancyjny Zawiera pisemne, bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej przez wystawcę na rzecz osoby, która weksel posiada. Jest to sformalizowany zapis długu podlegający prawu wekslowemu. Wystawcą weksla własnego może być każdy kto posiada zdolność zaciągania zobowiązań. Weksel własny in blanco nie posiada istotnych elementów określonych w art. 101 - sumy wekslowej, terminu płatności, miejsca płatności. Jego głównym przeznaczeniem jest zabezpieczenie udzielonego kredytu. Ważne jest, iż na wekslu własnym in blanco powinien znajdować się podpis wystawcy złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Weksel własny in blanco zawiera upoważnienie kredytodawcy (odbiorcy weksla), do jego wypełnienia poprzez wpisanie na nim: Kwoty, na jaką opiewa zabezpieczona wierzytelność - jako suma wekslowa. Dnia wymagalności zabezpieczonej wierzytelności - jako terminu płatności weksla. Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk –

Katowice – Warszawa, 2007

Awal

• Awal jest poręczeniem udzielonym za osobę zobowiązaną wekslowo.

• Poprzez złożenie podpisu na wekslu poręczyciel wekslowy odpowiada solidarnie za zobowiązania dłużnika wekslowego.

• Poręczenie może obejmować część lub całość sumy wekslowej.

• Przed przyjęciem poręczenia wekslowego bank powinien sprawdzić zdolność kredytową poręczyciela, czy może on w przypadku braku spłaty kredytu przez kredytobiorcę spłacić kredyt.

• Awal może być udzielany przez osoby fizyczne – posiadające zdolność do zaciągania zobowiązań wekslowych.

Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk – Katowice – Warszawa, 2007

Gwarancja bankowa

• Gwarancja bankowa to

  • pisemne zobowiązanie banku

  • do spłaty kredytu

  • wraz z odsetkami i innymi kosztami

  • w przypadku, gdy kredytobiorca nie spłaci kredytu w terminie określonym w umowie kredytowej.

• Gwarancja w odróżnieniu od poręczenia jest zobowiązaniem abstrakcyjnym niezależnym od umowy kredytowej.

• Korzystają z niej głównie przedsiębiorcy, w tym osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk – Katowice – Warszawa, 2007

Przelew wierzytelności (cesja wierzytelności) Przelew wierzytelności (cesja wierzytelności) jest umową między kredytobiorcą a bankiem udzielającym kredytu, na mocy której kredytobiorca przenosi na bank prawo do swoich wierzytelności wobec osoby trzeciej (np. od której ma otrzymać płatności za sprzedane towary, usługi). Cesja może dotyczyć wierzytelności już istniejących jak i przyszłych. Wierzytelności objęte cesją muszą być bezsporne i realne do ściągnięcia. Z tej formy zabezpieczenia prawnego korzystają głównie przedsiębiorcy, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Przy kredytach udzielanych osobom fizycznym banki stosują bardzo często jako zabezpieczenie spłaty kredytu cesje praw z polisy ubezpieczeniowej mieszkania, domu jednorodzinnego, samochodu, itp. Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk –

Katowice – Warszawa, 2007

Przystąpienie do długu kredytowego

• Przystąpienie do długu kredytowego

  • do dotychczasowego kredytobiorcy przystępuje osoba trzecia w charakterze dłużnika solidarnego.

  • Dotychczasowy dłużnik nie zostaje zwolniony z obowiązku spłaty kredytu,

  • a nowy dłużnik odpowiada wobec banku za spłatę kredytu, jakby to on sam zaciągał kredyt.

  • Odmiennie niż poręczyciel, który odpowiada wobec banku za spłatę kredytu cudzego.

Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk – Katowice – Warszawa, 2007

Zastaw ogólny i zastaw rejestrowy

• Zastaw ogólny

  • ustanawiany jest przez bank na zbywalnych rzeczach ruchomych

  • przedmiot zastawu jest wydany bankowi.

  • Rzeczy będące przedmiotem zastawu powinny być oznaczone w sposób umożliwiający ich identyfikację.

• Zastaw rejestrowy

  • Ustanawiany na zbywalnych rzeczach ruchomych z pozostawieniem ich w posiadaniu zastawcy (kredytobiorcy) lub osoby trzeciej.

  • Umowa zastawu musi być sporządzona na piśmie pod rygorem nieważności zastawu.

  • Zastaw powstaje z chwilą wpisania umowy do rejestru zastawów prowadzonego przez sąd rejonowy.

Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk – Katowice – Warszawa, 2007

Przewłaszczenie na zabezpieczenie Przewłaszczenie na zabezpieczenie przeniesieniu przez kredytobiorcę na bank posiadanych przez niego rzeczy ruchomych, np. maszyn, urządzeń, samochodów, surowców, itd. Umowa przeniesienia własności powinna być sporządzona na piśmie z zawartym warunkiem, że w przypadku terminowej spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami i innymi kosztami, przeniesienie własności wygasa i kredytobiorca ponownie staje się właścicielem tej rzeczy ruchomej. Wraz z umową przewłaszczenia powinna być dokonywana cesja praw z polis ubezpieczeniowych tych rzeczy ruchomych, których prawo własności zostało przeniesione na Bank. Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk –

Katowice – Warszawa, 2007

Blokada środków na rachunku bankowym

• Blokada środków na rachunku bankowym –

  • dokonywana jest na pisemne zlecenie posiadacza rachunku (nie zawsze musi to być kredytobiorca, może być osoba trzecia) przez bank prowadzący dany rachunek.

  • Bank ten powinien wydać posiadaczowi rachunku potwierdzenie dokonania nieodwołalnej blokady, przyjmując jednocześnie na siebie obowiązek utrzymania tej blokady.

  • Blokada może być dokonana na rachunkach

środków pieniężnych złotowych i walutowych.

Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk – Katowice – Warszawa, 2007

Hipoteka

• Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym

• Bank na rzecz którego ustanowiona została hipoteka, nie może zarządzać tą nieruchomością jak właściciel.

• Bankowi przysługuje prawo do zaspokojenia z nieruchomości, na której jest ustanowiona hipoteka swoich roszczeń – tylko w przypadku niespłacenia kredytu, którego zabezpieczeniem była hipoteka na tej nieruchomości.

• Hipoteka

  • może być ustanowiona jedynie na zabezpieczenie oznaczonej wierzytelności,

  • może być ustanowiona na nieruchomości - nie można obciążyć rzeczy ruchomej.

  • wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń niezależnie od tego, czyją własnością stała się nieruchomość.

Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk – Katowice – Warszawa, 2007

Hipoteka

• Hipoteka może być ustanawiana wyłącznie przez właściciela nieruchomości niezależnie, czy jest on dłużnikiem osobistym banku, czy osobą trzecią.

• Gdy hipoteka zostaje ustanawiana na nieruchomości osoby trzeciej, staje się ona dłużnikiem rzeczowym banku – tj. odpowiada przed bankiem tylko z obciążonej nieruchomości.

• Nie jest współkredytobiorcą ani poręczycielem, czy osobą przystępującą do długu.

Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk – Katowice – Warszawa, 2007

Hipoteka Ustanowienie hipoteki na rzecz banku powstaje z chwilą dokonania wpisu do księgi wieczystej nieruchomości prowadzonej przez sąd rejonowy. Wniosek o dokonanie wpisu może być złożony przez właściciela nieruchomości lub przez bank udzielający kredytu. Wniosek musi zawierać określone elementy, takie jak: oznaczenie właściwego dla miejsca położenia nieruchomości sądu rejonowego, numer księgi wieczystej, oznaczenie banku (nazwa banku, jego siedziba), na rzecz którego ma być ustanowiona (wpisana) hipoteka, oznaczenie osoby, której prawo ma być wpisem dotknięte – czyli identyfikacja właściciela nieruchomości lub użytkownika wieczystego, wartość przedmiotu wniosku, czyli wysokość wpisu hipoteki wyrażona w złotych lub w walucie obcej, f) żądanie wpisu hipoteki i określenie rodzaju hipoteki, g) podpis wnioskodawcy. Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk –

Katowice – Warszawa, 2007

Hipoteka - rodzaje

Hipoteka umowna zwykła Stosowana jest wyłącznie przy zabezpieczaniu oznaczonej wierzytelności, czyli wierzytelność ta istnieje i znana jest jej określona wysokość. Źródłem powstania hipoteki zwykłej jest umowa zawarta pomiędzy bankiem a właścicielem tejże nieruchomości.	Hipoteka umowna kaucyjna Stosowana jest jako zabezpieczenie wierzytelności: mogących powstać w przyszłości, tzw. wierzytelności przyszłe, o nieustalonej wysokości, Źródłem powstania hipoteki kaucyjnej jest umowa kredytowa zawarta pomiędzy bankiem a właścicielem nieruchomości.	Hipoteka przymusowa Powstaje na skutek jednostronnego żądania wierzyciela, czyli powstaje bez zgody właściciela nieruchomości. Nie służy uzyskaniu kredytu lecz zabezpieczeniu i egzekucji wierzytelności już istniejącej. W celu ustanowienia hipoteki przymusowej wierzyciel musi uzyskać odpowiednie orzeczenie, które stanowi podstawę jej wpisu do księgi wieczystej

Źródło: Bankowość dla praktyków, Europejski Certyfikat Bankowca. EFCB, CZĘŚĆ I, PRACA ZBIOROWA, Gdańsk – Katowice – Warszawa, 2007