FUTURA

edukacja & przyszło

ść

Techniczne bezpiecze

ń

stwo pracy

mgr in

ż

. Krystian M

ę

drek

23.06.2012

BEZPIECZE

Ń

STWO I HIGIENA PRACY

Szkodliwe czynniki chemiczne

Szkodliwe czynniki chemiczne występujące w powietrzu na stanowiskach pracy

dzielimy na:

•

substancje toksyczne, dla których zostały określone dopuszczalne dawki
jako NDS, NDSCh, NDSP,

•

substancje drażniące (np. amoniak, chlorowodór, chlor, fosgen, tlenki
azotowe, fluor, fluorowodór, izocyjaniany i inne),

•

substancje uczulające (np. związki chromu, niklu, kobaltu, formalina, fenol,
rezorcyna, a także wymienione wyżej substancje drażniące),

•

substancje rakotwórcze,

•

substancje mutagenne (np. iperyt, formalina, benzen, barwniki azowe,
akrydynowe, pochodne puryny i pirymidyny, kwas azotowy),

•

substancje upośledzające funkcje rozrodcze.

Szkodliwe czynniki chemiczne

Podział szkodliwych związków chemicznych w zależności od dróg wchłaniania

przedstawia się następująco:

•

wchłanianie przez drogi oddechowe substancji toksycznych w postaci par,
gazów, dymów, aerozoli i pyłów jest najczęstszym źródłem przenikania do
organizmu tych substancji,

•

przenikanie przez skórę substancji chemicznych do krwi może
spowodować zatrucie ogólne, niekiedy ciężkie i śmiertelne. Przez skórę
będą przenikać przede wszystkim substancje rozpuszczalne w tłuszczach.

•

wchłanianie przez przewód pokarmowy szkodliwych substancji
chemicznych jest stosunkowo niewielkie. Substancje te dostają się do

ż

ołądka głównie przy zaniedbaniach higienicznych.

Ocena narażenia zawodowego

na szkodliwe czynniki chemiczne

Narażenie zawodowe – to złożone pojęcie ilościowo-jakościowe określające

rodzaj i stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia oraz czas jego
działania zarówno w stosunku do zmiany roboczej, jak też długich okresów
pracy.

Narażenie złożone – to narażenie zawodowe pracownika na działanie wielu

substancji szkodliwych występujących jednocześnie w powietrzu

ś

rodowiska pracy.

Próbki powietrza powinny być pobrane w sposób umożliwiający ocenę

stężenia średniego ważonego dla całej zmiany roboczej oraz stężeń
chwilowych. Aby warunki pracy mogły być uznane za bezpieczne,
wszystkie wymagania dotyczące stężeń średnich, chwilowych i progowych
powinny być spełnione jednocześnie.

Ocena narażenia zawodowego

na szkodliwe czynniki chemiczne

•

Wskaźnik ekspozycji – to liczbowy wskaźnik charakteryzujący
ekspozycję pracownika na substancję szkodliwą, obliczony na podstawie
wyników jej pomiarów w powietrzu w celu porównania z wartością
odpowiedniego normatywu higienicznego,

•

Normatyw higieniczny – to prawnie ustanowiona średnia wartość stężenia
czynnika szkodliwego dla zdrowia w powietrzu środowiska pracy, która
nie powinna być przekroczona w okresie, którego dotyczy.

Obliczanie stężenia ważonego

Ś

rednie stężenie ważone – jest to stężenie obliczone dla ośmiogodzinnego

czasu pracy według wzoru:

n

n

n

w

t

t

t

t

c

t

c

t

c

C

+

+

+

⋅

+

+

⋅

+

⋅

=

...

...

2

1

2

2

1

1

c

1

, c

2

,…, c

n

– stężenia poszczególnych próbek w [mg/m

3

],

t

1

, t

2

,…, t

n

– czas pobierania poszczególnych próbek w godzinach,

n – liczba próbek; próbki powinny być pobierane w sposób ciągły przez okres
równy co najmniej ¾ czasu trwania zmiany roboczej.

Pyły przemysłowe w środowisku pracy

Pyłem nazywamy zbiór cząstek stałych, które wyrzucane do powietrza

atmosferycznego pozostają w nim przez pewien czas.
Najczęściej są to cząstki o wymiarach poniżej 300 mikrometrów.

Do najbardziej pyłotwórczych procesów technologicznych zalicza się:

•

kruszenie, mielenie, przesiewanie surowców,

•

procesy transportowe,

•

mieszanie ciał sypkich,

•

czynności oczyszczania, toczenia, szlifowania, polerowania, itp.

Oddziaływanie pyłów na organizm ludzki

Szkodliwe działanie pyłu przemysłowego na organizm ludzki zależy od:

•

rodzaju pyłu, wielkości poszczególnych cząstek,

•

stężenia pyłu w powietrzu,

•

czasu ekspozycji,

•

rozpuszczalności pyłu w cieczach ustrojowych,

•

kształtu cząstek (włókna, kształty ostre, obłe),

•

zawartości wolnej krystalicznej krzemionki.

Oddziaływanie pyłów na organizm ludzki

Pyły (w zależności od działania na organizm ludzki) można podzielić na:

•

pylicotwórcze,

•

drażniące,

•

alergiczne,

•

toksyczne,

•

rakotwórcze.

Ocena narażenia na pył przemysłowy

Podstawą oceny narażenia na pył są wartości NDS pyłów (NDS – Najwyższe

Dopuszczalne Stężenie) podane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych
dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 z późn. zm.).

Najwyższe dopuszczalne stężenie dla pyłów przemysłowych dotyczy

całkowitych stężeń pyłu, stężeń frakcji respirabilnej i ilości włókien
o długości powyżej 5 µm.

Ocena narażenia na pył przemysłowy

Próbki powietrza pobiera się w warunkach typowych dla badanych stanowisk

i typowego procesu produkcyjnego, zapewniając ich reprezentatywność dla
całego dnia pracy lub dla wybranego krótszego okresu.

Reprezentatywność próbek można zapewnić przez pomiar ciągły w czasie

całej dniówki roboczej albo poprzez losowe pobieranie w czasie
i przestrzeni zgodnie z Polską Normą.

Wyniki pomiarów stężenia pyłu na stanowisku pracy interpretuje się tak:

•

gdy wskaźnik ekspozycji nie przekracza wartości NDS, warunki pyłowe
są dopuszczalne,

•

gdy wskaźnik ekspozycji jest powyżej wartości NDS, warunki pyłowe
są szkodliwe.

Ochrona przed nadmiernym pyleniem

Dla ochrony przed pyłem stosuje się różne środki, których zadaniem jest

ograniczenie lub likwidacja emisji pyłu na stanowiskach pracy.

Do najważniejszych należą:

•

zmiana procesu technologicznego,

•

zmiana surowca na mniej pylący,

•

hermetyzacja procesu produkcyjnego,

•

automatyzacja lub robotyzacja procesu produkcyjnego,

•

stosowanie różnorodnych urządzeń odpylających,

•

stosowanie urządzeń wentylacyjnych,

•

stosowanie ochron osobistych odpowiednio dobranych do danego
stanowiska pracy, uwzględniające m.in. rodzaj pyłu, jego strukturę,
stężenie, czas ekspozycji na pył i wydatek energetyczny.

Wentylacja ogólna

Zadaniem wentylacji ogólnej jest obniżenie koncentracji wszelkiego rodzaju

zanieczyszczeń, poniżej poziomu szkodliwego dla zdrowia.

Istotnym czynnikiem jej prawidłowego działania jest spełnienie warunków:

•

powietrze nawiewane winno przepływać równomiernie przez strefę
przebywania ludzi,

•

powietrze wywiewane winno osiągnąć parametry założone w projekcie.

Właściwe zorganizowanie przepływu powietrza w pomieszczeniu zależy od

prawidłowego rozmieszczenia otworów nawiewnych i wyciągowych.
Również ich usytuowanie względem źródeł wydzielających ciepło, bądź
też zanieczyszczających środowisko powinno być odpowiednie.

Wentylacja miejscowa

Wentylacja miejscowa wyciągowa ma za zadanie usunięcie powstałych

zanieczyszczeń w miejscu ich powstania i niedopuszczenie do ich
rozprzestrzeniania się w pomieszczeniu.

Wyciągi miejscowe można podzielić na:

•

wyciągi hermetyczne, w których źródło zanieczyszczeń znajduje się
wewnątrz hermetycznej obudowy,

•

wyciągi typu półhermetycznego,

•

wyciągi typu otwartego, w których urządzenie wyciągowe, najczęściej
ssawa lub okap znajduje się w pewnej odległości od źródła
zanieczyszczenia,

•

wyciągi z nawiewem, w których strumień powietrza nawiewanego pomaga
odpowiednio skierować wydzielane zanieczyszczenia do tzw. ssawy
wyciągu.

Powietrze usuwane musi być zbilansowane nawiewem ogólnym

lub miejscowym.

Dziękuję za uwagę