FUTURA

edukacja & przyszłość

Techniczne bezpiecze

ń

stwo pracy

mgr in

ż

. Krystian M

ę

drek

BEZPIECZE

Ń

STWO I HIGIENA PRACY

14.04.2012

Obróbka skrawaniem metali

Obróbka skrawaniem metali jest podstawową techniką wytwarzania części

maszyn, urządzeń, przedmiotów użytkowych, itp., polegającą na
nadawaniu przedmiotowi obrabianemu żądanego kształtu, wymiarów
i właściwości warstwy wierzchniej poprzez usunięcie części materiału
za pomocą narzędzia skrawającego.

Rodzaje obróbki skrawaniem:

•

obróbka ścierna (szlifowanie, docieranie, gładzenie, polerowanie),

•

obróbka wiórowa (toczenie, wiercenie, frezowanie, struganie, dłutowanie),

•

obróbka ubytkowa, podczas której następuje usunięcie określonej części
materiału obrabianego przedmiotu,

•

obróbka obwiedniowa, najczęściej stosowana przy obróbce uzębień kół
zębatych.

Obróbka skrawaniem metali

W obróbce skrawaniem metali stosuje się następujące obrabiarki:

•

tokarki,

•

wiertarki,

•

frezarki,

•

wytaczarki,

•

przecinarki,

•

strugarki,

•

przeciągarki,

•

szlifierki.

Ogólne zasady BHP dotyczące użytkowania

urządzeń do obróbki metali

•

do pracy na obrabiarce powinien być dopuszczony pracownik mający
odpowiednie umiejętności,

•

obrabiarka powinna być sprawna technicznie,

•

osłony stałe lub ruchome powinny mieć niezawodne blokady
uniemożliwiające ich przypadkowe otwarcie,

•

jeżeli istnieje możliwość pracy na obrabiarce z otwartą osłoną, to osłona
powinna być wyposażona w urządzenie blokujące uniemożliwiające jej
otwarcie bez zatrzymania pracy obrabiarki,

•

urządzenia sterujące i inne zabezpieczenia powinny być zgodne
z dokumentacją techniczno-ruchową oraz oznakowane w wyraźny sposób,

•

obrabiarka powinna być wyposażona w odpowiednie urządzenia ochronne,
osłaniające przestrzeń roboczą, chroniące przed odpryskującymi wiórami,
rozpryskującymi się płynami smarująco-chłodzącymi i medium roboczym,

•

obrabiarka powinna być wyposażona w odpowiednie urządzenia
zapobiegające zalewaniu podłogi przez płyn chłodząco-smarujący,

•

osłony stałe wystające poza obrys obrabiarki oraz osłony ruchome
zmieniające swoje położenie podczas pracy obrabiarki powinny być
oznakowane barwami i znakami bezpieczeństwa,

•

lampy elektryczne przeznaczone do oświetlania miejscowego na
stanowisku pracy powinny być zasilane napięciem bezpiecznym,
a natężenie tego oświetlenia powinno zapewniać widoczność pozwalającą
na bezpieczne wykonywanie pracy,

•

obrabiany przedmiot powinien być zamocowany w odpowiednim uchwycie
lub imadle w sposób pewny,

•

do pracy na obrabiarkach stosowane powinny być tylko narzędzia ostre,
właściwe dla danej obróbki,

•

ręczne pomiary powinny być dokonywane po zatrzymaniu obrabiarki,

•

obrabiarki powinny być wyposażone w urządzenia do usuwania
powstających wiórów,

•

podczas naprawy, konserwacji i czyszczenia obrabiarka powinna być
odłączona od zasilania prądem elektrycznym,

•

przed przystąpieniem do naprawy lub czyszczenia obrabiarki należy
sprawdzić, czy jej napęd jest odłączony od zasilania oraz, czy jest możliwe
jej przypadkowe włączenie,

•

pracownik obsługujący obrabiarkę powinien być ubrany w odzież roboczą,

ś

ciśle przylegającą, dotyczy to przede wszystkim rękawów przy

nadgarstkach obsługującego, które powinny być opięte. Obsługujący
powinien pracować z nakrytą głową i w obuwiu roboczym.

Obowiązki pracownika

Przed przystąpieniem do pracy na obrabiarce metali, należy:

•

zapoznać się z dokumentacją wykonawczą, z instrukcją obsługi tokarki
i tabliczką znamionową maszyny,

•

zaplanować kolejność wykonywania poszczególnych czynności,

•

przygotować odpowiednie urządzenia pomocnicze umożliwiające
składowanie materiałów, półfabrykatów i odpadów,

•

przygotować materiał do obróbki ustawiając go w sposób zapewniający
maksymalne bezpieczeństwo i łatwość pobierania,

•

przygotować niezbędne pomoce warsztatowe, tj. przyrządy pomiarowe,
narzędzia pracy,

•

zastosować odpowiednie środki ochrony osobistej,

•

sprawdzić stan techniczny obrabiarki, oświetlenie stanowiska,

•

próbnie uruchomić obrabiarkę i sprawdzić jakość jej działania.

Wymagania BHP przy obróbce drewna

Wymagania bhp przy obsłudze obrabiarek do drewna i urządzeń technicznych

do obróbki drewna zawarte są w rozporządzeniu Ministra Gospodarki

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek

do drewna z dnia 12 kwietnia 2000 r. (Dz. U. Nr 36, poz. 409).

Wymagania BHP przy obróbce drewna

Pracownicy obsługujący obrabiarki powinni:

•

stosować nakrycie głowy całkowicie zakrywające włosy oraz odzież
roboczą bez zwisających i luźno odstających części,

•

wykonywać pracę zgodnie z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
dokumentacją techniczo-ruchową lub instrukcją obsługi,

•

przed przystąpieniem do czyszczenia, konserwacji lub naprawy obrabiarek
wyłączyć napęd i zasilanie oraz zabezpieczyć je przed przypadkowym
uruchomieniem,

•

po wykonanej naprawie nie uruchamiać obrabiarek bez zezwolenia
przełożonego.

Wymagania BHP przy obróbce drewna

•

obrabiarki powinny być wyposażone w zespoły urządzeń dociskowych
i zaciskowych, w celu zabezpieczenia obrabianego materiału przed
przypadkowym odrzutem lub wyrzutem,

•

skuteczność sprawdzania instalacji przeciwporażeniowej w obrabiarkach
powinna być sprawdzana co najmniej raz na 2 lata, wyłącznie przez osoby
do tego uprawnione,

•

elementy sterownicze obrabiarek, ich liczba i rozmieszczenie powinny być
tak dobrane i usytuowane, aby nie stwarzały zagrożenia wypadkowego,

•

pracownicy przed rozpoczęciem pracy powinni sprawdzić, czy
uruchomienie obrabiarek nie grozi wypadkiem oraz czy urządzenia
ochronne są sprawne technicznie i znajdują się na wyznaczonych
miejscach,

•

w miejscach, w których istnieje możliwość zetknięcia się pracownika
z narzędziami tnącymi, ruchomymi częściami lub przedmiotami
obrabianymi, należy stosować odpowiednie urządzenia ochronne,

•

obrabiarki powinny być wyposażone w urządzenia do hamowania,
zapewniające bezpieczne zatrzymanie zespołów roboczych,

•

obrabiany materiał i narzędzia tnące należy zamocować w sposób
uniemożliwiający ich wyrwanie lub zmianę położenia w czasie obróbki pod
wpływem sił skrawania lub sił odśrodkowych,

•

przy obróbce materiału o znacznej długości powinny być stosowane
odpowiednie podpórki zapewniające stabilność materiału,

•

wymiana narzędzi tnących stosowanych do obróbki materiału może być
dokonywana po uprzednim wyłączeniu napędu i unieruchomieniu
wrzecion,

•

narzędzia tnące zamontowane w obrabiarkach powinny być odpowiednio
zabudowane lub osłonięte,

Wymagania BHP przy obróbce drewna

Podczas pracy obrabiarek niedopuszczalne jest:

•

otwieranie lub zdejmowanie osłon albo innych urządzeń chroniących
pracowników przed urazami,

•

czyszczenie mechanizmów roboczych lub ich konserwowanie,

•

sprawdzanie dokładności obrabianego materiału,

•

usuwanie wiórów i odpadów powstających w toku procesu produkcyjnego;
trociny i wióry powinny być usuwane z obrabiarek po uprzednim
wyłączeniu napędu oraz za pomocą sprzętu i narzędzi do tego
przeznaczonych. Pył drzewny powinien być usuwany w miejscu jego
powstania przez wyciągi miejscowe.

Wymagania BHP przy obróbce drewna

Podczas obsługi pilarek tarczowych powinny być spełnione następujące

wymagania:

•

pilarki powinny być wyposażone w osłony piły,

•

przy ręcznym posuwie materiału powinny być stosowane prowadnice
ciętego materiału,

•

przy zmechanizowanym posuwie materiału należy stosować urządzenia
podające i odbierające,

•

przy cięciu materiałów o małych wymiarach oraz w końcowej fazie cięcia
wzdłużnego do dosuwania przedmiotu do piły pilarki należy stosować
odpowiednie popychacze wykonane z tworzywa sztucznego, drewna lub
sklejki.

Wymagania BHP przy obróbce drewna

Podczas obsługi pilarek taśmowych powinny być spełnione następujące

wymagania:

•

podczas cięcia materiałów o małych wymiarach należy stosować
urządzenia pomocnicze, pozwalające na bezpieczne przesuwanie tych
materiałów do piły taśmowej,

•

stan zużycia wkładki przepustowej piły, wykonanej z materiału
o własnościach nie iskrzących, należy na bieżąco kontrolować;
w przypadku stwierdzenia nadmiernego jej zużycia, wymienić wkładkę,

•

szerokość szczeliny we wkładce, przez którą przechodzi piła, powinna być
jak najmniejsza i dostosowana do wymiarów piły,

•

zamocowanie materiału w urządzeniu zaciskowym powinno być stabilne
zarówno przy ruchu roboczym piły taśmowej, jak i przy ruchu powrotnym.

Wymagania BHP przy obróbce drewna

Zasady pracy z pilarkami tarczowymi i łańcuchowymi:

•

pracować w pobliżu innych osób, które w razie wypadku będą w stanie
udzielić pomocy,

•

uniemożliwić dostęp osób postronnych oraz zwierząt do rejonu ścinki oraz
do miejsc, w których może wystąpić zagrożenie spowodowane kontaktem
z pilarką oraz obalanym drzewem lub spadającymi gałęziami,

•

unikać pracy w złych warunkach atmosferycznych, np. w czasie gęstej
mgły, ciągłych opadów, silnego wiatru oraz mrozu powodującego
oblodzenie,

•

przed uruchomieniem pilarki należy sprawdzić jej stan techniczny,
szczególnie elementów zabezpieczających przed urazami,

•

pilarkę łańcuchową należy stosować oburącz podczas pracy,

•

nie należy wykonywać cięć na wysokości wymagającej podniesienia
pilarki powyżej ramion oraz stojąc na drabinie lub drzewie,

•

unikać cięcia górną granicą prowadnicy, ponieważ zwiększa się wówczas
ryzyko wystąpienia odbicia pilarki,

•

pilarkę w czasie pracy ustawić w taki sposób, aby żadna część ciała nie
znajdowała się na linii cięcia,

•

dobrać tarczę piły tarczowej do przerzynanego materiału,

•

ustawić osłonę i klin rozszczepiający w odpowiednim położeniu,

•

należy używać pił o zębach jednakowej wysokości, dobrze naostrzonych
i równo rozwartych,

•

nie używać pił uszkodzonych i odkształconych,

•

stosować prowadnicę przy cięciu wzdłużnym,

•

do popychania materiału stosować drewniane popychacze,

•

nie usuwać odpadów wiórów ze stołu, gdy obraca się piła.

Wymagania BHP przy spawaniu metali

Wymagania dotyczące bhp podczas prac spawalniczych, obejmujących

spawanie, napawanie, lutowanie, zgrzewanie i cięcie termiczne metali

i tworzyw termoplastycznych zawarte są w rozporządzeniu Ministra

Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach

spawalniczych z dnia 27 kwietnia 2000 r. (Dz. U. Nr 40, poz. 470).

Prace spawalnicze

Spawaniem nazywamy proces łączenia metali za pomocą ich miejscowego

stapiania. Z uwagi na rodzaj czynników wytwarzających wysoką
temperaturę (3200-3500ºC) spawanie dzielimy na:

•

gazowe, gdzie czynnikiem wytwarzającym wysoką temperaturę jest gaz
palny (np. acetylen, wodór, propan-butan, gaz ziemny) spalający się w
atmosferze tlenu,

•

elektryczne spawanie łukowe – gdzie czynnikiem wytwarzającym
wysoką temperaturę jest łuk elektryczny,

•

laserowe – gdzie czynnikiem wytwarzającym wysoką temperaturę jest
wzmocniona wiązka światła monochromatycznego.

Za pomocą tych samych czynników można także przecinać materiały.

Pomieszczenie spawalni

Spawalnie powinny spełniać następujące wymogi:

•

wysokość pomieszczenia minimum 3,75 m,

•

na każde stanowisko robocze powinno przypadać co najmniej 2 m

2

wolnej

powierzchni podłogi, niezajętej przez urządzenia i sprzęt,

•

na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co
najmniej 15 m

3

wolnej objętości pomieszczenia, niezajętej przez

urządzenia i sprzęt,

•

należy zapewnić dostateczne oświetlenie naturalne, a gdy jest to
niemożliwe – dostateczne oświetlenie sztuczne,

•

wentylacja – zapewniająca skuteczne usuwanie powietrza
zanieczyszczonego substancjami szkodliwymi, wydzielającymi się przy
spawaniu i cięciu metali oraz dopływ świeżego powietrza,

•

podłoga w spawalni i na stanowiskach spawalniczych powinna być
wykonana w materiałów niepalnych.

Zagrożenia przy pracach spawalniczych

Główne zagrożenia przy wykonywaniu prac spawalniczych wynikają

z użytkowania palników gazowych i spawarek.

Należą do nich:

•

zagrożenie poparzeniem,

•

zagrożenia chemiczne i pyłowe – szkodliwe działanie pyłów
spawalniczych,

•

zagrożenie odpryskami spawalniczymi,

•

zagrożenie pożarem lub wybuchem,

•

zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym przy spawaniu elektrycznym,

•

uszkodzenia wzroku i skóry na skutek promieniowania nadfioletowego
i podczerwonego.

Stanowiska spawalnicze na budowie

•

stałe stanowiska spawalnicze, zlokalizowane na otwartej przestrzeni
powinny być zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych,

•

stałe stanowisko spawalnicze w pomieszczeniu powinno być wyposażone
w miejscową wentylację wyciągową i ekrany izolujące przed
promieniowaniem optycznym,

•

w czasie opadów atmosferycznych spawanie lub cięcie metali jest
dozwolone wyłącznie po osłonięciu stanowiska,

•

stanowisko spawacza powinno być wydzielone i wyposażone w sposób
zabezpieczający jego i inne osoby przed szkodliwym działaniem
promieniowania na wzrok,

•

spawacze gazowi powinni pracować w obuwiu skórzanym, fartuchu
ochronnym, w okularach ochronnych, zaś spawacze elektryczni – używać
tarcz spawalniczych.

Spawanie gazowe

•

przy wykonywaniu robót spawalniczych na budowach można używać
wyłącznie butli do gazów technicznych, posiadających ważną cechę organu
dozoru technicznego,

•

przewody do przeprowadzania tlenu i acetylenu powinny różnić się między
sobą barwą, barwy te są ściśle określone – przewody tlenowe – w kolorze
niebieskim, acetylenowe – w kolorze czerwonym,

•

długość przewodów powinna wynosić co najmniej 5 m,

•

nie stosuje się przewodów używanych uprzednio do innych gazów,

•

zamocowanie przewodów na nasadkach reduktorów, bezpieczników
wodnych, palników i łączników wykonuje się wyłącznie za pomocą
płaskich zacisków.

Sposoby postępowania ze sprzętem

•

przewody do gazów technicznych należy zawieszać i przechowywać
w sposób zabezpieczający przed powstaniem ostrych załamań,

•

ręczne przemieszczanie butli o pojemności ponad 10 l powinno być
wykonywane przez co najmniej 2 osoby,

•

na budowach i w czasie transportu chroni się butle przed
zanieczyszczeniem tłuszczem, ogrzaniem do temperatury 23ºC, oraz
działaniem: promieni słonecznych, deszczu i śniegu,

•

butle napełnione gazami przechowuje się w pomieszczeniach do tego
przeznaczonych; butle powinny być oddalone od nieosłoniętych
grzejników o co najmniej 1 m; w przypadku grzejników osłoniętych
odległość tę można zmniejszyć do 0,1 m,

•

przechowywanie w tym samym pomieszczeniu butli z tlenem i materiałów
lub gazów tworzących w połączeniu z nim mieszaninę wybuchową jest
zabronione.

Postępowanie podczas prac spawalniczych

•

w czasie pobierania gazów technicznych do spawania, butle ustawia się
w pozycji pionowej lub nachylonej pod kątem nie mniejszym niż 45º
do poziomu,

•

odległość palnika od butli powinna wynosić co najmniej 1 m,

•

palniki do cięcia i spawania powinny być utrzymywane w stanie
technicznej sprawności i czystości,

•

z palnikiem należy się obchodzić w taki sposób, by unikać jego
zanieczyszczenia wodą, smarami lub uszkodzenia mechanicznego.

Przy pracach spawalniczych na wysokości należy zapewnić

•

stabilność rusztowań i pomostów,

•

zadaszenie lub wygrodzenie strefy spawania, zabezpieczające

pracowników znajdujących się poniżej przed odpryskami spawalniczymi,

•

pewne podwieszenie przewodów gazowych, uniemożliwiające ich upadek,

•

ś

rodki zabezpieczające przed upadkiem z wysokości.

Zabronione jest

•

stosowanie do tlenu i acetylenu przewodów igielitowych, z tworzyw

sztucznych lub o podobnych właściwościach,

•

podłączanie przewodów za pomocą drutu,

•

używanie palników uszkodzonych,

•

smarowanie części palnika smarem lub oliwą,

•

przewracanie lub toczenie butli z gazami poziomo,

•

ustawianie butli na rusztowaniach.

Podstawowe wymagania bhp

przy pracach spawalniczych

•

stałe stanowisko spawalnicze powinno być wyposażone w stół spawalniczy
i/lub odpowiednie oprzyrządowanie, umożliwiające bezpieczne wykonanie
prac spawalniczych,

•

na stałym stanowisku spawalniczym przedmioty o dużych wymiarach lub
o masie ponad 25 kg powinny być przemieszczane za pomocą urządzeń do
transportu pionowego lub poziomego,

•

stanowisko spawalnicze, na którym są stosowane ręczne palniki gazowe,
powinno być wyposażone w:

- osprzęt umożliwiający bezpieczne odłożenie lub zawieszenie palnika,

- naczynie z wodą do okresowego lub awaryjnego schładzania palnika,

•

w spawalni i na stanowisku spawalniczym nie powinny być
przechowywane materiały łatwo palne,

•

stanowiska, na których są wykonywane prace spawalnicze powodujące
rozprysk iskier, żużla lub gorących cząstek stałych, powinny być
zabezpieczone przed możliwością wywołania pożaru w strefie rozprysku,
z uwzględnieniem przestrzeni poniżej stanowiska spawalniczego,

•

rozmieszczenie wyposażenia oraz obrabianych przedmiotów powinno
umożliwiać szybkie i bezpieczne opuszczenie stanowiska spawalniczego
przez pracowników,

•

podczas wykonywania prac spawalniczych niedopuszczalne jest
zawieszanie przewodów i węży spawalniczych na ramionach lub kolanach
oraz prowadzenie ich bezpośrednio przy innych częściach ciała,

•

zasilanie stanowiska spawalniczego w gazy może następować
z generatorów gazów, przenośnych wytwornic acetylenu, butli, baterii bądź
wiązek butli, rurociągów gazowych, z tym że na stałym stanowisku
spawalniczym niedopuszczalne jest stosowanie przenośnych wytwornic
acetylenu,

•

w spawalni mającej nie więcej niż 10 stanowisk spawalniczych, na których
są stosowane gazy palne, dopuszcza się indywidualne wyposażenie
każdego stanowiska w butle niezbędne dla prowadzenia procesu
technologicznego oraz w jedną zapasową butlę każdego rodzaju gazu
stosowanego na tym stanowisku,

•

butle zapasowe powinny być przechowywane w wyodrębnionych
pomieszczeniach wykonanych z materiałów niepalnych bądź w
wydzielonych miejscach spawalni, oznakowanych i zabezpieczonych,

•

w spawalni mającej ponad 10 stanowisk spawalniczych, na których są
stosowane gazy palne, zaopatrzenie w te gazy powinno odbywać się
z instalacji centralnego zasilania,

•

w każdym przepadku zasilania urządzenia spawalniczego gazem
pobieranym ze źródła, w którym ciśnienie gazu jest zmienne lub większe
niż znamionowe ciśnienie zasilania odbiornika, w punkcie poboru należy
stosować reduktor ciśnienia.

Prace spawalnicze wewnątrz zbiorników

Spawanie wewnątrz zbiorników i innych przestrzeni ograniczonych wymaga

zachowania szczególnych środków ostrożności i może być wykonywane
wyłącznie przy asekuracji osób przebywających na zewnątrz zbiornika,
z zachowaniem wzajemnej łączności oraz z możliwością udzielenie
natychmiastowej pomocy.

Dodatkowo należy spełnić następujące warunki:

•

spawanie zbiorników lub naczyń, w których były przechowywane ciecze
lub gazy łatwo zapalne lub trujące, jest dozwolone wyłącznie po uprzednim
ich oczyszczeniu z resztek gazów, cieczy i ich par oraz po starannym
wymyciu lub napełnieniu wodą albo gazem obojętnym,

•

konieczne jest zapewnienie pracownikom niezbędnych środków ochrony
zbiorowej i indywidualnej (szelki i linka ochronna, hełm ochronny, odzież
ochronna oraz sprzęt ochrony układu oddechowego),

•

osoby znajdujące się wewnątrz zbiornika powinny być wyposażone
w szelki bezpieczeństwa, do których należy przymocować linkę
bezpieczeństwa trzymaną przez osobę ubezpieczającą, znajdującą się na
zewnątrz zbiornika,

•

osoby znajdujące się wewnątrz zbiornika powinny mieć zapewniony
dopływ świeżego powietrza oraz oświetlenie elektryczne o bezpiecznym
napięciu.

Dziękuję za uwagę