2

0mld lat temu – powstanie układu planetarnego (teorie - ewolucji i katastrofalne, ..., model homo i heterogeniczny).

6 mld lat temu – utworzenie Słońca

4,6 mld lat – wiek Ziemi

4,6 – 4,2 – okres stopienia Ziemi – Hadaik

4,2 - najstarsze skały jakie udało się datować.

archaik + proterozoik

archaik

(mln lat)

prot.dolny

prot.środkowy

prot.górny

granica

dolna

4200 - 2500

formowanie się kratonów

2500 - 1700

Kratony całkowicie uformowane.

Wzmożona działalność diastroficzna.

1700 – 900

900 - 590

Powstanie atmosfery.

Pierwsze oceany – intensywne skraplanie i

deszcze przez kilka milionów lat.

Pierwsze formy życia3,8(beztlenowe, niektóre

ze zdolnością fotosyntezy) – teoria

pochodzenia pozaziemskiego i ziemskiego.

Ślady życia:formacja ISSUA(Grenlandia)|

formacja onerwacht RPA|formacja

warawoona Australia|formacja bulanaya

Rodezja|formacja suden iron Amer_N i

W_Grenlandia

Pierwsze ślady deszczu(1800 formacja

waterberg) i lodowców. Powstają wysokie

łańcuchy górskie i płytkie morza

epikontynentalne.

Orogenezy:

svekofenicka(2,5-1,8 np.Szwecja)

karielska(2,3-1,8 np.Finlandia-tereny już

usztywnione)

Największe ślady zlodowaceń.

1700 formacja gunflint(sinice, bakterie

USA); formacja blecher(stromatolity,

bakterie Kanada).

1500 pierwsze eucariota(pierwsze zapisy

rozwoju płciowego – eksplozja kombinacji

genetycznych).

1400mln lat pierwsze Metazoa

(wielokomórkowe) - igły gąbek, odciski

meduz.

Powstaje superkontynent Pangen.

Rozpad Pangen na kontynenty N i S.

700–600mln lat rozpad kontynentów N -

laurentia i baltika odgrodzone oceanem

iapetus. Ocean arabski odgradza baltike i

syberię. Chiny, Tybet, Kazachstania.

700–600mln–pierwsze zwierzęta tkankowe

Australia.

ok 600 pierwsze uskorupione

(Brachiopoda-Linguella).

2 duże cykle glacjalne- 80% lądów.

Pierwsze złoża ropy naftowej i gazu i

zapisana strefowość klimatyczna.

Praatmosfera ( He, H) A

tmosfera pierwotna(

80%

paraWodna, CO2, CO, SO2, CH4, NH3,N2,gazy

szlach, pary kwasu solnego)AtmosferaWłaściwa(3,4-

3,3mld lat)pkt UREYA(3,3mld lat, 0,001%tlenu)pkt

PASCALA(2,5mld lat, 0,1%tlenu;atmosfera

utleniająca)

(C, O, N, H)+energia(procesów

wulkanicznych+elektrycznych+prom.

krótkiego) = łączyły się w związki, aż po

aminokwasy, a w końcu białka. 1.faza

przebiotyczna(koacerwaty-prosta działalność

enzymatyczna)2.faza protabiotyczna

(ewolucja koacerwatów i początek przemiany

materii)3.faza biotyczna(od momentu

zdolności reprodukcji).fazy(1,2,3)200-300mln

lat.

4,2mld lat – granity, Australia 4,0-3,9 – pierwsze

skały osadowe, także wielkie bombardowanie

meteorytowe(nasilony wulkanizm, wypływy arealne,

metamorfizm-łańcuchy zieleńcowe, niesfałdowane o

miąższości do 20km) 3,8 mld lat datowane skały

osadowe formacja ISSUA

Atmosfera(N_75%, CO2_20%). Pod koniec

Proterozoiku ilość tlenu gwałtownie spada

przez łączenie się go z rudami.

Życie organiczne – prokariota: liczne

organizmy prymitywne, stromatolity(we

wszystkich kratonach), oolity i onkoidy

(świadectwo falowania i pływów morskich),

akritarchy(kleista forma incerte sedis).

Chemizm

wód morskich

:brak soli

(Na,K,Mg,Ca);gazowe produkty erupcji

wulkanicznych_C,Br,J,S;woda o char.

redukcyjnym;brak wolnego O2.

Orogeneza gotyjska, formacja Jotnicka

(tworzą się molasy), orogeneza

Dalslandzka.

Atmosfera:1700mln lat(0,1%_O2);

900mln lat(1%_O2); 1000mln(0,03%

_CO2).

Pod koniec tworzą się pierwsze złoża

ewaporatów(gips, anhydryt) głównie z

ewaporacji mórz śródlądowych słonych

jezior. Pierwsze złoża ropy naftowej i gazu

powstałe w obszarach szelfowych -

świadectwo bujnego życia organicznego.

Po raz pierwszy zapisana strefowość

klimatyczna(polarna, umiarkowana,

ciepła).

1

www.olafbujak.prv.pl

– opracowanie na licencji BEERWARE (stawiasz Olafowi browara), z pewnością jest mnóstwo nieścisłości i błędów za które oczywiście nie odpowiada ;)

paleozoik

kambr

ordowik

sylur

dewon

karbon

perm

granica

dolna

590 – 500

Ekspansja organizmów

szkieletowych.

500 – 440

Pojawienie się graptolitów

Dictyonema flabeliforma.

440 – 410

B. niewyraźna na podstawie

pojawienia się graptolita

Akidograptus Ascensus.

410 – 360

Na podstawie graptolita

Monograptus Uniformis

(Czechy).

360 – 270

Wyraźna na podstawie zony

amonitowej Wocklumena.

270 - 245

ortostraty

graficzne

trylobity(70%fauny),

robaki,

graptolity(gwałtowna

ewolucja),

graptolity,

graptolity, goniatyty,

klimenie,

goniatyty,

goniatyty,

parastraty

graficzne

archeocjaty, akritarchy,

ramienionogi

trylobity, ramienionogi,

konodonty,

trylobity, małżorączki,

ramienionogi, tentakulity,

konodonty,

ramienionogi, trylobity,

małżorączki, tentakulity,

konodonty,

otwornice, małże, korale,

ramienionogi, konodonty,

otwornice, ramienionogi,

małże, konodonty,

paleogeog

rafia

Wielka transgresja(Kdolny,

maxKśrodkowy);

520-410mln 1faza

orogenezy Kaledońskiej i

stopniowe zamykanie

oceanu Iamperus.

Fałdowanie gór Irlandii, Szkocji,

Sudety, Świętokrzyskie, Walii,

Skandynawskich

Ruch płyt na E. Gondwana

przechodzi przez biegun. Na

terenach obecnej Sahary

rozwój lodowców, potem ich

topnienie-transgresja-okres

talasokratyczny. Zamykanie

oceanu Iapetus.

Pod koniec wielka regresja.

Zamknięty Iapetus.

Powstanie dużego lądu –

Old Red. Okres

teokratyczny. Tworzy się

ocean Reński. Zderzenie

Laurentii i Balticy.

Początek to okres

geokratyczny - regresji

morskiej, znaczne obszary

lądowe.

W górnym Dewonie

transgresja - 75% pod

powierzchnią wody – okres

parakratyczny.

Transgresja – linia

Lublin_Wa-wa_Kołobrzeg.

Znaczna regresja morza

pod wpływem ruchów

orogenezy hercyńskiej.

Uformował się super

kontynent Pangei. Powstaje

basen środkowoeuropejski.

Z końcem Permu wszystkie

kontynenty łączą się i

powstaje Pangea oblana

przez Panthalasa.

facje,

prowincje,

formacje

Prowincje – atlantycka,

pacyficzna, chińska.

Prowincje trylobitowe:

bathuridowe(AzjaN-

E,AmerykaN,Norwegia),

osapheusara(EuropaN),

selenopeltisowa

(EuropaS,AfrykaN),

asaphopisowa

(Australia,AmerykaS),

remopleuridowa(reszta),

Facją charakterystyczną

dolnego Syluru są łupki

graptolitowe.

Magnafacja Old Red –

b.mało skamieniałości, ląd

Magnafacja Reńska- liczne,

morskie

Strefy sedymentacji:

hercyńska, Old

Red,subhercyńska,renoherc

yńska,saksoturyńska,

noldanburska,

Facja Verucano w morzu

Cechsztyńskim? Prowincja -

bogactwo skał wylewnych.

Strefowość klimatyczna;

ociepla się co sprzyja

tworzeniu formacji

węglanowych.

Po raz pierwszy zapisana

magnetyczność Ziemi –

pole magnetyczne i jego

polarność.

Prowincje graptolitowe:

kanadyjsko syberyjska,

chińsko-australijska,

andyjska,

Wyraźna strefowość

klimatyczna.

2wielkie wyraźne baseny

sedymentacyjne.

Śr. Ordowik-

charakterystyczne ciemne

łupki graptolitowe.

Klimat ciepły wilgotny, a od

górnego Syluru jego

oszuszenie.

Pierwsze rośliny lądowe –

widłaki i psylofity.

Pierwsze ryby - z płytkami

na głowie lub z łuskami.

Podział Dewonu dolnego:

standard: żedyn, zigen,

ems,

czeski:lochkow, prag,

zlichow, dalej,

dla osad lądowych:dauton,

ditton, brehon,

forlow,Pierwsze skrzypy i

nagonasienne. W morzach

dominacja glonów.

Pojawiają się pajęczaki i

owady.

Pierwsze gady i bellemnity.

Ogromne widłaki, skrzypy i

paprocie - powstawanie złóż

węgla.

Pierwsze miłorzębowe.

2

www.olafbujak.prv.pl

– opracowanie na licencji BEERWARE (stawiasz Olafowi browara), z pewnością jest mnóstwo nieścisłości i błędów za które oczywiście nie odpowiada ;)

kenozoik+trzeciorzęd+czwartorzęd

trias

jura

kreda

trzeciorzęd

czwartorzęd

granica

dolna

245 – 210mln lat temu

Bardzo wyraźna – wymieranie w

świeci organicznym.

210 – 140

Wymieranie amonitów. Wyraźna

w facjach morskich.

140 – 70

Wyraźna – związana z wielką

regresją morską i wymieraniem

amonitów Berriasella Grandis.

70 – 1,8

Całkowite wymieranie amonitów,

bellemnitów, inoceramów.

Pojawienie się otwornicy

Globigerina.

Bardzo trudne: dane

paleomagnetyczne, lodowce,

zmiany fauny i flory(większe ssaki

i poziomy otwornicowe).

ortostraty

graficzne

amonity, konodonty,

amonity, belemnity,

amonity,

otwornice,

parastraty

graficzne

ramienionogi, małże, otwornice,

liliowce,

otwornice, małżorączki,

ramienionogi, kalpionelle,

belemnity, małże, otwornice,

kalpionelle, kokkolity,

małże, ślimaki, szkarłupnie,

kokkolity,

paleogeog

rafia

Regresja, transgresja, regresja.

Pangea zaczyna się rozpadać.

Rozwija się Tetyda. Rozbieżny

ruch kontynentów – Laurazja na

N, Gondwana na S. Wokół

kontynentów liczne geosynkilny.

Dalszy rozbieżny ruch

kontynentów. Gondwana zaczyna

się rozpadać. Oddzielają się Indie,

Australia, Antarktyda i tworzy się

system ryftów – Afryka/Amer_S.

Rozwija się Tetyda – początek

tworzenia się Oceanu Indyjskiego.

Okres spokoju tektonicznego.

Tworzy się Ocean Atlantycki i ryft

(rozdział Afryki i Amer_S).

Pod koniec podział Australii i

Antarktydy-powstają także tatry.

Cała Krada to transgresja.

Rozkład oceanów i kontynentów

niewiele odbiegający od

dzisiejszego. Ostatecznie

zamknięty praocean Tetyda.

Dekan(indie) zderzył się z Azją.

Australia odrywa się od

Antarktydy. Tworzy się Przesmyk

Panamski. Silne ruchy

górotwórcze: Alpy, Karpaty,

Himalaje, Kaukaz.

facje,

prowincje,

formacje

Facje: Verrucano, Halsztackie,

Hauptdolomit; germańska,

alpejska.

Facja Amonitico Rosso.

Prowincje: medyterańska

(tetydzka), borealna;

portlandzka, wołżańska,

Tytońska.

Utwory Tetydy-urgon.

Facje Europy:

weld – płytkomorskie, brachiczne

urgon – organogeniczne wapienie

gault – ciemne iły z konkrecjami

greensand – żwirowo-piaszczyst,

glaukonit, krzeminie i czerty

Prowincje zoogeograficzne:

- tropikalna alpejska

(medyterańska, tetydzka)

- chłodna borealna

Pierwsze ssaki, dinozaury(z

mięsożernych tekodontów) i

lądowe krokodyle i zółwie.

Klimat od suchego po wilgotny,

do suchego.

Gady opanowały wszystkie

środowiska. Pierwsze ptaki i

okrzemki.

Klimat ciepły bez zróżnicowania.

Pierwsze ssaki łożyskowe i

stekowce. Wymieranie

dinozaurów – teoria zderzenia

(iryt).

Ewolucja człowieka.

Kimat dużo cieplejszy niż

obecnie; wyraźna strefowość.

Człowiek rozumny.

Neogen – najintensywniejsze

osady fitogeniczne.

3

www.olafbujak.prv.pl

– opracowanie na licencji BEERWARE (stawiasz Olafowi browara), z pewnością jest mnóstwo nieścisłości i błędów za które oczywiście nie odpowiada ;)

MISZMASZ:

–

Japetus pomiędzy Balticą, a Laurencją.

–

Rheic pomiędzy Gondwaną i Laurazją.

–

brachiopody = ramienionogi

–

krynoidy = liliowce

–

amonity = głowonogi

–

gr. prakambr/fanerozoik – 544mln lat

–

utwory paraliczne to: utw. środowisk przejściowych
morsko-lądowe, utwory niedotlenione o ciemnych barwach

–

cykl transgresywny rozpoczyna się od osadów
gruboziarnistych(lądowych), zlepieńce

–

osady charakterystyczne w jurze(węglany i okruchowe) i
kredzie: łupki graptolitowe, węglanowe, moilica?

–

Osady Kambru w Polsce: klastyczne i węglanowe

–

kaukaz i apeniny: orogeneza waryscyjska

–

największe wymieranie: perm/trias

–

saga rossa: basen alpejski

–

paleogeografia na podst:paleomagnetyzmu, analizy
facjalnej, paleobiogeografii

–

korelacja stratygraficzna służy do identyfikowania warstw
jednowiekowych

–

korelacja metodą litologicznych poziomów przewodnich
opiera się na wyróżnieniu

–

szungit to prekambryjski węgiel

–

efekt Urey'a to zjawisko fotodysocjacji wody zachodzące
pod wpływem promieniowania ultrafioletowego

–

skały prekambryjskie występują głównie w centrach
kontynentów w obszarach kratonicznych i w strukturach

zwanych platformami

–

wczesne etapy rozwoju Ziemi: protoplanety, odgazowania
płaszcza, powstania hydrosfery, pojawienia się wolnego O2

–

rapa-kivi to: intruzywne granity pegmatytowe 1700-
1500mln lat, granity o różowo zabarwionych skaleniach

–

Transgresja morza epikontytnentalnego w kambrze
rozpoczęła się na początku kambru, a regresja z końcem

dolnego kambru

–

facją reńska: głębokomorska facja detrytyczna

–

geosynklina kaledońska: zbiornik który pojawił się na
początku kambru

–

transgresja ordowicka dotarła do strefy wału scytyjskiego i
z końcem orodowiku morze nie wycofało się

–

wał scytyjski po raz pierwszy został przekroczony w
dolnym sylurze

–

^STOP ...

4

www.olafbujak.prv.pl

– opracowanie na licencji BEERWARE (stawiasz Olafowi browara), z pewnością jest mnóstwo nieścisłości i błędów za które oczywiście nie odpowiada ;)