55

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu z działu

Zróżnicowanie gleb i biosfery na Ziemi

Zakres rozszerzony. Grupa A

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

świat organiczny, skała macierzysta

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

2.

Sawanna, np.:

jest to formacja trawiasta

–

mogą występować pojedyncze drzewa

–

występuje w klimacie podrównikowym

–

suchym
tworzy się na podłożu gleby czerwono-

–

burej i czarnej ziemi tropikalnej

Tajga, np.:

jest to formacja drzew iglastych

–

mogą występować nieliczne domieszki

–

drzew liściastych
występuje w klimacie umiarkowanym

–

chłodnym
tworzy się na podłożu gleby bielicowej

–

za wpisanie 2–3 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
za wpisanie 4 cech. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

3.

np. wysokie temperatury w ciągu dnia,
chłodne noce, brak opadów, burze piasko-
we

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

4.

B, D, E

za 3 prawidłowe nazwy . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

5.

lasy liściaste

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

6.

np.:

zimny klimat okołobiegunowy subpolar-

–

ny powoduje powstanie wieloletniej
zmarzliny, co skutkuje występowaniem
poziomu glejowego w profilu gleby
tundrowej
bardzo duże opady strefy równikowej

–

wybitnie wilgotnej powodują wypłuki-
wanie substancji organicznych z gleby
ferralitowej
duża wartość parowania z gleby w stre-

–

fie zwrotnikowej suchej powoduje
krystalizację soli w glebie i powstanie
gleb słonych

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

7.

gleba cynamonowa

1.

czerwonoziemy i żółtoziemy

2.

gleba ferralitowa

3.

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

56

8.

np.:

nadmierny pobór wody podziemnej

–

powoduje powstanie leja depresyjnego
ścieki odprowadzanie do rzek i jezior

–

zanieczyszczają wodę tych zbiorników
używanie nawozów sztucznych na

–

polach prowadzi do eutrofizacji jezior
i mórz

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

9.

gleba ferralitowa

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

10.

np.:

liście najwyższych pięter drzew lasu rów-

–

nikowego są błyszczące, aby odbijać
promieniowanie słoneczne
występują liany i epifity – rośliny, które

–

walczą o światło
liście drzew posiadają rynienkę, którą

–

odprowadzana jest zbyt duża ilość wody
z deszczu
z powodu grząskiego podłoża spowodo-

–

wanego opadami, większość zwierząt
żyje w warstwie koron

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

11.

np.:

bardzo niskie temperatury zimą

–

długo zalegająca pokrywa śnieżna

–

występowanie wieloletniej zmarzliny

–

gęsty las borealny

–

długie noce polarne

–

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

12.

d

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

13.

umiarkowany ciepły kontynentalny,

1.

prerie, czarnoziemy
subpolarny, mchy, porosty, tundrowe

2.

podzwrotnikowy śródziemnomorski,

3.

cyprysy, pinie, oleandry, cynamonowe

za prawidłowe uzupełnienie 3–4 komórek . . 1 p.
za prawidłowe uzupełnienie 5–6 komórek . . 2 p.

2

14.

np.:

a)

silne wiatry

–

duże nachylenie terenu

–

wylesianie

–

podłoże gleby (lessy)

–

a) za każdą prawidłową odpowiedź . . . . .po 1 p.

4

np.:

b)

orka w poprzek stoku

–

zalesianie obszarów nachylonych

–

obsadzanie pasów śródpolnych drzewa-

–

mi

b) za każdą prawidłową odpowiedź . . . . .po 1 p.

15.

para wodna, freon, dwutlenek węgla,
metan, tlenki azotu

za wypisanie nazw dwóch gazów . . . . . . . . . 1 p.

1

16.

campos

a)

czarnoziem

b)

epifity

c)

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

57

17.

np.: piętra roślinności są na innych wysoko-
ściach (w Himalajach wyżej); w Tatrach
przed piętrem lasów liściastych jest tylko
piętro pogórza, zaś w Himalajach dwa
piętra; inne rośliny występują na podob-
nych piętrach, np. roślinność krzewiasta
w Tatrach to kosodrzewina, zaś w Himala-
jach – różaneczniki; brak w Himalajach
piętra turni

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

18.

a) B, b) C, c) A, d) E

za 2–3 przyporządkowania . . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 4 przyporządkowania . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

19.

np.:

zmienić strukturę produkcji energii

–

elektrycznej i zrezygnować ze spalania
węgli na rzecz innych źródeł
wprowadzić ulgi podatkowe dla produ-

–

centów biopaliw, aby benzyna z biopali-
wami była tańsza
instalować filtry na kominach fabryk

–

sadzić lasy

–

wprowadzać do produkcji nowoczesne

–

rozwiązania technologiczne uwzględnia-
jące ochronę środowiska
wprowadzić obowiązkowe katalizatory

–

dla samochodów

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

20.

2 – 6 – 1 – 4 – 5 – 3

za przyporządkowanie 3 elementów . . . . . . 1 p.
za przyporządkowanie 4–5 elementów . . . . 2 p.

2

21.

np.: obie są formacjami trawiastymi,
występują w klimacie suchym, na obu
występuje krótki okres z deszczem

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

22.

5

a)

4

b)

2

c)

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

58

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu z działu

Zróżnicowanie gleb i biosfery na Ziemi

Zakres rozszerzony. Grupa B

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

klimat, rzeźba terenu

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

2.

Roślinność śródziemnomorska, np.:

jest to roślinność krzewiasta

–

występuje w klimacie podzwrotnikowym

–

śródziemnomorskim
roślinność sucholubna

–

powstaje na podłożu gleb cynamono-

–

wych

Półpustynia i pustynia, np.:

roślinność odporna na długotrwałe susze

–

bardzo skąpa formacja roślinna

–

nie tworzy zwartej pokrywy roślinnej

–

sukulenty, efemery

–

za wpisanie 2–3 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
za wpisanie 4 cech. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

3.

np. bardzo niskie temperatury zimą, skąpe
pożywienie, długo zalega śnieg

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

4.

A, D, E

za 3 prawidłowe nazwy . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

5.

makia

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

6.

np.:

w zagłębieniach bezodpływowych

–

gromadzi się woda i tworząca się tam
gleba może mieć poziom glejowy
na obszarach o dużym nachyleniu terenu

–

istnieje silna erozja gleb i powstaje gleba
inicjalna górska
w dolinach rzek podczas wylewów

–

odkłada się piasek, który przykrywa
materię organiczną, co doprowadza do
powstania mady

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

7.

gleba bielicowa

1.

czarnoziemy

2.

gleba inicjalna pustyń

3.

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

8.

np.:

kopalnie węgla brunatnego powodują

–

powstanie ogromnych wyrobisk oraz
hałd
kopalnie głębinowe powodują powsta-

–

nie hałd oraz tąpnięć
tarasowanie stoków zmienia całkowicie

–

naturalną rzeźbę terenu

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

9.

czarnoziem

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

59

10.

np.:

z powodu silnych wiatrów występuje

–

roślinność karłowata
rośliny tworzą formy poduszkowe, czyli

–

rosną blisko siebie i do tej samej wyso-
kości, by chronić podłoże przed wychło-
dzeniem
zwierzęta zimą mają gęstsze futro ze

–

względu na niskie temperatury

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

11.

np.:

bardzo wysokie temperatury przez cały

–

rok
bardzo duża wilgotność powietrza

–

bardzo gęsty las równikowy

–

grząskie podłoże z powodu dużych

–

opadów
duża liczba dzikich zwierząt

–

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

12.

b

za prawidłową odpowiedź . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

13.

umiarkowany chłodny, świerki, sosny,

1.

jodły, bielicowe
równikowy wybitnie wilgotny, mahoń,

2.

kauczukowiec, laterytowe (ferralitowe)
podrównikowy, baobaby, akacje, trawy,

3.

czerwonobure

za prawidłowe uzupełnienie 3–4 komórek . . 1 p.
za prawidłowe uzupełnienie 5–6 komórek . . 2 p.

2

14.

np.:

a)

duże sumy opadów

–

duże nachylenie terenu

–

wylesianie

–

podłoże gleby (lessy)

–

a) za każdą prawidłową odpowiedź . . . . .po 1 p.

4

np.:

b)

orka w poprzek stoku

–

zalesianie obszarów nachylonych

–

obsadzanie pasów śródpolnych drzewa-

–

mi
stosowanie płodozmianu przeciwerozyj-

–

nego, w którego skład powinny wcho-
dzić rośliny motylkowate i ich mieszanki
z trawami oraz rośliny ozime

b) za każdą prawidłową odpowiedź . . . . .po 1 p.

15.

freon, metan, tlenki azotu

za 2 nazwy gazów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

16.

heban

a)

bagienna

b)

słoń

c)

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

17.

np.: występują podobne piętra roślinności,
podobna roślinność występuje w odpowia-
dających sobie piętrach, w piętrze hal
występuje w obu miejscach roślinność
trawiasta

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

18.

a) D, b) E, c) B, d) A

za 2–3 przyporządkowania . . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 4 przyporządkowania . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

60

19.

np.:

oszczędzać wodę w gospodarstwach

–

domowych
budować zbiorniki retencyjne

–

budować oczyszczalnie ścieków

–

budować w fabrykach obieg zamknięty

–

wody
wykorzystywać deszczówkę w gospodar-

–

stwach domowych

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

20.

4 – 1 – 3 – 6 – 2 – 5

za przyporządkowanie 3 elementów . . . . . . 1 p.
za przyporządkowanie 4–5 elementów . . . . 2 p.

2

21.

np.:

na sawannie rosną pojedyncze drzewa,

–

które nie występują na stepie
step występuje w klimacie umiarkowa-

–

nym, a sawanna w równikowym i zwrot-
nikowym
inne gleby tworzą się w podłożu

–

na stepie występuje pokrywa śnieżna,

–

której nie ma na sawannie

za każdą prawidłową odpowiedź . . . . . . .po 1 p.

2

22.

5

a)

2

b)

3

c)

za 2 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 1 p.
za 3 prawidłowe odpowiedzi . . . . . . . . . . . . 2 p.

2