Nowiny Lekarskie 2011, 80, 2, 79–83
PRACE ORYGINALNE
BARTOSZ FRYCZ, PAWEŁ P. JAGODZIŃSKI
WPŁYW 5-AZA-2’-DEOKSYCYTYDYNY
NA EKSPRESJĘ GENU DEHYDROGENAZY 17ΒETA-HYDROKSYSTEROIDOWEJ TYPU 1-SZEGO
W LINII KOMÓRKOWEJ RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO LNCAP
INFLUENCE OF 5-AZA-2'-DEOXYCYTIDINE
ON 17ΒETA-HYDROXYSTEROID DEHYDROGENASE TYPE 1 EXPRESSION
IN LNCAP PROSTATE CANCER CELL LINE
Katedra i Zakład Biochemii i Biologii Molekularnej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik: prof. dr hab. Paweł P. Jagodziński
Streszczenie
Wstęp. Metylacja DNA niektórych genów kodujących enzymy steroidogenne może prowadzić do formowania nieprawidłowych ilości andro-
genów oraz estrogenów w gruczole krokowym i tym samym promować jego nowotworzenie. Metylacja DNA jest procesem odwracalnym.
Demetylację można osiągnąć za pomocą inhibitora metylotransferaz 5-aza-2’-deoksycytydyny (5-aza-dC), co wykorzystuje się m.in. w bada-
niach nad epigenetyczną kontrolą ekspresji genów uczestniczących w przemianach nowotworowych.
Cel pracy. Celem pracy było wykazanie wpływu 5-aza-dC na ekspresję genu HSD17B1, kodującego dehydrogenazę 17β-hydroksysteroidową
typu 1-szego w liniach komórkowych raka gruczołu krokowego LNCaP.
Materiał i metody. Hodowle komórkowe linii LNCaP raka gruczołu krokowego poddano 24- i 72-godzinnej inkubacji z czynnikiem demetylu-
jącym: 5-aza-dC. Analiza densytometryczna wyników western blot umożliwiła oszacowanie poziomu białka HSD17B1 w komórkach traktowa-
nych 5-aza-dC. Wpływ 5-aza-dC na żywotność komórek zmierzono za pomocą testu z 3-(4,5-dimetylotiazol-2-yl)-2-5-difenylobromkiem tetra-
zoliny (MTT).
Wyniki. 5-aza-dC powoduje wzrost ekspresji białka HSD17B1 w linii komórkowej raka gruczołu krokowego LNCaP.
Wnioski. Ekspresja genu HSD17B1 w raku gruczołu krokowego może być regulowana epigenetycznie. Proces ten w sposób pośredni mógłby
wpływać na obniżenie śródkomórkowego stężenia estradiolu w gruczole krokowym.
SŁOWA KLUCZOWE: rak gruczołu krokowego, metylacja DNA, 5-aza-2’-deoksycytydyna.
Summary
Introduction. Methylation of genes encoding steroidogenic enzymes may lead to a shift in hormonal balance in the prostate and play a role
in carcinogenesis in that gland. DNA methylation is a reversible process which can be switched off by the methyltransferase inhibitor 5-aza-2’-
deoxycytidine (5-aza-dC). This agent is used for epigenetic control of gene expression in cancer studies.
Aim of study. We attempted to evaluate the effect of 5-aza-dC on HSD17B1 gene expression in the LNCaP prostate cancer cell line. This gene
encodes the enzyme 17β-hydroxysteroid dehydrogenase type 1, which is involved in the conversion of estrone to estradiol.
Materials and methods. LNCaP cell cultures were treated with the demethylating agent, 5-aza-2’-deoxycytidine. After 24 h and 72 h incuba-
tion, we compared the level HSD17B1 of protein treated and untreated cells, using the western blot technique and densitometric analysis. Cell
viability after 5-aza-dC treatment was determined using the 3-(4,5-dimethylthiazol-2-yl)-2,5-diphenyltetrazolium bromide assay (MTT).
Results. 5-aza-dC increased HSD17B1 protein levels in the LNCaP cell line.
Conclusions. The expression level of the HSD17B1 gene in prostate cancer cells can be controlled by influencing the degree of methylation.
Methylation of the HSD17B1 gene may play a role in decreasing levels of intracellular estradiol in the prostate.
KEY WORDS: prostate cancer, DNA methylation, 5-aza-2’-deoxycytidine.
Wstęp
Rak gruczołu krokowego (PCa) zaliczany jest do
hormonozależnych nowotworów złośliwych. Rozwój tej
grupy nowotworów modulowany jest wpływem egzo-
gennych i endogennych steroidowych hormonów płcio-
wych, kierujących podziałami komórkowymi [1]. W etio-
logii i patogenezie raka guczołu krokowego uczestniczą
zarówno androgeny [2, 3], jak i estrogeny [4], jednakże
dokładny mechanizm tych procesów nie został jeszcze
wyjaśniony. Ilość hormonów płciowych w gruczole kro-
kowym (stercz) jest zależna m.in. od ekspresji enzymów
steroidogennych uczestniczących w syntezie aktywnych
hormonów płciowych z ich nadnerczowych prekursorów
[5]. Zmiany w ekspresji genów kodujących enzymy
steroidogenne mogą pośrednio wpływać na ilość hormo-
nów steroidowych w prostacie i tym samym, modulować
jej nowotworzenie [6]. Ekspresja genów w komórkach
zdrowych i nowotworowych może być regulowana epi-
genetycznie. Metylacje DNA należą do najczęściej wy-
stępujących zmian epigenetycznych w genomach ssa-
ków. W ich przebiegu metylotransferazy DNA (DNMTs)
przyłączają grupy metylowe do piątego węgla w pier-
ścieniu cytozyny. Proces ten zachodzi najczęściej w re-
Bartosz Frycz, Paweł P. Jagodziński
PRACE ORYGINALNE
80
gionach genomu zawierających liczne powtórzenia di-
noklueotydowe: cytozyna-guanina, zwanych wyspami
CpG [7]. Metylacja wysp CpG występujących w miej-
scach wiązania się czynników transkrypcyjnych prowa-
dzi do wyciszenia ekspresji genu. Często ma to miejsce
w promotorach genów supresorowych, co jest jednym
z początkowych etapów prowadzących do niekontrolo-
wanych podziałów komórkowych [8]. Proces ten można
odwrócić za pomocą związku: 5-aza-2’-deoksycytydyny
(5-aza-dC), będącego inhibitorem DNMTs. 5-aza-dC
uniemożliwia metylację genów i przywraca ich ekspre-
sję, co wykorzystywane jest w badaniach nad zjawiska-
mi epigenetycznymi zachodzącymi w komórkach nowo-
tworowych [11].
W przypadku gruczołu krokowego, epigenetyczne
mechanizmy kontroli ekspresji niektórych genów kodu-
jących enzymy steroidogenne mogą być związane z for-
mowaniem abnormalnych ilości hormonów płciowych
w tym gruczole i tym samym z jego nowotworzeniem.
Jednym z potencjalnych genów zaangażowanych w ten
proces jest gen HSD17B1 kodujący enzym dehydrogena-
zę 17β-hydroksysteroiodową typu 1-szego, uczestniczą-
cą w procesach konwersji estronu (E1) do estradiolu
(E2) [9]. Metylację wysp CpG w promotorze HSD17B1
wykazano w badaniach na liniach komórkowych raka
jelita grubego [10]. W niniejszej pracy badano wpływ
5-aza-dC na ekspresję genu HSD17B1 w androgenozależ-
nych liniach komórkowych LNCaP wywodzących się
z przerzutów raka gruczołu krokowego do naczyń limfa-
tycznych. Ze względu na udział dehydrogenazy 17β-
hydroksysteroiodowej typu 1-szego w syntezie estroge-
nów, metylacja w obrębie rejonu 5’genu HSD17B1 może
być związana z regulacją ilości hormonów płciowych
w sterczu i tym samym z jego patogenezą.
Materiał i metody
Przeciwciała i odczynniki
Kozie poliklonalne (Gp) przeciwciało skierowane
przeciwko białku HSD17B1 (Ab) (C-18), ośle przeciw-
ciało antykozie (Ag) skoniugowane z enzymem perok-
sydazy chrzanowej (HRP) oraz przeciwciało skierowane
przeciwko białku beta aktyny opłaszczone HRP (klon
I-19) zakupione zostały w Santa Cruz Biotechnology
(Santa Cruz, CA). 5-aza-dC zakupiono w Sigma-Aldrich
Co. (St. Louis, MO).
Hodowle komórkowe
Komórki LNCaP raka gruczołu krokowego otrzymano
od American Type Culture Collection (Rockville, MD)
i hodowano w medium RPMI 1640 (Sigma-Aldrich Co)
zawierającym 1/10 objętości inaktywowanej termicznie
bydlęcej surowicy płodowej (FBS). W celu oznaczenia
wpływu 5-aza-dC na poziom białka HSD17B1, komórki
linii LNCaP hodowano przez 24 godz. w RPMI 1640 bez
czerwieni fenolowej zawierającym 1/10 objętości bydlęcej
surowicy płodowej pozbawionej hormonów (Sigma-
Aldrich Co). Hodowle komórkowe prowadzono zarówno
bez podawania, jak i obecności 5-aza-dC o stężeniu 1 µM
oraz 3µM i inkubowano je przez 24 i 72 godz., przy zacho-
waniu stałych parametrów powietrza (95%) i CO
2
(5%)
w temperaturze 37°C.
Żywotność komórek
W celu oznaczenia żywotności komórek zastosowano
test z 3-(4,5-dimetylotiazol-2-yl)-2-5-difenylo-bromkiem
tetrazoliny (MTT). W tym celu na 24 dołkowe płytki nanie-
siono komórki linii LNCaP (3×104 komórek na dołek za-
wieszonych w 0,5 ml medium) i pozostawiono na czas 24
godz. Po 24 godz. podano media hodowlane (RPMI 1640
bez czerwieni fenolowej i 10% zawartości FBS pozbawio-
nym hormonów) zawierające 5-aza-dC o stężeniu 1 µM
i 3 µM oraz media bez zawartości tego związku. Po 72
godz. inkubacji podano po 50 μl odczynnika MTT (roztwór
10% w RPMI 1640 pozbawionym surowicy) i pozostawio-
no na 4 godz. Osad zawierający kryształy formazanu roz-
puszczono w 150 μl solwentu, którym był 0.1 n HCL roz-
puszczony w isopropanolu. Za pomocą spektrofotometru
Stat Fax 2100 dokonano pomiaru absorbancji przy długości
fali 550 nm. Poziom absorbancji w teście MTT jest wprost
proporcjonalny do żywotności komórek.
Western blot
W celu wykazania wpływu 5-aza-dC na poziom
białka HSD17B1, linię komórkową LNCaP hodowano
w medium pozbawionym czerwieni fenolowej przez 24
i 72 godz. oraz zarówno przy braku, jak i w obecności
związku 5-aza-dC o stężeniu 1 µM i 3 µM. Następnie
z komórek tych wyizolowano białko z wykorzystaniem
buforu RIPA (50 mM Tris-HCl, pH 8.0 oraz z: 150 mM
chlorem sodu, 1.0%, Igepal CA-630, 0.5% deoksycholat
sodu, 0.1% soli sodowej siarczanu dodecylu i inhibitor
proteaz). 40 μg białka zawieszono w buforze i rozdzielo-
no w 10% żelu Tris-glicynowym z wykorzystaniem
elektroforezy w żelu poliakryloamidowym w obecności
soli sodowej siarczanu dodecylu. Białka z żelu poddano
transferowi na membranę polifluorku winylu, którą blo-
kowano w 5% odtłuszczonego mleka w buforze Tris/
HCL/Tween. Immunodetekcja prążków została wykona-
na z wykorzystaniem Gp skierowanego przeciwko
HSD17B1 a następnie oślego przeciwciała Ag opłasz-
czonego HRP (klon I-19). Detekcja sygnału możliwa
była dzięki zastosowaniu zestawu ECL i Supersignal
West Femto (Thermo Scientific, Rockford, IL). Kalkula-
cję poziomu HSD17B1 znormalizowanego do białka
referencyjnego β-aktyny wykonano poprzez analizę den-
sytometryczną prążków białek.
Analiza statystyczna
Istotność statystyczną (p < 0,05) oznaczono za po-
mocą analizy wariancji. Porównań dokonano za pomocą
testu t-studenta z założeniem rozkładu dwustronnego.
Wpływ 5-aza-2’-deoksycytydyny na ekspresję genu dehydrogenazy 17β-hydroksysteroidowej typu 1-szego …
PRACE ORYGINALNE
81
Wyniki
Długość inkubacji i stężenia 5-aza-dC
Długość inkubacji i stężenia 5-aza-dC wybrano na pod-
stawie wcześniej przeprowadzonych badań [12]. Użyte w
doświadczeniu stężenia 5-aza-2’-deoksycytydyny pozwala-
ły na wzrost komórek bez indukowania w nich śmiertelno-
ści (Ryc. 1.). Różnice w żywotności pomiędzy komórkami
nietraktowanymi i traktowanymi 5-aza-dC nie były istotne
statystycznie.
Rycina 1. Żywotność komórek LNCaP po traktowaniu 5-aza-
2’-deoksycytydyną w stężeniu 0 (kontrola), 1 i 3 μM po czasie
72 godz. Słupki wykresu są wartościami średnimi absorbancji
z zaznaczonym odchyleniem standardowym.
Figure 1. LNCaP cell line viability after 5-aza-2’-deoxycytidine
treatment at 0 (control), 1 and 3 μM concentration (time, 72 h).
Bars represent the mean values of absorbance with standard devia-
tion.
5-aza-2’-deoksycytydyna spowodowała wzrost ekspre-
sji białka HSD17B1 w liniach komórkowych LNCaP.
Analiza densytometryczna prążków uzyskanych z wy-
korzystaniem techniki western blot wykazała wzrost po-
ziomu białka HSD17B1 proporcjonalnie od użytego stęże-
nia 5-aza-dC (0, 1, 3 µM) po czasie 24 i 72 godz. inkubacji
(Ryc. 2.).
Rycina 2. 5-aza-2’-deoksycytydyna (5-aza-dC) powoduje wzrost
poziomu białka HSD17B1 w liniach komórkowych raka gruczołu
krokowego LNCaP. Komórki hodowano w medium RPMI 1640
bez czerwieni fenolowej przez 24 i 72 godz., zawierającym 5-aza-
dC w stężeniach 0(K), 1 i 3 µM. Białka rozdzielono w 10% żelu
Tris-glicynowym z wykorzystaniem elektroforezy w żelu poliakry-
loamidowym w obecności soli sodowej siarczanu dodecylu i pod-
dano transferowi na membranę polifluorku winylu (PVDF). Na-
stępnie PVDF inkubowano z kozim poliklonalnym przeciwciałem
skierowanym przeciwko HSD17B1 a następnie z oślim przeciw-
ciałem anty-kozim opłaszczonym enzymem peroksydazy chrza-
nowej (HRP). Membranę poddano ponownej inkubacji z przeciw-
ciałem anty-aktyna opłaszczonym HRP. Odczyt densytometryczny
prążków białek znormalizowano do β-aktyny. Wartość stosunku
HSD17B1 do β-aktyny dla komórek nietraktowanych 5-aza-dC
przyjęto jako 1.
Figure 2. 5-aza-2’-deoxycytydine (5-aza-dC) upregulates HSD17B1
protein levels in LNCaP prostate cancer cell line. Cells were cultu-
red in phenol red-free RPMI 1640 for 24 h and 72 h either in the
presence or absence of 5-aza-dC at concentrations of 1 µM and 3
µM. Cell proteins were separated by 10% sodium dodecyl sulfate–
polyacrylamide gel electrophoresis. Next proteins were transferred
to a polyvinylidene fluoride (PVDF) membrane and immunoblot-
ted with goat polyclonal anti-HSD17B1 antibody and donkey anti-
goat-horseradish peroxidase conjugated antibody. Lastly the mem-
brane was reblotted with anti-actin horseradish peroxidase-
conjugated antibody. Densitometry readings of protein bands were
normalized to the β-actin loading control. The ratio of HSD17B1,
to β-actin is assumed to be 1 for control cells exposed to 0 µM 5-
aza-dC.
Dyskusja
Molekularne mechanizmy rozwoju raka gruczołu
krokowego pozostają nadal niewyjaśnione, jednakże
endogenne hormony płciowe wraz z czynnikami gene-
tycznymi i środowiskowymi wydają się odgrywać istot-
ną rolę w tych procesach. Androgeny są niezbędne do
wzrostu i funkcjonowania stercza. Wykazano, że duże
dawki tych hormonów mogą indukować nowotworzenie
w gruczole krokowym u gryzoni [13]. Dodatkowo
u osób poddanych kastracji przed dojrzewaniem, prak-
tycznie nie stwierdza się występowania PCa [14–16].
Udział estrogenów w karcinogenezie gruczołu krokowe-
go wydaje się mniej zrozumiały. Z jednej strony wyka-
zano, że nadmiar i wcześniejsza ekspozycja na tę grupę
hormonów może ułatwiać powstawanie zmian nowotwo-
rowych w prostacie [18], z drugiej natomiast, że estroge-
ny mogą być stosowane jako metoda leczenia PCa [19].
Podanie estrogenów u osób z rakiem stercza powoduje
regresję nowotworu, prawdopodobnie poprzez ich
wpływ na oś podwzgórze-przysadka-jądra, co skutkuje
hamowaniem syntezy androgenów. Efekt ten jest jednak
krótkotrwały i po pewnym czasie, w większości przy-
padków, wzrost nowotworu zachodzi w sposób androge-
noniezależny [20]. Badania prospektywne sugerują kore-
lację między niskim stężeniem estradiolu w surowicy
a rozwojem raka gruczołu krokowego [21]. U myszy
pozbawionych zdolności syntezy enzymu aromatazy
obniżony poziom estradiolu w gruczole krokowym skut-
kował nadmiernym wpływem androgenów, co wiązało
się z późniejszym wystąpieniem łagodnego przerostu
tego gruczołu w późniejszym wieku. Poziom testostero-
nu i dihydrotestosteronu w surowicy był znacznie pod-
wyższony w porównaniu do myszy z prawidłową eks-
presją aromatazy [22]. U ludzi stany hiperestrogenowe,
Bartosz Frycz, Paweł P. Jagodziński
PRACE ORYGINALNE
82
takie jak marskość wątroby, związane są ze zmniejszo-
nym ryzykiem zachorowania na raka stercza [23]. Istnie-
ją również powody do wskazania wysokiego poziomu
estradiolu jako czynnika promującego nowotworzenie
w gruczole krokowym. Ponadto, podwyższone stężenie
tego hormonu wykazano u Afroamerykanów czyli grupy,
w której ryzyko wystąpienia raka stercza jest największe
[24]. Występowanie zaawansowanej formy łagodnego
przerostu stercza jest również częstsze u mężczyzn z rela-
tywnie wysokim poziomem E2 [25]. Duży problem w
interpretacji tychże badań stanowią ich liczne ogranicze-
nia, takie jak różne metody laboratoryjne stosowane do
pomiaru poziomu hormonów w surowicy, pobór tylko
jednej próbki do badań lub brak informacji o wpływie
hormonów podczas wczesnych etapów życia [26]. Dodat-
kowo, stężenie androgenów i estrogenów w sterczu może
się znacznie różnić od ich stężeń w surowicy, co spowo-
dowane jest aktywnością enzymów steroidogennych w
gruczole krokowym [6]. Androgeny wywierają wpływ na
wzrost komórek linii LNCaP, dlatego też linia ta stanowi
model androgenozależnej fazy rozwoju raka stercza.
W naszej pracy badaliśmy wpływ inhibitora DNMTs,
jakim jest 5-aza-dC, na ekspresję genu HSD17B1 kodują-
cego enzym odpowiedzialny za formowanie najbardziej
aktywnej biologicznie postaci estrogenów, estradiolu.
Działanie demetylujące 5-aza-dC zachodzi poprzez przy-
łączenie się tego związku do nici DNA i nieodwracalne
wiązanie enzymów DNMTs [11]. Nasze badania wykazały
wzrost poziomu białka HSD17B1 w linii komórkowej
LNCaP po traktowaniu 5-aza-dC, co może być spowodo-
wane częściową metylacją genu HSD17B1. Możliwe, że
sytuacja taka występuje w androgenozależnej fazie wzro-
stu raka stercza, której modelem są komórki linii LNCaP,
skutkując dominującym wpływem androgenów na wzrost
komórek rakowych przy niskim stężeniu estrogenów.
Następnie, podczas etapu androgenoniezależnego funkcję
androgenów w stymulacji proliferacji komórek raka gru-
czołu krokowego mogłyby przejąć estrogeny. Pogląd taki
wspierają badania, w których wykazano wzrost aktywno-
ści enzymów odpowiedzialnych za formowanie aktyw-
nych estrogenów, np. HSD17B7, a spadek aktywności
enzymów uczestniczących w reakcjach inaktywacji tych
hormonów w fazie androgenoniezależnej raka stercza
[27–29]. Niestety, wciąż mało wiemy o udziale androge-
nów i estrogenów w poszczególnych etapach wzrostu raka
gruczołu krokowego. Również ilość informacji o aktyw-
ności enzymów steroidogennych i kodujących je genów w
patogenezie PCa jest niewystarczająca. W celu lepszego
zrozumienia opisanych powyżej procesów wymagana jest
większa ilość badań.
Wnioski
Metylacja DNA może być procesem regulującym
ekspresję genu HSD17B1 w raku gruczołu krokowego.
Ze względu na udział dehydrogenazy 17β-hydroksy-
steroidowej typu 1-szego w formowaniu estradiolu,
proces ten mógłby prowadzić do obniżenia poziomu E2
w sterczu i tym samym mieć związek z jego nowotwo-
rzeniem. Niestety, wiedza na temat udziału androgenów
i estrogenów w poszczególnych etapach rozwoju raka
gruczołu krokowego jest niewystarczająca do pełnego
wyjaśnienia wyżej opisanych procesów.
Piśmiennictwo
1. Henderson B., Feigelson H.: Hormonal carcinogenesis.
Carcinogenesis, 2000, 21(3), 427-33.
2. Hsing A.: Hormones and prostate cancer: what’s next?
Epidemiol. Rev., 2001, 23, 42-8.
3. Platz E., Giovannucci E.: The epidemiology of sex
steroid hormones and their signaling and metabolic
pathways in the etiology of prostate cancer. J. Steroid
Biochem. Mol. Biol., 2004, 92, 237-253.
4. Härkönen P., Mäkelä S.: Role of estrogens in develop-
ment of prostate cancer. J. Steroid Biochem. Mol. Biol.,
2004, 92(4), 297-305.
5. Eaton N., Reeves G., Appleby P., Key T.: Endogenous
sex hormones and prostate cancer: a quantitative review
of prospective studies. Br. J. Cancer, 1999, 80(7), 930-
934.
6. Vihko P., Herrala A., Härkönen P. et al.: Enzymes as
modulators in malignant transformation. J. Steroid
Biochem. Mol. Biol., 2005, 93(2-5), 277-83.
7. Ramsahoye B., Biniszkiewicz D., Lyko F. et al.: Non-
CpG methylation is prevalent in embryonic stem cells
and may be mediated by DNA methyltransferase 3a.
Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 2000, 97(10), 5237-42.
8. Santini V., Kantarjian H., Issa J.: Changes in DNA
methylation in neoplasia: pathophysiology and therapeutic
implications. Ann. Intern. Med., 2001, 134(7), 573-86.
9. Labrie F., Luu-The V., Lin S.X. et al.: The key role of 17
beta-hydroxysteroid dehydrogenases in sex steroid biology.
Steroids, 1997, 62, 148-158.
10. Rawluszko A., Jagodzinski P.: 17β-hydroxysteroid dehydro-
genase type 1 expression in colon cancer cell lines. Praca
oczekuje na publikację.
11. Christman J.K.: 5-Azacytidine and 5-aza-2'-deoxy-
cytidine as inhibitors of DNA methylation: mechanistic
studies and their implications for cancer therapy.
Oncogene, 2002, 21(35), 5483-95.
12. Yaagoubi M., Visvikis A., Khalid A. et al.: 5-Azacytidine
modulates gamma-glutamyltransferase and glutathione
levels in two human prostatic adenocarcinoma cell lines.
Biochem. Mol. Biol. Int., 1998, 46(2), 321-31.
13. Noble R.L.: The development of prostatic adenocarcinoma
in Nb rats following prolonged sex hormone administration.
Cancer Res., 1977, 37, 1929-1933.
14. Hovenian M., Deming C.: The heterologous growth of cancer
of the human prostate. Surg. Gynecol. Obstet., 1948, 86,
29-35.
15. Ghanadian R., Puah K., O’Donohue E.: Serum testosterone
and dihydrotestosterone in carcinoma of the prostate. Br.
J. Cancer, 1979, 39, 696-699.
16. Wynder E., Mabuchi K., Whitmore W.: Epidemiology
of cancer of the prostate. Cancer, 1971, 28(2), 344-60.
17. Ho S.: Estrogens and anti-estrogens: key mediators of pros-
tate carcinogenesis and new therapeutic candidates. J. Cell
Biochem., 2004, 91(3), 491-503.
18. Huggins C., Scott W., Hodges C.V.: Studies on prostatic
cancer. The effects of fever, of desoxycorticosterone and
of estrogen on clinical patients with metastatic carcinoma
of the prostate. J. Urol., 1941, 46, 997.
Wpływ 5-aza-2’-deoksycytydyny na ekspresję genu dehydrogenazy 17β-hydroksysteroidowej typu 1-szego …
PRACE ORYGINALNE
83
19. Cox R., Crawford E.: Estrogens in the treatment of
prostate cancer. J. Urol., 1995, 154, 1991-1998.
20. Bianco J., Handelsman D., Pedersen J., Risbridger G.:
Direct response of the murine prostate gland and seminal
vesicles to estradiol. Endocrinology, 2002, 143(12),
4922-33.
21. Gann P., Hennekens C., Ma J. et al.: A prospective study
of sex hormone levels and risk of prostate cancer. J. Natl.
Cancer Inst., 1996, 88, 1118-1126.
22. McPherson S., Wang H., Jones M. et al.: Elevated
androgens and prolactin in aromatase-deficient mice
cause enlargement, but not malignancy, of the prostate
gland. Endocrinology, 2001, 142, 2458–2467.
23. Glantz G.M.: Cirrhosis and carcinoma of the prostate
gland. J. Urol., 1964, 91, 291–293.
24. Ross R., Bernstein L., Judd H. et al.: Serum testosterone
levels in healthy young black and white men. J. Natl.
Cancer Inst., 1986, 76, 45-48.
25. Gann P., Hennekens C., Longcope C. et al.: A prospective
study of plasma hormone levels, nonhormonal factors,
and development of benign prostatic hyperplasia. Prostate,
1995, 26, 40-49.
26. Chen C., Weiss N., Stanczyk F. et al.: Endogenous sex
hormones and prostate cancer risk: a case-control study
nested within the Carotene and Retinol Efficacy Trial.
Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev., 2003, 12(12),
1410-6.
27. Stanbrough M., Bubley G.J., Ross K. et al.: Increased
expression of genes converting adrenal androgens to
testosterone in androgen-independent prostate cancer.
Cancer Res., 2006, 66(5), 2815-2825.
28. Koh E., Noda T., Kanaya J. et al.: Differential expression
of 17 beta-hydroxysteroid dehydrogenase isozyme genes
in prostate cancer and noncancer tissues. Prostate, 2002,
53(2), 154-159.
29. Fung K.M., Samara E.N., Wong C. et al.: Increased
expression of type 2 3alpha-hydroxysteroid dehydrogenase/
type 5 17beta-hydroxysteroid dehydrogenase (AKR1C3)
and its relationship with androgen receptor in prostate
carcinoma. Endocr. Relat. Cancer, 2006, 13(1), 169-180.
Adres do korespondencji:
Bartosz Frycz
Katedra i Zakład Biochemii i Biologii Molekularnej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Święcickiego 6
60-781 Poznań