Bankowość centralna na świecie

Instrumenty polityki pieniężnej

(na przykładzie NBP)

Dr Michał Skopowski

Klasyfikacje instrumentów polityki pieniężnej

2

Standardowe instrumenty

polityki pieniężnej

Rezerwa

obowiązkowa

Operacje

depozytowo

- kredytowe

Operacje

otwartego

rynku

3

Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej

•narzędzia stanowiące najostrzejszą ingerencję banku centralnego

w działalność banków; najczęściej przyjmują one postać określonego indeksu wzrostu

wielkości kredytu bankowego czy też emisji papierów wartościowych

pułapy (plafony) kredytowe,

kontrolę emisji, pułapy emisji

•ograniczenia obrotu pieniężnego

i kapitałowego z zagranicą

kontrola dewizowa

•przymus nabywania walorów przez banki w celu związania płynności bankowej;

obowiązek zakupu papierów

wartościowych

•regulacje określające wielkość lub przedział wahań poszczególnych rodzajów stóp

procentowych

przepisy regulujące stopy

procentowe stosowane przez banki

komercyjne

•określanie np. celu, na jaki banki mogą udzielać kredytów podmiotom gospodarczym

regulacje jakościowych warunków

udzielania kredytów

•absorpcja płynności bezpośrednio od podmiotów niebankowych (bez pośrednictwa

banków)

przyjmowanie przez bank centralny

depozytów od podmiotów

niebankowych

4

Rezerwa obowiązkowa

 To określona część każdego depozytu (obecnie

3,5%), którą banki komercyjne muszą odprowadzić
na rachunek w banku centralnym

 Środki utrzymane z tytułu rezerwy obowiązkowej są

oprocentowane stawką 0,9 stopy redyskonta weksli

 Rezerwa obowiązkowa w Polsce utrzymywana jest w

systemie opóźnionym i uśrednionym, a zatem

stabilizuje przebieg stóp procentowych rynku

międzybankowego

5

Etapy procesu odprowadzenia

rezerwy obowiązkowej

6

Utrzymanie

rezerwy

Wyznaczenie

podstawy naliczenie

rezerwy

Naliczenie

rezerwy

Odprowadzenie

rezerwy

Funkcje rezerwy obowiązkowej

Funkcje rezerwy obowiązkowej

Tworzenie popytu na

pieniądz banku centralnego

(w sytuacji nadpłynności

sektora bankowego)

Przysparzanie

dochodów bankowi

centralnemu

(a pośrednio

państwu)

Zabezpieczenie

wkładów deponentów

Wpływanie na

mnożnik kreacji

pieniądza

Stabilizacja rynkowych stóp

procentowych

(w przypadku rezerwy

opóźnionej i uśrednionej)

Funkcje tradycyjne

Funkcje nowoczesne

7

Stopa rezerwy obowiązkowej

w Polsce

8

Rezerwa obowiązkowa w Polsce

(mld PLN)

9

Rezerwa obowiązkowa wymagana

i utrzymywana w Polsce

10

Operacje kredytowo-depozytowe

 W sytuacji zachwiania płynności bank komercyjny może, zawsze

z własnej inicjatywy:



Zaciągnąć kredyt refinansowy w NBP



Kredyt lombardowy pod zastaw walorów skarbowych do równowartości

80% ich wartości nominalnej



Kredyt redyskontowy w drodze redyskonta weksli handlowych o ustalonych
cechach



Złożyć w NBP niezabezpieczony depozyt O/N

 Powyższe instrumenty oprocentowane są jak najmniej korzystną

stopą procentową, aby skłonić banki do wykorzystywania rynku

międzybankowego



Tworzą dzięki temu korytarz zmienności stóp procentowych rynku

międzybankowego

11

Funkcje kredytu refinansowego

Funkcje kredytu refinansowego

Dostarczanie

płynności bankowi

komercyjnemu w

sytuacji nagłego jej

zachwiania

(Kredytodawca

ostatniej instancji)

Wpływanie na

rozwój

poszczególnych

rynków papierów

wartościowych oraz

systemów RTGS

Standardowa

regulacja

płynności

banków

komercyjnych

Kształtowanie

rynkowych stóp

procentowych

Ograniczenie od góry

zmienności rynkowych

stóp procentowych

(„Sufit” zmienności

rynkowych stóp

procentowych)

Funkcje tradycyjne

Funkcje nowoczesne

Funkcje przejęte przez OOR

12

Ograniczenia w dostępie do kredytu

refinansowego

Ograniczenia w dostępie do kredytu refinansowego

Posiadana przez dany bank ilość

walorów mogących być zastawem w

przypadku kredytu refinansowego

(zazwyczaj osiągalny kredyt jest

pewną częścią łącznej wartości

oddanych w zastaw walorów)

Limity (kontyngenty) oznaczają

maksymalne, narzucone przez

bank centralny, wysokości

kredytu refinansowego, jaki

mogą zaciągnąć poszczególne

banki komercyjne

Stopa procentowa jest znacząco

wyższa od rynkowej,

co powoduje, że kredyt refinansowy

jest „kredytem ostatniej instancji” i

przyczynia się do rozwoju rynku

międzybankowego

Ograniczenia wysokości kredytu

Stopa procentowa

13

Kredyty refinansowe w Polsce w

latach 1993-2011 (mln PLN)

14

15

Metody zaciągania kredytu

lombardowego

Z inicjatywy banku

komercyjnego

Na podstawie

odpowiedniej deklaracji

Automatycznie

udzielany przez NBP

Po niespłaceniu do

godziny 18:00 kredytu

technicznego

Strona inicjująca

Mechanizm zaciągania

Cel ogólny

Uzyskanie płynności

w sytuacji przejściowego

jej niedoboru

Mechanizm

warunkowo

odraczający termin

wywiązania się ze

zobowiązań względem

NBP

Kredyt lombardowy

Wykorzystanie weksla w refinansowaniu banków

16

Klient oddaje weksel do dyskonta

(uzyskując np. kredyt dyskontowy lub akceptacyjny)

Bank

komercyjny

Podmiot

zobowiązany

wekslowo wykupuje

weksel

Bank czeka

do terminu zapadalności

weksla

Bank

refinansuje się w banku

centralnym

Bank centralny pobiera

redyskonto, jednak wszystkie

formalności wykonuje bank

komercyjny. Bank komercyjny

dzieli się zyskiem z operacji

z bankiem centralnym

Podmiot zobowiązany
nie wykupuje weksla -

protest weksla

Przedstawienie

weksla do wykupu

podmiotowi zobowiązanemu

wekslowo w terminie

zapadalności

weksla

Bank komercyjny, ponieważ

samodzielnie finansuje podmiot

zobowiązany wekslowo, ma z tej

operacji wyższe zyski

Funkcje kredytu redyskontowego

17

Kredyt redyskontowy

Redyskonto potrącane

od oddanych do

redyskonta weksli jest

jednym ze źródeł

zysków banku

centralnego

(choć osiąganie zysku
nie jest samo w sobie

celem tej instytucji)

Kredyt

redyskontowy, w

bankach

centralnych go

stosujących, jest

jedną

z form

refinansowania

banków

komercyjnych

Określając

warunki, które

muszą spełniać

weksle oddawane

do redyskonta

bank centralny

wpływa na jakość

weksli

przyjmowanych

przez banki

komercyjne do

dyskonta

Forma

refinansowania

Wpływ na jakość

weksli

Źródło zysków banku

centralnego

Pierwsza granica

wzrostu dla stóp

procentowych

Stopa redyskonta

weksli jest

teoretycznie

pierwszym górnym

ograniczeniem dla

wzrostu stóp

procentowych rynku

międzybankowego.

Praktycznie jednak

istotniejsza w tym

względzie jest stopa

lombardowa

Mechanizm korytarza zmienności stóp

procentowych rynku międzybankowego

18

Czas

St

opa p

roce

n

to

w

a

K

o

ry

tarz

zm

ienn

o

ści

st

ó

p

pr

o

cen

to

w

yc

h

rynk

u

międ

zybank

o

w

eg

o

Stopa depozytowa

Stopa kredytu refinansowego

Stopa procentowa rynku

międzybankowego

Decyzja

o podniesieniu stóp

procentowych banku

centralnego

Korytarz zmienności stóp procentowych na

rynku międzybankowym

19

Wykorzystanie operacji kredytowo-depozytowych w

Polsce a zmienność stóp procentowych

20

Operacje otwartego rynku (OOR)

 Polegają za zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych przez NBP w

drodze aukcji procentowej, amerykańskiej

 Z punktu widzenia trwałości ich wpływu na płynność sektora bankowego

OOR mogą być:



Warunkowe (zmieniać ją okresowo)



Bezwarunkowe (zmieniać ją trwale)

 Z punktu widzenia kierunku wpływu na powyższą płynność OOR dzielą

się na:



Operacje absorbujące płynność



Operacje zasilające

 Ze względu na nadpłynność sektora bankowego przeprowadza się w Polsce

praktycznie wyłącznie operacje podstawowe -sprzedaży siedmiodniowych

bonów pieniężnych - stąd stopa referencyjna (operacje warunkowe,

absorbujące). Możliwe są jednak również:



Operacje dostrajające (o terminie zapadalności poniżej 7 dni)



Operacje strukturalne (o dłuższym okresie wpływu na płynność)

21

Cele operacji otwartego rynku

Kształtowanie podaży

pieniądza i płynności sektora

bankowego

Bezpośrednie

i pośrednie wpływanie na

stopy procentowe na rynku

międzybankowym

Zwiększanie efektywności

funkcjonowania pozostałych

instrumentów polityki

pieniężnej

22

23

Rodzaje operacji otwartego rynku

Kupno

Sprzedaż

W

ar

u

n

k

ow

e

repo

(repurchase agreement)

–

bank centralny kupuje od banków

papiery wartościowe pod

warunkiem ich odprzedaży w

określonym terminie i po

określonej cenie

–

stanowi odpowiednik kredytu

udzielonego bankom przez bank

centralny pod zastaw papierów

wartościowych

reverse repo

(reverse repurchase agreement)

–

bank centralny sprzedaje bankom

papiery wartościowe pod

warunkiem ich odkupu

w określonym terminie i po

określonej cenie

–

stanowi odpowiednik depozytu

przyjętego przez bank centralny

od banków komercyjnych

B

ez

w

ar

u

n

k

ow

e

outright purchase

–

bank centralny kupuje od banków

papiery wartościowe

outright sale

–

bank centralny sprzedaje bankom

papiery wartościowe lub emituje

własne walory

24

Mechanizm wpływu

zasilających OOR

Bank centralny chce obniżyć wysokość stóp procentowych na rynku

Kupuje papiery wartościowe po cenach wyższych niż występujące na rynku

Oferuje bankom niższą stopę procentową od występującej na rynku

Proponuje zatem bankom bardziej opłacalną formę kredytu na pokrycie ich

niedoborów płynności

Wielkość płynnych środków w obiegu zwiększa się (zwiększa się przez to

możliwość kreacji pieniądza wkładowego przez banki)

Rynkowe stopy procentowe kredytów (a w konsekwencji lokat) ulegają obniżeniu

z uwagi na konkurencyjność przeprowadzonych przez bank centralny operacji

kupna i większą dostępność pieniądza na rynku

25

26

Absorpcja nadpłynności sektora bankowego

przez NBP w latach 1994-2011 (mld PLN)

27

Podsumowanie

 Rezerwa obowiązkowa tworzy popyt na pieniądz

rezerwowy banku centralnego, a ponieważ jest

opóźniona i uśredniona – stabilizuje stopy

procentowe na rynku międzybankowym

 Stopa referencyjna kształtuje stopy procentowe

rynku międzybankowego, a dokonywane z jej
wykorzystaniem 7-dniowe OOR kształtują płynność
sektora bankowego

 Stopy lombardowa i depozytowa tworzą korytarz

zmienności stóp procentowych na rynku

międzybankowym

28

Bankowość centralna na

świecie

Ciąg dalszy nastąpi...