89

B

ANKOWOŚĆ

dr Maria Golec

2011/2012

I

STOTA

I

FUNKCJE

BANKÓW

Plan wykładu



Istota banku



Rola banków w gospodarce



System bankowy



Modele systemu finansowego



Rodzaje banków

„Cechą różniącą bankierów od złotników jest to, że bankier używa w swojej

działalności cudzych pieniędzy”.

David Ricardo

Cechy banku



specjalistyczna firma handlowa, handlująca pieniędzmi



występują ograniczenia w tworzeniu banków



wykonywanie określonych usług finansowych



udział kapitałów własnych w finansowaniu działalności jest niski

Domy bankowe istniały w Babilonii w IV w. p.n.e. , w starożytnej Grecji i Rzymie.

Bankowość nowożytna rozwinęła się od XII w. w miastach włoskich – pierwszy bank
1157 r. w Wenecji.

Włoskie słowo banca oznaczało stół (ławę), za którym siadali pierwsi bankierzy w

dzielnicach handlowych i wymieniali pieniądze;

Definicja banku

Prawną definicję banku zawiera Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe.

„Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na
podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych

obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.”

Pojęcie instytucji kredytowej

 Pojęcie instytucji kredytowej występuje regulacjach UE - jest to pojęcie szersze od

pojęcia bank.

 Instytucja kredytowa oznacza podmiot, którego przedmiotem działalności jest

przyjmowanie od ludności wkładów pieniężnych i innych środków podlegających
zwrotowi oraz udzielanie kredytów na własny rachunek lub na wydawaniu

pieniądza elektronicznego.

89

Przywilej egzekucyjny banków – na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów

związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe
tytuły egzekucyjne;

Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej – przedmiotem ochrony są informacje

dotyczące czynności bankowej uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania
i realizacji umowy; bank ma obowiązek udostępnienia informacji stanowiących

tajemnicę m.in. innym bankom i instytucjom kredytowym, Komisji Nadzoru Bankowego,
sądowi lub prokuratorowi w związku z toczącym się postępowaniem, sądowi w związku

z postępowaniem, prezesowi NIK.

Rola banków w gospodarce:

1. Kreacja pieniądza
2. Udział w społecznym podziale pracy

3. Dokonywanie alokacji i transformacji środków

Udział w społecznym podziale pracy
Banki przejmują część czynności finansowych od przedsiębiorców i gospodarstw

domowych:

*

banki pośredniczą między posiadającymi kapitał (oszczędzającymi) a

potrzebującymi środków finansowych (rola pośrednika)

*

dokonywanie płatności w imieniu swoich klientów (rola płatnika)

*

działanie w imieniu klientów w celu zarządzania aktywami (np. papierami
wartościowymi) (rola agenta)

89

Dokonywanie alokacji i transformacji środków pieniężnych w gospodarce



Bank jest instytucją transformacyjną pośredniczącą w doprowadzaniu do
uzgodnienia podaży i popytu.



Transformacja dotyczy:

*

kwot - banki przyjmują dużą ilość małych wkładów i środki pozyskane w

ten sposób udostępniają w postaci dużych sum kredytobiorcom.

*

terminów - banki mogą, korzystając z faktu, że część wkładów nie

zostanie wycofana w terminie wymagalności, udzielić kredytów na dłuższe
terminy niż to wynika ze zobowiązań wobec deponentów.

*

przestrzeni - lokata złożona w jednej miejscowości (np. w Koninie) może

być podstawą do udzielenia kredytu w innym miejscu (np. w Poznaniu)

*

informacji - banki likwidują konieczność indywidualnego sprawdzania

wiarygodności uczestników rynku finansowego

Elementy systemu bankowego

* System bankowy składa się przynajmniej z:

 Banku centralnego (emisyjnego)

 Banków operacyjnych

 Jest to system dwuszczeblowy w odróżnieniu od jednoszczeblowych.

* Jednoszczeblowy - monobankowy - system występował w gospodarce centralnie

planowanej - funkcje banku centralnego i banku komercyjnego pełnił jeden bank,

nie ma oddzielonego ryzyka operacyjnego od funkcji centralnych, brak
konkurencji,

Elementy współczesnego systemu bankowego (instytucje)



Instytucje stabilizujące system bankowy



Bank centralny



Instytucja gwarantująca depozyty w bankach



Nadzór nad bankami



Instytucje tworzące system bankowy



Różne rodzaje banków



Instytucje wspierające funkcjonowanie sektora



Biura kredytowe



Izby rozliczeniowe



Związki banków itp

Rodzaje banków – podział klasyczny:



Bank inwestycyjny – bank zajmujący się bezpośrednim transferem oszczędności
na rynek pieniężny i kapitałowy. Są to głównie usługi związane z operacjami

papierami wartościowymi.



Bank depozytowo-kredytowy – bank gromadzący depozyty i z pozyskanych

środków udzielający kredytów.

89

Bank uniwersalny

 Łączy operacje depozytowo - kredytowe z transakcjami w zakresie papierów

wartościowych i czynnościami emisyjnymi

 W UE wyróżnia się:



Instytucje kredytowe – banki uniwersalne- pełen zakres usług

finansowych



Firmy inwestycyjne – tylko usługi banku uniwersalnego bez działalności

depozytowo-kredytowej



Uniwersalizm jest cechą bankowości europejskiej.

Modele systemów finansowych



system kontynentalny – (inaczej zorientowany bankowo, niemiecko-japoński,
reński)



system anglosaski (inaczej zorientowany rynkowo, amerykański)

System anglosaski



Opiera się na rynkach finansowych



Podstawowy przepływ kapitału odbywa się poprzez emisję papierów
wartościowych i giełdę



Banki wykorzystywane są przede wszystkim do funkcji płatniczych i
rozliczeniowych oraz zaspokajania zapotrzebowania na kredyt krótkoterminowy



Wyraźne oddzielenie banków inwestycyjnych od depozytowo-kredytowych

Model kontynentalny



Przepływ kapitału odbywa się przede wszystkim poprzez banki



Główną funkcję w systemie finansowym pełni system bankowy



Banki mają charakter banków uniwersalnych

Zalety i wady modelu kontynentalnego



Zalety:



wykorzystanie ekonomii skali



lepsze przygotowanie banków do monitorowania firm



efektywniejsza windykacja kredytów przez banki



możliwość długoterminowego finansowania



Wady:



Niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych



Możliwość pojawienia się opóźnień informacyjnych

Zalety i wady systemu anglosaskiego



Zalety:



Pobudzanie innowacji finansowych



Pełna informacja dot. podmiotów finansowanych przekazywana ogółowi



Ułatwienia zarządzania ryzykiem finansowym



Wady:



Oparcie podmiotów gospodarczych na anonimowym rynku papierów

wartościowych



Krótkoterminowa perspektywa decyzji ekonomicznych



Mniejsza efektywność w dochodzeniu roszczeń

89

Polska dane za 2009 r. :

•

kredyty/PKB 46,2%;

•

kapitalizacja rynku akcji/ PKB 31,5%

Konwergencja systemów finansowych



Ujednolicanie systemów finansowych na świecie



Powstawanie holdingów bankowych i konglomeratów finansowych zamazuje
podział na rodzaje banków



W USA odejście od ścisłego podziału bankowości inwestycyjnej i depozytowo-
kredytowej w stronę bankowości uniwersalnej

Rodzaje banków

1. Banki centralne

2. Banki operacyjne
3. Banki specjalne (inwestycyjne, hipoteczne, towarzystwa kredytowe, rolne,

komunalne),

4. Kasy oszczędnościowe

5. Spółdzielczość kredytowa

Bank centralny

 Bank emisyjny (pierwotna rola banku centralnego) – tworzy pieniądz i reguluje

wielkość tworzonego pieniądza przez banki

 Bank banków – jest bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych

(kredytodawcą ostatniej instancji)

 Bank gospodarki narodowej – kasowa obsługa budżetu, obsługa długu

państwowego

89

Banki operacyjne

 Spełniają istotne funkcje społeczne (np. obsługa obrotu gotówkowego i

bezgotówkowego)

 Są przedsiębiorstwami których celem jest maksymalizowanie nadwyżki

finansowej dla właścicieli

Banki hipoteczne

 Zajmują się udzielaniem długoterminowych kredytów zabezpieczonych na

hipotece nieruchomości

 Pozyskują środki poprzez emisje listów zastawnych

Spółdzielnie kredytowe

 Instytucje drobnego kredytu zorganizowane na zasadach spółdzielczych

 Powstały w XIX w . w Niemczech w dwóch formach: Kasy Schulzego i kasy

Raiffeisena

Inne przedsiębiorstwa

 Kasy oszczędnościowe – świadczące usługi drobnym wytwórcom i

gospodarstwom domowym

 Budowlane kasy oszczędnościowe – udzielają kredytów na budownictwo

mieszkaniowe

 Parabanki – świadczą usługi podobne do bankowych

89

S

YSTEM

BANKOWY

W

P

OLSCE

I

NSTYTUCJE

,

STRUKTURA

,

PROBLEMY

Plan wykładu



Historia i przebudowa sektora bankowego w latach 90 XX w.



Instytucje sektora bankowego



Banki państwowe



Banki w formie spółek akcyjnych



Banki hipoteczne



Oddziały instytucji kredytowych w Polsce



Związek Banków Polskich



BIK



Banki spółdzielcze



SKOK

Banki w Polsce – historia



XVIII - XIX w. prywatne domy bankowe (do 1830 r.)



1828 r. pierwszy polski bank centralny Bank Polski (przetrwał do 1870 r.)



Rozwój instytucji spółdzielczych (banków spółdzielczych i kas Stefczyka) w

okresie zaborów



Reformy Grabskiego i rozwój bankowości w Okresie Międzywojennym



Okres po II 1945 r. powołano Narodowy Bank Polski – od 1946 r. bank centralny
kredytuje przemysł; w latach 1949-53 zmieniono strukturę bankowości – idea

monobanku:



Ograniczenie liczby banków



Bank Inwestycyjny - działalność inwestycyjna



Obsługa obrotów zagranicznych - Bank Handlowy



Bank Polska Kasa Opieki - operacje zagraniczne ludności



Bank Rolny (później Bank Gospodarki Żywnościowej udzielał

kredytów dla rolnictwa) jemu podporządkowano instytucje spółdzielcze

Przebudowa systemu bankowego w 1989 r.



Nowe regulacje prawne ustawy Prawo bankowe i ustawa o NBP



wprowadzenie zasad konkurencyjności między bankami przez

odejście od podziału terytorialnego i branżowego



oparcie działalności banków na podstawach ekonomicznych przez

wprowadzenie rachunku ekonomicznego w bankach



powołanie z dniem 1 lutego 1989 r. banków komercyjnych z centralami w głównych

regionach Polski na bazie oddziałów NBP



Bank Śląski w Katowicach



Bank Przemysłowo -Handlowy w Krakowie,



Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie,



Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi,



Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu,



Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie,



Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie



Bank Zachodni we Wrocławiu

89



Bank Gdański w Gdańsku



W 1988 r. wydzielono z NBP Powszechną Kasę Oszczędności BP

Przebudowa systemu bankowego w latach 90. XX w



Tworzenie infrastruktury bankowej, wprowadzanie regulacji w działalności

banków



Przekształcanie banków państwowych w banki prywatne – prywatyzacja



Konsolidacja banków, przykłady:



Bank Zachodni WBK S.A. powstał w wyniku połączenia Banku Zachodniego

S.A. i Wielkopolskiego Banku Kredytowego S.A. w 2001 roku - Irlandzki bank AIB był

od 1995 r. głównym udziałowcem WBK. W 1999 r. przejął od Skarbu Państwa 80%
Banku Zachodniego



w 1996 r. powołano do życia Grupę Bankową Pekao S.A. W skład której

wchodziły: Bank Pekao S.A., Bank Depozytowo-Kredytowy SA w Lublinie, Pomorski

Bank Kredytowy SA w Szczecinie, Powszechny Bank Gospodarczy SA w Łodzi - 1
stycznia 1999 roku cztery banki połączyły się w jeden bank pod wspólną nazwą

Bank Pekao SA.

Rodzaje banków w Polsce

Formy prawne banków w Polsce:



banki państwowe



banki w formie spółek akcyjnych (tym również banki hipoteczne); w tym

banki giełdowe



banki spółdzielcze

Według struktury właścicielskiej:



państwowe, z większościowym udziałem kapitału państwowego



prywatne

Według prowadzonej polityki:



uniwersalne (np. Pekao SA, BZ WBK)



specjalistyczne



detaliczne (np. Lukas Bank, Getin Bank SA)



samochodowe (np. VOLKSWAGEN BANK POLSKA SA, Toyota Bank

Polska SA, Fiat Bank Polska SA itp.)

Banki państwowe

 tworzone przez Radę Ministrów na wniosek Ministra Skarbu w drodze

rozporządzenia (nie podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorstw
państwowych)

 Są to banki „z misją” realizujące szczególne zadania „zlecone” przez rząd (inne

banki mogą otrzymywać dofinansowanie kredytów preferencyjnych)

89

Banki w formie spółek akcyjnych

 dominują w Polsce (m. in rozbudowana sieć oddziałów)

 Regulacje w Kodeksie spółek handlowych

 Organy: Rada nadzorcza i zarząd



Rada nadzorcza (co najmniej 5 osób) powoływana jest przez walne

zgromadzenie – obowiązek informowania KNF o składzie i zmianach



Zarząd (co najmniej 3 osoby) powoływany przez Radę nadzorczą

(również obowiązek informacyjny), z tym że powołanie 2 osób w tym
prezesa następuje za zgodą KNF

Bank hipoteczny



Podstawową czynnością banku jest udzielanie kredytów hipotecznych,
refinansowanych przede wszystkim ze środków pozyskiwanych z emisji

hipotecznych listów zastawnych



Specjalistyczny bank tworzony wyłącznie w formie spółki akcyjnej specjalizujący

się w finansowaniu średnio- oraz długo terminowych inwestycji budownictwa
mieszkaniowego i komercyjnego.

Bank hipoteczny jako szczególny bank w formie spółki akcyjnej

 jako bank specjalistyczny, realizuje wyłącznie czynności dozwolone na mocy

Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o listach zastawnych i bankach
hipotecznych.

 Statut banku hipotecznego określa jego nazwę, która zawiera dodatkowo wyrazy

„bank hipoteczny”.

 długa perspektywa finansowania

 ochrona posiadaczy listów zastawnych

 ograniczony zakres usług

 współpraca z bankami uniwersalnymi –powiązania kapitałowe

Zasada pierwszeństwa zaspokojenia właścicieli listów zastawnych w banku
hipotecznym - tzw. przywilej upadłościowy

 W przypadku upadłości banku emitenta, rejestr zabezpieczenia jest prawnie

oddzielony od pozostałych aktywów banku i jest wykorzystywany do spłacenia
wierzycieli listów.

 Wierzyciele listów zastawnych mają pierwszeństwo zaspokojenia swoich

roszczeń z masy pokrycia (tzw. rejestru zabezpieczenia).

Banki hipoteczne w Polsce

 BRE Bank Hipoteczny SA

 ING Bank Hipoteczny SA

 Pekao Bank Hipoteczny SA

 Nykredit Bank Hipoteczny S.A. (od 2005 r. funkcjonuje jako oddział instytucji

kredytowej Nykredit RealKredit A/S O. w Polsce)

 Kredyty hipoteczne w Polsce są jednak przede wszystkim udzielane przez banki

uniwersalne

89

 Udział banków hipotecznych – 3% kredytów hipotecznych udzielonych

w sektorze bankowym

Oddziały instytucji kredytowych w Polsce



Instytucje kredytowe z państw UE w ramach tzw. jednolitej licencji bankowej

mogą w Polsce prowadzić działalność:



jako oddział instytucji kredytowej



w ramach działalności transgranicznej



Oddział instytucji kredytowej może rozpocząć swoją działalność po upływie

dwóch miesięcy od otrzymania przez Komisję Nadzoru Finansowego odpowiednich

informacji, które przesyła organ nadzorczy z państwa macierzystego



Działalność transgraniczna polega na wykonywaniu czynności przez instytucję

kredytową na terenie Polski (rozpoczęcie takiej działalności po złożeniu
zawiadomienia przez nadzór bankowy państwa macierzystego informacji do KNF)

Cechy oddziału instytucji kredytowej

 jest jednostką organizacyjną instytucji kredytowej,

 zlokalizowaną poza państwem siedziby,

 nie ma odrębnej osobowości prawnej,

 jest zlokalizowany na terytorium Polski, co oznacza, że w Polsce znajdują się

istotne zasoby materialne konieczne do prowadzenia działalności przez oddział,

 wykonuje w ramach instytucji kredytowej działalność w zakresie czynności

wynikających z posiadanego przez instytucję kredytową zezwolenia.

 nadzór nad oddziałami sprawuje organ nadzorczy państwa macierzystego;

depozyty w oddziale instytucji kredytowej gwarantowane są również przez
system gwarantowania depozytów państwa macierzystego

Instytucje kredytowe w Polsce – przykłady



do 15.07.2011 341 notyfikacji o zamiarze podjęcia działalności transgranicznej,

np:



Coventry Building Society,

Sparkasse Oberlausitz-

Niederschlesien, Banco Popular Español S.A.,



Google Payment Limited (instytucja pieniądza

elektronicznego)



Goldman Sachs International Bank



G-T-P Financial Services Ltd (instytucja pieniądza

elektronicznego



35 notyfikacje o zamiarze podjęcia działalności poprzez oddział:



Societe Generale (Francja),



Svenska Handelsbanken AB (Szwecja),



Sygma Banque (Francja),



Commerzbank AG (d. Dresdner Bank AG) (Niemcy),



ABN AMRO Bank N.V. (Holandia),



Danske Bank A/S (Dania),



BNP Paribas (Francja),



EFG Eurobank Ergasias S.A. (Grecja),,



CAJA DE AHORROS Y PENSIONES DE BARCELONA

(“la Caixa”) (Hiszpania),



Elavon Financial Services Limited (Irlandia),

89



BNP Paribas Securities Services (Francja),



Nordnet Bank AB (Szwecja),



HSBC Bank Plc (Wielka Brytania),



Skandinaviska Enskilda Banken SA (Luksemburg),



Crédit Suisse (Luxembourg) S.A.



KBL European Private Bankers S.A.



19 oddziałów instytucji kredytowych prowadzi działalność

Charakterystyka instytucji sektora bankowego w Polsce

Struktura własnościowa sektora bankowego w Polsce

89

Największe banki w Polsce w 2009 r. według aktywów

System finansowy i bankowy w Polsce

89

Związek Banków Polskich (ZBP)



Samorządowa organizacja banków, powołana w 1991 jako izba gospodarcza

zrzeszająca banki



Członkostwo w ZBP ma charakter dobrowolny i obejmuje banki działające na

obszarze RP utworzone i działające na podstawie prawa polskiego.



Zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów członków



Przykładowe działania ZBP



Inicjatywa, opinie w sprawie nowych regulacji w bankach



Baza dokumentów zastrzeżonych



Arbiter bankowy jako sąd polubowny



Standardy kwalifikacyjne w bankowości



Standaryzacja dokumentów bankowych

Biuro Informacji Kredytowej

 Biuro Informacji Kredytowej (BIK) jest to instytucja powołana

w 1997 r. przez 21 banków i Związek Banków Polskich.

89

 BIK gromadzi, przechowuje oraz przetwarza informacje o aktualnych

zobowiązaniach oraz historii kredytowej klientów banków i spółdzielczych kas

oszczędnościowo-kredytowych.

 Dane gromadzone w BIK dotyczą zarówno klientów indywidualnych jak i

przedsiębiorców, są to pozytywne i negatywne historie kredytowe;

 Dane są przekazywane do BIK w momencie składania przez klienta w banku (np.

kredytowego) oraz po zaciągnięciu przez niego zobowiązania są to dane
identyfikacyjne oraz informacje o zobowiązaniach kredytowych powiązanych z

danym klientem, wskazujące m. in. stan początkowy zobowiązania, aktualny stan
zadłużenia oraz historię kredytową w ujęciu miesięcznym.

Informacje w BIK

W BIK przetwarzane są informacje obejmujące:



bieżące zobowiązania kredytowe,



za zgodą klienta, informacje o prawidłowo obsługiwanych spłaconych
zobowiązaniach kredytowych,



bez zgody klienta przez 5 lat zobowiązania, w odniesieniu do których zostały
spełnione łącznie następujące warunki: klient nie uregulował zobowiązania lub

dopuścił do zwłoki w spłacaniu powyżej 60 dni oraz upłynęło kolejnych 30 dni od
momentu poinformowania klienta przez bank o zamiarze przetwarzania jego

danych bez zgody, a mimo to zobowiązanie nie zostało uregulowane,

89



dla celów statystycznych, informacje o zobowiązaniach po ich wygaśnięciu bez

zgody klienta przez 12 lat.

BIK (zakres) a BIG-i
95% danych BIK o klientach to pozytywne historie kredytowe

Banki mogą również korzystać z informacji udostępnianych przez biura informacji

gospodarczej (BIG), gromadzące zaległe zobowiązania z opóźnieniami w spłacie
powyżej 60 dni przekazywane przez wierzycieli po uprzednim poinformowaniu

dłużnika – są to tzw. czarne listy dłużników i obejmują należności różnych podmiotów
rynku

S

YSTEM

BANKOWY

W

P

OLSCE

B

ANKOWOŚĆ

SPÓŁDZIELCZA

Plan wykładu



Istota bankowości spółdzielczej i jej cechy



Banki spółdzielcze



Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe

Istota spółdzielni

Konstytutywnym elementem każdej spółdzielni jest idea współdziałania,

przeciwstawiania się egoizmowi charakterystycznemu dla prywatnego interesu.

W języku polskim do 1930 roku używano obok wyrazów spółdzielnia czy współdzielnia,
słów kooperatywa, kooperacja, co wywodzi się od łacińskiego cooperatio –

współdziałanie.

Spółdzielczość określa się również przez różne maksymy: „wzajemna pomoc”, „nie dla
zysku ale dla świadczenia usług”, „współdziałanie osób mających te same problemy”,

„solidarne łączenie się sił słabych dla uzyskania większej mocy”, „samopomoc”.

Międzynarodowy Związek Spółdzielczy określa spółdzielnią: autonomiczne zrzeszenie
osób, które stowarzyszyły się dobrowolnie, aby wspólnie osiągać cele ekonomiczne,

społeczne i kulturalne poprzez współwłasność demokratycznie zarządzanego
przedsiębiorstwa.

Spółdzielnia ma dualny charakter. Jest:



podmiotem gospodarującym na konkurencyjnym rynku (ekonomiczny

wymiar)



zrzeszeniem osób dążącym do zaspokojenia potrzeb przez prowadzenie
wspólnego przedsiębiorstwa (społeczny wymiar)

Społeczny wymiar spółdzielni

89

 Zaspokajanie potrzeb członków spółdzielni

 Dbałość

o

środowisko

lokalne

(przede wszystkim gdy środowisko to jest ekonomicznie trudne)

 Społecznie użyteczne cele działalności spółdzielni

 Rozwój bazy członkowskiej (edukacja ekonomiczna członków spółdzielni)

 Sposób podziału nadwyżki finansowej

Cechy spółdzielni



Możliwość swobodnego i dobrowolnego przystępowania i występowania ze
spółdzielni (otwarte członkostwo); członkowie spółdzielni są jej właścicielami;

wyróżnia się spółdzielnie:



Otwarte – z usług korzystają członkowie i nieczłonkowie



Zamknięte – z jej usług korzystają wyłącznie członkowie



Demokratyczna struktura – każdy członek ma jeden głos, decyzje są

podejmowane przez większość a wybierane kierownictwo jest odpowiedzialne
przed członkami (związek ludzi nie kapitału)



Lokalny charakter – niewielka skala prowadzonej działalności (niekiedy
wprowadza się zasadę terytorialności – dla spółdzielczości kredytowej:

„miejscowy pieniądz na potrzeby miejscowej społeczności”



Zrzeszanie się – zasada subsydiarności (pomocniczości) ze strony spółdzielni

wyższego rzędu – oznacza wspomaganie jednostek spółdzielczych w
zaspokajaniu potrzeb, których spółdzielnie nie mogą zaspokoić samodzielnie



Współpraca między spółdzielniami

Spółdzielnie kredytowe w Polsce



Banki spółdzielcze



SKOK



Odmienne zasady funkcjonowania



Różne podstawy regulacyjne

Działalność BS po zmianach

systemowych w Polsce



Pierwsze instytucje poł. XIX w.

(Spółdzielczy Bank Ludowy w
Śremie – 1859 r., Towarzystwo

Pożyczkowe dla Przemysłowców
Miasta Poznania - 1961 r. BS w

Brodnicy – 1862 r.)



Do 1990 r. Bank Gospodarki

Żywnościowej

centralnym

związkiem spółdzielczym



Tworzenie niezależnych banków
zrzeszających banki spółdzielcze

(np. GBW)

Wymiar

ekonomiczny

Wymiar

społeczny

89



Przyczyny problemów finansowych BS po 1990 r.:



pułapka inflacyjna kredytobiorców



brak fachowego nadzoru właścicielskiego



przejście od bankowości wyspecjalizowanej do uniwersalnej



słabe przygotowanie kadry zarządzającej



niskie fundusze własne

Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ

S.A. oraz o zmianie niektórych ustaw (tzw. świętojańska)



Wprowadzenie trójszczeblowej struktury dla banków spółdzielczych w Polsce

– bankiem krajowym stał się Bank Gospodarki Żywnościowej



Banki spółdzielcze zostały zobowiązane do zrzeszenia się w bankach

regionalnych właściwych dla danego regionu kraju



Zasada regionalności w prowadzeniu działalności bankowej



Udostępnienie środków publicznych na restrukturyzację bs oraz możliwość
zwolnienia bs z obowiązku odprowadzania rezerwy obowiązkowej

Ustawa z dnia 9 listopada 2000 o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich
zrzeszaniu się i bankach zrzeszających – tzw. ustawa milenijna (obowiązująca)

 Odejście od koncepcji stworzenia struktury krajowej, struktura dwuszczeblowa

(bank spółdzielczy – bank zrzeszający)

 Banki spółdzielcze zrzeszają się z bankiem zrzeszającym

 Zasady rynkowe przy wyborze banku zrzeszającego – możliwość zmiany banku

zrzeszającego

 Wymogi kapitałowe dla banków spółdzielczych 1 mln EUR (od 2008 r.)

 Określony ograniczony katalog usług bankowych określony w Ustawie

Usługi banków zrzeszających

 Reprezentowanie członków banków spółdzielczych w organach struktur

spółdzielczości kredytowej

 Monitoringu i kontrola, ustawowo:

89



obowiązki sprawozdawcze wobec NBP i BFG



bank zrzeszający odprowadza rezerwę obowiązkową



prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych w nim banków spółdzielczych

 Stosunki operacyjno-biznesowe np.:



inwestycyjne



usługi prawne



marketingowe



Informatyczne



szkoleniowe

Zasada terytorialności działania banków spółdzielczych

Bank spółdzielczy prowadzi działalność na terenie powiatu, w którym znajduje

się jego siedziba, oraz na terenie powiatów, w których znajdują się jego placówki

wykonujące czynności bankowe,

Zrzeszenia banków spółdzielczych w Polsce

Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe



pierwsze SKOK 1992 r. – zmiany w Ustawie o związkach zawodowych – SKOK
jako instytucje podobne do pracowniczych kas zapomogowo- pożyczkowych



regulacja ustawowa - Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo- kredytowych (Dz.U.96 Nr 1 poz.2 z późn. zm.)



Od 2005 r. SKOK są instytucjami monetarnymi

Bank Polskiej
Spółdzielczości SA

Spółdzielcza Grupa
Bankowa

Mazowiecki Bank
Regionalny SA

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

350 banków
spółdzielczych

151 banków
spółdzielczych

77 banków
spółdzielczych

89

SKOK cechy

 SKOK są związkami (uniami ) kredytowymi (ang. credit unions)

 SKOK są spółdzielniami zamkniętymi

 SKOK świadczą usługi wyłącznie dla osób fizycznych

 Ograniczone pole członkostwa unii kredytowych:



Członkami kas mogą być osoby połączone więzią o charakterze

zawodowym lub organizacyjnym, a w szczególności:

•

pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy,

•

osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej

 w porównaniu do banków świadczą usługi na znacznie mniejszą skalę

 SKOK prowadzą działalność niezarobkową

Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe – usługi

Zgodnie z ustawą o SKOK kasy mogą prowadzić następujące czynności:

 gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków,

 udzielanie im pożyczek i kredytów,

 przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych,

 pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia

Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe – zrzeszanie się

związek

kredytowy

spółdzielnia

kredytowa

spółdzielnia

usługi wyłącznie dla członków
ograniczenie pola członkostwa
niezarobkowy cel działalności
obligatoryjność zrzeszania się

świadczenie usług
finansowych: przyjmowanie
depozytów, udzielanie
kredytów, usługi
rozliczeniowe

idee współdziałania,
samopomocy,
realizowanie zasad
spółdzielczych

89

 SKOK są zobowiązane zrzeszyć się z Krajową Spółdzielczą Kasą

Oszczędnościowo-Kredytową (Kasą Krajową)

 Kasa Krajowa wobec zrzeszonych SKOK pełni funkcje:

 nadzorcze (brak licencjonowania, brak min. poziomu funduszy własnych)

 instytucji centralnej („banku” SKOK, refinansowe),

 reprezentacyjne i inne

Różnice między SKOK a BS

89

B

ANK

CENTRALNY

–

ORGANIZACJA

I

ZADANIA

N

ARODOWY

B

ANK

P

OLSKI

Plan wykładu

 Istota bankowości centralnej

 Narodowy Bank Polski polskim bankiem centralnym

 Podstawy prawne, cele

 Niezależność banku centralnego

 Organy NBP

 Zadania Narodowego Banku Polskiego

Istota bankowości centralnej

Kluczowe czynniki warunkujące powstanie bankowości centralnej:
1) Wynalezienie pieniądza papierowego:

Banknot – wynaleziony w Chinach (XI w.) ale istotniejsza rola kwitu depozytowego
(Londyn, XVII/XVIII w.); rozwój kredytowej emisji pieniądza depozytowego

2) Ustanowienie monopolu emisyjnego: rządy wprowadzają monopol emisyjny
dla wybranych banków komercyjnych

89

Pierwsze banki centralne:

 Bank Szwecji (1686) - bank państwowy (monopol emisyjny od początku

istnienia

 Bank Anglii (1694) - bank komercyjny (nacjonalizacja w 1946); stopniowa

redukcja liczby banków prywatnych – emitentów. W 1833 całkowity monopol

emisyjny.

Ewolucja celów i zadań banków centralnych



początkowo: działalność komercyjna, operacje rządowe, kredyt dla rządu



wiek XX: stabilność pieniądza, systemy płatnicze, rezerwy obowiązkowe,
stabilizacja rynków finansowych, nadzór bankowy (!)



po II Wojnie Światowej: polityka pełnego zatrudnienia



lata 80-90: zdecydowana postawa antyinflacyjna

Funkcje banku centralnego

Cele działalności NBP

 Konstytucja 1997 r.: bankowi centralnemu „przysługuje (…) wyłączne prawo emisji

pieniądza ustalania i realizowania polityki pieniężnej” oraz „Narodowy Bank Polski
odpowiada za wartość polskiego pieniądza” (art. 227, par. 1)

 Ustawa o NBP

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2

:

„Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen,
przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to

podstawowego celu NBP” (art. 3, par. 1)

 Konkurencyjność celu monetarnego i gospodarczego

Niezależność (autonomia) banku centralnego

• monopol na kreację bazy monetarnej
• prowadzenie polityki pieniężnej

• monopol na kreację bazy monetarnej
• prowadzenie polityki pieniężnej

bank emisyjny

bank emisyjny

• banki posiadają rachunki w BC – są jego klietami
• rozliczenia między bankami
• pożyczkodawca ostatniej instancji

• banki posiadają rachunki w BC – są jego klietami
• rozliczenia między bankami
• pożyczkodawca ostatniej instancji

bank banków

bank banków

• obsługa rządu: zarządzanie długiem publicznym, rachunki

budżetu

• zarządzanie rezerwami walutowymi

• obsługa rządu: zarządzanie długiem publicznym, rachunki

budżetu

• zarządzanie rezerwami walutowymi

bank państwa

bank państwa

89

Aspekty niezależności NBP

Wywiad z 13 października 2005r. w Rzeczpospolitej
Odnosząc się do chęci różnych polityków zwiększenia wpływu rządu na bank centralny,

premier Belka powiedział:
"Uważam, że wielkim osiągnięciem polskiej transformacji jest to, że polityka pieniężna jest

prowadzona przez niezależny od rządu bank centralny. Napięcia na linii minister finansów
i prezes NBP są rzeczą naturalną. W ostatecznym jednak efekcie niezależna polityka

pieniężna i niezależność NBP są sprzymierzeńcami ministra finansów.”

Organy NBP

Bank centralny posiada

niezależność:

Bank centralny posiada

niezależność:

w wyznaczaniu celów polityki

pieniężnej, jeśli w przepisach

prawnych cele te nie zostały

określone

w doborze i stosowaniu

instrumentów polityki

pieniężnej

(tzw. niezależność operacyjna)

Niezależność

funkcjonalna

• uprawnienia i

kompetencje

pozwalające na

samodzielne

prowadzenie

polityki

pieniężnej

Niezależność

osobista

• formalna i

rzeczywista

niezależność

członków

organów banku

(kadencyjność,

sposób

powoływania

organów NBP,

nieusuwalność,

wymóg

apolityczności)

Niezależność

finansowa

• zasady tworzenia

i podziału

funduszy

powinny być tak

sformułowane

aby

uniemożliwiały

wywieranie

nacisku na jego

decyzje; zakaz

finansowania

przez NBP

deficytu budżetu

państwa;

Niezależność

instytucjonalna

• określenie relacji

banku

centralnego z

innymi organami

państwa;

precyzyjne

uregulowanie

współpracy,

uwolnienie od

nacisków

politycznych

89

Prezes NBP



Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta

Rzeczypospolitej Polskiej, na 6-letnią kadencję



nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić

działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.



Kadencja prezesa NBP wygasa: po upływie 6 lat, w razie śmierci, w razie złożenia

rezygnacji, w razie odwołania. Odwołanie może nastąpić gdy:



nie wypełnia obowiązków na skutek długotrwałej choroby,



został skazany prawomocnym wyrokiem sądu,



Trybunał Stanu orzekł wobec zakaz zajmowania stanowisk i

pełnienia funkcji w organach państwa

Rada Polityki Pieniężnej
W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako

przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na
6 lat, w równej liczbie przez:



Prezydenta Rzeczypospolitej



Sejm



Senat

Prezes

NBP

Prezes

NBP

Rada

Polityki

Pieniężnej

Rada

Polityki

Pieniężnej

Zarząd

NBP

Zarząd

NBP

89

Rada Polityki Pieniężnej (RPP) – zadania

ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z

przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,

ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z

przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,

składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od

zakończenia roku budżetowego,

składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od

zakończenia roku budżetowego,

ustala wysokość stóp procentowych NBP,

ustala wysokość stóp procentowych NBP,

ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w

zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w

zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,

zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,

przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

ustala zasady operacji otwartego rynku.

ustala zasady operacji otwartego rynku.

89

Zarząd NBP

Do zakresu działania Zarządu NBP należy:



realizacja uchwał RPP



uchwalenie i realizacja planu działania NBP



realizacja zadań z zakresu polityki kursowej



ocena obiegu pieniężnego, rozliczeń pieniężnych i obrotu dewizowego



inne zadania wynikające z zadań NBP

Skład Zarządu NBP:



Prezes NBP (jako przewodniczący)



6-8 członków zarządu (w tym 2 wiceprezesów)

Członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje prezydent na wniosek Prezesa NBP.

Kadencja wynosi 6 lat.

Zadania NBP



emisja pieniądza i polityka pieniężna



regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie



organizacja rozliczeń pieniężnych



bankowa obsługa budżetu państwa



zarządzanie rezerwami dewizowymi



pozostałe sfery działalności

Emisja pieniądza



Znakami pieniężnymi RP są banknoty i monety opiewające na złote i grosze.



Banknoty i monety emitowanymi przez NBP są prawnym środkiem płatniczym na
obszarze Polski (pieniądz fiducjarny – jego wartość opiera się na zaufaniu do

emitenta)



Banknoty stanowią 97%, a monety 3% wartości obiegu gotówkowego. W ujęciu

ilościowym banknoty – 9,3%, monety 90,7% (wg stanu na koniec 2010 r.)



NBP zaopatruje banki w znaki pieniężne. Banknoty wytwarza Polska Wytwórnia

Papierów Wartościowych S.A. a monety Mennica Polska S.A.

Bilans NBP

89

89

Emisja pieniądza



Dochody z emisji gotówki nazywa się senioratem (rentą emisyjną, senioralna);
Renta wynika z monopolu banku centralnego na emisję pieniądza



Pieniądz (gotówka i środki ulokowane na rachunkach) dla wydawcy stanowi
nieoprocentowane źródło finansowania, a aktywa stanowiące zabezpieczenie

emisji przynoszą dochody odsetkowe



Renta współcześnie - dochód państwa jako właściciela banku centralnego (w

Polsce zyski NBP zasilają budżet państwa)

Emisja pieniądza

 Znaki pieniężne zużyte lub uszkodzone tracą moc prawnego środka płatniczego i

podlegają wymianie.

 Średnia żywotność banknotów wynosi od 9 mies. (banknoty 10 zł) do 132 mies.

(banknoty 200 zł). Żywotność monet wynosi kilkanaście lat.

 Fałszywe znaki pieniężne są zatrzymywane bez prawa zwrotu ich równowartości.

Rocznie zatrzymuje się ok. 24 tys. falsyfikatów (dane za 2010 r.).

 Denominacja waluty – reforma pieniężna w 1995 r. polegała na obcięciu 4 zer;

10.000 starych zł (PLZ) = 1PLN

Regulowanie płynności banków i czuwanie nad stabilnością sektora

 Kredytowanie banków mających problemy z płynnością – funkcja kredytodawcy

ostatniej instancji

 Czuwanie nad stabilnością oraz organizacją systemu bankowego

Organizacja rozliczeń pieniężnych



NBP organizuje i nadzoruje system rozliczeń finansowych;



Prowadzi rachunki bankowe dla banków, budżetu państwa, BFG, KSKOK i innych
podmiotów za zgodą prezesa NBP



Prezes NBP określa w drodze zarządzenia sposób przeprowadzania
rozrachunków międzybankowych



NBP jest właścicielem i operatorem systemu Sorbnet – system rozrachunków
brutto w czasie rzeczywistym

Organizacja rozliczeń pieniężnych

 Płatności dokonywane poprzez banki dzielą się na detaliczne i wysokokwotowe

(powyżej 1 mln PLN, z rynku międzybankowego, operacje banków z NBP itp.)

 Płatności detaliczne rozliczane są w Krajowej Izbie Rozliczeniowej w

trybie netto w trakcie sesji rozliczeniowych (system Elixir i EuroElixir) –

rozrachunek ma miejsce w NBP w systemie Sorbnet

 Płatności wysokwotowe – przekazywane w trybie brutto do systemu

Sorbnet (lub Sorbnet – Euro) w NBP

 Rozrachunek dokonywany jest zawsze poprzez rachunki bieżące banków w NBP

89

Bankowa obsługa budżetu państwa

 Wykonywanie bankowej obsługi państwa; prowadzenie rachunków jednostek

budżetu państwa i jednostek państwowych funduszy celowych, ponadto rachunki

inne (ZUS, ARR, ARiMR, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) – w 2010 r.
4237 podmiotów ponad 19 tys. rachunków

 NBP jest agentem finansowym rządu w zawieraniu i realizacji umów

kredytowych

 NBP obsługuje zadłużenie zagraniczne państwa

 Bank centralny jest agentem emisji skarbowych papierów wartościowych –

organizuje i przeprowadza przetargi na sprzedaż bonów skarbowych i obligacji

skarbowych

89

Zarządzanie rezerwami dewizowymi



NBP jest centralną instytucją dewizową – gromadzi i zarządza rezerwami
dewizowymi, podejmuje działania dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu

dewizowego i płynności płatniczej kraju;



Każdy kraj dążący do stabilności finansowej utrzymuje rezerwy w walutach

obcych dla pokrycia nieprzewidzianych wydatków, ze względów strategicznych
oraz dla potrzeb interwencji na rynku walutowym

Wartość rezerw walutowych NBP

Rezerwy walutowe – struktura

 NBP inwestuje przede wszystkim w papiery wartościowe emitowane przez rządy

i międzynarodowe instytucje finansowe, a także lokuje rezerwy w bankach.

 Złoto monetarne wynosi jedynie ok. 10 mld PLN (8,5 mld PLN w 2008 r.)

89

Struktura walutowa rezerw walutowych w Polsce

Rezerwy walutowe – stopa zwrotu

Działalność dewizowa

Celem NBP jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego:



NBP prowadzi rejestr działalności kantorowej



wydaje decyzje dewizowe w sprawach dewizowych



przeprowadza kontrole obrotu dewizowego

Pozostałe sfery działalności



Działalność edukacyjna i informacyjna



Działalność statystyczna



Działalność badawcza



Współpraca międzynarodowa

89

P

OLITYKA

PIENIĘŻNA

N

ARODOWEGO

B

ANKU

P

OLSKIEGO

Plan wykładu



Formy pieniądza i jego kreacja przez banki



Charakterystyka polityki pieniężnej



Cele polityki pieniężnej



Instrumenty polityki pieniężnej

Formy pieniądza

 Pieniądz gotówkowy – banknoty i bilon (wartość symboliczna);



środek płatniczy, którego wartość przewyższa koszt jego wykonania lub

wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach;

 Pieniądz bezgotówkowy – pieniądz żyrowy (wkładowy, księgowy)

depozyty na żądanie i terminowe

Podaż pieniądza – statystyczne definicje pieniądza

 Statystyczne def. pieniądza powstały po II wojnie światowej, utożsamiają

pieniądz z zasobem pozostającym do dyspozycji podmiotów niefinansowych
(podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych).

 Podstawą tych definicji są agregaty pieniężne obejmujące różny zakres zasobów

pieniężnych.

 Pieniądz (podaż pieniądza) mierzy się w agregatach pieniężnych: M0, M1, M2,

M3.

Agregaty pieniężne

Im wyższy M tym:



definicja pieniądza szersza,



mniejsza płynność pieniądza,



mniejsza możliwość oddziaływania na pieniądz za pomocą instrumentów

polityki pieniężnej.

M3

M2

M1

M0

89

Agregaty pieniężne NBP

Agregaty pieniężne w Polsce (dane w mln zł)

0,0

200 000,0

400 000,0

600 000,0

800 000,0

1 000 000,0

M0
M1
M2
M3

89

Kreacja pieniądza

1) Pierwotna kreacja pieniądza – dokonywana przez bank centralny, polega na
udzielaniu przez bank centralny kredytów bankom operacyjnym oraz na emitowaniu

przez bank centralny pieniądza gotówkowego.

 M

0

= R + G



R – rezerwy banków w banku centralnym: obowiązkowe oraz

nadwyżkowe



G - pieniądz gotówkowy



M

0

–

baza monetarna

2) Wtórna kreacja pieniądza – dokonywana w bankach depozytowo-kredytowych
udzielających kredytów i pożyczek swoim klientom.



Banki nie utrzymują 100% pokrycia wkładu pierwotnego w postaci
gotówki w banku.



Środki w banku muszą być zagospodarowane, co oznacza że bank
utrzymuje jedynie część wkładu pierwotnego w postaci zapasu gotówki

lub rezerwy w banku centralnym, resztę przeznacza na akcję kredytową.



Tworzy się wkład pochodny, który uznaje się jako nowo kreowany

pieniądz.

Operacje banków kreujące pieniądz

89

Kreacja pieniądza - koncepcja bazy monetarnej



Odwołuje się do pieniądza rezerwowego banku centralnego.



Podaż pieniądza znacznie przewyższa wielkość pieniądza banku centralnego gdyż
mamy do czynienia z efektem mnożnika pieniężnego (M).

M = 1/r, gdzie r – stopa rezerw obowiązkowych



Mnożnik kreacji pieniądza wskazuje na wielkość zmiany ilości pieniądza

spowodowanej zmianą bazy monetarnej:



Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza baza monetarna

Istota polityki pieniężnej

Polityka pieniężna to oddziaływanie na podaż pieniądza oraz na regulowanie jego

obiegu w celu zapewnienia równowagi pieniężnej w gospodarce, która to równowaga

umożliwia stabilizację prowadzenia działalności gospodarczej oraz podejmowania
decyzji dotyczących inwestowania i konsumpcji.

Charakter polityki pieniężnej
Polityka pieniężna z punktu widzenia oddziaływania na gospodarkę może być:



ekspansywna (łatwego pieniądza) – wspomaganie aktywności

gospodarczej, wzrost podaży pieniądza



restrykcyjna (trudnego pieniądza) – ograniczanie podaży pieniądza



neutralna – pozostawienie rynkowi swobody działania, nie przesądzenie

o przyjęciu żadnej z powyższych opcji.

„Jastrzębie" i "gołębie" w odniesieniu członków RPP

 Jastrzębie – "twardziele" - życzą sobie twardej polityki pieniężnej, "trudnego

pieniądza„.

 Gołębie chciałyby niskich stóp procentowych, łagodnej polityki pieniężnej,

"łatwego pieniądza".

89

Cechy polityki pieniężnej

 na cele gospodarcze wpływa nie tylko polityka pieniężna ale polityka fiskalna,

socjalna itp.

 oddziaływanie banku centralnego ma charakter pośredni; impulsy pieniężne

wywołują reakcje ze strony podmiotów gospodarujących

 oddziaływanie na rynek następuje z opóźnieniem.

Cele polityki pieniężnej – cele finalne, pośrednie i operacyjne

 Cele finalne:

 stabilność cen

 wysoki poziom zatrudnienia

 wzrost gospodarczy

 Cele pośrednie – mogą być częściowo kontrolowane przez bank centralny np.

podaż pieniądza, kurs walutowy, agregaty pieniężne, stopy procentowe, wielkość
kredytów

 Cele operacyjne – cele te bank centralny stara się zrealizować; mogą być

kontrolowane przez bank centralny np. wybrane stopy procentowe, rezerwy
obowiązkowe

Cel finalny może być realizowany

89

Polityka pieniężna w Polsce

pośrednio

• - za pomocą realizacji

celów pośrednich i

operacyjnych (np. kontrola

agregatów lub bazy

monetarnej – M0)

bezpośrednio

• - odstąpienie od wyznaczania

celów pośrednich - tzw.

bezpośredni cel inflacyjny (BCI)

• do 1999 r. cel pośredni polityki pieniężnej

– kontrola podaży pieniądza w gospodarce

• od 1999 r. strategia bezpośredniego celu

inflacyjnego (BCI)

• do 1999 r. cel pośredni polityki pieniężnej

– kontrola podaży pieniądza w gospodarce

• od 1999 r. strategia bezpośredniego celu

inflacyjnego (BCI)

Rodzaj polityki

pieniężnej

Rodzaj polityki

pieniężnej

• do 2004r. celem obniżenie inflacji do 4%;
• po 2004 r. celem - stabilizacja inflacji na poziomie

2,5 % rocznie z możliwością odchyleń +/- 1%

• do 2004r. celem obniżenie inflacji do 4%;
• po 2004 r. celem - stabilizacja inflacji na poziomie

2,5 % rocznie z możliwością odchyleń +/- 1%

Cel inflacyjny

Cel inflacyjny

89

Instrumenty polityki pieniężnej



Instrumenty administracyjne – nakazy i zakazy: pułapy kredytowe, kontrola

poziomu stóp procentowych (max stopy procentowe), stopa rezerwy
obowiązkowej



Instrumenty perswazyjne: wysyłanie sygnałów przez bank centralny dot.
polityki pieniężnej np. wypowiedzi prezesa



Instrumenty pośrednie (rynkowe) – rynkowa interwencja, bank centralny jako
podmiot gospodarujący ustalający warunki transakcji: operacje depozytowo-

kredytowe, operacje otwartego rynku

89

Instrumenty polityki pieniężnej w Polsce

Rezerwa obowiązkowa



Rezerwą obowiązkową jest wyrażona w złotych część wkładów klientów (a
precyzyjniej część środków pieniężnych przyjętych przez bank i podlegających

zwrotowi) ulokowana w banku centralnym.



Stopa rezerw może być zróżnicowana w zależności od terminu wkładów

(terminowe i bieżące) oraz waluty.



Jeśli rezerwa obowiązkowa jest nieoprocentowana stanowi quasi podatek.

Zmiany stopy rezerw obowiązkowych

 Im wyższa rezerwa obowiązkowa tym mniejsze możliwości kreowania pieniądza

przez banki.

 obniżenie stopy rezerw obowiązkowych – mniejsze rezerwy w banku centralnym

–bezpośredni wpływ na bazę monetarną- większe możliwości kreacji pieniądza

przez banki – zwiększanie aktywności gospodarczej

Rezerwa obowiązkowa w Polsce

 max stopa rezerw 30% od depozytów na żądanie; 20% od depozytów

terminowych (według ustawy)

 od 31 grudnia 2010 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi:

 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów

 0% od środków ze sprzedaży papierów wart. z udzielonym

przyrzeczeniem odkupu;

 Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane (0,9 stopy

redyskontowej weksli).

 Banki pomniejszają kwotę rezerwy o równowartość 500 tys. euro.

rezerwa

obowiązko

wa

rezerwa

obowiązko

wa

operacje

depozytowo

-kredytowe

operacje

depozytowo

-kredytowe

operacje

otwartego

rynku

operacje

otwartego

rynku

89

Operacje kredytowo-depozytowe



Polegają na przyjmowaniu depozytów i udzielaniu kredytów bankom
komercyjnym.



Są to operacje prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy:



kredyt redyskontowy, kredyt lombardowy



lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia).



RPP ustala podstawowe stopy procentowe: stopę lombardową, stopę

redyskontową, stopę depozytową.

Kredyt redyskontowy



Kredyt redyskontowy polega na skupie przez bank centralny weksli handlowych

wykupionych od klientów (oddanych do dyskonta).



Wzrost stopy redyskontowej ogranicza skłonność banków do sprzedaży weksli w

banku centralnym (nie opłaca się) – pogarsza się płynność banków –
ograniczeniu ulega możliwość udzielania nowych kredytów.

Kredyt lombardowy

 NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw :



skarbowych papierów wartościowych (bonów i obligacji

skarbowych),



od 2008r. w ramach Pakietu zaufania mogą to być również listy

zastawne, obligacje komunalne, obligacje korporacyjne emitentów

krajowych, obligacje EBI itp.

 Termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego

udzielenia.

 Warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata wcześniej zaciągniętego

kredytu.



Od 2002 r. kredyt techniczny – nieoprocentowany kredyt udzielany

pod zastaw papierów wartościowych spłacany do końca dnia operacyjnego

89

– służy potrzebom płynności banku, nie jest instrumentem polityki

pieniężnej.

Depozyt w NBP



Narodowy Bank Polski oferuje też bankom możliwość składania

krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym.



Lokaty przyjmowane są do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu

wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym.

Stopy bazowe w Polsce w 2011 r.

Stopy procentowe banku centralnego a stopy rynku międzybankowego

 Banki mogę uzyskiwać środki pieniężne albo w banku centralnym albo na rynku

międzybankowym

 Stąd stopy rynku międzybankowego (w Polsce WIBOR i WIBID) są porównywalne

ze stopami banku centralnego.

 Stopa lombardowa jest wyższa od stóp WIBOR jednodniowych.

 Stopa depozytowa jest niższa od stóp rynku międzybankowego.

 Stopy rynku międzybankowego wahają się między stopą lombardową (sufit) a

stopą depozytową (podłoga).

89

Operacje otwartego rynku

 Operacje otwartego rynku to transakcje zakupu lub sprzedaży papierów

wartościowych lub dewiz dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami
komercyjnymi, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego.

 Przedmiotem transakcji są papiery wartościowe o terminie zwrotu do 1 roku.

 Kupno papierów wartościowych od banków – wzrost środków pieniężnych

(płynności) banków komercyjnych – wzrost możliwości kreacji pieniądza

Warunkowe operacje otwartego rynku

 Repo - operacja repo ma miejsce gdy bank centralny kupuje warunkowo papiery

wartościowe od banków komercyjnych (zasila system bankowy w środki
pieniężne), jednocześnie jednak banki zobowiązują się do ich ponownego nabycia

po ustalonej z góry cenie

 Reverse repo – bank centralny sprzedaje warunkowo papiery wartościowe do

systemu bankowego (absorbuje płynność), z jednoczesnym zawarciem umowy

ich odkupu po ustalonej z góry cenie.

Cechy operacji otwartego rynku

 Inicjowane przez bank centralny

 Możliwość szybkiego oddziaływania na rynek

 Nie występują opóźnienia w czasie

89

Operacje otwartego rynku w Polsce

 Emisja bonów pieniężnych

 emisji 7-dniowych bonów pieniężnych.

 stopa referencyjna (interwencyjna) – główna stopa procentowa NBP -

minimalna stopa dochodowości 7-dniowych bonów pieniężnych
sprzedawanych bankom przez bank centralny

 Repo

 w okresie kryzysu - zasilanie sektora bankowego w płynność poprzez

operacje repo z terminem zapadalności 3 mies. i 6 mies. (od 2008 r. do
2010 r.)

Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej

 Swapy walutowe – umowy, w których dwie strony postanawiają wymieniają

między sobą określoną kwotę waluty na równowartość w innej walucie, na
określony czas. Z góry ustalany jest kurs wymiany walut (terminowy) po

zakończeniu umowy (brak płatności odsetek); w NBP swapy od paźdz. 2008 r. –
na parach walut: CHF/PLN, USD/PLN, EUR/PLN – do 2010 r.

 kredyty dyskontowe – w 2010 r. brak zainteresowania banków – wycofano od

2011 r.

Nadpłynność a stopy procentowe NBP

 Nadpłynność w sektorze bankowym oznaczała, że na rachunkach w banku

centralnym ulokowane było więcej środków niż wynikałoby to z rezerwy
obowiązkowej.

 Banki nie były finansowo zależne od banku centralnego. Nadwyżka płynności

banków „zamrażana” poprzez emisje bonów pieniężnych.

 Oddziaływanie banku centralnego przy pomocy stóp procentowych – znaczenie

psychologiczne.

89

S

IEĆ

BEZPIECZEŃSTWA

FINANSOWEGO

B

ANKOWY

F

UNDUSZ

G

WARANCYJNY

Plan wykładu

 Historia systemów ochrony depozytów

 Modele systemów gwarantowania depozytów

 Bankowy Fundusz Gwarancyjny w Polsce



organy,



funkcje



finansowanie

Historia systemów ochrony depozytów



USA – utworzenie w 1933 r. pierwszego systemu ochrony depozytów FDIC –

Federal Deposit Insurance Corporation



1966 r. – pierwszy europejski system ochrony utworzony w Niemczech



1986 r.- rekomendacja 87/63/EEC dot. obowiązku utworzenia systemu ochrony
depozytów



1994 r. – dyrektywa 94/19/EC Parlamentu Europejskiego i Rady dnia 30 maja
1994 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów



14 grudnia 1994 roku ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (BFG) -
weszła w życie z dniem 17 lutego 1995 roku



Systemy gwarantowania depozytów funkcjonują w ok. 100 krajach, w tym we
wszystkich państwach UE

Modele (funkcje) systemów ochrony depozytów

UE : w 16 państwach system pay box; 11 ma system typu risk minimizer

Organizacja systemów gwarantowania depozytów



W zależności od obowiązku uczestnictwa:



obowiązkowe



dobrowolne



W zależności od typu podmiotu administrującego:



publiczny – systemem kierują przedstawiciele władz publicznych (9

państw UE m. in.: Litwa, Łotwa, Irlandia, Wielka Brytania



prywatny – kierowanie systemem zostaje przekazane bankom (5 państw
UE m. in. Włochy, Francja, Austria



mieszany



W zależności od trybu finansowania:



ex ante – środki finansowe przeznaczone na wypłaty kwot
gwarantowanych gromadzone są z wyprzedzeniem



ex post – środki finansowe gromadzone są dopiero po spełnieniu

warunków gwarancji (jedynie w 5 państwach UE: Holandia, Luksemburg,
Włochy, Austria, Słowenia



mieszany (m. in. Polska, Wielka Brytania)

„szerokie” podejście

– tzw. risk minimizer

celem ochrony jest nie tylko gwarancja dla

depozytów ale zapewnienie stabilności systemu

bankowego (w Polsce, w USA)

„wąskie” – tzw. paybox

uprawnienia instytucji gwarancyjnej

ograniczają się jedynie do wypłaty depozytów

w przypadku upadłości instytucji kredytowej

89

Podział systemów gwarantowania w zależności od sposobu ustalania składki



Przy ustalaniu składki uwzględnia się stopień ryzyka upadłości instytucji,
sytuację ekonomiczno-finansową banku



Przy ustalaniu składek nie uwzględnia się sytuacji ekonomiczno-finansowej
banków - składka zależy np. od wartości depozytów lub aktywów banku

Organy Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

–

Rada Funduszu



Osoby pełniące funkcje w organach BFG nie mogą być pracownikami banków.



Rada Funduszu sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością funduszu.

 Kadencja Rady Funduszu trwa 3 lata.

 Składa się ona z przewodniczącego i 7 członków

 przewodniczącego powołuje i odwołuje minister właściwego ds. instytucji

finansowych

po

zasięgnięciu

opinii

Prezesa

NBP

i przew. KNF

 Członków Rady powołują i odwołują:



2 członków – minister właściwych ds. instytucji finansowych,



2 członków - Prezes NBP,



1 – przew. KNF



2 - ZBP.

Organy Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

– Zarząd



powoływany jest przez Radę BFG i składa się z 5 członków, w tym prezesa i jego

zastępcy.



Kadencja trwa 3 lata



Zarząd kieruje funduszem i reprezentuje go na zewnątrz.

Nadzór nad działalnością BFG sprawuje Minister Finansów

Funkcje Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

Źródła finansowania BFG

Gwarancyjna
– wypłata depozytów w przypadku upadłości banku

Gwarancyjna
– wypłata depozytów w przypadku upadłości banku

Pomocowa
– udzielanie pomocy finansowej bankom, które znajdą się w trudnościach

i istnieje niebezpieczeństwo ich upadłości

Pomocowa
– udzielanie pomocy finansowej bankom, które znajdą się w trudnościach

i istnieje niebezpieczeństwo ich upadłości

Monitoring i analiza banków
– analiza możliwych zagrożeń w systemie bankowym

Monitoring i analiza banków
– analiza możliwych zagrożeń w systemie bankowym

89

Funkcja ochrony depozytów (gwarancyjna)

 Ochronie podlegają depozyty oraz należności wynikające z innych czynności

bankowych.

 W przypadku rachunków wspólnych prawo do kwoty gwarantowanej przysługuje

każdemu współposiadaczowi rachunku.

 Ochroną nie są objęte depozyty:

 skarbu państwa,

 instytucji finansowych, m.in. takich jak: banki, firmy inwestycyjne,

podmioty prowadzące działalność maklerską, podmioty świadczące usługi

ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne,
spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK),

 kadry zarządzającej bankiem oraz jego głównych akcjonariuszy

(posiadających, co najmniej 5% akcji banku).

Wartość gwarancji BFG



Wszystkie wierzytelności deponenta w stosunku do banku (niezależnie od
rodzaju rachunku i waluty) są sumowane. BFG wypłaca również odsetki naliczane

do dnia ogłoszenia upadłości banku.



W pierwszych dwóch latach funkcjonowania BFG (od 1995 roku do czerwca

1997 roku) kwota gwarantowana wynosiła: 100% do równowartości 1 tys. ECU,
90% do równowartości 3 tys. ECU; później systematycznie zwiększano poziom

gwarancji



od 30 grudnia 2010 r. 100 tys. EUR w 100%



Środki gwarantowane są wypłacane w złotych według kursu średniego,
publikowanego przez NBP z dnia spełnienia warunków gwarancji



Wypłata jest dokonywana w ciągu 20 dni roboczych. Za zgodą Komisji Nadzoru
Finansowego okres ten może zostać przedłużony nie dłużej niż jednak niż o 10

dni roboczych.

podstawowe

• fundusze ochrony środków gwarantowanych (fośg)
• obowiązkowe opłaty roczne banków
• dochody z oprocentowania pożyczek i papierów wartościowych

dodatkowe

• kredyt z NBP
• dotacja z budżetu państwa
• środki uzyskane z bezzwrotnej pomocy zagranicznej

89

* W systemie ochrony BFG do 27.11.2008 r. stosowano koasekurację. Kwoty depozytów

powyżej równowartości 1000 EUR chronione były w 90%.
Źródło: BFG, informacje prasowe.

89

Finansowanie funkcji gwarancyjnej BFG



Ciężar gwarancji ponoszą same banki, jednak koszt pojawia się dopiero ex post,
czyli po upadłości banku.



Banki tworzą fundusze ochrony środków gwarantowanych (fośg) mający

charakter funduszu uśpionego.



Środki pieniężne przeznaczone na FOŚG banki gromadzą w postaci papierów

wartościowych skarbowych lub emitowanych przez NBP.



Wysokość funduszu ustalana jest co roku i nie może przekroczyć 0,55% sumy

środków zgromadzonych na rachunkach bankowych



Wysokość stawki określana jest przez Radę BFG w zależności od potrzeb sektora

bankowego. W minionych latach kilkukrotnie stawkę określano na maksymalnym
poziomie (w 2008 r. 0,26%; 2009 r.-2011 r. - 0,4%).

Finansowanie gwarancji dla depozytów cd.



W sytuacji, gdy w sektorze bankowym nie odnotowuje się upadłości banków,
banki nie są obciążone kosztami funkcjonowania BFG z tego tytułu.



Gdy zaś sąd ogłosi upadłość instytucji bankowej, to właśnie pozostali uczestnicy
systemu gwarantowania depozytów ponoszą koszty.



W praktyce w części koszty wypłat dla deponentów pochodzą ze środków
płynnych banków i środków odzyskanych z mas upadłości.



Największe koszty ponoszą te instytucje, które posiadają najwięcej depozytów od

ludności i przedsiębiorstw.

89

Funkcja pomocowa BFG



Pomoc funduszu mogą otrzymać banki:



będące w stanie niebezpieczeństwa niewypłacalności – pomoc z funduszu
pomocowego;



wypłacalne – pomoc z funduszu restrukturyzacji banków spółdzielczych,

dla banków w dobrej kondycji finansowej, które podlegają procesom
konsolidacyjnym;



Decyzje o udzieleniu pomocy są poprzedzane analizą programów naprawczych i
oceną realności przyjętych założeń których wykonanie zagwarantuje uzdrowienie

sytuacji finansowej banków.



Pomoc udzielana jest w formie pożyczki.



BFG może kontrolować banki w zakresie uzyskanej pomocy.



Warunki udzielania pomocy korzystniejsze niż rynkowe

Przykład 1: działalności pomocowej BFG - sanacja Wschodniego Banku
Cukrownictwa



Wschodni Bank Cukrownictwa przynosił straty – gdyby upadł, spowodowałoby
konieczność wypłat dla deponentów 515 mln zł (190 mln nie byłoby objętych

gwarancjami)



restrukturyzacja WBC SA (2002 r.) polegała na objęciu jego akcji przez 12 innych

banków (uczestników porozumienia - tych które poniosłyby największe koszty
gdyby upadł)



12 banków otrzymało pożyczki z BFG na objęcie akcji a WBC na samodzielną
sanację



WBC został później przejęty przez Getin Bank SA

89

Przykład 2: Bank Przemysłowy



Bank Przemysłowy z Łodzi od 2001 r. przynosił straty



W 2005 r. został on przejęty przez Getin Bank SA, który na ten cel otrzymał

pożyczkę 447 mln zł



Brak upadłości uchronił przed stratami m.in. jednostki samorządowe miasta

Łodzi, które ze względu na wysokość jedynie otrzymałyby częściowy zwrot
środków z tytułu gwarancji

Pomoc dla banków spółdzielczych z funduszu restrukturyzacji banków

spółdzielczych (frbs)



BFG udziela pomocy finansowej na wsparcie procesów łączeniowych banków

spółdzielczych (m. in. na ujednolicenie programów i sprzętu informatycznego,
technologii bankowej, procedur finansowo-księgowych, oferty produktowej) a

także zakup akcji banku zrzeszającego i wydatki inwestycyjne



Pomoc otrzymywały bs, które połączyły się z innymi bs, bez niebezpieczeństwa

niewypłacalności, posiadające zdolność kredytową



Okres pożyczek do 5 lat, kwota max do 30% funduszy własnych bs,

wierzytelności wobec BFG nie mogą przekraczać 5 mln zł; warunki finansowe
preferencyjne

Finansowanie działalności pomocowej



W zakresie działalności Bankowego Funduszu Gwarancyjnego mającej na celu
pomoc bankom w celu uniknięcia upadłości, finansowanie odbywa się ex ante.



Banki są zobowiązane wpłacać roczne opłaty na fundusz pomocowy.



Wpłaty opłat są dokonywane niezależnie od sytuacji w sektorze bankowym ale

ich wysokość jest ustalana co roku przez Radę BFG.



Wysokość opłat jest uzależniona od skali i ryzyka prowadzonej przez bank

działalności. Podstawą opłat jest 12,5 krotność sumy wymogów kapitałowych z
tytułu poszczególnych ryzyk w banku



Maksymalna stawka opłaty nie może przekroczyć 0,3%, jednak taka wysokość
składki była ustalana jedynie w pierwszych latach działalności BFG (w 2008

-2010 r. - 0,045%; 2011 r. – 0,099% ).

Monitoring i analiza sytuacji finansowej banków



BFG przeprowadza kontrole oraz prowadzi monitoring w zakresie wykorzystania

pomocy finansowej



BFG na podstawie danych sprawozdawczych i innych dokonuje indywidualnej

oceny zagrożenia banku (tzw. rating)



Macierz migracji obrazuje zmiany ratingów zagrożenia banków.

89

89

Skala: 0 – brak zagrożenia, -100 – najwyższe zagrożenie

System gwarancji depozytów SKOK



Niezależny od BFG prywatny system (nie poddany kontroli państwa), w którym
ubezpieczenie oferuje Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK



SKOK regulacją wewnętrzną zobligowane są wykupienia polis
ubezpieczeniowych zbiorowego ubezpieczenia depozytów członków kas; składki

zależą od wolumenu depozytów i ryzyka SKOK



Poziom gwarancji - aktualnie identyczny z gwarancjami BFG

89

R

YZYKO

W

DZIAŁALNOŚCI

BANKU

R

YZYKO

KREDYTOWE

Plan wykładu



Istota i rodzaje ryzyka



Zarządzanie ryzykiem



Ryzyko kredytowe

Ryzyko a niepewność



Niepewność ma wymiar informacyjny – przyczyną jest brak informacji

dotyczących skutków decyzji



Ryzyko ma wymiar finansowy – można oszacować oczekiwane skutki

decyzji:



rezultat osiągnięty w przyszłości jest nieznany ale są możliwe do

zidentyfikowania jego przyszłe alternatywy



szanse wystąpienia tych możliwych alternatyw są znane

Istota ryzyka

 Ryzyko jest to zagrożenia nieosiągnięcia zamierzonych celów [B. Gruszka, Z.

Zawadzka]

 Ryzyko […] można by określić jako prawdopodobieństwo zajścia sytuacji, że

korzyść rzeczywista będzie odmienna od oczekiwanej [J. Kowalczyk]

 Ryzyko rozumiane jest jako zagrożenie lub szansa

[K. Jajuga, T. Jajuga]

Rodzaje ryzyka w działalności gospodarczej – kryterium efektu



Ryzyko systematyczne (podstawowe, rynkowe) odnosi się do ogółu

społeczeństwa lub grup ludzi, nie może być kontrolowane (nawet częściowo) np.
ryzyko inflacji, zmiany pogody, zmiany popytu



Ryzyko specyficzne (indywidualne, niesystematyczne) odnosi się do zdarzeń
które można kontrolować lub przewidywać; przyczyną są indywidualne decyzje

np. bankructwo firmy, zarządzanie, płynność

Rodzaje ryzyka - kryterium alternatywy wyniku

*

Ryzyko czyste – jedynym skutkiem działalności może być wystąpienie szkody;

przedmiotem ubezpieczeń są jedynie ryzyka czyste

*

Ryzyko spekulacyjne – sytuacja, w której mogą występować straty (mniejsze lub

większe od przewidywanych) albo zyski

Rodzaje ryzyka – kryterium mierzalność skutków

 Ryzyko finansowe (mierzalne, ilościowe)

 Ryzyko niefinansowe (niemierzalne, jakościowe) – w banku definiowane jako

ryzyko operacyjne

Ryzyko bankowe – tradycyjnie



Kredytowe



Płynności



Stopy procentowej

89



Walutowe

Ryzyka finansowe w działalności banku



ryzyko związane z partnerem transakcji (kredytowe) – niewywiązanie się

partnera transakcji lub pogorszenie jego standingu (np. ryzyko niespłacenia

kredytów, ryzyko spadku wartości dłużnych papierów wartościowych, ryzyko
spadku kursu posiadanych przez bank akcji, utraty wartości udziałów itp..)



ryzyko płynności – ryzyko przejściowej lub całkowitej utraty płynności przez

bank



ryzyko rynkowe (cenowe) – możliwość zmiany warunków finansowych w

wyniku zmiany stóp procentowych, kursów walut i kursów akcji:



ryzyko stopy procentowej, spowodowane niekorzystnymi

tendencjami w zakresie rynkowych stóp procentowych



ryzyko walutowe



ryzyko spadku kursów akcji wynikające z ogólnego spadku kursów

na giełdzie

Proces zarządzania ryzykiem

1. Identyfikacja ryzyka – określenie, jakie rodzaje ryzyka i w jakim zakresie

wpływają na dany bank

2. Pomiar ryzyka (kwantyfikacja) polega na ustaleniu, na jak duże ryzyko

narażony jest bank.

3. Sterowanie polega na zabezpieczeniu przed skutkami ryzyka. Bank może przyjąć

postawę aktywną lub pasywną.

4. Kontrola podejmowanych przedsięwzięć.

Zarządzanie ryzykiem



Postawa (strategia) pasywna polega na biernym ponoszeniu ryzyka bez
podejmowania prób wyeliminowania go lub ograniczenia, tworzenie funduszy

rezerwowych dla zamortyzowania wpływu strat.



Postawa (strategia) aktywna polega na podejmowaniu przez podmiot takich

działań, które mogą wyeliminować lub ograniczyć straty:



Unikanie ryzyka poprzez nieangażowanie się w transakcje, których
ryzyko jest szczególnie duże



Zmniejszanie wielkości ryzyka (np. poprzez analizę zdolności

kredytowej)



Przenoszenie ryzyka na inne podmioty (np. ubezpieczenie
kredytów)



Dywersyfikacja ryzyka



Hedging polegający do utworzeniu do pozycji otwartej pozycji

odwrotnej

Ryzyko kredytowe w banku



Ryzyko kredytowe oznacza prawdopodobieństwo powstania sytuacji, w której

klient banku nie spłaca w terminie podjętych zobowiązań z tytułu kredytów lub
pożyczek, gwarancji, poręczeń czy akredytyw.



Ryzyko to dotyczy spłaty kapitału wraz z odsetkami i innymi prowizjami:



kredytów



gwarancji, poręczeń, akceptów bankowych, akredytyw



lokat międzybankowych

89



operacji dewizowych



obrotu papierami dłużnymi i akcjami

Indywidualne ryzyko kredytowe i ryzyko portfela



Indywidualne ryzyko kredytowe dotyczy pojedynczego kredytu



Ryzyko portfela łączne ryzyko banku z tytułu działalności kredytowej



Łączne ryzyko kredytowe nie jest prostą sumą ryzyk indywidualnych gdyż

zależy również od współzależności między pojedynczymi kredytami.

Indywidualne ryzyko kredytowe

Metodami ograniczania ryzyka w odniesieniu do pojedynczego kredytu są:



badanie zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu



zabezpieczenia kredytu



sprawdzanie zdolności kredytowej po udzieleniu kredytu (monitoring

kredytowy)

Zdolność kredytowa



Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej.



Zdolność kredytowa jest to zdolność do spłaty kredytu wraz z odsetkami w

umownych terminach spłaty.



Kredytobiorca jest zobowiązany na żądanie banku dokumenty i informacje

niezbędne do dokonywania oceny tej zdolności.



Bank może udzielić kredytu podmiotowi nie posiadającemu zdolności

kredytowej pod warunkiem:



ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu



przedstawienia programu naprawy sytuacji finansowej podmiotu,
który zapewni uzyskanie zdolności

Zdolność kredytowa – elementy podlegające ocenie



Wiarygodność prawna kredytobiorcy (ujęcie formalnoprawne) – zdolność do

podejmowania czynności prawnych



Wiarygodność ekonomiczna

kredytobiorcy (ujęcie ekonomiczne):



personalny aspekt oceny – związany z osobą kredytobiorcy (charakter,

kwalifikacje zawodowe, reputacja, zdolności menedżerskie itp.)



ekonomiczny – analiza elementów charakteryzujących dotychczasową i
perspektywiczną sytuację ekonomiczno-finansową kredytobiorcy oraz

jakość prawnych zabezpieczeń kredytu

Badanie zdolności kredytowej przedsiębiorstw

 Modele jakościowe – wykorzystują niemierzalne i opisowe kryteria oceny

 Modele ilościowe – wykorzystuję ilościowe elementy oceny ryzyka

 Modele mieszane

89

Badanie zdolności kredytowej przedsiębiorstw

 Analiza wskaźnikowa – na podstawie przedkładanej przez klienta dokumentów,

ocenia się na ile sytuacja klienta gwarantuje spłatę zobowiązań (wskaźniki

rentowności, płynności, sprawności działania, zadłużenia, struktury majątku i
kapitału itp..)

 Metoda punktowa – polega na przypisywaniu określonym wskaźnikom

punktów, w zależności od sumy punktów klient jest klasyfikowany do określonej
grupy ryzyka

 Analiza dyskryminacyjna - wykorzystująca modele statystyczno-matematyczne

pozwalające oszacować ryzyko niespłacenia kredytu przez potencjalnego
kredytobiorcę

 Ocena przedsięwzięć inwestycyjnych

Badanie zdolności kredytowej osób fizycznych

 Metoda dochodowa – przy badaniu zdolności uwzględnia się dochody klienta,

bieżące zobowiązania; dochody rozporządzalne powinny być wyższe od rat

wnioskowanego kredytu

 Metoda punktowa (credit scoring) - klient otrzymuje punkty z tytułu

wybranych przez bank cech (dochody, majątek, zawód wykonywany, płeć, okres

zatrudnienia w ostatnim miejscu pracy itd.) – ich suma decyduje o przypisaniu do
określonej grupy klientów według ryzyka

Prawne zabezpieczenia kredytów

 Zabezpieczenie kredytu pozwala na odzyskanie części lub całości środków

zaangażowanych w kredycie

 Wśród prawnych zabezpieczeń wyróżnia się zabezpieczenia:



osobiste – odpowiedzialność osobista osoby dającej zabezpieczenie
(weksel in blanco, poręczenie cywilne, awal, gwarancja bankowa)



rzeczowe – odpowiedzialność ograniczona do wybranych składników
majątku (hipoteka, zastaw rejestrowy, zastaw, blokada środków na

rachunku bankowym, kaucja)

Ustalanie prawnego zabezpieczenia

 Wartość zabezpieczenia adekwatna do skali ryzyka

 Wybór formy zabezpieczenia (lub zabezpieczeń) proponowanych we wniosku

kredytowym

 Moment ustanowienia i monitoring zabezpieczenia

89

Portfel kredytowy w banku

 Zarządzanie portfelem kredytowym polega na odpowiednim rozproszeniu

(dywersyfikacji) ryzyka kredytowego.

 Portfel kredytowy jest analizowany z punktu widzenia:

 wielkości kredytów

 rodzajów kredytów

 kredytobiorców

 branż

 regionów

 rodzajów zabezpieczenia

 Limity zaangażowania wynikają z polityki wewnętrznej banków i regulacji

prawnych

Instrumenty sterowania ryzykiem portfela kredytowego wynikające z regulacji

 limit koncentracji zaangażowań

 rezerwy na ryzyko związane z działalnością banków

 wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego

Limit koncentracji zaangażowani
Zaangażowania banku obejmują:



wierzytelności banku



udzielone zobowiązania pozabilansowe



posiadane przez bank bezpośrednio lub pośrednio akcje lub udziały w
innym podmiocie



inne wskazane w ustawie zaangażowania

Suma zaangażowań obciążonych ryzykiem:



jednego podmiotu



lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie nie może
przekroczyć limitu koncentracji zaangażowań czyli 25% funduszy

własnych banku

Limit koncentracji zaangażowań – zaangażowania wobec banków

 Zaangażowanie wobec banku lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub

organizacyjnie składających się z co najmniej jednego banku nie może

przekroczyć 25% funduszy własnych albo równowartości 150 mln EUR w
zależności od tego która z tych wartości jest wyższa, a suma zaangażowań

wszystkich pozostałych podmiotów należących do tej grupy nie może
przekroczyć 25% funduszy własnych

 Jeśli 150 mln EUR > 25% funduszy własnych, wartość zaangażowania nie może

przekroczyć limitu określonego przez bank. O jego wysokości informowana jest
co roku KNF. Limit nie może przekraczać 100% funduszy własnych.

Rezerwy na ryzyko związane z działalnością banków



Rezerwa na ryzyko ogólne – wysokość rocznego odpisu na ryzyko ogólne może
wynieść co najwyżej 1,5% niespłaconej kwoty kredytów i pożyczek pieniężnych

89



Rezerwy celowe tworzone w odniesieniu tzw. ekspozycji kredytowych

Rezerwy celowe – ich wysokość zależy od kategorii ekspozycji kredytowych



normalne związane z ekspozycjami kredytowymi wynikającymi z pożyczek i

kredytów detalicznych tworzy się w wysokości co najmniej stanowiącego 1,5 %
podstawy tworzenia rezerw celowych



„pod obserwacją” na podstawie indywidualnej oceny ryzyka, jednak nie mniej niż
1,5 % podstawy



kategorii zagrożonych tj. : "poniżej standardu", "wątpliwe" i "stracone" tworzy się
na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciążającego daną ekspozycję, jednak

w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw, stanowiącego w relacji
do podstawy tworzenia rezerw celowych:



20 % - w przypadku kategorii "poniżej standardu";



50 % - w przypadku kategorii "wątpliwe";



100 % - w przypadku kategorii "stracone".

Klasyfikacja ekspozycji kredytowych

Klasyfikacji dokonuje się według:

*

kryterium terminowości spłaty kredytu – w odniesieniu do ekspozycji

kredytowych Skarbu Państwa, ekspozycji kredytowych wobec osób
fizycznych, udzielonych na cele nie związane z działalnością gospodarczą,

ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek detalicznych;

*

dwóch kryteriów: terminowość spłaty i sytuacja ekonomiczno-

finansowa dłużnika

Kategorie pozostałych ekspozycji kredytowych:

89

89

R

YZYKO

W

DZIAŁALNOŚCI

BANKU

R

YZYKO

PŁYNNOŚCI

Plan wykładu



Istota ryzyka płynności



Teoretyczne reguły zachowania płynności banku



Pomiar ryzyka płynności banku

Ryzyko płynności w banku
Art. 8 Prawa bankowego:

Bank jest zobowiązany do utrzymania płynności płatniczej dostosowanej do

rozmiarów i rodzaju działalności, w sposób zapewniający wykonanie wszystkich

zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami ich płatności.

Definicja płynności



Płynność płatnicza to zdolność do finansowania aktywów i terminowego

wykonywania zobowiązań w toku normalnej działalności banku lub w innych
warunkach, które można przewidzieć bez konieczności poniesienia straty.



Płynność to zdolność zaspokojenia prognozowanego i warunkowego
zapotrzebowania na gotówkę.



Płynność strukturalna – właściwa struktura bilansu i zobowiązań
pozabilansowych



Płynność rynku (produktu) możliwość szybkiej zamiany na gotówkę na rynku bez
znacznych strat finansowych.

Potrzeby w zakresie płynności



Zapotrzebowanie na gotówkę jest wynikiem:



wycofania lokat



terminów płatności zobowiązań



wypłat transz kredytów



Zapotrzebowanie na gotówkę zaspokaja się poprzez:



zwiększenie kwot depozytów



spłatę rat kredytowych



wcześniejsze spłaty kredytów



sprzedaż aktywów

89

Rodzaje płynności



Płynność bieżąca – do 7 dni,



Płynność krótkoterminowa – od 7 dni do 1 miesiąca;



Płynność średnioterminowa do 1 roku



Płynność długoterminowa powyżej 1 roku

Termin zapadalności/wymagalności



Termin płatności:



Zapadalności należności



Wymagalności zobowiązań



liczony od dnia, na który sporządzono zestawienie terminów płatności
wynikające z umowy

Płynność banku a reguły teoretyczne



Transformacja terminów sprzyja wzrostowi dochodów ale zagraża płynności.



Zachowanie płynności, czyli utrzymanie znacznej części aktywów płynnych

powoduje obniżenie dochodu.



W razie problemów z płynnością sprzedaż aktywów oraz pozyskanie

dodatkowych środków z rynku pieniężnego przynosi straty.

Teoretyczne reguły zachowania płynności



złota reguła bankowa



reguła osadu we wkładach



reguła przesunięć



reguła maksymalnego obciążenia

Złota reguła bankowa

Złota reguła bankowa

• Terminom i kwotom wymagalności pasywów powinny odpowiadać odpowiednie kwoty i

terminy zapadalności aktywów.

Reguła osadu we wkładach

Reguła osadu we wkładach

• W bankach utrzymuje się pewien stabilny poziom wkładów tzw. osad.
• Występuje możliwość transformacji terminów przez bank - prolongaty terminów i

inwestowania pozyskanych środków na dłuższy termin

89

Przykładowa struktura aktywów i pasywów banku

Działanie – bank przyjął depozyt na rynku pieniężnym i ulokował środki w

innej instytucji na 1 miesiąc

Miary oceny ryzyka płynności



Wewnętrzne:



metoda luki płynności,



urealniona luka płynności,



współczynników płynności



zestawienie przepływów pieniężnych



i inne



Zewnętrzne – Rekomendacja P dotycząca systemu monitorowania płynności

płatniczej banków; Uchwała Nr 386/2008 KNF z dnia 17 grudnia 2008 r. w
sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności (weszła w życie 1 stycznia

2009 r.) (wcześniej obowiązywała Uchwała 9/2007 KNB z 2007r. w sprawie
ustalania wiążących banki norm płynności)

Analiza luki płynności



Termin zapadalności lub wymagalności liczony od dnia, na który sporządzone

zestawienie

terminów

płatności wynikających z
umowy.



Pozycje aktywów i

pasywów zostają podzielone

według ww terminów na
przedziały:



1 dzień

Reguła przesunięć

Reguła przesunięć

• Struktura aktywów banku powinna być taka, żeby w momentach bliskich utracie

płynności, likwidacja części aktywów przed ich umownie określonym terminem mogła

nastąpić bez większych strat.

• Reguła postuluje wykorzystanie środków z przedterminowej sprzedaży części aktywów

do przejściowego zapewnienia płynności

Reguła maksymalnego obciążenia

Reguła maksymalnego obciążenia

• Wywiązanie się przez bank ze zobowiązań wymaga spełnienia dwóch warunków:
• Wartość aktywów podlegających likwidacji musi być równa co najmniej kwocie

wymagalnych zobowiązań

• Strata poniesiona przy przedwczesnej odsprzedaży aktywów nie może być większa niż

kapitał własny

89



od 1 dnia do 1 tygodnia włącznie



od 1 tygodnia do 1 miesiąca włącznie



od 1 miesiąca do 3 miesięcy włącznie



od 3 do 6 miesięcy włącznie



od 6 miesięcy do 1 roku



powyżej 1 roku



W każdym przedziale czasowym oblicza się różnicę między aktywami i

pasywami.



Luka

dodatnia – aktywa (wpływy związane ze spłatą kredytów i inne) dla

danego terminu zapadalności przewyższają pasywa (wypływy związane ze
zwrotem depozytów i inne). Świadczy o nadwyżce płynności.



Luka

ujemna – aktywa dla danego terminu zapadalności są niższe niż pasywa

świadczy o braku płynności.

Urealniona luka płynności

Terminy wymagalności i zapadalności powinny być urealnione:



w przypadku kredytów uwzględnia się możliwe opóźnienia w spłacie oraz
kredyty zagrożone,



w przypadku depozytów uwzględnia się prolongaty depozytów,

wcześniejsze wypłaty oraz osad we wkładach.

89

Wskaźniki pomiaru płynności



Wskaźnik płynności bieżącej = aktywa do 3 mies. / pasywa do 3 mies.



Wskaźnik płynności szybkiej = aktywa do 1 mies. / pasywa do 1 mies.

Wskaźnik płynności bieżącej:

- powyżej 0,9 – płynność jest dobra
- 0,9-0,7 zadowalająca

- poniżej 0,7 zła
Granice te mają charakter umowny.

Nadzorcza norma płynności



Obowiązek opracowania w formie pisemnej zasad zarządzania płynnością
płatniczą.



Obowiązek spełniania przez banki i oddziały instytucji kredytowych miar
płynności krótkoterminowej i długoterminowej.



Obliczane są codziennie.

89

Podstawowa rezerwa płynności

Uzupełniająca rezerwa płynności (termin od 8 dni do 30 dni)

Podstawowa rezerwa płynności (termin do 7 dni)

Podstawowa rezerwa płynności (termin do 7 dni)

• Kasa
• Należności od NBP lub innego banku utrzymującego rezerwę obowiązkową (z

wyłączeniem rezerwy obowiązkowej)

• Należności od podmiotu regulowanego (banki, oddziały inst. kredytowych, banki

zagr., zakłady ubezpieczeń, firmy inwestycyjne) o wadze ryzyka 0%, 20%, 50%

• Instrumenty dłużne o niskim ryzyku
• Otrzymane zobowiązania pozabilansowe, z których bank może otrzymać środki

pieniężne w terminie do 2 dni roboczych

• Nadwyżka kwoty rezerwy obowiązkowej

89

Środki obce stabilne

Miary płynności wg normy nadzorczej

Bank „duży” o aktywach powyżej 200 mln zł:



Miary płynności krótkoterminowej:



Luka płynności krótkoterminowej – rezerwa płynności

podstawowa i uzupełniająca minus środki obce niestabilne – większa od 0



Współczynnik płynności krótkoterminowej - iloraz ww. – większy

od 1



Miary płynności długoterminowej:



Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami

własnymi- iloraz funduszy własnych i aktywów niepłynnych – większy od

1



Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o

ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi

stabilnymi – większy od 1

Uzupełniająca rezerwa płynności:

Uzupełniająca rezerwa płynności:

• Należności od NBP lub innego banku utrzymującego rezerwę obowiązkową
• Należności od podmiotu regulowanego (banki, oddziały inst. kredytowych, banki

zagr., zakłady ubezpieczeń, firmy inwestycyjne)

• Instrumenty dłużne o niskim ryzyku
• Otrzymane zobowiązania pozabilansowe, z których bank może otrzymać środki

pieniężne w terminie do 10 dni roboczych

• Instrumenty dłużne o obniżonym ryzyku szczególnym
• Kapitałowe papiery wartościowe płynne
• Przepływy pieniężne wynikające z transakcji pozabilansowych wyznaczone w

sposób ostrożny

Środki obce stabilne suma środków obcych, które bank uznaje za stabilne

źródło finansowania

i wyznacza w sposób ostrożny:

Środki obce stabilne suma środków obcych, które bank uznaje za stabilne

źródło finansowania

i wyznacza w sposób ostrożny:

• baza depozytowa (osad liczony za 30 dni)
• własne papiery wartościowe (nieuwzględniane w funduszach własnych)
• inne zobowiązania z pierwotnym terminem wymagalności powyżej 1 roku (które bank

zamierza utrzymać)

• inne zobowiązania spełniające warunki szczegółowo określone

89

Bank „mały” o aktywach do 200 mln zł:



Współczynnik udziału podstawowej i uzupełniającej rezerwy

płynności w aktywach – wartość większa od 0,2



Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami

własnymi- iloraz funduszy własnych i aktywów niepłynnych – większy od

1

Sekurytyzacja aktywów



Proces sprzedaży papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami lub

wpływami z aktywów.



Jednorodne aktywa (np. kredyty hipoteczne, samochodowe, należności

leasingowe) zostają wyodrębnione i przekazane innemu podmiotowi (spółce
specjalnego przeznaczenia).



Spółka ta emituje papiery wartościowe zabezpieczone ww aktywami.



Środki finansowe z emisji papierów wartościowych otrzymuje bank przed

terminem zapadalności aktywów.

R

YZYKO

W

DZIAŁALNOŚCI

BANKU

R

YZYKO

STOPY

PROCENTOWEJ

R

YZYKO

WALUTOWE

Plan wykładu



Istota i pomiar ryzyka stopy procentowej



Istota i pomiar ryzyka walutowego

Ryzyko stopy procentowej



Def. Komitetu Bazylejskiego: Ryzyko stopy procentowej to niebezpieczeństwo
negatywnego wpływu zmian stóp procentowych na sytuację finansową banku.



Ryzyko stopy procentowej można podzielić na dwa komponenty:

89



ryzyko dochodu, tzn. ryzyko obniżenia dochodu z odsetek na skutek zmian
rynkowej stopy procentowej i niezsynchronizowania zmian stóp

procentowych po stronie aktywów i pasywów;



ryzyko inwestycji, polegające na obniżeniu się wartości księgowej
papierów wartościowych o stałej stopie procentowej.

Źródła ryzyka stopy procentowej



niedopasowanie terminowe między aktywami i pasywami



odmienne ustalanie oprocentowania poszczególnych pozycji aktywów i pasywów

- ryzyko bazowe -wynikające z niedoskonałego powiązania stóp procentowych
np. kredytów (generujących przychody) i depozytów (generujących koszty

odsetkowe), w sytuacji gdy instrumenty te mają podobne okresy przeszacowania



przedwczesne wypowiadanie umów przez klientów – tzw. ryzyko opcji klienta,

np. wcześniejszej spłaty kredytów i zerwania depozytów



przyczyną zagrożenia ryzykiem stopy procentowej jest nierównomierna

elastyczność dopasowania się do zmian rynkowej stopy procentowej po stronie
aktywów i pasywów



Elastyczność oprocentowania (Er) jest to stosunek zmian stopy procentowej
pozycji aktywów lub pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej

Elastyczność oprocentowania aktywów i pasywów banku



dla pozycji o stałej stopie procentowej Er = 0



jeśli zmianie rynkowej stopy procentowej towarzyszy identyczna zmiana
oprocentowania danej pozycji Er = 1



w przypadku wzrostu stóp rynkowych banki są bardziej skłonne podnosić
oprocentowanie kredytów niż depozytów – większa elastyczność oprocentowania

aktywów;



w przypadku spadku stóp rynkowych banki są skłonne szybciej obniżać

oprocentowanie depozytów niż koszt kredytów – większa elastyczność
oprocentowania pasywów



ErA > ErP wtedy korzystnie dla banku gdy stopy rynkowe rosną.

Metoda elastyczności stopy procentowej
Chodzi o różną elastyczność dostosowania się oprocentowania określonych pozycji

aktywów i pasywów do zmiany rynkowych stóp procentowych.

t

A / P

A / P

89

Metody badania ryzyka stopy procentowej



analiza luki (zestawienie niedopasowania)



metoda badania elastyczności stopy procentowej (analiza wrażliwości)



wyznaczenie granicznych stóp procentowych



analiza czasu trwania (analiza okresowa, duration, duracja)



modele symulacyjne, analizy scenariuszowe



miary statystyczne (wariancja, odchylenie standardowe, VaR)

Metoda luki stopy procentowej



Analiza różnicy między wartością aktywów i pasywów odsetkowych w

przedziałach czasowych, które odpowiadają momentom zmiany ich
oprocentowania:



ustalamy możliwe terminy zmiany pozycji bilansowych o stałym oprocentowaniu,
terminy zapadalności aktywów i wymagalności aktywów to terminy

przeszacowania;



ustalamy granice pasm czasowych analizy: 1/3/6/12 miesięcy oraz

2/3/4/5/7/10/15/20 lat;



przedziałom przyporządkowujemy aktywa i pasywa, dla których moment zmiany

oprocentowania mieści się w danym przedziale,



aktywa i pasywa o zmiennym oprocentowaniu przypisujemy do najkrótszego

pasma czasowego,



dla każdego z przedziałów wyliczamy lukę niedopasowania:

Li = Ai - Pi, i zmianę wyniku odsetkowego w przedziale.



Luka zerowa (neutralna) => aktywa zmienne = pasywa zmienne



Luka dodatnia (pozycja długa) => aktywa zmienne > pasywa zmienne



Luka ujemna (pozycja krótka) => aktywa zmienne < pasywa zmienne

Luka a przychód z odsetek

Pozycja

Wzrost

rynkowej

stopy procentowej

Spadek

rynkowej

stopy procentowej

t

t

89

Długa

Wzrost dochodu

Spadek dochodu

Krótka

Spadek dochodu

Wzrost dochodu

Neutralna

Dochód bez zmian

Dochód bez zmian

Zmiana dochodu z odsetek = luka *zmiana stopy procentowej na rynku* waga okresu

Analiza czasu trwania



Pozwala na ocenę wpływu zmian stopy procentowej na wartość rynkową
instrumentów o stałym oprocentowaniu.



Czas trwania (D – duration, duracja) jest to średni ważony okres oczekiwania na
wpływy środków pieniężnych z danego instrumentu finansowego.



Przeciętny czas zaangażowania środków finansowych w dany instrument



n- liczba okresów



t – numer okresu



PV – wartość bieżąca instrumentu



Iloraz sumy wartości bieżącej ważonej okresem zaangażowania środków
finansowych i sumy wartości bieżącej instrumentu.

Zmiany ceny instrumentu finansowego

Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej

Odpowiednie kształtowanie struktury aktywów i pasywów :



prognozowanie, w okresach rocznych zmiany rynkowych stóp procentowych i

kształtowania się pozycji aktywów i pasywów banku narażonych na te zmiany,



opracowanie polityki kredytowej i polityki depozytowej uwzględniających ryzyko

stóp procentowych,



miesięczne obliczanie wpływu zmiany rynkowych stóp procentowych na wynik

finansowy,



stosowanie operacji zabezpieczających przed skutkami ryzyka stóp

procentowych













n

t

n

t

PVt

PVt

t

D

1

1

r

r

D









1

P

P



89

Kursy walutowe



Kurs walutowy – cena jednej waluty wyrażona w innej walucie.



Kursy podawane są z dokładnością do 4 miejsc po przecinku



Bid – kurs kupna waluty



Ask, Offer – kurs sprzedaży waluty; różnica między kursem sprzedaży i kupna to

spread



Kwotowanie bezpośrednie (w przykładzie, dominujące w Polsce) – liczba

jednostek waluty krajowej za jednostkę (lub 10, 100, 1000) waluty obcej (walutą
bazową jest waluta obca wyrażona w jednostkach monetarnych waluty krajowej)



Kwotowanie pośrednie – liczba jednostek waluty obcej za jednostkę waluty
krajowej – dla przykładu PLN/EUR = 1 / 4,3989 = 0,2273 (walutą bazową jest

waluta krajowa w jednostkach waluty obcej)

Aprecjacja i deprecjacja



Aprecjacja – polega na wzroście wartości waluty, umacnianiu się waluty na
rynku.



Deprecjacja – spadek wartości waluty, osłabianiu waluty na rynku.



Rewaluacja wzrost wartości waluty na skutek decyzji władz, dewaluacja
spadek wartości waluty na skutek decyzji władz

Istota i źródła ryzyka walutowego w banku

Ryzyko walutowe (zwane też ryzykiem kursowym lub ryzykiem kursu walutowego) jest
to niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnej

zmiany kursu walutowego.



zmiana kursu walutowego obniża wartość należności oraz przychodów



podwyższa wartość zobowiązań oraz kosztów wyrażonych w złotych



Oprócz komponentu kursowego pojęciem ryzyka walutowego obejmuje

się również ryzyko polityczne obejmujące:



ryzyko konwersji – administracyjne ograniczanie przez władze

państwowe możliwości zamiany jednej waluty na drugą,

89



ryzyko transferu – ograniczenie lub całkowity zakaz transferu należności

wprowadzony przez władze



Źródłem ryzyka walutowego jest:

1) niedopasowanie pozycji walutowych (pozycje otwarte) oraz
2) zmiany kursów walut

Pozycje walutowe



Pozycja walutowa to zestawienie wszystkich wierzytelności i zobowiązań danego
podmiotu w walutach obcych.



W przypadku gdy wierzytelności i zobowiązania w danej walucie się równoważą
mamy do czynienia z zamkniętą pozycją walutowa, w pozostałych przypadkach

występuje otwarta pozycja walutowa.



Pozycja walutowa długa

(lub inaczej dodatnia) występuje wtedy gdy należności

w danej walucie przewyższają zobowiązania w tej walucie (lub też aktywa w

danej walucie przewyższają pasywa w danej walucie), z uwzględnieniem pozycji
pozabilansowych mających wpływ na tę pozycję.



Pozycja walutowa

krótka

(ujemna), występuje wówczas gdy zobowiązania w

danej walucie przewyższają należności w danej walucie ( lub pasywa w danej
walucie są większe niż aktywa w danej walucie), z uwzględnieniem pozycji

pozabilansowych mających wpływ na tę pozycję.

Łączne ryzyko walutowe – kategorie pozycji walutowych



Pozycja całkowita – większa z kwot (co do wartości bezwzględnej) sumy pozycji

długich i krótkich



Pozycja globalna – różnica między sumą bezwzględnych wartości pozycji

długich i krótkich.



Pozycja maksymalna – suma bezwzględnych wartości pozycji długich i krótkich

Pozycja walutowa a sytuacja finansowa banku



W przypadku pozycji długiej zysk osiągnie bank, gdy nastąpi wzrost kursu waluty
obcej w stosunku do waluty krajowej (lub osłabienie waluty krajowej).



W przypadku pozycji walutowej krótkiej, zysk wystąpi w przypadku spadku
kursu waluty obcej (umocnieniu waluty krajowej).

Metody badania ryzyka walutowego



pomiar otwartych pozycji względem różnych walut



Ryzyko walutowe = otwarta pozycja walutowa × procentowa zmiana kursu
walutowego



wyznaczanie wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka walutowego w obliczaniu
adekwatności kapitałowej - w metodzie podstawowej wymóg ten wynosi:



8% pozycji walutowej całkowitej gdy pozycja ta przewyższa 2% funduszy

własnych



0 gdy pozycja całkowita nie przewyższa 2% funduszy banku

89

Uwarunkowania zarządzania ryzykiem walutowym



znaczenie transakcji walutowych dla przychodów banku



prognozy kursów walutowych



wielkość kapitału i rezerw



indywidualna gotowość podejmowania ryzyka



kwalifikacje personelu

Podejmowanie działań albo całkowitego zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym

albo pozostawienie otwartych pozycji walutowych bez zabezpieczenia.
W praktyce sytuacje pośrednie.

Metody badania ryzyka walutowego



pomiar otwartych pozycji względem różnych walut



Ryzyko walutowe = otwarta pozycja walutowa × procentowa zmiana kursu

walutowego



wyznaczanie wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka walutowego w obliczaniu

adekwatności kapitałowej – w metodzie podstawowej wymóg ten wynosi:



8% pozycji walutowej całkowitej gdy pozycja ta przewyższa 2% funduszy
własnych



0 gdy pozycja całkowita nie przewyższa 2% funduszy banku

Z

ARZĄDZANIE

BANKIEM

KOMERCYJNYM

A

DEKWATNOŚĆ

KAPITAŁOWA

BANKU

Plan wykładu



Rating



Znaczenie kapitałów w banku



Adekwatność kapitałowa



Ewolucja miar adekwatności kapitałowej

89

Rating



Niezależna i obiektywna opinia o wiarygodności kredytowej podmiotu (emitenta)
zaciągającego dług dokonywana jest przez wyspecjalizowane agencje ratingowe.



Rating ocenia jakość dłużnych papierów wartościowych pod kątem
wiarygodności finansowej emitenta oraz warunków panujących na rynku.



Badaniu wiarygodności finansowej podlegają emisje obligacji, krótkoterminowe
papierów dłużne, podmioty zaciągające zobowiązania na rynku finansowym oraz

rządy państw.

Skala ratingu – ustalane indywidualnie przez instytucje



Skale ratingu wyrażane są odpowiednimi symbolami literowymi, a według

agencji ratingowej Fitch Ratings długookresowe poziomy ratingowe
przedstawiają się następująco:



poziom inwestycyjny (AAA, AA, A, BBB)



poziom spekulacyjny (BB, B, CCC, CC, C, DDD, DD, D).



Rating może także zawierać znaki "+" i "-", dla określenia różnic w ramach jednej
kategorii.



Wiarygodność finansowa firmy nie może być wyższa niż wiarygodność finansowa
kraju.

Skala ratingu długoterminowego

AAA - Obligacje o najwyższej jakości kredytowej. Bardzo wysoka zdolność emitenta do
obsługi swoich zobowiązań

AA - Obligacje o bardzo wysokiej jakości kredytowej. Bardzo wysoka zdolność

emitenta do obsługi swoich zobowiązań.

A -

Obligacje o wysokiej jakości kredytowej. Wysoka zdolność emitenta do
obsługi swoich zobowiązań. Istnieją jednak czynniki, które mogą w przyszłości

spowodować obniżenie oceny.
BBB - Obligacje o dobrej jakości kredytowej. Zadowalająca zdolność emitenta do

obsługi swoich zobowiązań

BB - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji może być wątpliwa w przypadku

wystąpienia niekorzystnych zjawisk w otoczeniu emitenta
B -

Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji jest wątpliwa w przypadku

wystąpienia niekorzystnych zjawisk w otoczeniu emitenta

CCC - Obsługa zobowiązań z tytułu emisji obligacji jest prawdopodobna jedynie w

przypadku wystąpienia sprzyjających warunków w otoczeniu emitenta

CC - Obligacje poważnie zagrożone zaprzestaniem płatności przez emitenta

C -

Obligacje emitentów znajdujących się w trakcie postępowania upadłościowego,

ale zapewniające ciągle umówione płatności

D -

Obligacje, dla których zaprzestano płatności odsetek lub niewykupione

Tabela: Skale ocen stosowane przez agencje

Standard&Poor’s

oraz

Fitch IBCA

.

89

Kapitał w banku



„Przedsiębiorstwo bankowe jako takie nic nie posiada”.



W interesie właścicieli banku korzystne byłoby utrzymywanie stosunku
kapitału do depozytów na możliwie niskim poziomie.

Kapitały banków czy fundusze własne?



Kapitał księgowy (rynkowy) – nie stanowi odniesienia w kwestiach
adekwatności a służy do analiz banku przez właścicieli



Fundusze własne – kapitał regulacyjny obliczany na podstawie regulacji
nadzorczych



Kapitał ekonomiczny – wielkość określająca zapotrzebowanie na kapitał w
banku

Kapitał księgowy i rynkowy



Kapitał księgowy wykazywany w pasywach bilansu: kapitał podstawowy,
kapitał zapasowy, kapitał z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały rezerwowe (w

tym fundusz ogólnego ryzyka bankowego), zysk z lat ubiegłych, zysk netto itp



Kapitał rynkowy – ustalany na podstawie ceny rynkowej wyemitowanych akcji

Fundusze własne (kapitał regulacyjny)

Składa się z następujących kategorii:



Fundusze podstawowe (tier I) – np. w spółkach akcyjnych: wpłacony kapitał

zakładowy, kapitał zapasowy, kapitały rezerwowe, zysk w trakcie zatwierdzania,
fundusz ogólnego ryzyka, inne pozycje bilansu określone przez KNF

pomniejszone np. o straty z lat poprzednich i bieżącego okresu



Fundusze uzupełniające (tier II) – kapitał z aktualizacji wyceny rzeczowych

aktywów trwałych, pozycje zaliczone do FU za zgodą KNF np. zobowiązania
podporządkowane pomniejszone o kategorie określone przez KNF



Kapitału dodatkowego uzupełniającego (tier III) – krótkoterminowe pożyczki
podporządkowane spełniające szczególne warunki

Kapitał ekonomiczny

89

Wielkość kapitału, jaką musi dysponować bank aby mógł kontynuować działalność w

sytuacji wystąpienia strat spowodowanych:



dużymi zmianami cen rynkowych



niewypłacalnością kontrahentów



oszustwem



utratą reputacji prowadzącą do utraty klientów i mogącą spowodować sankcje
nadzorcze

Kapitał ten ma zastosowanie m. in. do pomiaru kapitału narażonego na ryzyko, pomiaru
ryzyka poszczególnych jednostek biznesowych i pomiaru wyników działalności

operacyjnej skorygowanych o ryzyko.

Funkcje kapitału w bankach



Założycielska – dostarcza niezbędnych funduszy do uzyskania licencji przez

bank



Kompensacyjna (gwarancyjna) – stanowi bufor zabezpieczający przed

ryzykiem upadłości przez to, że absorbuje straty operacyjne do momentu, w
którym bank może przezwyciężyć problemy;



Finansowania – poprzez budowę zaufania ułatwiającego pozyskiwanie
kapitałów obcych



Wyznacznika podziału zysku – w formie dywidendy od wartości posiadanego
kapitału banku



Ograniczająca (limitowania) – określone normy ostrożnościowe

Adekwatność kapitałowa



Fundusze własne powinny być „adekwatne”, „odpowiednie” w stosunku do skali

prowadzonej przez bank działalności



Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego (Komitet Bazylejski) i jego

opiniotwórcza rola w ustanawianiu regulacji adekwatności kapitałowej



Umowy Kapitałowe wydawane przez Komitet Bazylejski są podstawą m. in.

dyrektyw adekwatności kapitałowej UE, te zaś prowadzą do regulacji
wewnętrznych państw

Umowa kapitałowa



Wprowadzona 1988 r. Umowa Bazylejska I (Bazylea I) – wytyczne były
akceptowane w ponad 100 krajach



Miarą adekwatności kapitałowej – współczynnik wypłacalności (adekwatności
kapitałowej, Cooke’a) - relacja kapitału regulacyjnego do aktywów ważonych

ryzykiem



W Polsce od 1990 zalecenie prezesa NBP, od 1993 r. Zarządzenie, wartość

współczynnika obecnie określa Prawo bankowe choć jego konstrukcja jest
zmieniona

Wartość współczynnika wypłacalności

Zgodnie z Prawem bankowym współczynnik wypłacalności powinien wynosić co
najmniej :



8 %



15 % dla banków rozpoczynających działalność w pierwszym roku działalności



12 % dla banków rozpoczynających działalność w drugim roku działalności

89

Konstrukcja współczynnika



Przypisanie wag różnym składnikom aktywów



Wagi są odbiciem wiarygodności poszczególnych grup kredytobiorców (ważna

przynależność do OECD):



Gotówka, kredyty udzielone rządom lub bankom centralnym krajów OECD
– waga 0%



Kredyty udzielone bankom krajów OECD i instytucjom sektora

publicznego – waga 20%



Kredyty zabezpieczone hipoteką – waga 50%



Kredyty udzielone firmom, inne aktyw, instrumenty rynku kapitałowego
gdy emitent jest inny niż banki – waga 100%

89

Przykład kalkulacji współczynnika wypłacalności

Bilans Banku Bezpiecznego SA na 31 grudnia Xr

Kalkulacja współczynnika wypłacalności



Fundusze własne: 20 + 677 + 40 + 298



Współczynnik wypłacalności wynosi 1035/6694 = 15,46%.



Minimalne wymagania kapitałowe banku wynoszą: 6694 * 8% =535,52

Nowelizacja Umowy Kapitałowej z 1996 r.



Umowa Kapitałowa uwzględniała jedynie ryzyko kredytowe



uwzględnienie ryzyka rynkowego w ocenie ryzyka banku



oprócz tzw. podejście standardowego (z wagami ryzyka) możliwość
samodzielnego przez bank szacowania ryzyka za pomocą wewnętrznych modeli

89

Nowa Umowa Kapitałowa (Bazylea II)



Publikacja w 2004 r. przez Komitet Bazylejski



Dyrektywa 2006/49/WE w sprawie adekwatności kapitałowej przedsiębiorstw i

instytucji kredytowych – wejście w życie od 2007 r.



Wprowadza trzy filary, które się uzupełniają:



Filar I – minimalne wymogi kapitałowe



Filar II – proces analizy nadzorczej



Filar III - dyscyplina rynkowa

Filar I – minimalne wymogi kapitałowe



podejście do ryzyka rynkowego generalnie niezmienione



rozszerzenie miary adekwatności o ryzyko operacyjne



rozszerzenie matrycy wag ryzyka (preferencyjne wagi ryzyka dla kredytów
zabezpieczonych hipotecznie 35%)



wykorzystanie do oceny ryzyka zaawansowanych modeli



korzystanie z ocen nadawanych przez zewnętrzne instytucje ratingowe

Współczynnik wypłacalności według Bazylei II

Wymogi kapitałowe
Całkowity wymóg kapitałowy jest sumą wymogów kapitałowych dla różnych rodzajów

ryzyka w banku
Dla banku, którego działalność handlowa jest znacząca:



Ryzyka kredytowego



Ryzyka rynkowego:



ryzyka walutowego



ryzyka cen towarów



ryzyka cen kapitałowych papierów wartościowych



ryzyka szczególnego cen instrumentów dłużnych



ryzyka ogólnego papierów wartościowych



Ryzyka przekroczenia limitu koncentracji wierzytelności



Ryzyka rozliczenia-dostawy oraz ryzyka kontrahenta



innych rodzajów ryzyka – w zakresie i wysokości adekwatnej do ponoszonego
ryzyka

Podejścia banków do szacowania wag ryzyka w Basel II



Model I – standardowy – wagi ryzyka uzależniono od ratingów nadawanych
przez niezależne agencje ratingowe (Moody’s, Standard &Poors itd.)



Model II – podstawowy oparty na wewnętrznych ratingach ryzyka – część
parametrów określana jest przez władze nadzorcze



Model III – zaawansowany oparty na wewnętrznych ratingach ryzyka – bank
wyznacza samodzielnie parametry ryzyka

fundusze własne

----------------------------------------------- ≥ 8%
12,5 × całkowity wymóg kapitałowy

89

Model I – podejście standardowe – wagi ryzyka przykład



Należności krajów i banków centralnych:



rating S&P od AAA do AA-; waga 0%



Od A+ do A-; waga 20%



Od BBB+ do BBB-; waga 50%



Od BB+ do B-;waga 100%



Poniżej B-; waga 150%



Bez ratingu 100%



Kredyty korporacyjne; waga 100%



Kredyty detaliczne ; waga 75%



Kredyty hipoteczne; waga 35%

Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego – metoda podstawowa
Wymóg kapitałowy wynosi:



8% pozycji walutowej całkowitej gdy pozycja ta przewyższa 2% funduszy
własnych



0 gdy pozycja całkowita nie przewyższa 2% funduszy banku

Filar II – Proces analizy nadzorczej
II filar – władze nadzorcze dodatkowo oceniają czy posiadane fundusze własne banku są

adekwatne do skali działalności i ryzyka;



Wewnętrzne procesy oceny kapitału ekonomicznego



Ustalanie kapitałów zgodnych z profilem ryzyka banku



Ryzyko nie ujęte w I filarze

Filar II Proces analizy nadzorczej



Banki powinny dysponować procedurami oceny ogólnego wymogu kapitałowego
dostosowanymi do ich profilu ryzyka związanego z działalnością oraz strategią

kapitałową;



Instytucje nadzoru bankowego powinny analizować wewnętrzną ocenę i strategię

banku dotyczącą wymogu kapitałowego.



Instytucje nadzorcze powinny oczekiwać od banków utrzymywania kapitału na

poziomie przewyższającym regulacyjne minimum kapitałowe i dysponować
środkami pozwalającymi egzekwować te oczekiwania.



Instytucje nadzoru bankowego powinny starać się interweniować na tyle
wcześniej, by zapobiegać obniżeniu kapitału poniżej poziomu niezbędnego przy

danym profilu ryzyka i wymagać od banku natychmiastowej reakcji, jeżeli poziom
ten jest zbyt niski lub nie następuje odtwarzanie kapitału

Filar III – Dyscyplina rynkowa



Ujawnianie informacji na temat profilu ryzyka oraz poziomu kapitalizacji



Aktualna informacja:



umożliwia uczestnikom rynku aktualną ocenę działalności banku



Uruchamia rynkowe mechanizmy dyscyplinujące



Mechanizmy te stanowią uzupełnienie i wsparcie dla działań nadzorczych

89

Z

ARZĄDZANIE

BANKIEM

M

ARKETING

BANKOWY

Plan wykładu



Istota i podstawowe elementy marketingu bankowego



Instrumenty marketingu bankowego:



produkt



cena



dystrybucja



promocja

Orientacja marketingowa w zarządzaniu bankiem



Orientacja marketingowa - potencjał ekonomiczny banku dostosowywany do
zmieniających się warunków rynkowych, w centrum zainteresowania znajdują się

klienci i ich potrzeby.



Marketing bankowy obejmuje całokształt stosunków banku z otoczeniem

zewnętrznym oraz klientami w zakresie działalności usługowej.

Cechy usług bankowych - 4 N



Działalność bankowa jest działalnością w sferze usług.



W odróżnieniu od produktów materialnych usługi mają charakter (4N):



niematerialny – nie można ich zobaczyć dotknąć, posmakować czy

pokazać



nierozdzielny – nie jest możliwe oddzielenie fazy produkcji od fazy

konsumpcji



niejednorodny – usługi nie są świadczone jednakowo



nietrwały – nie mogą jak towary być magazynowane

Cechy usług bankowych cd.



Przedmiotem sprzedaży są instrumenty finansowe, zobowiązania finansowe

jednych podmiotów w stosunku do drugich - obietnice jednych podmiotów
względem innych.



Pieniądze jako dobro wzbudzające szczególne emocje dla klientów



Klienci banków są zazwyczaj lojalni



Klient nie interesuje się usługą bankową jako taką ale korzyściami płynącymi dla
swoich finansów.

Segmentacja rynku bankowego



Jest podział rynku na rynki bardziej jednorodne według określonego kryterium.



Dla prowadzenia działań marketingowych niezbędne jest wyodrębnienie

klientów ze względu na jednorodne potrzeby i możliwość jednolitego sposobu
oddziaływania.



Segment rynku powinien być :



mierzalny



dostępny



odpowiednio duży

89

Kryteria segmentacji - przykłady



Geograficzne (regiony świata, państwa, województwa, miasta itp)



Demograficzne



wiek



płeć



wysokość zarobków



wartość aktywów rozporządzalnych



etap życia (uczeń, student, stan cywilny, posiadanie dzieci, emeryt)



wykonywany zawód



rodzaj umowy o zatrudnienie



Behawioralne (entuzjaści, pasywni, sceptycy)



Psychograficzne (według profilu klienta przygotowaną w oparciu o: skłonność do

ryzyka, wiedzę o rynkach finansowych, stopień akceptowania innowacji, styl życia
wpływający na model konsumpcji, system wartości światopoglądowych)

Segmenty klientów według kryterium psychograficznego w oparciu o badania

Instytutu Pentor



„klienci dojrzali”- chętnie sięgają po innowacje, kierują się rozwagą, unikają

nadmiernego ryzyka



„zdobywcy” – wysoka skłonność do ryzyka, skłonność do zadłużania się w

dążeniu do zaspokajania ambicji życiowych



„indywidualiści”- odrzucanie trendów mody, unikają ryzyka



„swojacy”- najpowszechniejsza postawa, cechuje ją utylitaryzm i roztropność w
podejmowaniu decyzji finansowych



„sfrustrowani”- preferują konsumpcyjny styl życia, skromną pozycję materialną
rekompensują ostentacyjną konsumpcją, często korzystają o oferty kredytowej

poza sektorem bankowym



„tradycjonaliści”- konserwatywny system wartości, niechętni ofercie banków

komercyjnych

Private banking i personal banking jako przykłady segmentacji usług bankowych



Private banking (bankowość prywatna) zindywidualizowana i kompleksowa

obsługa finansowa, a także pozafinansowa zamożnego klienta przez bank.



Na świecie minimalny poziom aktywów 1 mln USD (HNWI – „High Net
Worth Individuals”)



W Polsce – 1 mln PLN, niektóre banki od niższych kwot



Personal banking – zindywidualizowany program obsługi dla klientów
zamożniejszych ale nie spełniających kryterium bankowości prywatnej

Działania podejmowane w ramach marketingu

1. Rozpoznanie środowiska, w jakim bank działa, uwarunkowań społeczno-

ekonomicznych

2. Dokonanie analizy mocnych i słabych stron banku wobec otoczenia
3. Ujawnienie możliwych szans i zagrożeń banku wynikających z otoczenia

Działania 2 i 3 nazywa się analizą SWOT- Strenghts/ Weaknesses - mocne/słabe

strony, Opportunities/ Threats - szanse/ zagrożenia)

89

4. Ustalenie marketingowej strategii działania rodzajów i intensywności

wykorzystania instrumentów marketingowych

Elementy strategii marketingowej – marketing mix



Strategia marketingowa to decyzje i sposoby realizacji celów marketingowych

banku.



Zbiór instrumentów realizacji strategii nazywa się „mieszanką marketingową” -

marketing mix.



Instrumenty marketingu to: 4 P (product, price, place, promotion) produkt, cena

usługi, dystrybucja i promocja (w usługach dodaje się P – people)

Produkt



Portfel usług – każda usługa również nieodpłatna oferowana klientowi przez

bank



Produkty banków wypełniają funkcje podstawowe (np. produkt podstawowy) i

dodatkowe (usługi dodatkowe) – wyróżnia się poziomy produktów (np. Kotler 5
poziomów)



Nadawanie marki produktom



Jakość produktów



Cykl życia produktów (wprowadzenie, wzrost, nasycenie, spadek); nowy produkt

zaspokaja nowe potrzeby lub potrzeby już istniejące

Cena



Polityka cenowa uwzględnia osiągnięciu rentowności banku oraz uwzględnieniu
jego pozycji konkurencyjnej na rynku.



Obejmuje różne kategorie: oprocentowanie, prowizje, opłaty, upusty, terminy
spłaty kredytów.



Cennik usług bankowych zawarty jest w taryfach opłat i prowizji banku, tabelach
oprocentowania, tabelach kursowych itp..

Metody ustalania cen kredytów

1. Metoda narzutu kosztów – uwzględnia:



koszt pozyskania funduszy przez bank



narzut kosztów operacyjnych



wynagrodzenie za ryzyko banku



marżę zysku banku

2. Metoda lidera cenowego – oprocentowanie jest sumą:



prime rate – koszt kredytu udzielanego klientom najbardziej godnym

zaufania (później stopa % rynku międzybankowego)



Premii za ryzyko oraz za czas

3. Metoda oprocentowania poniżej prime rate – w stosunku do wielkich

przedsiębiorstw jednak powyżej kosztów pozyskania funduszy

4. Ustalenie maksymalnej stopy procentowej – bez względu na przyszły poziom

stóp procentowych

5. Metoda analizy rentowności klienta – przy ustalaniu ceny bierze pod uwagę

całokształt relacji z klientem

Oprocentowanie depozytów



Konkurowanie o depozyty odbywa się kosztem rentowności banku.

89



W warunkach pełnej konkurencji faktycznie nie bank a rynek ustala wysokość

oprocentowania depozytów.



Koszt pozyskania depozytów podwyższony jest o koszt ubezpieczenia depozytów

bankowych oraz o koszt rezerwy obowiązkowej

Dystrybucja usług bankowych



Dystrybucja odbywa się poprzez kanały dystrybucji usług bankowych - sposób
połączeń warunkujących przepływ produktów od producenta do finalnego

odbiorcy



Wykorzystuje się kanały:



bezpośrednie (bez pośredników)



pośrednie (z pośrednikami) – np. rozwój firm pośrednictwa kredytowego,

placówek partnerskich

Ewolucja bankowych kanałów dystrybucji



Tradycyjne kanały dystrybucji (oddziały, filie)



Nowoczesne (alternatywne) kanały dystrybucji: telefon stacjonarny, telefon
komórkowy (SMS, WAP), bankomat, komputer osobisty, Internet i inne

urządzenia



Wielokanałowość usług bankowych (komplementarność kanałów dystrybucji)

Bankowość elektroniczna jako kanał dystrybucji

Bankowość elektroniczna wiąże się z możliwością skorzystania z usług bankowych w
dowolnym miejscu, o dowolnej porze, bez widocznego pośrednictwa pracownika banku,

z natychmiastowym efektem.

Obszary bankowości elektronicznej



stosowanie kart bankowych



wykorzystanie do komunikacji z bankiem telefonii stacjonarnej i komórkowej



wykorzystanie komputerów i oprogramowania dostarczanego przez bank (tzw.

home banking),



wykorzystanie komputerów i standardowego oprogramowania umożliwiającego

połączenie z bankiem za pośrednictwem ogólnodostępnej sieci komputerowej
(internet banking).

Oprócz wymienionych powyżej pojawiają się stale nowe rozwiązania, a wśród nich:

telewizja interaktywna, kiosk multimedialny.

89

Tabela Koszty różnych sposobów obsługi klienta

Promocja



Celem promocji jest:



zapoznanie otoczenia z usługami banku i ich ceną



tworzenie i umacnianie pozytywnego wizerunku banku



rozwój popytu na usługi bankowe



Instrumentami promocji:



reklama



Public relations



sprzedaż osobista



promocja sprzedaży (upusty, pokazy, dodatkowe usługi itp.)

89

O

CENA

SYTUACJI

EKONOMICZNO

-

FINANSOWEJ

BANKU

Plan wykładu



Źródła informacji o sytuacji ekonomicznej – finansowej banku i zakres
prowadzonych analiz



Metody analizy ekonomiczno-finansowej banku (analiza wstępna, analiza
wskaźnikowa)



Systemy wczesnego ostrzegania



Rankingi banków



Dane przykładowe na podstawie www.bfg.pl

Podmioty zainteresowane dokonywaniem oceny działalności banku



Podmioty zainteresowane analizą i oceną sytuacji banku dokonywaną ex post –
na podstawie danych historycznych:

 nadzór bankowy

 właściciele banku

 osoby zarządzające bankiem

 agencje ratingowe

 potencjalni inwestorzy

 klienci



Podmioty te zainteresowane są różnymi aspektami działalności instytucji

Podstawowe źródła informacji



Dostęp do informacji o banku zależy od rodzaju analizowane podmiotu (np.
szerszy dla banków giełdowych)



Głównym źródłem są sprawozdania finansowe:

 bilans,

 rachunek zysków i strat,

 rachunek przepływów pieniężnych,

 zestawienie zmian w kapitale własnym i informacja dodatkowa

89



Obowiązek przekazywania informacji do instytucji centralnych

Dostęp do źródeł informacji o bankach



Sprawozdania finansowe publikowane są w Monitorze Polskim B oraz Monitorze

Spółdzielczym; dostępne są również na stronach www banku i bezpośrednio w
bankach



Banki giełdowe publikują raporty bieżące



Rankingi, ratingi, rekomendacje ekspertów



Media (prasa, telewizja, informacyjne portale internetowe)



Dane o sytuacji ekonomiczno-finansowej sektora bankowego:

www.knf.gov.pl

,

www.bfg.pl

- umożliwiają dokonywanie porównań banku na tle konkurencji

Zakres prowadzonej analizy



Analiza w skali makro dotyczy analiz:

 systemu bankowego

 poszczególnych sektorów bankowych:

 sektora banków w formie spółki akcyjnej (w tym banków

giełdowych, hipotecznych)

 sektora banków spółdzielczych

 poszczególnych grup bankowych, np. banki z przewagą kapitału

polskiego oraz banki z przewagą kapitału zagranicznego

 poszczególnych zrzeszeń bankowych



Analiza w skali mikro to m. in. analiza:

 poszczególnych banków

 oddziałów banków

Metody analizy ekonomiczno-finansowej banku

1. Wstępna ocena sprawozdań finansowych: analiza pionowa i pozioma
2. Analiza wskaźników finansowych banku (wskaźnikowa)

Wstępna analiza sprawozdań finansowych – analiza pionowa



Analiza pionowa (struktury) - polega na badaniu udziału poszczególnych

pozycji w wielkości ogółem

wartość wybranej pozycji

udział wybranej pozycji = ---------------------------------------------------------------------

wartość odniesienia np. aktywa, przychody ogółem



dotyczy jednego okresu



wyniki mogą być prezentowane w ujęciu procentowym



Np. udział majątku trwałego w sumie aktywów, udział należności w sumie
aktywów, udział kapitałów w sumie pasywów, udział kosztów osobowych w

sumie kosztów

Wstępna analiza sprawozdań finansowych – analiza pozioma

89



Analiza pozioma (porównawcza, dynamiki) – polega na ocenie zmian

poszczególnych wielkości w czasie



może być prowadzona z uwzględnieniem inflacji lub w ujęciu nominalnym

wartość wybranej pozycji w okresie t1

dynamika wybranej pozycji = -------------------------------------------------------
(w ujęciu nominalnym)

wartość wybranej pozycji w okresie t0

dynamika wybranej pozycji (w ujęciu nominalnym)

dynamika wybranej pozycji = --------------------------------------------------------------------
(w ujęciu realnym)

1 + stopa inflacji

89

Przykład wstępnej analizy banku

89

Sygnały mogące wskazywać na pogarszającą się sytuację banku



występowanie straty

89



wysoki udział kosztów w wyniku finansowym



niski udział kapitałów w sumie bilansowej



ujemne przepływy środków z działalności operacyjnej



obniżanie się kwoty przychodów/ wzrost kosztów



obniżanie się wyniku finansowego



gwałtowne zmiany kwoty depozytów



obniżanie się kwoty aktywów trwałych



gwałtowny spadek zobowiązań wobec banków

Analiza wskaźnikowa



Analiza wskaźnikowa stanowi pogłębienie analizy wstępnej



Jest spojrzeniem na bank z punktu widzenia konkretnego obszaru;
podstawowe obszary ważne w ocenie banku to:

1. Wypłacalność
2. Płynność

3. Jakość portfela kredytowego
4. Efektywność działania banku

Wskaźniki wypłacalności



Obrazują stopień bezpieczeństwa działalności banku – bank powinien
dysponować określoną wysokością funduszy własnych w stosunku do

ponoszonego ryzyka.



Przykładowe wskaźniki:

1. Współczynnik wypłacalności (Cooke’a)
2. Wskaźnik pokrycia strat przez fundusze własne = strata skumulowana/

fundusze własne

3. Wskaźnik dźwigni = fundusze własne/ aktywa ogółem

Wskaźniki płynności



Analiza tego obszaru pokazuje czy bank na bieżąco jest w stanie regulować
swoje zobowiązania



Wskaźniki oparte na danych bilansowych odnoszą się do oceny płynności w
przeszłości, dlatego ocenia się strukturę finansowania banku z punktu

widzenia terminów płatności (szerzej patrz wykład dot. ryzyka płynności)



Przykład miary płynności:

 Luka płynności krótkoterminowej = (suma wartości podstawowej i

uzupełniającej rezerwy płynności w dniu sprawozdawczym) – (wartość
środków obcych niestabilnych). Luka powinna być większa od 0.

Wskaźniki jakości portfela kredytowego (jakość należności)



Analiza jakości portfela kredytowego daje wiedzę na temat relacji kredytów,
które nie są prawidłowo obsługiwane (spłacane) przez klientów do sumy

wszystkich kredytów udzielonych przez bank. Powinny mieć jak najniższe
wartości.



Podstawowe wskaźniki to:

1. Udział należności zagrożonych = należności zagrożone / należności ogółem

2. Udział należności z rozpoznaną utratą wartości w należnościach ogółem

Wskaźniki efektywności działania banku (rentowności)

89



Analiza tego obszaru umożliwia uzyskanie informacji na temat relacji wyniku

finansowego do sumy bilansowej lub kapitałów lub kosztów działania do wyniku
banku.



Podstawowe wskaźniki to:

1. ROA (wskaźnik rentowności aktywów, zwrot z aktywów = wynik

finansowy /aktywa ogółem

2. ROE (wskaźnik rentowności kapitału, zwrot z kapitału własnego = wynik

finansowy / fundusze własne

3. Obciążenie wyniku z działalności bankowej kosztami działania = koszty

działania / wynik z działalności bankowej

Systemy wczesnego ostrzegania

89



Zadaniem systemów wczesnego ostrzegania jest ujawnienie pogarszającej się

sytuacji ekonomiczno-finansowej banku, mają na celu wskazanie
podmiotów zagrożonych upadłością.



Tworzone są przez instytucje nadzorcze i inne podmioty zainteresowane oceną
sytuacji ekonomiczno - finansowej banków.

Przykład systemu wczesnego ostrzegania CAMELS



System stworzony w USA:

 C (capital) kapitał

 A (Assets) aktywa

 M (Management) zarządzanie

 E (earnings) przychody

 L (liquidity) płynnośc

 S (sensitivity to market risk) wrażliwość na ryzyko rynkowe



Wskaźnik przyjmuje wartość 1-5, banki o najlepszym standingu otrzymują

wartość 1.



Banki o wskaźniku CAMELS 4-5 umieszczane są przez nadzór na specjalnej liście

banków wymagających bacznej uwagi nadzoru.

Rankingi banków



oceny dokonywane przez niezależne podmioty



różne kryteria podlegające ocenie np. wartość aktywów lub funduszy własnych



ocenie podlega cały bank lub wybrane kategorie (np. Bank Przyjazny

Przedsiębiorcom, ranking ROR, kart płatniczych)