Zygomycota – Grzyby sprzężniowe

• Grupa licząca ponad 500 dotychczas poznanych gatunków grzybów,
• szeroko rozpowszechnione w przyrodzie w ekosystemach lądowych, tylko nieliczne

gatunki związane są ze środowiskiem wodnym,

• grzyby te rozwijają się saprotroficznie na szczątkach organicznych, nieliczne gatunki są

pasożytami roślin, zwierząt i innych, najczęściej blisko z nimi spokrewnionych gatunków
grzybów,

• grzybnia wegetatywna zbudowana z wielojądrowych strzępek; tylko u form bardziej

wyspecjalizowanych występują przegrody poprzeczne,

• ściana zbudowana głownie z chityny,
• organizmy wyłącznie haploidalne, diploidalna jest tylko zygota.
• Rozmnażanie:

 bezpłciowe – za pomocą zarodników sporangialnych (wytwarzanych w sporangiach

(=zarodniach) albo konidialnych; są one zwykle rozsiewane anemochorycznie (przez
wiatr), rzadziej aktywnie, autochorycznie (dzięki mechanizmom wyrzutowym),

 płciowe – na drodze gametangiogamii: w wyniku kopulacji niezróżnicowanych

morfologicznie różnojądrowych gametangiów (oznaczanych jako „+” i „-”) tworzy się
grubościenna zygospora o charakterze przetrwalnikowym; owocników nie wytwarzają.

• W cyklu życiowym większości gatunków kariogamia następuje bezpośrednio po

plazmogamii i dikariofaza nie jest wyróżniana.

Budowa grzybni wegetatywnej rozłożka czerniejącego Rhizopus nigricans,
saprotrofa rozwijającego się na chlebie.

sporangiofor (trzonek zarodnionośny)

sporangium (zarodnia)

sporangiospory

(zarodniki sporangialne)

ryzoidy (chwytniki)

stolon (strzępka powietrzna)

Rozmnażanie płciowe u Rhizopus
nigricans zachodzi na drodze
gametangiogami. Wymaga ono
obecności dwóch strzępek: „+” i
„-”, ponieważ jest to gatunek
heterotalliczny.

Końce

tych

strzępek stykają się ze sobą, a
oddzielone na ich końcach
gametangia

ulegają

zlaniu.

Powstała zygota otacza się grubą
ścianą tworząc zygosporę, która
po okresie spoczynku ulega
mejozie i kiełkuje.

Wytwarza ona

zarodnie

rostkowe

dające

początek nowej grzybni.

Cykl rozwojowy rozłożka czerniejącego Rhizopus nigricans

Do gatunków mających zdolność aktywnego odrzucania zarodników należącą zrywka
kryształowa Pilobolus crystallinus i Enthomophthora muscae.

Ascomycota – Grzyby workowe (Workowce)

• Do workowców należy ponad 64 000 dotychczas poznanych gatunków,

• żyją one głównie na lądzie i prowadzą saprotroficzny, pasożytniczy lub symbiotyczny tryb

życia,

• mają zróżnicowaną budowę, od form jednokomórkowych (np. drożdże) do

wielokomórkowych, tworzących kilkucentymetrowe owocniki (np. smardz),

• grzybnia zbudowana jest najczęściej z komórek pączkujących lub septowanych strzępek,

• rozmnażanie:

 bezpłciowe – ma duże znaczenie w tej grupie grzybów i zachodzi poprzez podział

komórki, pączkowanie lub wytwarzanie różnych typów zarodników konidialnych.

powstawanie
zygospory

zarodnia
rostkowa

młoda
grzybnia

Przedstawiciele niektórych grup systematycznych workowców (Ascomycota) nie

rozmnażają płciowo lub proces płciowy zachodzi u nich bardzo rzadko. Grzyby te zostaną
scharakteryzowane na przykładzie drożdżowców (Saccharomycetales) i kropidlakowców
(Eurotiales).

Saccharomycetales (Drożdżowce)

przedstawiciel – drożdże piekarnicze Saccharomyces cerevisiae

• Organizmy o plesze silnie zredukowanej, jednokomórkowe, kolonijne lub występujące w

postaci strzępek,

• rozmnażanie bezpłciowe zachodzi na drodze pączkowania,

• brak owocników i strzępek tworzących worki oraz wyróżniających się morfologicznie

organów rozmnażania płciowego (gametangiów). W czasie rozmnażania płciowego
dochodzi do fuzji dwóch komórek w wyniku czego powstaje zygota, która przekształca się
w worek,

• grzyby te wykorzystywane są w przemyśle spożywczym do produkcji pieczywa i wyrobów

cukierniczych oraz alkoholi.

Eurotiales (Kropidlakowce)

przedstawiciel – kropidlak Aspergillus sp.

• Grzybnia wegetatywna jest zazwyczaj

bezbarwna, złożona z septowanych
strzępek i zbudowana z wielojądrowych
komórek.

• U wielu gatunków obserwuje się jedynie

stadium bezpłciowe rozmnażające się
poprzez wytwarzanie zarodników
konidialnych, powstających na trzonkach
o różnej budowie. Ich rodzaj oraz kolor
intensywnie zabarwionych zarodników
(zielone, niebieskie, czarne, żółte) są
cechami pozwalającymi na identyfikację
gatunku.

Plecha wegetatywna kropidlaka Aspergillus sp.

konidium

fialida

trzonek

konidialny

(konidiofor)

rozszerzona

główka

konidioforu

• Wiele gatunków Eurotiales wykorzystywanych jest w różnych gałęziach przemysłu,

np. Penicillium notatum i P. chrysogenum w przemyśle farmaceutycznym do
produkcji antybiotyków.

Część gatunków znalazła zastosowanie w syntezie różnego

rodzaju związków chemicznych, np. kwasu cytrynowego lub szczawiowego. Niektóre
gatunki są wykorzystywane w przemyśle spożywczym, np. Penicillium camembertii i
P. roquefortii stosowane są przy produkcji serów pleśniowych. W Japonii natomiast
Aspergillus oryzae używa się do sporządzania wina ryżowego (sake). Poza
korzystnymi dla człowieka właściwościami, kropidlakowce mają również duże
znacznie gospodarcze, ponieważ powodują niszczenie zmagazynowanej żywności i
konstrukcji budowlanych.

Rozmnażanie płciowe i struktury tworzone w tym procesie przez workowce (Ascomycota)

będą omawiane w ramach następnych dwóch ćwiczeń.