Podstawy kryminologii – 20.XII.2010/03./10.I.2011 WYKŁAD

PRZESTĘPCZOŚĆ Z UŻYCIEM PRZEMOCY

PRZEMOC – rzeczywiste użycie siły fizycznej wobec człowieka lub groźbę jej użycia, jeśli zamiar sprawcy obejmuje spowodowanie szkód
fizycznych w postaci śmierci lub uszkodzenia ciała, bez względu na to, czy działanie sprawcy stanowiło cel sam w sobie, czy też miało
charakter instrumentalny.

Agresja – 2 sposoby pojmowania:
1. OBIEKTYWNE – zwraca uwagę na skutki wywoływane przez dane zachowanie. Agresją są zachowania wywołujące u danej osoby
określoną szkodę, skutkiem czego jest śmierd, zranienie, spowodowanie bólu lub cierpienia fizycznego.
2. SUBIEKTYWNE – zwraca uwagę na stan emocjonalny osoby działającej lub występujący u niej zamiar spowodowania szkody.

Za przejawy agresji uważa się zachowania, których celem jest wyrządzenie krzywdy lub sprawienie bólu innej osobie bez względu na to czy
cel ten uda się osiągnąd.

RODZAJE AGRESJI:
1. jawny/ukryty
2. alloagresja/autoagresja
3. agresja ekspresyjna(emocjonalna) – zachowanie celem samym w sobie/ agresja instrumentalna – ułatwienie realizacji celów
4. agresja prospołeczna i antyspołeczna
5. agresja fizyczna i werbalna

PRZESTĘPSTWA Z UŻYCIEM PRZEMOCY:



Przestępstwa, które w zespole swych ustawowych znamion zawierają znamię „przemoc”



Przestępstwa ----------------------------||----------------------------------------„czynna napaśd”



------------------------------------------------||---------------------------------------„ znęcanie się fizyczne”



Przestępstwa – głownie z grupy przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu – które w zespole swych ustawowych znamion nie
zawierają co prawda żadnego z w/w określeo, ale pomimo to mogą byd popełnione przy użyciu przemocy w w/w
kryminologicznym rozumieniu

POLSKA
1. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu – 2,76% Bójki i pobicia - 0,92%
Zabójstwa – 0,13% Rozboje – 2,4%
Uszkodzenia ciała – 1,75% zgwałcenia – 0,22%
PRZESTĘPSTWA Z UŻYCIEM PRZEMOCY – 5,38%

10,9% respondentów przyznało, ze w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie było przedmiotem jakiejś formy agresji fizycznej ze
strony osoby nietrzeźwej, przy czym 0,6% doznało trwałego kalectwa.

2.Przestępczośd z użyciem przemocy jest współcześnie zjawiskiem typowo miejskim. 1995 – 71,3% wszystkich przestępstw przeciwko życiu i
zdrowiu ma miejsce w miastach. Bójki – 68,3%.

SPRAWCY:
Zachowanie przestępcze są charakterystyczne dla ludzi młodych i największa intensywnośd popełniania przestępstw przez jednostki
dopuszczające się takich zachowao przypada na okres przed ukooczeniem 30, a nawet 25 roku życia.
Zabójstwa – 50,1%sprawców był poniżej 30 r. z ; Bójki i pobicia – 54,4% sprawców poniżej 25 r. ż. ; Rozboje – 76,1%poniżej 25 r. ż.

W przypadku większości przestępstw z użyciem przemocy ofiara doskonale zna sprawcę, a zazwyczaj łączą jaz nim ścisłe więzy towarzyskie
czy nawet rodzinne. Wynika to stąd, iż agresja i przemoc stosunkowo często są wynikiem istnienia między sprawcą a ofiarą rozmaitych
zadawnionych konfliktów i przestępstwo stanowi jedynie kulminację narastających od dawna napięd.

KONCEPCJE WYJAŚNIAJĄCE ZJAWISKA AGRESJI I PRZEMOCY:
1. Instynktywistyczne koncepcje źródeł agresji
Próba odszukania konkretnego, tkwiącego w organizmie czynnika cz też określonej cechy jego struktury, które byłyby odpowiedzialne za
zachowania agresywne. Wewnątrz organizmu tkwi wrodzona siła motywująca do określonych działao, zwana POPĘDEM lub INSTYNKTEM,
działająca na zasadzie : narastające wewnętrzne ciśnienie prowadzi do rozładowania, po czym zaczyna ono znowu narastad i tak w
nieskooczonośd.
Freud: istnienie 2 podstawowych instynktów : libido(seksualny, życia) i thanos (śmierci).
Lorenz: Próba określenia pozytywnych funkcji agresji w społecznościach zwierząt. Agresja spełnia 2 funkcje: terytorialną oraz kształtowania
hierarchii społecznej.
2.Inne biologiczne koncepcje
a) KONCEPCJA GENETYCZNA – zjawisko zaburzeo chromosomalnych w postaci dodatkowego chromosomu Y, którego występowanie
łączono z ponadprzeciętną skłonnością do zachowao agresywnych.
b) KONCEPCJE NEUROFIZJOLOGICZNE – istnieją określone centra mózgowe, którym można przypisad rolę przyczynową w powstawaniu
agresji
c) KONCEPCJA HORMONALNA – łącząca zachowania agresywne z zaburzeniami funkcjonowania układu wydzielania dokrewnego.

3.Koncepcja frustracja-agresja – Dollard i Miller
Warunkiem koniecznym zachowania agresywnego jest czynnik zwany frustracją. Frustracja stanowi przeszkodę występującą na drodze
zrealizowania reakcji docelowej. Punktem wyjścia jest pojawienie się pobudzenia pierwotnego, czyli chęci osiągnięcia przez jednostkę
jakiegoś celi. Pojawienie się blokady możliwości realizacji owego celu prowadzi do pobudzenia wtórnego, które jest pobudzeniem do
zachowania agresywnego, a jego siła zależy od całego szeregu okoliczności. Głównym czynnikiem powstrzymującym agresję jest obawa
kary.
4.Koncepcja społecznego uczenia się agresji – Bandura
(wykłady wcześniejsze)
Bandura zwraca też uwagę na rolę wzmocnieo zastępczych polegających na obserwacji jak są karani lub nagradzani inni za zachowania.
5. Koncepcja podkultury przemocy – Wolfgang i Ferracuti
Agresja jako zachowanie wyuczone. Podkultura przemocy jest to pewien fragment kultury dominującej w danym społeczeostwie, który nie
jest całkowicie odmienny od kultury dominującej czy też całkowicie z nią skłócony. Stosowanie przemocy nie jest obwarowane zakazami, a
sprawce nie doznaje dzięki temu poczucia winy z powodu swojego zachowania.

Zjawisko przestępczości a zmiany społeczne

Określenie rozmiarów, dynamiki i struktury przestępczości skłaniało do zadawania pytania o istnienie prawidłowości rządzących tym
zjawiskiem, o możliwośd uchwycenia trendów mian w czasie i przestrzeni. Społeczeostwo nigdy nie znajduje się w bezruchu, podlega
ciągłym zmianom i transformacjom. Dokonują się zmiany w strukturze społecznej, we wzorach kulturowych – w zachowaniach społecznych.
Zmiany te mogą zachodzid z bardzo różnymi procesami.
A) ZMIANY DEMOGRAFICZNE. Wielkośd populacji determinuje bowiem rodzaj struktur społecznych, jakie muszą zaistnied dla
zorganizowania społeczeostwa. Populacje ludzkie podlegają zmianie pod względem liczebności, zmienia się również struktura wiekowa, płci
i narodowości. Populacje zmieniają się również w skutek ruchów migracyjnych. Ze względu na czas trwania migracji wyróżnia się migracje:
stałą ( związaną ze zmianą miejsca zamieszkania), okresową ( związaną z przeniesieniem się na pobyt czasowy) oraz wahadłową ( związaną
z codziennymi dojazdami do pracy.
B) INSTYTYCJE SPOŁECZNE – zasady funkcjonowania.



GOSPODARKA – dział aktywności społecznej polegającej na organizacji siły roboczej, urządzeo materialnych i technologii w celu
wydobywania bogactw naturalnych. W różnych okresach, w danym społeczeostwie mogą zmieniad się proporcje miedzy liczbą
zatrudnionych osób w poszczególnych sektorach. Gospodarka funkcjonuje wg trzech systemów ( rynkowa, centralnie sterowana
oraz mieszana). Tworzy rynek pracy, określa jego wielkośd i strukturę.



SYSTEM WŁADZY – przysługuje im prawo używania siły dla stanowienia celów społecznych i mobilizujący zasoby dla ich
osiągania. W ramach danego paostwa mogą zmieniad się formy rządzenia, ustrój. Natomiast o obrębie danego ustroju mogą
zmieniad się układy partyjne, modele sprawowania władzy, relacje między sprawującymi władzę.



SYSTEM OŚWIATY – celem jest wykształcenie u Lidzi pewnych umiejętności, usytuowanie ich na określonych pozycjach w
gospodarce oraz gromadzenie i przekazywanie dorobku kulturowego.



RELIGIA – może integrowad bądź konfliktowad społeczeostwo. Inicjowad zmiany społeczne lub je hamowad. Rozszerzad zakres
oddziaływania, przyciągając coraz większą ilośd wyznawców lub też go ograniczad.



MEDYCYNA – rozwój medycyny może doprowadzid do zmian w diagnozowaniu i leczeniu chorób oraz ich definiowaniu.

C) STRATYFIKACJA SPOŁECZNA. Każde społeczeostwo jest zróżnicowane, bowiem w większym bądź mniejszym stopniu nierówno rozdziela
dobra wśród swoich członków. Owe nierówności powodują podziały w społeczeostwie, zróżnicowania poszczególnych kategorii
społecznych. Odmiennie uszeregowane kategorie społeczne tworzą warstwy, pojawia się uwarstwienie.
D) KULTURA. Kultura kształtuje życie społeczne. Jest bowiem społecznie przekazywanym dziedzictwem wytworów, wiedzy. Przekonao,
wartości, i oczekiwao normatywnych, które pomaga członkom danego społeczeostwa w rozwiązywaniu pojawiających się problemów.

WYJAŚNIANIE WPŁYWU ZMIAN SPOŁECZNYCH NA PRZESTĘPCZOŚD
1. Najwcześniejsze badania dotyczące relacji miedzy zmianami ekonomicznymi a zmianami w przestępczości wskazywały na istnienie
związku przyczynowego. Obecnie w badaniach mowa jest Tolko o korelacji między zespołem różnych czynników, a niektórymi formami
przestępczości.
2. Koncepcje jednoczynnikowe. Hipoteza o związku przyczynowym ubóstwa społeczeostwa i przestępczości, zwłaszcza przestępczości
przeciwko mieniu. W miarę pogłębiania się ubóstwa wzrastała też przestępczośd. Muller: wzrost bądź spadek przestępczości zależy od
pojemności rynku pracy, dynamiki płacy, od tendencji rozwojowych przemysłu oraz od zdolności konsumpcyjnej.
Zmiany w przestępczości łączono ze stanem zatrudnienia, a ściśle rzecz ujmując z bezrobociem.
3. Warunku gospodarcze a przestępczośd.

I.

Skoro ekonomiczne warunki wpływają na prawie wszystkie aspekty życia społecznego, to musi istnied również związek miedzy
nimi a zjawiskiem przestępczości

II.

Warunki ekonomiczne mogą kreowad pewne sytuacje, stany, w których dochodzid może do przestępczości

III.

Ekonomiczne napięcia mogą powodowad sytuacje stresujące dla ludności, a wskutek ekonomicznej frustracji może dochodzid do
przestępczości.

Sytuacja w danym społeczeostwie może byd ustabilizowana, pogarszad się lub polepszad się. Założenia co do związków między
polepszaniem i pogarszaniem warunków ekonomicznych a przestępczością są zróżnicowane

1.

Dobra sytuacja gospodarcza a przestępczośd. Rosną dochody w skali kraju oraz w skali gospodarstw domowych indywidualnych
jednostek. Wraz ze wzrostem dochodów rośnie konsumpcja. Na rynku jest większa dostępnośd do dóbr, usług. Wzrost
konsumpcji w trojaki sposób oddziałuje na przestępczośd



EFEKT OKAZJI – wzrost ilości dóbr, które mogą stad się obiektem kradzieży lub wandalizmu



EFEKT MOTYWACYJNY – zwiększenie możliwości legalnego osiągania dóbr, które redukują pokusę nielegalnego ich
zdobycia przez kradzież



EFEKT STYLU ŻYCIA – zmianę wzoru okazji przestępczych, poprzez zmiany w sposobie codziennego funkcjonowania.

2.

Zła sytuacja gospodarcza a przestępczośd. Obniżanie poziomu produkcji, zatrudnienia, zwiększanie bezrobocia i inflacja. Procesy
te prowadzą do obniżenia standardu życia, czasami wręcz do biedy. Przestępczośd wtedy wzrasta, gdyż zła sytuacja ekonomiczna

motywuje do popełniania przestępstw zarówno jednostki działające indywidualnie, jak i w instytucjach, a jest ona
ukierunkowana na przetrwanie.
Zależnośd między bezrobociem a wzrostem poziomu przestępczości – 4 rodzaje relacji



Pewne rodzaje przestępstw wymagają pracy zawodowej, aby były możliwe do popełnienia. Wzrost bezrobocia będzie
wpływał raczej na spadek tego typu przestępstw.



Niektórzy przestępczy łączą pracę zawodową z przestępczością. Popełniają przestępstwa „pod osłoną nocy”(okradają
samochody) lub też legalna praca jest tylko przykrywką ich nielegalnej aktywności ( dla rozprowadzania narkotyków).
W przypadku pierwszych bezrobocie powoduje wzrost ich kryminalnej aktywności. W przypadku drugich, bezrobocie
utrudni prowadzenie kryminalnych interesów



Niektórzy ludzie szczególnie młodzi, przed którymi pojawia się alternatywa: praca lub przestępczośd, w sytuacji
bezrobocia zwierają się raczej w kierunku nielegalnych sposobów zdobywania dochodów.



Przestępcy, którzy stale popełniają przestępstwa dla zdobycia środków niezbędnych do utrzymania(5-10% sprawców
przestępstw przeciwko mieniu). Bezrobocie i nieuczestniczenie w legalnym rynku pracy jest ich stylem życia.

4. Urbanizacja i industrializacja a przestępczośd. Do wzrostu nasilenia przestępczości dochodziło tylko w pewnym okresie
uprzemysłowienia tzn. na etapie budowy obiektów przemysłowych. Okresowe zwiększanie się przestępczości w pewnych fazach
industrializacji należało postrzegad nie tylko jako konsekwencję procesu uprzemysławiania, lecz jako efekt nasilenia się pewnych zjawisk
będących determinantami przestępczości : ruchliwośd społeczne i urbanizacja kultury. Im wyższy stopieo urbanizacji i industrializacji tym
niższe nasilenie skazao za najpoważniejsze przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.
5. Zmiany w funkcjonowaniu Agend sformalizowanej kontroli a przestępczośd. Funkcjonowanie systemu wymiaru sprawiedliwości w
zmieniającej się sytuacji ekonomicznej kraju. W okresie złej sytuacji ekonomicznej następuje redukcja środków przeznaczonych a
funkcjonowanie różnych instytucji, w tym również policji, prokuratury, sądów oraz zakładów penitencjarnych. System wymiaru
sprawiedliwości reaguje zwykle w trojaki sposób na pogorszenie warunków ekonomicznych : I. ze względu na ograniczenia finansowe
następuje redukcja wydatków, najwcześniej poprzez „cięcia” personalne i programowe; II. w sytuacji ograniczonych środków, istnieje
potrzeba przekonania o znaczeniu instytucji oraz o potrzebie zwiększania na nią nakładów; III reorientacja systemu co do rodzaju
kontrolowanej przestępczości oraz sprawców.

Zmiany społeczne nie determinują zmian w zjawisku przestępczości. Istnieją jednak dowody na istnienie korelacji między pewnymi
zmianami społecznymi a zmianami w częstotliwości występowania pewnych rodzajów przestępstw, w określonych odcinkach
czasowych.
KONCEPCJE NAJCZĘSCIEJ STOSOWANE DO WYJAŚNIANIA ZJAWISKA PRZESTĘPCZOŚCI W KONTEKŚCIE ZMIAN SPOŁ.

1.

Teoria marksistowska

2.

Teorie anomii

3.

Koncepcje sposobności przestępczych oraz działao rutynowych

4.

Teoria naznaczania społecznego

ZMIANY SPOŁECZNE A PRZESTĘPCZOŚD W KRAJACH POSTKOMUNISTYCZNYCH
Głębokie i gwałtowne zmiany w zakresie:



POLITYKI – rozpad ZSRR. Procesy dezintegracyjne, destabilizacyjne, wywołane dążeniem różnych grup etnicznych, doprowadzają
do rozpadu niektórych paostw.



USTROJU – powstają nowe instytucje społeczne, przeprowadzane są demokratyczne wybory



SYSTEMU GOSPODARCZEGO – przejście z gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej



STRUKTURY SPOŁECZNEJ – nowe grupy społeczne, zmiana hierarchi społecznej



KULTUROWE i PRZEBUDOWA KONTROLI SPOŁECZNEJ

Do najistotniejszych zmian w przestępczości należy zaliczyd



Wzrost rozmiarów i nasilenia przestępczości ujawnionej



Różna jest dynamika poszczególnych rodzajów przestępstw



Zmieniają się sposoby popełniania przestępstw



Nasila się przestępczośd zorganizowana



Umiędzynarodowienie przestępczości

Przestępczość gospodarcza

Początkowo, zgodnie z klasycznym ujęciem Sutherlanda, przestępczośd gospodarczą wyróżniano przy odwołaniu się do kryterium sprawcy –
miały to byd przestępstwa popełnianie przez osoby cieszące się uznaniem i wysoką pozycją społeczną oraz w ramach ich działalności
zawodowej.

TYPOLOGIA PRZESTĘPSTW GOSPODARCZYCH:



Przestępstwa przeciwko podstawowym instytucjom gospodarczym – na szkodę banków, giełdowe, przeciw papierom
wartościowym, fałszowanie pieniędzy



Przestępstwa przeciwko przedsiębiorstwom – zmierzające do wyeliminowania konkurencji, związane z przetargami,
przestępstwa ubezpieczeniowe



Przestępstwa przeciwko interesom finansowym paostwa – podatkowe, związane z przemytem



Przestępstwa przeciwko konsumentom – oszukaocza reklama, nieprawdziwe informacje na metce towaru



Przestępstwa przeciwko środowisku – związane z dążeniem do obniżenia kosztów własnych

Znamiona przestępczości gospodarczej



Brak elementu przemocy



Anonimowośd ofiar, zwłaszcza gdy są to osoby fizyczne, albo nawet pozorny brak ofiar w wypadkach ataku na postawowe
instytucje systemu gospodarczego lub finansowe interesy paostwa



Znaczna liczba sprawców należących do wyższych warstw społecznych.

Do cech przestępczości gospodarczej zalicza się niekiedy zaburzanie przez nią funkcjonowania struktur administracyjnych paostwa lub
instytucji gospodarczych. – nie jest to tyle cecha, ile następstwo przestępczości gosp. Tu: korupcja.

Przestępczośd gospodarcza nie jest nagłaśniana przez środki masowego przekazy, a charakteryzuje się bardzo wysoką ciemną liczbą,
wynikającą z następujących powodów

1.

Jest to przestępczośd dokonywana najczęściej pod przykrywką zwykłej działalności zawodowej i przy okazji tej działalności, a
zatem nie tylko nie rzuca się w oczy, lecz jest wręcz trudno zauważalna ( księgowy fałszujący dokumentację)

2.

Ofiary kradzieży lub oszustwa z reguły szynko orientują się, iż na ich szkodę popełniono przestępstwo. Ofiarą przestępstwa
gospodarczego można byd latami, nie przeczuwając nawet że ponosi się szkodę – przez nieco gorsze parametry towary niż
wskazane na metce albo opakowaniu czy nielegalne umowy cenowe

3.

Sprawcy przestępczości przeciw mieniu nie zaliczanej do przestępczości gospodarczej bywają zawodowcami w swoim
przestępczym fachu, lecz z reguły przestępczośd taka jest prymitywna. Przestępcy gospodarczy to niemal zawsze ludzie znający
tajniki swojego zawody, a ponadto dysponujący nowoczesnymi środkami technicznymi, pozwalającymi na zacieranie śladów i
utrudniającymi wykrycie oraz udowodnienie im przestępstw

4.

Ponieważ sprawcy przestępstw gospodarczych do w znacznej części osoby należące do średnich lub wyższych warstw
społecznych, ich możliwości obrony przed działalnością sformalizowanych agend kontroli prawnej skłaniają do ostrożności w
podejmowaniu przeciw nim energiczniejszych kroków.

Przestępczośd gospodarcza a system gospodarczy.
Właściwością przestępczości gospodarczej jest to że zasługuje ona na miano przestępczości systemowej. Zarówno zakres działao
poddanych regulacji prawnokarnej, jak też znamiona poszczególnych przestępstw, są wręcz pochodna systemu społeczno-
politycznego, znajdującego wyraz w zorganizowaniu społeczeostwa globalnego oraz wielkich struktur społecznych.
W gospodarce centralnie sterowanej dominuje sektor paostwowy, tworzący w istocie olbrzymie przedsiębiorstwo posiadające
monopol na wytwarzanie i dystrybucję większości oferowanych dóbr.
Niewydolnośd gospodarki centralnie sterowanej powoduje stały niedobór dóbr konsumpcyjnych. Środowisko dostarcza jednostkom i
małym grupom bodźców do nielegalnego zdobywania dóbr, których inaczej nie można albo które trudno otrzymad.
Wytwarza się sied nieformalnych powiązao – kumoterstwo.
Gospodarka wielorynkowa oparta o tzw. kulturę rywalizacji – dwie cechy
I. przekonanie, że sukces mierzony indywidualnym bogactwem jest najważniejszym celem człowieka
II. obawa przed porażką, oznaczającą klęskę finansową i obniżenie pozycji społecznej.
Miarą człowieka są jego zasoby finansowe. Konkurencja prowadzi do próby wyeliminowania konkurentów w drodze nielegalnych
umów między podmiotami.

POLSKA:
1970 – 1985 – wzrost uznanych za gospodarcze przestępstw stwierdzonych z o ok. 65%, przy czym skokowy wzrost nastąpił od toku
1982.



Wzrost liczny stwierdzonych przestępstw spekulacyjnych, karno-skarbowych, niedozwolonego wyroby spirytusu – przy
spadku stwierdzonych przestępstw zagarnięcia mienia społecznego.

1997 – przestępstwa gospodarcze do ok. 2.7% ogółu przestępstw stwierdzonych( względnie 8,2%)

Lata 90:



Wypadły przestępstwa spekulacyjne



Pojawiły się nowe dotąd nieznane lub niemal nie występujące



Wzrosła liczba przestępstw podatkowych i celnych

Przestępczość zorganizowana

Pewna przestępczośd zbiorowa uznana za niebezpieczną. Rozprzestrzenianie się międzynarodowych powiązao miedzy przestępcami
działającymi dotąd w poszczególnych krajach, a także przenikanie przestępców do świata biznesu i polityki.

Przestępczośd zorganizowana jest działalnością zespołową, a członkowie takiego zespoły połączeni są więzią pozwalającą im na
skuteczniejsze popełnianie przestępstw. Sporne są następujące kwestie:

a)

Struktura zespołu – czy musi byd co najmniej dwupoziomowa (hierarchiczna) czy wystarczy jednopoziomowa

b)

Trwałośd zespołu – czy konieczne jest nastawienie na ciągłe popełnianie przestępstw czy wystarczy porozumienie w celu
popełnienia chodby jednego przestępstwa

c)

Zakres powiązao zespołu – czy konieczne jest powiązanie z osobami ze świata polityki, administracji publicznej lub gospodarki,
czy też nie jest to niezbędne

Modele przestępczości:



WĄSKI (mafijny) – zespół o strukturze hierarchicznej, powołany do prowadzenia ciągłej działalności przestępnej, z
rozbudowanymi powiązaniami ze sferą gospodarki lub polityki



SZEROKI ( grupowy) – zespół o dowolnej strukturze, utworzony w celu popełnienia chodby jednego przestępstwa, o dowolnym
zakresie powiązao

Modele te wyznaczają kraoce minimum, miedzy którymi mieścid się mogą modele „pośrednie” o różnym nasileniu wskazanych cech.

BANDA, GANG, MAFIA



Badania lat 20 i 30 w USA – pojawienie się



BANDA – grupa, której członkowie indywidualnie lub zbiorowo systematycznie naruszają przepisy prawa, mając przy tych
antyprawnych działaniach wsparcie w postawach i poglądach grupy. Wskazywano na różne typy bank, m.in. przestępcze,
konfliktowe(przemoc), wycofania(narkomania) czy też chuligaoskie ( działania niszczycielskie) i kradnące



GANG – wieloczłonowe i hierarchiczne struktury tworzone w celu prowadzenia ciągłej działalności przestępczej, często
zorganizowanych na wzór przedsiębiorstw prowadzących działalnośd gospodarzą.



W przypadku rozbudowanych struktur przestępczych określa się je też mianem MAFIA, zwłaszcza wtedy, gdy chodzi o
powiązania świata przestępczego ze strukturami paostwa oraz finansjery.



SZAJKA – ros. Banda.

SKUTKI(efekty) przestępczości zorganizowanej

A.

EFEKT ORGANIZACYJNY – rezultat właściwego podziału zadao oraz uprawnieo i obowiązków co pozwala uzyskad lepszy rezultat
przy niezwiększaniu nakładów, względnie osiągnąd cele niedostępne dla jednostek, które nie skoordynowały swoich działao ( nie
wytworzyły więzi organizacyjnej)

B.

EFEKT OCHRONNY – lepsze zabezpieczenie sprawców przestępstw przed wykryciem lub osądzeniem

C.

EFEKT DEMORALIZACJI – polega z jednej strony na poddaniu kontroli członków zespołu i zwiększonym wpływie na ich
zachowanie, z drugiej zaś na negatywnym oddziaływaniu na osoby nie zaangażowane w działalnośd przestępną (tworzenie
pozorów bezkarności, atrakcyjnośd stylu życia)

D.

EFEKT KORUPCJI – zwiększona możliwośd wciągania w działalnośd przestępną funkcjonariuszy administracji publicznej, instytucji
gospodarczej itd.

Kilka typowych struktur organizacyjnych tworzonych w celu prowadzenia ciągłej działalności przestępnej:



STRUKTURA GWIAŻDZISTA, przy której z centrum dyspozycyjnym powiązane są inne osoby lub zespoły osób



STRUKTURA SIATKOWA, przy której nie istnieje stałe centrum dyspozycyjne, lecz tworzy ją kilka współpracujących ze sobą
równorzędnych zespołów albo osób



STRUKTURA LINIOWA, przy której występuje ciąg osób lub zespołów, przy czym miedzy pierwszym a ostatnim ogniwem nie ma
bezpośredniego kontaktu, lecz występuje jedno albo kilka ogniw pośrednich

Najczęściej przestępczośd zorganizowaną kojarzy się z przestępczością ekonomiczną – następujące kategorie:

a.

Zorganizowana przestępczośd gospodarcza – przy popełnianiu której bądź łamie się wprost przepisy prawa, bądź obchodzi się je
lub pokrętnie interpretuje na swoją korzyśd, a z reguły głosi się kult ekonomicznego sukcesu, który ma jakoby zdolnośd
usprawiedliwiania działao niezgodnych z prawem

b.

Pospolita przestępczośd przeciw mieniu popełniania przez organizacje przestępcze – włamania, wymuszenia

Kategorie te występują w postaci także mieszanej – łączącej elementy zorganizowanej przestępczości gospodarczej i pospolitej.

Zorganizowana przestępczośd gospodarcza bywa powiązana z POLITYKĄ – np. ograniczanie ekonomicznej przestępczości zorganizowanej do
syndykatów przestępczych o złożonej strukturze i sformalizowanych zasadach działania.

Zorganizowana przestępczośd polityczna – kwestionowanie istniejącego podziały władzy lub sposobu jej wykonywania, a uzasadnianą
odwoływaniem się do wartości uznawanych za podstawowe, których zwalczanie władza paostwowa nie realizuje. Jest zawsze wyrazem
konfliktów przenikających dane społeczeostwo, a stopieo poparcia osoby podejmującej takie działania trzeba traktowad jako wskaźnik
natężenia tych konfliktów.

Zorganizowana przestępczośd o charakterze hedonistycznym – uprawianie działalności zakazanej przez prawo, lecz dostarczającej jej
uczestnikom satysfakcji lub rozrywki – przestępstwa seksualne czy branie narkotyków.

Przestępstwa zorganizowane o zasięgu:

a)

Lokalnym – działalnośd przestępczej organizacji obejmuje jedynie stosunkowo niewielki teren (dzielnica, miasto)

b)

Krajowym – działalnośd ta niw wykracza poza obszar danego kraju, lecz nie zamyka się na niewielkim terenie

c)

Międzynarodowym – działalnośd prowadzona jest na terytorium co najmniej dwóch lub większej liczby krajów