Przewlekłe zapalenie jelit u kotów i psów

(IBD, CIBD, inflammatory bowel disease, chronic inflammatory bowel disease)

Do tej grupy chorób należą przewlekłe i idiopatyczne schorzenia jelit spowodowane prawdopodobnie
zapaleniem błony śluzowej tła immunologicznego. U zwierząt domowych schorzenie to najczęściej występuje w
postaci limfocytarno-plazmatycznego, eozynofilowego lub ziarniniakowego zapalenia jelita cienkiego i
okrężnicy. Chorują głównie zwierzęta starsze/w średnim wieku, ale zdarzają się też przypadki u młodych psów
czy kotów.

Predyspozycje rasowe:

Bokser: histiocytarne wrzodziejące zapalenie okrężnicy
Setery: enteropatia zależna od glutenu
Basenji: limfocytarno-plazmocytarne IBD
Soft-Coated Weaten Terrier: enteropatia białkogubna
Owczarek niemiecki i Shar-pei: IBD spowodowane selektywnym niedoborem IgA
Nie zaobserwowano predyspozycji rasowych u kotów.

Etiopatogeneza:
Podobnie jak u ludzi, dokładne przyczyny IBD nie są znane. Sugeruje się pierwotne zaburzenie regulacji układu
immunologicznego, a w konsekwencji nadwrażliwość na antygeny znajdujące się w świetle jelita (bakteryjne,
pokarmowe, antygeny pasożytów). Możliwe jest także pierwotne (jako cecha osobnicza lub rasowa) lub wtórne
(po uszkodzeniu błony śluzowej) zwiększenie przepuszczalności jelit i w konsekwencji przenikanie antygenów
przez blaszkę właściwą, co prowadzi do silnej reakcji układu immunologicznego.

Diagnostyka:
Podstawowe kryteria diagnostyczne:

1. Występowanie objawów ze strony przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka, utrata wagi) przez co

najmniej 2-3 tygodnie.

2. Brak poprawy lub jej przejściowy charakter po zastosowaniu diety hypoalergicznej i leczenia

objawowego

3. Charakterystyczne zmiany histopatologiczne
4. Wykluczenie innych przyczyn zapalenia jelit (zmiany HP nie są patognomiczne dla IBD)
5. Odpowiedź na terapię immunosupresyjną

Objawy kliniczne/badania kliniczne

Objawy kliniczne są niespecyficzne i obejmują wymioty, długotrwałą biegunkę, utratę masy ciała i zmiany
apetytu. W przypadku cięższych form, zwłaszcza eozynofilowego lub histocytarnego zapalenia jelit, w
wymiotach i kale może znajdować się krew.
U psów najczęstszym symptomem jest biegunka, przy czym kał jest charakterystyczny dla biegunki z jelita
cienkiego (płynny, przy niezwiększonej lub nieznacznie zwiększonej częstotliwości oddawania) jeśli zmiany
dotyczą tego odcinka przewodu pokarmowego. W przypadku IBD obejmującego okrężnicę kał jest pokryty
śluzem, czasem z domieszką krwi (szczególnie w przypadku histiocytarnego, wrzodziejącego colitis) i
oddawany często, w niewielkich ilościach.
U kotów dominującym objawem są w większości przypadków wymioty, często przeplatane okresami znacznej
poprawy. Biegunka w przebiegu IBD tego gatunku najczęściej ma charakter biegunki z jelita cienkiego, mimo,
że bardzo często zmiany dotyczą także okrężnicy.
Istnieje dość jasna korelacja między utratą wagi, a stopniem zaawansowania schorzenia, co związane jest
najprawdopodobniej z utratą integralności błony śluzowej jelita cienkiego, aż do zaawansowanej atrofii
kosmków, prowadzącej do zaburzeń wchłaniania.
Częstym objawem są także zmiany apetytu (anoreksja, rzadziej polifagia). Koty mogą wykazywać zaburzenia
zachowania (drażliwość, agresywność, lękliwość, defekację w nietypowych miejscach).

Niektóre rodzaje IBD mogą prowadzić do enteropatii białkogubnej, a w konsekwencji do powstawania
obrzęków oraz wysięków w jamach ciała.
Dodatkowo, u kotów zaobserwowano częste występowanie IBD wraz z zapaleniem wątroby i przewodów
żółciowych lub zapaleniem trzustki, co klinicznie przejawia się żółtaczką, bólem przy omacywaniu jamy
brzusznej i nagłą utratą masy ciała.
Często (szczególnie u kotów) można omacywaniem stwierdzić stwardnienie i pogrubienie pętli jelit.

Badania laboratoryjne:

Hematologia:
Odchylenia od normy w badaniach hematologicznych nie są specyficzne. Jak w każdym przewlekłym zapaleniu
przewodu pokarmowego, może dojść do niewielkiego stopnia nieregenaratywnej anemii. W przypadku
eozynofilowego gastro-enteritis często ujawnia się także obwodowa eozynofilia. Leukocytoza i limfopenia, jako
elementy leukogramu stresowego, nie są istotne dla postawienia rozpoznania, podobnie jak notowana czasem
trompocytopenia.

Biochemia:
U psów obserwuje się hypoproteinemię, związaną z wystąpieniem enteropatii białkogubnej, zaburzeniem
wchłaniania przez atroficzne kosmki jelitowe lub anoreksją zwierzęcia. Tym samym poziom białek może
wskazywać na stopień zaawansowania i długość trwania procesu chorobowego. W przypadku utraty białek do
światła jelita, do hypopoproteinamii może dołączać hypocholesterolemia i hypokalcemia.
U kotów częściej obserwuje się hyperproteinemię spowodowaną poliklonalną gammapatią w przebiegu
przewlekłego zapalenia. Z tego względu istotne jest przeprowadzenie elkektroforezy białek surowicy, a
przynajmniej określenie stosunku albuminy/globuliny, gdyż mimo wysokiego/prawidłowego poziomu białka
całkowitego, zwierzę może wykazywać hypoalbuminemię.
U niektórych kotów dochodzi do wzrostu poziomu enzymów wątrobowych , co może być związane z
jednoczesnym wystąpieniem zaburzeń ze strony tego narządu. U tego gatunku istotne jest także określenie
profilu tarczycowego (przynajmniej fT4), jako że połowa pacjentów z nadczynnością tarczycy wykazuje
przewlekłe objawy ze strony przewodu pokarmowego, a dodatkowo choroba ta jest jednym z czynników ryzyka
wystąpienia IBD.

Dodatkowe testy:
Określenie stężenia wit.B

12

i kwasu foliowego we krwi - spadek stężenia tych witamin związany jest z

zaburzeniem ich wchłaniania przez dysfunkcyjne jelito, a prowadzi do nieregeneratywnej anemii. Wyjątkiem
jest rozrost flory bakteryjnej w jelitach cienkich, który może prowadzić do wzrostu poziomu kwasu foliowego
we krwi.

Badanie kału:
Istotne dla wykluczenia choroby pasożytniczej lub pierwotniaczej (w celu wykluczenia toxoplazmozy i
giardiozy czasem potrzebne dodatkowe badania).


Ultrasonografia:

Obraz zmian w ścianie jelita zmienia się w zależności od stopnia i rozległości procesu zapalnego. W IBD często
stwierdza się symetryczne (dotyczące całego obwodu na przekroju poprzecznym) i rozległe (dotyczące dłuższego
odcinka) pogrubienie ściany jelita z zazwyczaj zachowaną strukturą warstwową. Niemniej jednak w niektórych
przypadkach spotyka się odcinkowo zlokalizowane zmiany w połączeniu z zburzeniem struktury warstwowej, co
uniemożliwia wykluczenie procesu nowotworowego. Towarzysząca limfadenopatia (powiększenie oraz zmiana
struktury i/lub echogeniczności) węzłów chłonnych krezkowych może być widoczna w przypadkach zapaleń
ciężkiego stopnia lub przypadkach przebiegających z nadkażeniem. Pogrubienie ściany okrężnicy w przypadku
HUC u bokserów jest często znacznego stopnia (>7 mm), co często wiąże się z nieprawidłową sztywnością
narządu. Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej jest ponadto dobrym sposobem do stwierdzenia
ewentualnych zmian towarzyszących (wodobrzusze, zapalenie otrzewnej, perforacja przewodu pokarmowego,
zastój żółci lub zapalenie dróg żółciowych i wątroby, zmienionej perystaltyki, limfadenopatii

Endoskopia:
Badanie to wykazuje niespecyficzne zmiany w przewodzie pokarmowym, takie jak zaczerwienienie, kruchość błony
śluzowej, obecność nadżerek, wrzodów lub pseudopolipów. W niektórych przypadkach (np. HUC u bokserów)
zmiany są szczególnie poważne, ale w prawie połowie przypadków badanie endoskopowe nie wykazuje odchyleń od
normy, nawet jeśli histopatologicznie zmiany są zaawansowane. Tym samym badanie endoskopowe powinno raczej
służyć pobraniu bioptatów niż postawieniu ostatecznej diagnozy.

Histopatologia:
Zmiany w IBD charakteryzuje rozlany naciek komórkowy w obrębie blaszki właściwiej błony śluzowej. Naciek ten
składa się najczęściej z limfocytów i plazmocytów, rzadziej ma charakter polimorficzny (neutrofile, eozynofile,
histiocyty). Obecność neutrofili w nacieku jest rzadka, co odróżnia ten typ zapalenia od zmian tła bakteryjnego. Cechy
morfologiczne limfocytów zazwyczaj pozwalają odróżnić IBD od zmian w przebiegu chłoniaka. Naciek z przewagą
eozynofilii często związany jest z ciężkim wrzodziejącym entero-colitis, widocznym także w badaniu endoskopowym.
Ten typ zapalenia często powoduje pogrubienie ściany jelita, co może imitować proces nowotworowy. Najrzadszą
grupą komórek są histiocyty, powodujące ziarniniakowe IBD.

Inne zmiany, konieczne dla postawienia jednoznacznej diagnozy, to:

1. Uszkodzenie/zanik kosmków jelitowych (częściej u kotów)
2. Obrzęk
3. Zwłóknienie
4. Przerost krypt jelitowych
5. Poszerzenie przewodów chłonnych

Diagnostyka różnicowa:

- nadwrażliwość pokarmowa (Ca, Fe)
- zakażenia bakteryjne jelit
- wgłobienie jelita (Ca, Fe)
- syndrom przerostu folry bakteryjnej (Ca)
- limfagiektazja (Ca)
- parazytozy p.pok. (giardioza: Ca, Fe, toksoplazmoza: Fe, trichuroza: Ca)
- nadczynność tarczycy (Fe)
- cholangiohepatitis (Fe)
- pancreatitis (Ca, Fe)
- niewydolność trzustki (Ca, Fe)
- zmiany nowotworowe (chłoniak, gruczolakorak, mastocytoma)
- FIP, FIV, FeLV


Na podstawie:

Day MJ „Clinical Immunology of the Dog and Cat” Manson Publishing 2008

Lecoindre P “Chronic inflammatory bowel diseases, etiopathogeny, diagnosis”
Bull. Acad. Vét. France — 2006 - Tome 159 - N°4

Davies DR et al. “Successful management of histiocytic ulcerative colitis with enrofloxacin in two boxer dogs”
Australian Veterinary Journal Volume 82, Nos 1 & 2 January, February 2004