Microsoft PowerPoint - Monizm i pluralizm ontologiczny

Ilość i rodzaj bytów

Ile jest w ogóle bytów?

Czy byty są tylko materialne?

Czy istnieją byty duchowe?

Czy istnieją byty jakiegoś innego rodzaju?

Z czego byty się składają?

Monizm ontologiczny

Parmenides z Elei

Jest byt, a niebytu nie ma

Byt nie może być niebytem

Niebyt nie może stać się bytem

Byt jest wieczny (nie mógł najpierw nie być a potem być)

Parmenides z Elei

540 – 470 pne

Byt jest wieczny (nie mógł najpierw nie być a potem być)

Byt jest niezmienny – nie może jakiś nie być

Byt jest nieruchomy – nie może nie być w jakimś miejscu

BYT JEST JEDEN!

Pluralizm ontologiczny

Istnieje wiele bytów

Każdy z bytów posiada swoją własną istotę

Byt może ulegać zmianom jednocześnie
pozostawać tym samym bytem

Arystoteles

384-322 pne

pozostawać tym samym bytem

Byty istnieją niezależnie od podmiotu

Podmiot może jedynie poznawać byty

Własności bytów zależą od bytów, nie od
podmiotu

Platon

427 – 347 pne

Realizm i idealizm ontologiczny

REALIZM ONTOLOGICZNY

IDEALIZM

ONTOLOGICZNY

MONIZM

ONTOLOGICZNY

PLURALIZM

ONTOLOGICZNY

Arystoteles

384-322 pne

Platon

427 – 347 pne

Parmenides z Elei

540 – 470 pne

Monizm i pluralizm substancjalny

SUBSTANCJA – różne definicje:

To z czego składają się byty

Podłoże własności bytów

To co istnieje samoistnie
(nie potrzebuje do istnienia innych
bytów)

Kartezjusz

Metoda kartezjańska:

Wątpienie metodyczne

Należy zwątpić w każdą informacje, która dopuszcza możliwość
bycia nieprawdziwą

Łudzą nas zmysły

Możemy być w błędzie za sprawą złośliwego demona

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Możemy być w błędzie za sprawą złośliwego demona

Należy dążyć do wiedz pewnej i niepowątpiewalnej

Taką wiedzą są zdania typu cogito ergo sum

Nie można im zaprzeczyć

Są uchwytywane za pomocą intuicji

Są oczywistą prawdą

Zmiana znaczenia pojęcia IDEA

IDEA (Platon) – byt niematerialny stanowiący wzorzec
dla bytów materialnych (wieczny i niezmienny)

Platon

427 – 347 pne

IDEA (Kartezjusz i późniejsi filozofowie) – treść umysłu,
myśl, pojęcie, złożenie myśli,
zagadnienie, to o czym się myśli

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Dowód na istnienie Boga

Istnienie Boga

Posiadam w umyśle ideę bytu doskonałego – Boga

Sam nie jestem doskonały – mogę wątpić i mogę się
mylić

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

mylić

Mogę wytwarzać wyłącznie idee bytów niedoskonałych –
idea doskonałości jest poza moim zasięgiem

Idea doskonałości musi pochodzić od bytu doskonałego

Istnieje byt doskonały - BÓG

Definicja substancji

Kartezjusz poszukuje substancji

SUBSTANCJA – rzecz, która tak istnieje, że żadnej innej
rzeczy nie potrzebuje do swego istnienia

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Pierwszą substancją jest Bóg – istnieje samoistnie

Może stwarzać inne substancje

Jest doskonały – nie będzie nas wprowadzał w błąd

Rodzaje substancji

Wszystkie byty stworzone są:
albo myślące (umysły)
albo rozciągłe (byty materialne)

Istnieją dwa rodzaje substancji:

Substancja myśląca

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Substancja myśląca

Substancja rozciągła

S. rozciągła ma miejsce w czasie i przestrzeni, jest
rozpoznawalna zmysłowo

S. myśląca jest poznawalna wyłącznie umysłem, nie
posiada swojego „miejsca”, pojawia się i znika w czasie

Własności substancji

Modi

substancjalne

Substancje ulegają pewnym modyfikacjom

S. rozciągła – poszczególne przedmioty posiadają
określone kształty, masę, kolory – modi

S. myśląca – jej modi to myśli, uczucia, przeczucia, idee,

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

S. myśląca – jej modi to myśli, uczucia, przeczucia, idee,
rozsądek etc

Każda substancja przyjmuje na siebie określone modi –
atrybuty bądź jakości

Dzięki odmiennym atrybutom można rozpoznawać
poszczególne byty

Pluralizm (dualizm) substancjalny

Istnieją dwa podstawowe rodzaje substancji:

Substancja myśląca

Substancja rozciągła

Z tych substancji powstają wszystkie byty, które mogą

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Z tych substancji powstają wszystkie byty, które mogą
istnieć samodzielnie

Byty różnią się od siebie dzięki modi – odmiennym
atrybutom i jakością

Źródła filozofii B. Spinozy

Kartezjańskie pojęcie substancji

SUBSTANCJA – rzecz, która tak istnieje, że żadnej innej
rzeczy nie potrzebuje do swego istnienia

Wyjaśnianie bytów za pomocą przyczyn:

B. Spinoza

1632 - 1677

Wyjaśnianie bytów za pomocą przyczyn:

Poznać jakąś rzecz, to poznać jej przyczynę

Metoda – dowodzenie ściśle na podstawie przyjętych
definicji

Substancja

•

Definicja: SUBSTANCJA – rzecz, która tak istnieje, że
żadnej innej rzeczy nie potrzebuje do swego istnienia

B. Spinoza

1632 - 1677

•

Taką substancją może być tylko Bóg

•

Istnieje niezależnie (sam z siebie)

•

Żadnej rzeczy nie potrzebuje do istnienia

Wszystkie byty nie-boskie musiały zostać w jakiś sposób stworzone

Właściwości Boga-jedynej
substancji

Bóg istnieje samodzielnie (na mocy definicji)

Sam jest swoją przyczyną

Bogu odpowiada idea bytu najdoskonalszego

Jest nieskończony

B. Spinoza

1632 - 1677

Jest nieskończony

Mógłby być ograniczony wyłącznie przez inną substancję
(wykluczone na mocy definicji)

Istnieje tylko jedna substancja

Jedna substancja posiada nieskończenie wiele
atrybutów

Substancja a atrybuty

Atrybuty – własności substancji, jej przejawy

Bóg posiada nieskończenie wiele atrybutów

Atrybuty są uporządkowane – od nieskończonych do
skończonych

Atrybuty przyjmują różne modi

B. Spinoza

1632 - 1677

Atrybuty przyjmują różne modi

Człowiek jest w stanie poznać dwa atrybuty Boga

Rozciągłość

Myślenie

Z substancji może wynikać nieskończenie wiele na

nieskończenie wiele sposobów.

Substancja a świat fizyczny

Rozciągłość jest boskim atrybutem

Cały świat przyrody jest atrybutem Boga

Bóg = natura (Deus sive natura)

Cała natura jest boska, Bóg jest w naturze

Wszystkie ciała są elementami Boskiego atrybutu

B. Spinoza

1632 - 1677

Wszystkie ciała są elementami Boskiego atrybutu

Bóg nie jest niczym więcej niż Natura – nie jest
transcendentny w stosunku do świata

Natura jest nieskończona

Gottfried Wilhelm Leibniz

Sprzeciwiał się panteizmowi Spinozy

Postulował powrót do klasycznego pojęcie substancji

SUBSTANCJA – podmiot wszelkich własności

G. W. Leibniz

1646-1716

SUBSTANCJA – podmiot wszelkich własności

O substancjach możemy orzekać różne własności –
substancja jest metafizycznym reprezentantem
podmiotu w zdaniu

Dedukcja substancji

Poznajemy pewne własności (kolory, kształty, słowa,
myśli, etc)

Własności te muszą mieć swoje źródło

G. W. Leibniz

1646-1716

Własności te muszą mieć swoje źródło

Własności mają źródło w substancjach

Substancja to podmiot własności

Zasada identyczności

Byty posiadające te same właściwości są
nieodróżnialne

To co nieodróżnialne, jest tym samym

Identyczność to posiadanie tych samych własności

G. W. Leibniz

1646-1716

Identyczność to posiadanie tych samych własności

Nie ma dwóch bytów, które posiadałby dokładnie te
same właściwości

Ilość bytów

Poznajemy różne „zestawy” własności

Własności muszą mieć swoje źródło w substancji

Różne zestawy własności oznaczają różne byty

Własności nie mogą pochodzić od jednego bytu –

G. W. Leibniz

1646-1716

Własności nie mogą pochodzić od jednego bytu –
wtedy nie różniłyby się między sobą

Istnieje wiele bytów substancjalnych (pluralizm
ontologiczny)

Własność substancji

Nie mogą być materialne – same nie posiadają żadnej
własności

Są niematerialne (duchowe)

G. W. Leibniz

1646-1716

Są niematerialne (duchowe)

Różnią się od siebie:

Poprzez swoje określenia

Poprzez postrzeżenia tych określeń

Każda substancja (monada) – posiada zestaw określeń
(instrukcji), które nią kierują

Właściwości monad

Monady posiadają w sobie wszystkie instrukcje

Monady nie mają okien

Monady nie kontaktują się ze sobą – działają według
wewnętrznych instrukcji

G. W. Leibniz

1646-1716

wewnętrznych instrukcji

Monady tworzą świat materialny poprzez zagęszczenie
monad duchowych

Znika problem psychofizyczny

Nie ma materii

„Zegary” wszystkich monad są doskonale zgrane

Monizm substancjalny

Substancja to podmiot własności

Istnieje tylko jeden rodzaj substancji – substancja
duchowa

Istnieje wiele substancji duchowych (monad) –

G. W. Leibniz

1646-1716

Istnieje wiele substancji duchowych (monad) –
pluralizm ontologiczny

Monady nie wchodzą ze sobą w interakcje – działają
na podstawi wewnętrznych instrukcji

Likwidacja problemu psychofizycznego – monady są ze
sobą zestrojone przez Boga (harmonia przedustawna)

Monizm materialny

Świat skalda się z niepodzielnych cząstek – atomów

Cząstki świata są materialne – nie można poznać

Demokryt z Abdery

460 – 370 pne

Cząstki świata są materialne – nie można poznać
niczego, co jest niematerialne

Istnieją tylko atomy i próżnia!

Monizm materialny

Istnieje wyłącznie jeden rodzaj substancji – substancja
materialna

K. Marks

1818 – 1883

Wszystkie byty są złożone z materii

Zjawiska duchowe to efekt wysoko zorganizowanej
materii

Monizm i pluralizm substancjalny

Substancja materialna

Substancja duchowa

Substancja Boska

Jeden byt

(monizm

ontologiczny)

Wiele bytów

(pluralizm

ontologiczny)

B. Spinoza

1632 - 1677

K. Marks

1818 – 1883

G. W. Leibniz

1646-1716

Demokryt z

Abdery

460 – 370 pne