Ile jest bytów?

Monizm i pluralizm ontologiczny

Ile jest bytów?

Ile jest substancji?

© Jarosław Kucharski

Ilość i rodzaj bytów

Ile jest w ogóle bytów?

Czy byty są tylko materialne?

Czy istnieją byty duchowe?

Czy istnieją byty duchowe?

Czy istnieją byty jakiegoś innego rodzaju?

Z czego byty się składają?

© Jarosław Kucharski

Monizm ontologiczny

Parmenides z Elei

Jest byt, a niebytu nie ma

Byt nie może być niebytem

Niebyt nie może stać się bytem

Byt jest wieczny (nie mógł najpierw nie być a potem być)

Parmenides z Elei

540 – 470 pne

Byt jest wieczny (nie mógł najpierw nie być a potem być)

Byt jest niezmienny – nie może jakiś nie być

Byt jest nieruchomy – nie może nie być w jakimś miejscu

BYT JEST JEDEN!

© Jarosław Kucharski

Pluralizm ontologiczny

Istnieje wiele bytów

Każdy z bytów posiada swoją własną istotę

Byt może ulegać zmianom jednocześnie
pozostawać tym samym bytem

Arystoteles

384-322 pne

pozostawać tym samym bytem

Byty istnieją niezależnie od podmiotu

Podmiot może jedynie poznawać byty

Własności bytów zależą od bytów, nie od
podmiotu

Platon

427 – 347 pne

© Jarosław Kucharski

Realizm i idealizm ontologiczny

REALIZM ONTOLOGICZNY

IDEALIZM

ONTOLOGICZNY

MONIZM

MONIZM

ONTOLOGICZNY

PLURALIZM

ONTOLOGICZNY

Arystoteles

384-322 pne

Platon

427 – 347 pne

Parmenides z Elei

540 – 470 pne

© Jarosław Kucharski

Monizm i pluralizm substancjalny

SUBSTANCJA – różne definicje:

To z czego składają się byty

Podłoże własności bytów

Podłoże własności bytów

To co istnieje samoistnie
(nie potrzebuje do istnienia innych
bytów)

© Jarosław Kucharski

Kartezjusz

Metoda kartezjańska:

Wątpienie metodyczne

Należy zwątpić w każdą informacje, która dopuszcza możliwość
bycia nieprawdziwą

Łudzą nas zmysły

Możemy być w błędzie za sprawą złośliwego demona

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Możemy być w błędzie za sprawą złośliwego demona

Należy dążyć do wiedz pewnej i niepowątpiewalnej

Taką wiedzą są zdania typu cogito ergo sum

Nie można im zaprzeczyć

Są uchwytywane za pomocą intuicji

Są oczywistą prawdą

© Jarosław Kucharski

Zmiana znaczenia pojęcia IDEA

IDEA (Platon) – byt niematerialny stanowiący wzorzec
dla bytów materialnych (wieczny i niezmienny)

Platon

427 – 347 pne

IDEA (Kartezjusz i późniejsi filozofowie) – treść umysłu,
myśl, pojęcie, złożenie myśli,
zagadnienie, to o czym się myśli

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

© Jarosław Kucharski

Dowód na istnienie Boga

Istnienie Boga

Posiadam w umyśle ideę bytu doskonałego – Boga

Sam nie jestem doskonały – mogę wątpić i mogę się
mylić

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

mylić

Mogę wytwarzać wyłącznie idee bytów niedoskonałych –
idea doskonałości jest poza moim zasięgiem

Idea doskonałości musi pochodzić od bytu doskonałego

Istnieje byt doskonały - BÓG

© Jarosław Kucharski

Definicja substancji

Kartezjusz poszukuje substancji

SUBSTANCJA – rzecz, która tak istnieje, że żadnej innej
rzeczy nie potrzebuje do swego istnienia

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Pierwszą substancją jest Bóg – istnieje samoistnie

Może stwarzać inne substancje

Jest doskonały – nie będzie nas wprowadzał w błąd

© Jarosław Kucharski

Rodzaje substancji

Wszystkie byty stworzone są:
albo myślące (umysły)
albo rozciągłe (byty materialne)

Istnieją dwa rodzaje substancji:

Substancja myśląca

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Substancja myśląca

Substancja rozciągła

S. rozciągła ma miejsce w czasie i przestrzeni, jest
rozpoznawalna zmysłowo

S. myśląca jest poznawalna wyłącznie umysłem, nie
posiada swojego „miejsca”, pojawia się i znika w czasie

© Jarosław Kucharski

Własności substancji

Modi

substancjalne

Substancje ulegają pewnym modyfikacjom

S. rozciągła – poszczególne przedmioty posiadają
określone kształty, masę, kolory – modi

S. myśląca – jej modi to myśli, uczucia, przeczucia, idee,

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

S. myśląca – jej modi to myśli, uczucia, przeczucia, idee,
rozsądek etc

Każda substancja przyjmuje na siebie określone modi –
atrybuty bądź jakości

Dzięki odmiennym atrybutom można rozpoznawać
poszczególne byty

© Jarosław Kucharski

Pluralizm (dualizm) substancjalny

Istnieją dwa podstawowe rodzaje substancji:

Substancja myśląca

Substancja rozciągła

Z tych substancji powstają wszystkie byty, które mogą

R. Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Z tych substancji powstają wszystkie byty, które mogą
istnieć samodzielnie

Byty różnią się od siebie dzięki modi – odmiennym
atrybutom i jakością

© Jarosław Kucharski

Źródła filozofii B. Spinozy

Kartezjańskie pojęcie substancji

SUBSTANCJA – rzecz, która tak istnieje, że żadnej innej
rzeczy nie potrzebuje do swego istnienia

Wyjaśnianie bytów za pomocą przyczyn:

B. Spinoza

1632 - 1677

Wyjaśnianie bytów za pomocą przyczyn:

Poznać jakąś rzecz, to poznać jej przyczynę

Metoda – dowodzenie ściśle na podstawie przyjętych
definicji

© Jarosław Kucharski

Substancja

•

Definicja: SUBSTANCJA – rzecz, która tak istnieje, że
żadnej innej rzeczy nie potrzebuje do swego istnienia

B. Spinoza

1632 - 1677

•

Taką substancją może być tylko Bóg

•

Istnieje niezależnie (sam z siebie)

•

Żadnej rzeczy nie potrzebuje do istnienia

Wszystkie byty nie-boskie musiały zostać w jakiś sposób stworzone

© Jarosław Kucharski

Właściwości Boga-jedynej
substancji

Bóg istnieje samodzielnie (na mocy definicji)

Sam jest swoją przyczyną

Bogu odpowiada idea bytu najdoskonalszego

Jest nieskończony

B. Spinoza

1632 - 1677

Jest nieskończony

Mógłby być ograniczony wyłącznie przez inną substancję
(wykluczone na mocy definicji)

Istnieje tylko jedna substancja

Jedna substancja posiada nieskończenie wiele
atrybutów

© Jarosław Kucharski

Substancja a atrybuty

Atrybuty – własności substancji, jej przejawy

Bóg posiada nieskończenie wiele atrybutów

Atrybuty są uporządkowane – od nieskończonych do
skończonych

Atrybuty przyjmują różne modi

B. Spinoza

1632 - 1677

Atrybuty przyjmują różne modi

Człowiek jest w stanie poznać dwa atrybuty Boga

Rozciągłość

Myślenie

Z substancji może wynikać nieskończenie wiele na

nieskończenie wiele sposobów.

© Jarosław Kucharski

Substancja a świat fizyczny

Rozciągłość jest boskim atrybutem

Cały świat przyrody jest atrybutem Boga

Bóg = natura (Deus sive natura)

Cała natura jest boska, Bóg jest w naturze

Wszystkie ciała są elementami Boskiego atrybutu

B. Spinoza

1632 - 1677

Wszystkie ciała są elementami Boskiego atrybutu

Bóg nie jest niczym więcej niż Natura – nie jest
transcendentny w stosunku do świata

Natura jest nieskończona

© Jarosław Kucharski

Gottfried Wilhelm Leibniz

Sprzeciwiał się panteizmowi Spinozy

Postulował powrót do klasycznego pojęcie substancji

SUBSTANCJA – podmiot wszelkich własności

G. W. Leibniz

1646-1716

SUBSTANCJA – podmiot wszelkich własności

O substancjach możemy orzekać różne własności –
substancja jest metafizycznym reprezentantem
podmiotu w zdaniu

© Jarosław Kucharski

Dedukcja substancji

Poznajemy pewne własności (kolory, kształty, słowa,
myśli, etc)

Własności te muszą mieć swoje źródło

G. W. Leibniz

1646-1716

Własności te muszą mieć swoje źródło

Własności mają źródło w substancjach

Substancja to podmiot własności

© Jarosław Kucharski

Zasada identyczności

Byty posiadające te same właściwości są
nieodróżnialne

To co nieodróżnialne, jest tym samym

Identyczność to posiadanie tych samych własności

G. W. Leibniz

1646-1716

Identyczność to posiadanie tych samych własności

Nie ma dwóch bytów, które posiadałby dokładnie te
same właściwości

© Jarosław Kucharski

Ilość bytów

Poznajemy różne „zestawy” własności

Własności muszą mieć swoje źródło w substancji

Różne zestawy własności oznaczają różne byty

Własności nie mogą pochodzić od jednego bytu –

G. W. Leibniz

1646-1716

Własności nie mogą pochodzić od jednego bytu –
wtedy nie różniłyby się między sobą

Istnieje wiele bytów substancjalnych (pluralizm
ontologiczny)

© Jarosław Kucharski

Własność substancji

Nie mogą być materialne – same nie posiadają żadnej
własności

Są niematerialne (duchowe)

G. W. Leibniz

1646-1716

Są niematerialne (duchowe)

Różnią się od siebie:

Poprzez swoje określenia

Poprzez postrzeżenia tych określeń

Każda substancja (monada) – posiada zestaw określeń
(instrukcji), które nią kierują

© Jarosław Kucharski

Właściwości monad

Monady posiadają w sobie wszystkie instrukcje

Monady nie mają okien

Monady nie kontaktują się ze sobą – działają według
wewnętrznych instrukcji

G. W. Leibniz

1646-1716

wewnętrznych instrukcji

Monady tworzą świat materialny poprzez zagęszczenie
monad duchowych

Znika problem psychofizyczny

Nie ma materii

„Zegary” wszystkich monad są doskonale zgrane

© Jarosław Kucharski

Monizm substancjalny

Substancja to podmiot własności

Istnieje tylko jeden rodzaj substancji – substancja
duchowa

Istnieje wiele substancji duchowych (monad) –

G. W. Leibniz

1646-1716

Istnieje wiele substancji duchowych (monad) –
pluralizm ontologiczny

Monady nie wchodzą ze sobą w interakcje – działają
na podstawi wewnętrznych instrukcji

Likwidacja problemu psychofizycznego – monady są ze
sobą zestrojone przez Boga (harmonia przedustawna)

© Jarosław Kucharski

Monizm materialny

Świat skalda się z niepodzielnych cząstek – atomów

Cząstki świata są materialne – nie można poznać

Demokryt z Abdery

460 – 370 pne

Cząstki świata są materialne – nie można poznać
niczego, co jest niematerialne

Istnieją tylko atomy i próżnia!

© Jarosław Kucharski

Monizm materialny

Istnieje wyłącznie jeden rodzaj substancji – substancja
materialna

K. Marks

1818 – 1883

Wszystkie byty są złożone z materii

Zjawiska duchowe to efekt wysoko zorganizowanej
materii

© Jarosław Kucharski

Monizm i pluralizm substancjalny

Substancja materialna

Substancja duchowa

Substancja Boska

Jeden byt

(monizm

ontologiczny)

Wiele bytów

(pluralizm

ontologiczny)

B. Spinoza

1632 - 1677

K. Marks

1818 – 1883

G. W. Leibniz

1646-1716

Demokryt z

Abdery

460 – 370 pne

© Jarosław Kucharski