Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

Szkolne „Sokrates Cafe”

Prezentacja Projektu i Ksi

ąż

ki Christophera Phillipsa

Materiały prasowe ksi

ąż

ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA

Udost

ę

pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

www.wydawnictwoszafa.pl

, e-mail: [e-mail]

1

JAK ZORGANIZOWA

Ć

WŁASNE SOKRATES CAFÉ

Christopher Phillips i Cecilia Phillips

JAK ZACZ

ĄĆ

Jak mam si

ę

dowiedzie

ć

, czy w mojej okolicy działa grupa Sokrates Café? Mo

ż

esz

wej

ść

na stron

ę

internetow

ą

www.sokratescafe.pl

gdzie znajduje si

ę

lista

działaj

ą

cych Sokrates Café w Polsce. Znajdziesz tam równie

ż

informacje, jak

skontaktowa

ć

si

ę

z osobami, które wyraziły zainteresowanie zorganizowaniem

Sokrates Café i chciałyby nawi

ą

za

ć

kontakt z innymi lud

ź

mi w okolicy, którzy te

ż

s

ą

tym zainteresowani. Sokrates Café tworzone s

ą

przez „szarych obywateli”.

Organizowali je ludzie tacy jak ty, ludzie, którzy dostrzegaj

ą

wielk

ą

potrzeb

ę

tego

rodzaju dialogu. Dlatego je

ś

li nie mo

ż

esz znale

źć

Sokrates Café w swojej okolicy,

prosz

ę

, zorganizuj je sam/a!

Je

ś

li zorganizowałe

ś

własn

ą

grup

ę

, podziel si

ę

t

ą

informacj

ą

z innymi, wysyłaj

ą

c e-

mail pod adresem

[e-mail]

.

Jak znale

źć

odpowiednie miejsce do zorganizowania Sokrates Café? Biblioteki,

domy kultury, ksi

ę

garnie i kawiarenki to niektóre z wielu miejsc, nadaj

ą

ce si

ę

znakomicie do tego, aby zorganizowa

ć

w nich Sokrates Café. Zwłaszcza offowe

kawiarnie, niezwykle zainteresowane kontaktem z lokaln

ą

społeczno

ś

ci

ą

, zazwyczaj

przyjmuj

ą

ten pomysł bardzo entuzjastycznie. Zapoznaj z ide

ą

Sokrates Café

wła

ś

ciciela lub osob

ę

odpowiadaj

ą

c

ą

za lokal. Bez oporów

ś

ci

ą

gaj materiały ze

strony internetowej Society for Philosophical Inquiry, kiedy zabierzesz si

ę

do

poprowadzenia spotkania Sokrates Café. Dowiedz si

ę

, czy lokal mo

ż

e przyj

ąć

wasza

grup

ę

w najspokojniejszy dzie

ń

, w porze najmniejszego ruchu, tak aby nie zaburza

ć

normalnej działalno

ś

ci tego miejsca. Odpowiednia pora na takie spotkania to

zazwyczaj wieczory dni roboczych (z wyj

ą

tkiem pi

ą

tku).

Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

Szkolne „Sokrates Cafe”

Prezentacja Projektu i Ksi

ąż

ki Christophera Phillipsa

Materiały prasowe ksi

ąż

ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA

Udost

ę

pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

www.wydawnictwoszafa.pl

, e-mail: [e-mail]

2

JAK PROWADZI

Ć

SOKRATES CAFÉ

Skoro ju

ż

znalazłe

ś

/a

ś

kawiarenk

ę

, ksi

ę

garni

ę

lub inny lokal odpowiedni do tego, aby

regularnie odbywało si

ę

w nim Sokrates Café, płoniesz pewnie ch

ę

ci

ą

, aby zapyta

ć

mnie: W jaki sposób si

ę

prowadzi Sokrates Café?

Jakie pytania s

ą

odpowiednie? Podczas Sokrates Café praktycznie ka

ż

de pytanie

mo

ż

e by

ć

zaczynem sensownego dialogu.

Jak wybra

ć

pytanie do dyskusji? Popro

ś

uczestników o pytania. Zach

ęć

ich, aby

zgłaszali do sokratycznego dyskursu dosłownie ka

ż

de pytanie, jakie im przyjdzie do

głowy. Ich pytania nie musz

ą

by

ć

stereotypowe. Przeczytaj na głos wszystkie

zgłoszone pytania i popro

ś

uczestników, aby zagłosowali na takie, które budzi w nich

najwi

ę

ksze zakłopotanie i bezradno

ść

.

Jak zacz

ąć

dyskusj

ę

wokół wybranego pytania? Na pocz

ą

tku niech kilku uczestników

swobodnie odpowie na pytanie. Jednak gdy tylko zauwa

ż

ysz,

ż

e zaczyna si

ę

ogólna

paplanina pozbawiona jakiejkolwiek wewn

ę

trznej metody – zacznij testowa

ć

pytanie

w sposób sokratyczny. Przebadaj je pod k

ą

tem: 1) ukrytych zało

ż

e

ń

, 2)

zakorzenionych poj

ęć

, 3) ró

ż

nic stopnia i rodzaju oraz 4) logicznych spójno

ś

ci i

niespójno

ś

ci. Nast

ę

pnie spróbuj wskaza

ć

istotne zastrze

ż

enia i alternatywne punkty

widzenia.

Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

Szkolne „Sokrates Cafe”

Prezentacja Projektu i Ksi

ąż

ki Christophera Phillipsa

Materiały prasowe ksi

ąż

ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA

Udost

ę

pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

www.wydawnictwoszafa.pl

, e-mail: [e-mail]

3

Jak znajdowa

ć

ukryte w pytaniu zało

ż

enia? Na przykład kiedy uczestnik dyskusji

zadaje pozornie gł

ę

bokie pytanie w rodzaju: „Jak mo

ż

na przezwyci

ęż

y

ć

alienacj

ę

?”,

musisz od razu zaatakowa

ć

przesłank

ę

tego pytania. Mo

ż

esz spyta

ć

: Czy alienacja

jest czym

ś

, co zawsze chcemy przezwyci

ęż

y

ć

? By

ć

mo

ż

e Szekspir i Goethe

stworzyli swoje ponadczasowe dzieła wła

ś

nie dzi

ę

ki temu,

ż

e zaakceptowali

poczucie alienacji, zamiast próbowa

ć

przed nim uciec.

Jakie poj

ę

cia zakorzenione s

ą

w tym pytaniu? Aby przebada

ć

pytanie dotycz

ą

ce

przezwyci

ęż

ania alienacji, powiniene

ś

/nna

ś

przede wszystkim znale

źć

odpowiedzi na

takie pytania jak: Co to jest alienacja? Co to znaczy przezwyci

ęż

y

ć

alienacj

ę

?

Dlaczego wła

ś

ciwie mieliby

ś

my przezwyci

ęż

a

ć

alienacj

ę

? Dzi

ę

ki wydzieleniu

poszczególnych poj

ęć

i indywidualnemu ich przebadaniu, wszyscy b

ę

d

ą

mogli ujrze

ć

pytanie z nowej perspektywy.

Na czym polega badanie „ró

ż

nic stopnia i rodzaju”? W przypadku pytania o alienacj

ę

,

mo

ż

esz zapyta

ć

: Czy istniej

ą

takie rodzaje alienacji, które chcieliby

ś

cie

przezwyci

ęż

y

ć

i takie, których nie chcecie przezwyci

ęż

a

ć

, bo wolicie je sobie

przyswoi

ć

? Jakie s

ą

, mi

ę

dzy innymi, rodzaje alienacji? Czym si

ę

mi

ę

dzy sob

ą

ró

ż

ni

ą

? Co je ł

ą

czy? Czy mo

ż

na by

ć

całkowicie wyalienowanym?

Sk

ą

d wiadomo,

ż

e znajd

ą

si

ę

alternatywne punkty widzenia? Mo

ż

e ci si

ę

wydawa

ć

,

ż

e jeste

ś

w stanie od razu przewidzie

ć

, jakie padn

ą

odpowiedzi. Ale prawdopodobnie

b

ę

dziesz – podobnie jak cała reszta grupy – zaskoczony/a tym, jak zró

ż

nicowane i

odkrywcze mog

ą

si

ę

one okaza

ć

. Badaj

ą

c znaczenie u

ż

ywanych podczas dialogu

terminów uczestnicy ujawni

ą

i sformułuj

ą

swoje pogl

ą

dy dotycz

ą

ce podstawowych

poj

ęć

, cz

ę

sto wyznawane przez nich całkiem bezkrytycznie. I to wła

ś

nie da pocz

ą

tek

spontanicznej i pasjonuj

ą

cej dyskusji.

Jak sobie radzi

ć

z osobami, które monopolizuj

ą

konwersacj

ę

lub nie okazuj

ą

szacunku innym uczestnikom? Poniewa

ż

spotkania Sokrates Café odbywaj

ą

si

ę

zwykle w miejscach publicznych, ka

ż

dy mo

ż

e bra

ć

w nich udział. Bardzo wa

ż

ne jest

stworzenie takiej atmosfery, w której wszyscy uczestnicy mog

ą

bez skr

ę

powania

Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

Szkolne „Sokrates Cafe”

Prezentacja Projektu i Ksi

ąż

ki Christophera Phillipsa

Materiały prasowe ksi

ąż

ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA

Udost

ę

pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

www.wydawnictwoszafa.pl

, e-mail: [e-mail]

4

wypowiada

ć

si

ę

i słucha

ć

innych. Je

ż

eli który

ś

z uczestników próbuje zdominowa

ć

dyskusj

ę

i cz

ę

sto przerywa innym, prowadz

ą

cy powinien by

ć

asertywny i zapewni

ć

wszystkim mo

ż

liwo

ść

zabrania głosu. Je

ś

li to konieczne, mo

ż

na porozmawia

ć

z tak

ą

osob

ą

na stronie i grzecznie j

ą

upomnie

ć

,

ż

e powinna zwraca

ć

wi

ę

ksz

ą

uwag

ę

na

pozostałych, którzy te

ż

chc

ą

co

ś

powiedzie

ć

. Powiniene

ś

/nna

ś

takiej osobie

wyja

ś

ni

ć

,

ż

e ludzie małomówni lub nie

ś

miali mog

ą

si

ę

czu

ć

niezr

ę

cznie, kiedy

przerywaj

ą

im bardziej agresywne jednostki i

ż

e pragniesz stworzy

ć

i zapewni

ć

wszystkim uczestnikom atmosfer

ę

bezpiecze

ń

stwa, troski i wsparcia.

Jak zach

ę

ca

ć

ludzi do zabrania głosu? Dobry prowadz

ą

cy mo

ż

e stworzy

ć

zdrow

ą

atmosfer

ę

sam daj

ą

c przykład innym. Przede wszystkim prowadz

ą

cy musi by

ć

bardzo uwa

ż

nym słuchaczem. Musisz w skupieniu słucha

ć

ka

ż

dego uczestnika, który

akurat zabrał głos – nie planuj w tym czasie odpowiedzi lub kolejnych pyta

ń

. Dopilnuj

te

ż

, aby wszyscy ludzie, którzy chc

ą

wzi

ąć

udział w dyskusji, mieli do tego okazj

ę

–

obserwuj mow

ę

ciała i sygnały dawane przez ludzi, którzy chc

ą

zabra

ć

głos.

Niektórzy uczestnicy mog

ą

wykonywa

ć

gesty sygnalizuj

ą

ce,

ż

e maj

ą

co

ś

do

powiedzenia, a po chwili ich zaniecha

ć

– po jakim

ś

czasie to, co zamierzali

powiedzie

ć

, nie wydaje im si

ę

ju

ż

zwi

ą

zane z tematem. Je

ż

eli tak si

ę

dzieje, wci

ąż

mo

ż

esz da

ć

im szans

ę

wyra

ż

enia swoich my

ś

li, pytaj

ą

c, co s

ą

dz

ą

o kwestii, która

była przedmiotem dyskusji.

Czy to w porz

ą

dku,

ż

e jest tylko jeden prowadz

ą

cy? Na pocz

ą

tku mo

ż

esz by

ć

jedynym prowadz

ą

cym, poniewa

ż

podj

ą

łe

ś

inicjatyw

ę

zorganizowania grupy. Jednak

z czasem powiniene

ś

/nna

ś

poszuka

ć

innych uczestników, którzy chcieliby sprawdzi

ć

si

ę

w roli prowadz

ą

cego i którzy najwyra

ź

niej uchwycili istot

ę

sokratycznego

dociekania. Sokrates Café ma by

ć

o

ż

ywcz

ą

alternatyw

ą

– panuje tutaj duch

egalitaryzmu, dopuszczaj

ą

cy wiele rozmaitych pogl

ą

dów. Dlatego im wi

ę

cej

prowadz

ą

cych, tym lepiej. Ka

ż

dy prowadz

ą

cy wnosi co

ś

nowego, a to wzbogaca

dialogi i sprawia,

ż

e grupa mo

ż

e si

ę

utrzyma

ć

bardzo długo.

Czy prowadz

ą

cy powinni by

ć

neutralni, czy te

ż

wolno im wyra

ż

a

ć

własne pogl

ą

dy?

Podobnie jak wszyscy członkowie grupy, prowadz

ą

cy Sokrates Café stara si

ę

Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

Szkolne „Sokrates Cafe”

Prezentacja Projektu i Ksi

ąż

ki Christophera Phillipsa

Materiały prasowe ksi

ąż

ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA

Udost

ę

pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

www.wydawnictwoszafa.pl

, e-mail: [e-mail]

5

nieustannie doskonali

ć

w sztuce zadawania pyta

ń

. Zobaczysz,

ż

e pełni

ą

c funkcj

ę

prowadz

ą

cego trudno jest zachowa

ć

neutralno

ść

. Ju

ż

to, jakie pytania zadajesz

podczas dialogu, odzwierciedla twoje własne umysłowe rozterki. Jednak w miar

ę

mo

ż

liwo

ś

ci powiniene

ś

/nna

ś

stara

ć

si

ę

by

ć

neutralny/a. Nie jeste

ś

nauczycielem, a

twoim celem nie jest doprowadzenie grupy do okre

ś

lonej odpowiedzi lub prawdy.

Je

ż

eli zmonopolizujesz dyskusj

ę

, inni mog

ą

si

ę

poczu

ć

stłamszeni lub wykluczeni.

Twoje zadanie jako prowadz

ą

cego polega na wspomaganiu innych i inspirowaniu ich

do artykułowania własnych, niepowtarzalnych pogl

ą

dów.

PROWADZ

Ą

CY I UCZESTNIK

MAŁY DEKALOG

Musisz by

ć

czujnym i uwa

ż

nym słuchaczem. Poszanowanie dla pogl

ą

dów innych

uczestników to podstawowy warunek udanego Sokrates Café. B

ą

d

ź

otwarty/a na to,

co ludzie mówi

ą

, nawet je

ś

li si

ę

z tym nie zgadzasz. Prowadz

ą

cy powinien da

ć

grupie do zrozumienia,

ż

e poni

ż

anie innych jest podczas Sokrates Café absolutnie

zabronione.

Musisz

zach

ę

ca

ć

uczestników

do

podawania

konkretnych

przykładów

potwierdzaj

ą

cych to, co uwa

ż

aj

ą

za powszechnie przyj

ę

te pogl

ą

dy. Prowadz

ą

cy

powinien skłania

ć

ich do popierania własnych pogl

ą

dów przekonuj

ą

cymi, solidnie

skonstruowanymi i przemy

ś

lanymi argumentami.

Musisz kwestionowa

ć

pogl

ą

dy prezentowane przez innych i bada

ć

ka

ż

d

ą

zauwa

ż

aln

ą

niespójno

ść

logiczn

ą

. Generalny cel spotka

ń

jest taki, aby wszyscy

uczestnicy – a nie tylko prowadz

ą

cy – stali si

ę

bardziej biegli w sztuce zadawania

pyta

ń

.

Nie wolno ci pozwoli

ć

, aby dialog toczył si

ę

tylko mi

ę

dzy prowadz

ą

cym i jednym z

uczestników (lub tylko mi

ę

dzy dwoma uczestnikami). Pami

ę

taj: to jest wspólnota

Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

Szkolne „Sokrates Cafe”

Prezentacja Projektu i Ksi

ąż

ki Christophera Phillipsa

Materiały prasowe ksi

ąż

ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA

Udost

ę

pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

www.wydawnictwoszafa.pl

, e-mail: [e-mail]

6

filozofuj

ą

cych badaczy. Dlatego dobry prowadz

ą

cy powinien wci

ą

ga

ć

do rozmowy

wszystkich po kolei.

Musisz dopilnowa

ć

, aby wszyscy mieli szans

ę

zabrania głosu. Zach

ę

caj milcz

ą

cych

uczestników, aby wł

ą

czyli si

ę

do dialogu, ale nie wywieraj na nich presji.

Musisz by

ć

otwarty na nieoczekiwane i dziwaczne odpowiedzi. Prowadz

ą

cy powinni

unika

ć

kierowania dialogu w z góry ustalonym kierunku – nie mog

ą

zachowywa

ć

si

ę

tak, jakby wiedzieli lepiej od innych, jakie powinny by

ć

odpowiedzi b

ą

d

ź

pytania.

Nie wolno ci stresowa

ć

uczestników ani stawia

ć

ich w niezr

ę

cznej sytuacji.

Powiniene

ś

/nna

ś

dyskretnie zach

ę

ca

ć

uczestników do artykułowania własnych

pogl

ą

dów w zrozumiały sposób, ale je

ś

li kto

ś

nie reaguje na twoje namowy, zwró

ć

si

ę

do innych uczestników.

Nie wolno ci d

ąż

y

ć

do konsensusu. W przypadku sokratycznego dociekania, jakie

praktykowane jest podczas Sokrates Café, nic nie szkodzi, je

ś

li na pocz

ą

tku i na

ko

ń

cu dialogu wszyscy uczestnicy maj

ą

ró

ż

ne pogl

ą

dy. Nigdy nie nale

ż

y forsowa

ć

porozumienia mi

ę

dzy uczestnikami.

Musisz pami

ę

ta

ć

,

ż

e Sokrates Café to tylko jedna z wersji filozoficznego dyskursu i w

przypadku pewnych osób mo

ż

e si

ę

nie sprawdza

ć

. Tych, którzy wydaj

ą

si

ę

niezadowoleni z takiego rodzaju dyskusji, jaki jest wła

ś

ciwy dla Sokrates Café, nale

ż

y

zach

ę

ci

ć

, aby zało

ż

yli własn

ą

grup

ę

, w której b

ę

d

ą

mogli praktykowa

ć

własn

ą

wersj

ę

filozoficznego dociekania.

Nie wolno ci d

ąż

y

ć

do sztucznego zamkni

ę

cia dyskusji. Wi

ę

kszo

ść

dialogów w

Sokrates Café trwa około dwóch godzin. (Je

ż

eli spotkanie odbywa si

ę

w kawiarni lub

jakimkolwiek innym lokalu z wyszynkiem, mo

ż

na przysporzy

ć

niezłych zysków

wła

ś

cicielowi, robi

ą

c mniej wi

ę

cej po godzinie rozmowy dziesi

ę

ciominutow

ą

„przerw

ę

na ...”). Sokrates Café uwa

ż

a si

ę

za udane wtedy, gdy uczestnicy ko

ń

cz

ą

dyskusj

ę

ze znacznie wi

ę

ksz

ą

liczb

ą

pyta

ń

, ni

ż

mieli na pocz

ą

tku.

Inicjatywy Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

Szkolne „Sokrates Cafe”

Prezentacja Projektu i Ksi

ąż

ki Christophera Phillipsa

Materiały prasowe ksi

ąż

ki „Sokrates Café” opracowane przez wydawnictwo SZAFA

Udost

ę

pnione dla Witryny Edukacji Filozoficznej CODN

www.wydawnictwoszafa.pl

, e-mail: [e-mail]

7