1

Temat 2

Cele i metody koordynacji działalności

gospodarczej

Potrzeby zaspokajane są za pośrednictwem dóbr i usług

(produkcja).

Dobra

ekonomiczne

wolne

Dobra ekonomiczne (inaczej rzadkie)

Występują w ilości zbyt małej, aby zaspokoić za ich
pomocą potrzeby;

Mają cenę !!!

Wymagają procesu gospodarowania (wybory)

Każdy racjonalny projekt składa się z:

celu (kryterium wyboru)

metod

środków do jego realizacji

Części składowe racjonalnego projektu

Cel działalności gospodarczej

to pożądany przez człowieka (podmiot) rezultat

działalności gospodarczej.

Cele długookresowe (perspektywiczne)
Cele krótkookresowe (bezpośrednie)

Struktura czasowa celów

Struktura podmiotowa celów

Cele makro-, mezo- i mikroekonomiczne

Sprzeczności między celami poszczególnych

podmiotów gospodarczych

Przykładowa wiązka celów

przedsiębiorstwa prywatnego

Maksymalizacja zysku

Wzrost sprzedaży

Zmniejszenie kosztów pracy

Zmniejszenie zużycia energii

Poprawa jakości produktów

Zmniejszenie kosztów transportu

2

Przychód, dochód, nadwyżka

Przychód = utarg = wartość sprzedaży

Przychód = cena × ilość sprzedanych wyrobów

(lub usług)

Przychód, dochód, nadwyżka

Przychód =
koszty + nadwyżka ekonomiczna

Wartość globalna =
Wartość przeniesiona + wartość dodana

Dochód = przychód – koszty materialne

Zysk = przychód – koszty (materialne i

osobowe)

Stąd:

Dochód = zysk + płace

Przychód, dochód, nadwyżka

Suma dochodów osiągniętych w danym roku

przez wszystkie podmioty gospodarcze w
kraju to dochód narodowy.

Nadwyżka ekonomiczna jest źródłem akumulacji

i wzrostu gospodarczego. Stanowi ważne
źródło zasilania, powiększania zasobów gosp.i
produkcji.

Istota nadwyżki ekonomicznej

Formy nadwyżki ekonomicznej

Z kapitału: zysk, procent, dywidenda, czynsz, marża

Z ziemi: renta (gruntowa, górnicza)

Z pracy: płaca

Transformacja zasobów

w efekty gospodarcze

Funkcja produkcji określa maksymalne

rozmiary produkcji, jakie mogą być osiągnięte z
danych nakładów czynników produkcji.

Ogólna postać funkcji produkcji

Q = f(N)

gdzie: Q - efekty, N - nakłady

3

Produkt jako funkcja czynnika bezpośredniego

(pracy)

Q=f(L)

gdzie: L-praca

Transformacja zasobów

w efekty gospodarcze

Najprostsza postać takiej funkcji to:

Q=A—L

gdzie: A - stały parametr (współczynnik

wydajności pracy)

L

Q

Q=A—L

Transformacja zasobów

w efekty gospodarcze

Lepiej odwzorowuje więc proces tworzenia wartości

następująca funkcja:

gdzie:

α

- parametr stały

d- parametr stały (przesunięcia)

)

1

,

0

(

∈

α

d

L

A

Q

−

=

α

Transformacja zasobów

w efekty gospodarcze

L

Q

L

1

d

AL

Q

−

=

α

Transformacja zasobów

w efekty gospodarcze

Dwuczynnikowa funkcja produkcji

Najprostsza postać takiej funkcji to:

(1)

Bardziej skomplikowaną postacią jest:

(2)

nazywana funkcją Cobb-Douglas’a

gdzie: A,

α

- stałe parametry funkcji, przy czym

L

C

Q

+

=

α

α

−

⋅

⋅

=

1

L

C

A

Q

)

1

,

0

(

∈

α

( )

L

C

f

Q

,

=

Funkcja izokwanty

lub inaczej

(z 1)

gdzie: k- kapitałochłonność produkcji

r - pracochłonność produkcji

Q

L

Q

C

+

=

1

r

k

+

=

1

Izokwanta

4

k

r

1

1

k

r

−

=

1

Izokwanta liniowa

Izokwanta

Izokwatna

k

r

Izokwanta nieliniowa

Izokwanta

Cechą wspólną wszystkich technik (kombinacji

czynników wytwórczych) położonych na
izokwancie jest jednakowy poziom efektywności.

Systemy koordynacji działalności
gospodarczej

-

System administracyjny

-

System rynkowy

System administracyjny

-

gospodarka zunifikowana w sensie funkcjonalnym,
dominacja celu makroekonomicznego;

-

brak samodzielności podmiotów gospodarczych;

-

gospodarka oparta na dominacji państwowej własności
czynników produkcji;

-

kierowana przez biurokrację państwową głownie za
pomocą różnego typu wskaźników wynikających z
planu centralnego.

System rynkowy

Gospodarka rynkowa - to taka, w której

sterowanie procesami gospodarczymi
odbywa się poprzez rynek. Zwana jest też
systemem wolnej przedsiębiorczości.

5

Cechy gospodarki rynkowej

1.

Podstawą jej funkcjonowania jest prywatna
własność (środków produkcji, przedsiębiorstw)

2.

Wolność wyboru w podejmowaniu wszelkich
decyzji gospodarczych i charakteru prowadzonej
działalności gospodarczej,

3.

Prawo do kierowania się własnym interesem
podczas podejmowania decyzji gospodarczych,

4.

Brak lub tylko minimalna ingerencja rządu w
procesy gospodarcze.

Rynek

–

ogół

powiązań

między

niezależnymi

podmiotami gospodarczymi

Mechanizm rynkowy

- zależności przyczynowo-skutkowe między

elementami rynku

Elementy rynku:



popyt



podaż



cena

Funkcje rynku

Informacyjna

Efektywnościowa

Uzyskiwania stanu zbliżonego do
równowagi

Konkurencja

- walka niezależnych

podmiotów rynkowych

o przestrzeń gospodarczą.

Istota konkurencji

Skala mikroekonomiczna

Przymus ekonomiczny na rzecz zwiększania

efektywności

Istota konkurencji

Skala makroekonomiczna

Dyfuzja postępu technicznego

Proces koncentracji kapitału i produkcji

6

Charakter konkurencji

KONKURENCJA

CENOWA

NIECENOWA

Konkurencja wewnątrzgałęziowa

Podstawa decyzji produkcyjnych: relacja

między ceną rynkową a ceną produkcji
(suma kosztu własnego i zysku
przeciętnego).

Konkurencja wewnątrzgałęziowa

Celem konkurencji wewnątrzgałęziowej
jest osiągnięcie

zysku nadzwyczajnego.

Konkurencja wewnątrzgałęziowa

przeciętne

Koszty

przeciętne

Zysk

przeciętny

PRZEDSIĘBIORSTWO

lepsze

Zysk

przeciętny

Z.nadzwyczajny

Koszty

produkcji

CENA

Konkurencja międzygałęziowa

Celem konkurencji międzygałęziowej jest

maksymalizacja stopy zysku

Gałąź o wyższej stopie
zysku

Gałąź o niższej stopie
zysku

Konkurencja międzygałęziowa

Kapitał

Nasilenie
konkurencji

Obniżenie stopy
zysku

Podwyższenie stopy
zysku

Osłabienie
konkurencji

Tendencja do wyrównywania

się stóp zysku i kształtowania

przeciętnej stopy zysku w

gospodarce

7

Modele konkurencji

Konkurencja doskonała

Konkurencja monopolistyczna

Konkurencja oligopolistyczna

Monopol pełny

Konkurencja doskonała

Założenia:

-

bardzo dużo przedsiębiorstw (żadne z nich nie

ma wpływu na cenę)

- bardzo dużo konsumentów

- produkt homogeniczny

- doskonała swoboda wejścia i wyjścia z rynku

- pełna informacja o rynku

Konkurencja monopolistyczna

Założenia:

-

wielu producentów, mają wpływ na cenę, nie

muszą uwzględniać wpływu własnych decyzji
na działanie innych firm

- wielka liczba konsumentów

- produkty zróżnicowane (substytuty)

- swoboda wejścia i wyjścia z rynku

- swobodny przepływ informacji

Konkurencja oligopolistyczna

Założenia:

-

niewielu producentów, mają znaczny wpływ na

cenę, każdy z nich musi uwzględniać wpływ
własnych działań na decyzje innych

- wielka liczba konsumentów

- produkt jednorodny lub zróżnicowany

- duże bariery wejścia i opuszczenia rynku

- swoboda przepływu informacji

Monopol pełny

Założenia:

-

jeden producent danego dobra (cenodawca)

- wielu konsumentów - odbiorców

- produkt nie ma substytutów na innych rynkach

- bardzo duże bariery wejścia i opuszczenia

rynku

- swoboda przepływu informacji

Monopol pełny

Dyskryminacja cenowa – sytuacja, kiedy firma

sprzedaje ten sam produkt po różnych cenach.

Wyróżnić można:

•

doskonałe różnicowanie cen

•

niedoskonałe różnicowanie cen

8

Funkcje państwa

Funkcja prawna

Funkcja alokacyjna

Funkcja stabilizacyjna

Funkcja redystrybucyjna

Funkcje państwa

Ekonomiczna rola państwa jest wynikiem

dążenia do łagodzenia niedoskonałości
rynku.

Niedoskonałość rynku to taki stan, kiedy

równowaga rynkowa nie prowadzi do
efektywnej alokacji zasobów.

Interwencjonizm państwowy

Interwencjonizm państwowy to oddziaływanie

państwa na przebieg koniunktury
gospodarczej i proces wzrostu gospodarczego.

Interwencjonizm państwowy

Magiczny trójkąt celów interwencjonizmu

państwowego:

stopa wzrostu produktu społecznego

utrzymanie wartości pieniądza

utrzymanie dodatniego salda bilansu
płatniczego w długim okresie